Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου : Η ιστορική πραγματικότητα

Το «σύστημα» του Λίμαν φον Σάντερς, που χωρίς αμφιβολία φέρνει στο νου τις μετέπειτα εφαρμοσθείσες ναζιστικές μεθόδους, αποδείχθηκε όντως ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε ό,τι αφορούσε τη «διευθέτηση» του εσωτερικού προβλήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Στις αρχές του 1914 η Γερμανική Στρατιωτική Αποστολή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εξέφρασε την άποψη ότι, σε περίπτωση εμπλοκής της χώρας σε πόλεμο κατά των Δυτικών, ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός της Μικράς Ασίας δε θα μπορούσε να εμπνεύσει εμπιστοσύνη σε ό,τι αφορούσε το ζήτημα της ασφάλειας των τουρκικών παραλίων.

Ο επικεφαλής της Αποστολής, ο αξιωματικός του Γερμανικού Στρατού Λίμαν φον Σάντερς, ο οποίος είχε κατεξοχήν επωμιστεί το έργο της εκπαίδευσης και του εκσυγχρονισμού του Τουρκικού Στρατού, ήταν της γνώμης ότι «σε κάθε χώρα, την ισχύ του έθνους τη φέρνει η ομοιογένεια του πληθυσμού».

Με αυτό το σκεπτικό, όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι Τούρκοι, ως σύμμαχοι των Γερμανών, επιδόθηκαν σε έναν απηνή διωγμό, σε μια απάνθρωπη καταδίωξη του ελληνορθόδοξου πληθυσμού της Αυτοκρατορίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, στρατολόγησαν το άνθος της ελληνορθόδοξης νεολαίας, το έντυσαν με τουρκικές στολές και το έστειλαν να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

Επίσης, φυλάκισαν ανώτερους ελληνορθόδοξους υπαλλήλους και εκτόπισαν σε στρατόπεδα εργασίας, σε απομακρυσμένες από τις εστίες τους περιοχές, όλους τους υπόλοιπους ελληνορθόδοξους άρρενες της Μικράς Ασίας, εκτός από τους γέρους, τους σοβαρά ασθενείς και τα μικρά παιδιά.

Εκεί τους ανάγκαζαν να σπάνε πέτρες επί αμέτρητες ώρες, να κατασκευάζουν στρατιωτικούς δρόμους, να κοιμούνται στο ύπαιθρο και να σιτίζονται με το περίσσευμα της τροφής που προοριζόταν για τα ζώα.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΟ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΩΝ

Γκιζέμ Γιλμάζ

Στο συνέδριο που οργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση Συρίων (ESU) και πραγματοποιήθηκε στο Ελβετικό Κοινοβούλιο στις 17 Σεπτεμβρίου 2025, ζητήθηκε η αναγνώριση των γενοκτονιών που διαπράχθηκαν εναντίον των Συρίων, των Ποντίων και των Αρμενίων.

Εκ μέρους των Αρμενίων μίλησε ως προσκεκλημένος ο Τόρος Κορκμάζ, ενώ διάφοροι Σύριοι εκπρόσωποι ενημέρωσαν τους Ελβετούς βουλευτές σχετικά με τη γενοκτονία που έλαβε χώρα στις αρχές του 20ού αιώνα.

Εκ μέρους των Ποντίων, ο συγγραφέας Ταμέρ Τσιλινγκίρ προσκλήθηκε και παρουσίασε ένα κείμενο στους Ελβετούς βουλευτές.

Ολόκληρο το κείμενο που παρουσίασε ο Ταμέρ Τσιλινγκίρ στους Ελβετούς βουλευτές:

Αξιότιμα Μέλη του Ελβετικού Κοινοβουλίου,

Σας ευχαριστώ που μου δίνετε σήμερα την ευκαιρία να μιλήσω για ένα τραγικό και συχνά παραγνωρισμένο κεφάλαιο της ιστορίας – τα γεγονότα που συνέβησαν στην περιοχή του Πόντου, στις ακτές του Εύξεινου Πόντου, στα εδάφη της σημερινής Τουρκίας.

Ο Πόντος υπήρξε η πατρίδα του ελληνικού λαού, γνωστού ως Πόντιοι, για περισσότερα από 3.000 χρόνια. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η περιοχή γνώρισε μια περίοδο πολιτιστικής και πνευματικής άνθησης, συγκρίσιμη με την Ευρωπαϊκή Αναγέννηση.

Σε πόλεις όπως η Τραπεζούντα, η Σαμψούντα και η Γκιρεσούν αναπτύχθηκαν και διαδόθηκαν η λογοτεχνία, η τέχνη, η επιστήμη και η εκπαίδευση.

Οφείλομε, και στα παιδιά μας και στα θύματα της Γενοκτονίας...

Στις 19.5.1919, ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Αμισό για να οργανώσει την επίθεση κατά του Ελληνισμού. Είναι μια μέρα εθνικής γιορτής για τους Τούρκους. Καθόλου τυχαία, η ίδια μέρα αναγνωρίζεται από τον Ελληνισμό ως μέρα μνήμης των θυμάτων της Ποντιακής γενοκτονίας, καθώς η έναρξη αυτής της φάσης, μετά από εκείνην των Αρμενίων, τοποθετείται ακριβώς τότε.

Την Αμισό την είπαν οι Τούρκοι Σαμσουν, παραφθορά του "Εις Αμισόν". Κι εμείς την εξελληνίσαμε σε Σαμψούντα, κατά το Τραπεζούντα, Κερασούντα κλπ, παράλληλα με την αραιότερη χρήση του αρχαίου ονόματός της. 

Η Αμισός διαθέτει και ομάδα, που διάλεξε ως σύμβολό της τον έφιππο Κεμάλ. Το γενοκτόνο των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Από ό,τι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σύμβολο μιας πόλης ή μιας περιοχής, διάλεξε ένα κομμάτι της ιστορίας της για το οποίο οφείλεται τουλάχιστο μια συγνώμη από το Τουρκικό κράτος (μια νομική θεώρηση της γενοκτονίας μπορεί κάποιος να διαβάσει εδώ

 https://www.pontosnews.gr/497351/pontos/genoktonia/genoktonia-christianikon-plithysmon-nomiki-proseggisi/).

Η Σαμσουνσπορ κληρώθηκε με τον Παναθηναϊκό στα Ευρωπαϊκά παιχνίδια. Θα έρθει να παίξει με τον έφιππο Κεμάλ στο στήθος, ενώ από ό,τι ακούγεται, δε θα υλοποιήσει το σχέδιο να παίξει με την τρίτη φανέλα της, που έχει τα μάτια του Κεμάλ στο φόντο, με τη ρήση "Ένα Ζευγάρι Ματιών που Δείχνει τον Δρόμο".

Διαλύοντας την Τουρκική προπαγάνδα! Uzay Bulut, Ανδρέας Παναγόπουλος, Γιάννης Πουλτσίδης

Η γιαγιά κρυπτοχριστιανή κρατούσε το μυστικό, μιλούσε ελληνικά - ποντιακά και προσεύχοταν κρυφά. 

Το τεστ DNA απέδειξε την ελληνική - ποντιακή καταγωγή.

Ένα μοναδικό podcast με την Uzay Bulut, μια Τουρκάλα δημοσιογράφο που έκανε τεστ DNA και έμαθε πως είναι ελληνίδα του Πόντου, όπως εκατοντάδες χιλιάδες ακόμη Τούρκοι!

Αλήθεια, σε ποια κληρονομιά αναφέρεται; Στους 353.000 γενοκτονημένους προγόνους μας, στο 1.500.000 γενοκτονημένους Αρμενίους, στον άγνωστο αριθμό γενοκτονημένων Ασσυρίων

Αγανάκτηση έχουν προκαλέσει οι δηλώσεις του παίκτη μπάσκετ του Παναθηναϊκού Τσέντι Όσμαν, τουρκικής καταγωγής, με αφορμή την 19η Μαΐου που στην Τουρκία τιμάται ως Ημέρα Νεολαίας και Αθλητισμού. Σε ανάρτηση του υμνεί τον Μουσταφά Κεμάλ και τονίζει ότι «εργαζόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις για να συνεχίσουμε με αποφασιστικότητα την κληρονομιά που χάρισε σε μας τους νέους».

Αλήθεια, σε ποια κληρονομιά αναφέρεται; Στους 353.000 γενοκτονημένους προγόνους μας, στο 1.500.000 γενοκτονημένους Αρμενίους, στον άγνωστο αριθμό γενοκτονημένων Ασσυρίων, στο πάνω από 1.500.000 ξεριζωμένους πρόσφυγες που ρακένδυτοι κατέφυγαν στην Ελλάδα;

Μήπως αναφέρεται στον αφανισμό των 1.047 σχολείων, 1.131 ναών, 22 μοναστηριών και 1.647 παρεκκλησίων που λειτουργούσαν στον Πόντο; Να μην συνεχίσουμε την απαρίθμηση.

Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, Τι άλλαξε φέτος; Ποιες είναι οι νέες παράμετροι που σας ανάγκασαν να απαλείψετε από το λεξιλόγιό σας τον όρο Γενοκτονία;

👉Ανοικτή Επιστολή της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος

προς τον Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβέρνησης

κ. Κυριάκο Μητσοτάκη

Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ,

Με αφορμή τη 19η Μαΐου, Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, αισθανόμαστε την ανάγκη —και το ιστορικό καθήκον— να σας εκφράσουμε την απογοήτευση και ανησυχία μας για το φετινό σας δημόσιο μήνυμα.

Απουσίαζε ο επίσημος προσδιορισμός του εγκλήματος, το όνομα του θύτη και η κρατική οντότητα που φέρει την ιστορική ευθύνη για τη διάπραξή του. Η εκκωφαντική απουσία των όρων Γενοκτονία, Τουρκία και Κεμάλ δεν αποτελεί απλώς μια ρητορική παράλειψη, αποτελεί πολιτική στάση.

Η Βουλή των Ελλήνων, κατά την ιστορική της συνεδρίαση στις 24 Φεβρουαρίου 1994, αναγνώρισε ομόφωνα τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και καθιέρωσε τη 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης. Η θέση αυτή αποτελεί εθνική γραμμή και δεν επιδέχεται αναθεώρηση ή υποβάθμιση από κανέναν, ανεξαρτήτως αξιώματος. Οποιαδήποτε έμμεση ή άμεση αποδυνάμωση αυτής της στάσης εκλαμβάνεται ως απαξίωση της κοινοβουλευτικής απόφασης και προσβολή της συλλογικής μνήμης του ελληνικού λαού — και ιδίως, των απογόνων όσων δε γενοκτονήθηκαν.

Αξίζει να σας υπενθυμίσουμε, ότι το 2019, με τη συμπλήρωση 100 ετών από την έναρξη της τελευταίας φάσης της Γενοκτονίας, χαιρετίσατε την έναρξη του Διεθνούς Συνεδρίου για το Έγκλημα της Γενοκτονίας, που διοργάνωσε η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος. Τότε, για πρώτη φορά ως Έλληνας Πρωθυπουργός, δεσμευτήκατε να στηρίξετε ενεργά στα διεθνή φόρα, τη διεκδίκηση για τη Διεθνή Αναγνώριση. Και τα επόμενα χρόνια με τα μηνύματά σας για τη θλιβερή επέτειο, επαναβεβαιώσατε τις προθέσεις σας με σαφήνεια που δεν άφηνε περιθώριο παρερμηνειών.

Τι άλλαξε φέτος; Ποιες είναι οι νέες παράμετροι που σας ανάγκασαν να απαλείψετε από το λεξιλόγιό σας τον όρο Γενοκτονία; Τι σας εμπόδισε να αναφερθείτε ευθέως στο σφαγέα Μουσταφά Κεμάλ ως εμπνευστή και ενορχηστρωτή της Γενοκτονίας των χριστιανικών κοινοτήτων της Ανατολής — Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων; Γιατί διστάσατε να κατονομάσετε την Τουρκία ως το κράτος-θύτη που αρνείται να αναλάβει τις ιστορικές της ευθύνες και εκβιαστικά βάζει εμπόδιο στην εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών;

Κύριε Γενικέ Γραμματέα, απορούμε για την επιλογή σας να μην καταθέσετε στεφάνι στην κεντρική εκδήλωση

👉Ανοικτή Επιστολή της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος

προς τον Γενικό Γραμματέα της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε.

κ. Δημήτρη Κουτσούμπα

Κύριε Γενικέ Γραμματέα,

Τη Δευτέρα 19 Μαΐου 2025, επιλέξατε να καταθέσετε στεφάνι στο Μνημείο Γενοκτονίας στον Ασπρόπυργο. Ενώ το πρωί της ίδιας ημέρας, ο βουλευτής κ. Τσοκάνης, είχε ήδη παραστεί και καταθέσει στεφάνι εκ μέρους του Κ.Κ.Ε., στο πλαίσιο της εκδήλωσης του Δήμου Ασπροπύργου. Η δική σας ξεχωριστή παρουσία, στον ίδιο χώρο και την ίδια ημέρα, φανερώνει την έμπρακτη στήριξή σας, αλλά όσο καλές και αν ήταν οι προθέσεις δημιούργησε εύλογα ερωτήματα.

Δε γνωρίζατε, ότι την ίδια ακριβώς ώρα, στην πλατεία Συντάγματος, πραγματοποιείτο η κεντρική εκδήλωση της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος με τη συμμετοχή δεκάδων σωματείων της χώρας — τα οποία μεταθέτουν τις τοπικές τους δράσεις, ώστε τη 19η Μαΐου να βρίσκονται όλοι στο Σύνταγμα;

Δε γνωρίζατε, ότι για 16η συνεχόμενη χρονιά, η Ομοσπονδία μας διοργάνωνε —ανήμερα της 19ης Μαΐου— εκδήλωση τιμής και μνήμης στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη; Δεν ήσασταν ενήμερος για τη διαχρονική, μόνιμη πρόσκληση της Ομοσπονδίας μας για συμμετοχή στην κορυφαία εκδήλωση τιμής προς τους 353.000 γενοκτονηθέντες προγόνους μας;

Κύριε Γενικέ Γραμματέα,

Γνωρίζουμε τις ξεκάθαρες και σταθερές θέσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας για τη Γενοκτονία, όπως και τη στήριξή σας στο σχετικό ψήφισμα της Βουλής το 1994. Για αυτό, απορούμε για την επιλογή σας να μην καταθέσετε στεφάνι στην κεντρική εκδήλωση. Είχατε την ευκαιρία να καταδείξετε με τον πλέον εμφαντικό τρόπο, ότι εννοείτε όσα διακηρύσσετε.

Κλαυδία - Αστερομάτα. Της είχαν ζητήσει να μήν μιλά - του Μανώλη Κοττάκη

Της είχαν ζητήσει να μη μιλά

Η σύσταση από τη διοργανώτρια στην Κλαυδία για να μην… ενοχληθεί η Τουρκία – Αλλά εκείνη επέμεινε και μιλούσε για τη ρίζα της και την προσφυγιά

Του Μανώλη Κωττάκη

Eνας δρόμος χωρίς εμπόδια συνήθως δεν οδηγεί πουθενά! Τέτοιος πάντοτε ήταν ο δρόμος των Ποντίων, την μαύρη επέτειο της Γενοκτονίας των οποίων θυμόμαστε σήμερα. Ενας δρόμος γεμάτος εμπόδια, ο οποίος καθρεφτίζεται και στην μουσική τους. Στον λυγμό της λύρας, στα κοφτά βήματα του πυρρίχιου, στην υπερηφάνεια του Κότσαρη. Των παραδοσιακών πολεμικών χορών τους. Τέτοια είναι η ιστορία της και της οικογένειας της Κλαυδίας Παπαδοπούλου, η οποία παλιννόστησε στην Ελλάδα από την πρώην Σοβιετική Ενωση το 1991 με την επιχείρηση «Χρυσόμαλλο Δέρας» της Βιργινίας Τσουδερού. Παλιννόστησε μαζί με χιλιάδες άλλες (που ρίζωσαν στην Θράκη) και εγκαταστάθηκε στον Ασπρόπυργο. Η γιαγιά της νεαρής Κλαυδίας διηγείτο στην εγγονή της όταν ήταν μικρή ιστορίες και από την προσφυγιά των Ποντίων.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΤΟΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

Του Τάκη Μοσκώφ 

Σχετικά με το όχι και τόσο νέο αφήγημα - αφού σε κάθε επέτειο της Γενοκτονίας των Ποντίων- βλέπουμε να επιχειρείται η υποβάθμιση της ως τέτοια και να αντικαθίσταται από τον όρο της εθνοκάθαρσης. Αναπαράγοντας ουσιαστικά την πάγια θέση-προπαγάνδα της Τουρκίας και της MİT, οτι η σφαγή των Ελλήνων του Πόντου έγινε απλά "ως συνέπεια του πολέμου". Δεν θα επιχειρήσω εδώ να αναφερθώ στους λόγους που έλληνες μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία αναπαραγωγής αυτής της προπαγάνδας μέσα από τα social media, μιας και αυτή η συζήτηση είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο από μόνη της! 

Πρώτον να αναφέρω οτι η διεθνής αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων έχει γίνει ήδη, από το 2007, από την International Association of Genocidal Scholars (Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών), αλλά και από ιστορικούς και μελετητές :   

«ΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ότι η άρνηση μιας γενοκτονίας αναγνωρίζεται παγκοίνως ως το έσχατο στάδιο γενοκτονίας, που εξασφαλίζει την ατιμωρησία για τους δράστες της γενοκτονίας, και ευαπόδεικτα προετοιμάζει το έδαφος για τις μελλοντικές γενοκτονίες,

ΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ότι η Οθωμανική γενοκτονία εναντίον των μειονοτικών πληθυσμών κατά τη διάρκεια και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρουσιάζεται συνήθως ως γενοκτονία εναντίον μόνο των Αρμενίων, με λίγη αναγνώριση των ποιοτικά παρόμοιων γενοκτονιών, εναντίον άλλων χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΤΑΙ ότι είναι πεποίθηση της Διεθνούς Ένωσης των Μελετητών Γενοκτονιών, ότι η Οθωμανική εκστρατεία εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας, μεταξύ των έτων 1914 και 1923, συνιστούν γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων, Ποντίων και των Έλλήνων της Ανατολίας.

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΤΑΙ η Ένωση να ζητήσει από την κυβέρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες εναντίον αυτών των πληθυσμών, να ζητήσει επίσημα συγγνώμη, και να λάβει τα κατάλληλα και σημαντικά μέτρα προς την αποκατάσταση (μη επανάληψη).»

Ο ΚΕΜΑΛΙΣΜΌΣ Δίδαξε το ΝΑΖΙΣΜΟ

1. ΔΕΔΟΜΈΝΑ

Ο Βρετανός συγγραφέας Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν είχε τεράστια επιρροή στον Χίτλερ. Ο Τσάμπερλεν, έγραφε:

“Η Τουρκία είναι η τελευταία μικρή γωνιά της Ευρώπης στην οποία ένας ολόκληρος λαός ζει σε ανενόχλητη ευφορία και ευτυχία” (…) αφού “κατέστρεψε αυτόν που ενόχλησε την ειρήνη” (σσ Αρμένιοι- Έλληνες).

Ο θεωρητικός των Ναζί, Alfred Rosenberg -τεράστιος θαυμαστής του Τσάμπερλεν- ο οποίος έλεγε πως οι Αρμένιοι ήταν για την Τουρκία ό,τι οι Εβραίοι για τη Γερμανία, συνέστησε στον Χίτλερ τον Max Erwin von Scheubner-Richter.

Ο Scheubner-Richter ήταν ο Γερμανός υποπρόξενος στο Ερζερούμ και κατέγραψε τον σχεδιασμό, εκτοπισμό και δολοφονία των Αρμενίων και Ελληνοποντίων από τους Νεότουρκους του Κεμάλ. Η σχέση του Scheubner-Richter’s με τον Χίτλερ ήταν τόσο κοντινή που σκοτώθηκε καθώς καθόταν δίπλα του σε απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ, το 1923. Ο Χίτλερ αφιέρωσε το πρώτο μέρος του “Ο Αγών μου” σε αυτόν.

Ο Αμερικανο Αρμένιος ιστορικός Vahkan Dadrian λέει πως ο Scheubner-Richter είχε άμεση επιρροή στον Χίτλερ και πως τελικά τον “συνέστησε” στις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν ώστε οι Αρμένιοι (τότε αποκαλούνταν “Εβραίοι της Ανατολής”) και οι Έλληνες να εγκαταλείψουν τα χωριά τους, να δουλέψουν σε καταναγκαστικά έργα μέχρι θανάτου, να πεθάνουν από πείνα, κρύο και να εκτεθούν σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

Ο Mike Joseph αποκαλεί τον Scheubner-Richter το “προσωπικό link του Χίτλερ με τη γενοκτονία” (Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε ποια γενοκτονία, ε;).

Ο Χίτλερ ήταν «μαθητής» του Κεμάλ. Ο Ερντογάν;

15.10.2019

 Αν και οι ιστορικές εποχές είναι διαφορετικές, είναι αναπόδραστο να γίνουν συσχετίσεις. Η εξαιρετική μελέτη του συγγραφέα Stefan Ihrig εξηγεί τη σχέση δασκάλου-μαθητή ανάμεσα στον Κεμάλ και τον Χίτλερ, ενώ η σημερινή σιδηρά πυγμή του Ερντογάν φέρνει στο νου μνήμες ολοκληρωτισμού.

 Διονύσης Μαρίνος 

 Ο Χίτλερ πήρε «μαθήματα» από τον Κεμάλ. Ο Ερντογάν, άραγε, ποιον χρησιμοποιεί ως «έμπνευση»;

 Ποτέ δεν ξέρεις έως που μπορεί να φτάσει η ρίζα του απόλυτου κακού. 

Παρακολουθώντας τις εις βάθος εκκαθαρίσεις που πραγματοποιεί εδώ και μέρες ο Ταγίπ Ερντογάν στα εδάφη της Συρίας, με τη διεθνή κοινότητα να μην μπορεί να εκδώσει ούτε καν ένα καταδικαστικό ψήφισμα (έστω για τα μάτια του κόσμου), αντιλαμβάνεσαι πως ο ολοκληρωτισμός ποτέ δεν εκριζώθηκε από τον ανθρώπινο πολιτισμό.

 Αντιθέτως, συχνά πυκνά εμφανίζονται φορείς του που ακολουθούν με χειρουργική ακρίβεια τα διδάγματα των προηγούμενων ολετήρων. 

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

 

Από Μάνο Λαμπράκη             

«Η γενοκτονία των Ποντίων δεν είναι απλώς παρελθόν. Είναι η πιο σιωπηλή περιοχή του παρόντος. Δεν είναι μονάχα ο αφανισμός 353.000 ανθρώπων. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας λαός επιχειρήθηκε να ξεριζωθεί όχι μόνο από τον τόπο, αλλά από τον χρόνο να διαγραφεί όχι μόνο από τη γεωγραφία, αλλά από τη μνήμη. Πρόκειται για μια αρνητική διαύγεια. Μια απουσία τόσο έντονη που γίνεται αόρατη.

Στην εποχή της επιτελεστικής μνήμης και των αναμνηστικών tweet, η γενοκτονία των Ποντίων συχνά ανακαλείται ως τελετουργικό, όχι ως πολιτικό γεγονός. Ωστόσο, η γενοκτονία δεν είναι περιστατικό. Είναι μέθοδος. Είναι το οργανωμένο σχέδιο μιας κρατικής εξουσίας να εξαλείψει το διαφορετικό, να ομογενοποιήσει τον χώρο, να επιβάλει ιστορική αμνησία μέσω του τρόμου. Από τις σφαγές και τους εκτοπισμούς μέχρι τα τάγματα εργασίας και τις πορείες θανάτου, ο στόχος δεν ήταν μόνο η φυσική εξόντωση, αλλά και η ερμηνευτική εξάλειψη η αδυναμία να ειπωθεί το τραύμα, να ονοματιστεί το κακό.

Η πολιτική μνήμη, όμως, δεν είναι ανάκληση γεγονότων. Είναι στάση απέναντι στην Ιστορία. Όταν μια γενοκτονία δεν αναγνωρίζεται διεθνώς, όταν σχετικοποιείται, όταν ακυρώνεται στο όνομα της γεωπολιτικής σκοπιμότητας, τότε ο αφανισμός συνεχίζεται. Μια κοινωνία που επιτρέπει τη λήθη, γίνεται συνεργός του θανάτου. Γιατί ο θάνατος, αν δεν μνημονευθεί με δικαιοσύνη, πολλαπλασιάζεται.

Ευθυμία Βαρυτιμιδου... Ή Γιαγιά των Ποντίων.

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

«Έχασα πατρίδα, γονείς και όνομα»

Περπατά ελαφρώς σκυφτή και έχει πυκνά σγουρά μαλλιά.

Λευκά σαν το χιόνι.

Το 2009 έκλεινε ενός αιώνα ζωής. 

Ένας αιώνας ποτισμένος με νοσταλγία για την πατρίδα που αποχαιρέτησε όταν ήταν ακόμα παιδί. 

Τότε την έλεγαν Θυμία (από το Ευθυμία) και ήταν 10 ετών όταν έχασε τα πάντα: γονείς, αδέρφια, ακόμα και το όνομά της. 

Σήμερα  τη λένε Σάνο Χάλο.

Ζει στο Μονρό της Νέας Υόρκης.

Έξω από το λευκό της   σπίτι κυματίζει μια αμερικανική σημαία, αλλά στο σαλόνι πλάι  στις  εικόνες του Χριστού και της Παναγίας στέκει μια ποντιακή λύρα.

Πάνω στον  ξεθωριασμένο καναπέ είναι  αφημένη μια ευχετήρια κάρτα με τις   υπογραφές του Μπαράκ και της Μισέλ Ομπάμα. «Χαρούμενα 100ά γενέθλια»,  γράφει. Και οι τοίχοι, ακόμα  και στην κουζίνα, είναι στολισμένοι  με  οικογενειακές φωτογραφίες.

Γλυκές αναμνήσεις από μια ζωή που άρχισε με  δάκρυα και φόβο.   

Η Σάνο (Θυμία ) Χάλο γεννήθηκε  στην Τουρκία,  στο χωριό Άγιος Αντώνιος(ένα από τα χωριά της Κερασούντος, που ξεθεμελιωσε ο Τοπαλ Οσμαν) του Πόντου, πριν ξεσπάσει  ο Α΄ Παγκόσμιος  Πόλεμος(1909).

Η Γενοκτονία και η αναγνώριση, ο απολογισμός και η συνέχεια του αγώνα για την αλήθεια

Θεοφάνης Μαλκίδης *

Από την ομιλία στην εκδήλωση που οργάνωσε το Μουσείο και το Ινστιτούτο Γενοκτονίας. Ερεβάν, Αρμενία, 19 Μαΐου 2025.

Οι σκέψεις οι οποίες αποτυπώνονται στη συνέχεια αποτελούν, μεταξύ των άλλων, τον απολογισμό, της συνεχούς δραστηριότητας στην Ελλάδα και το εξωτερικό για το ζήτημα της Γενοκτονίας. Οι εξορίες, οι διώξεις, οι σφαγές, η βαρβαρότητα που υπέστη ο Ελληνισμός από τις ακτές της Ιωνίας μέχρι την Καππαδοκία και από τη Θράκη μέχρι τον Πόντο, συνιστά σχεδιασμένη, οργανωμένη, προγραμματισμένη προσπάθεια εξαφάνισης του Ελληνικού έθνους, αποτελεί Γενοκτονία τόσο στον τύπο, όσο και στην ουσία του (χωρίς παραγραφή όσα χρόνια και εάν περάσουν) όρου της σχετικής σύμβασης του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου. Σύμβασης και δικαίου που χωρίς προβλέπουν κυρώσεις για τους υπεύθυνους και για τους αρνητές, χωρίς να υπάρχει παραγραφή, που προβλέπουν επανόρθωση, αποζημίωση, αποκατάσταση των θυμάτων και των απογόνων τους.

 

Για τη δολοφονία, για το μαζικό έγκλημα, για τη Γενοκτονία ενός εκατομμυρίου Ελληνίδων και Ελλήνων μέχρι σήμερα δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη και ως ατιμώρητη πράξη επαναλήφθηκε από την Ίμβρο, την Τένεδο, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο, μέχρι το Δίστομο και τα Καλάβρυτα.

Οι λόγοι της μη εφαρμογής της δικαιοσύνης, της διαχρονικής ατιμωρησίας, της διαφυγής των εγκληματιών και της άρνησης της Τουρκίας, που προκαλούν και επαναλαμβάνουν τη Γενοκτονία, ήταν και παραμένουν πολλοί:

Πρώτος (και ίσως για πολλούς και ο πιο βασικός ) :

Η Ελλάδα σιώπησε για δεκάδες χρόνια, αρνούμενη να προωθήσει την αναγνώριση της Γενοκτονίας, υπονομεύοντας κάθε σχετική προσπάθεια, υιοθετώντας «το δόγμα της ακεραιότητας της Τουρκίας», «της συνοχής του ΝΑΤΟ», «της υποχώρησης έναντι του πειρατή εξ΄ ανατολών», που παριστάνει το κράτος. Κανένας, δυστυχώς, θεσμός της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν ακολούθησε το παράδειγμα άλλων κρατών, όπως για παράδειγμα η Αρμενία, που υπέστησαν το ίδιο Ολοκαύτωμα και με πολιτικές αποσιώπησης επέβαλλε τη λήθη, την άρνηση. Πολιτικές οι οποίες εξελίχτηκαν στην Ύβρη με την πρόταση για Νόμπελ ειρήνης στο Μουσταφά Κεμάλ, στον εθνομηδενισμό του «συνωστισμού στη Σμύρνη», στην άρνηση της Γενοκτονίας από Υπουργούς και Βουλευτές, στις καταθέσεις στεφάνων στο μαυσωλείο του δάσκαλου του Χίτλερ Μουσταφά Κεμάλ και πολλά άλλα…..

Δεύτερος λόγος ήταν η στάση της Τουρκίας:

Το τουρκικό κράτος λειτουργώντας ως παραστρατιωτικός και παρακρατικός μηχανισμός, χρηματοδοτεί και ενισχύει κάθε προσπάθεια εξαφάνισης της Γενοκτονίας, διαστρεβλώνοντας την αλήθεια, αρνούμενη την ευθύνη της, απειλώντας και δυστυχώς δολοφονώντας κάθε φωνή που αναδεικνύει το μαζικό έγκλημα (φυλακίσεις ακτιβιστών, δολοφονίες του δημοσιογράφου Χράντ Ντινκ, του πάστορα της Σάντας Μαρία στην Τραπεζούντα Αντρέα Σαντόρο κ.ά) .

Και τρίτος λόγος, αλλά και όχι τελευταίος, αφού λόγω χώρου περιοριζόμαστε μόνο στους βασικούς, αποτέλεσε η υποκριτική στάση αλλά και στάση σιωπής της λεγόμενης «διεθνούς κοινότητας».

Στάση η οποία ξεκινώντας από τις σφαγές από τους Νεότουρκους, μέχρι το αποκορύφωμα της Γενοκτονίας από τους Κεμαλικούς στον Πόντο το 1919 και στην προκυμαία της Σμύρνης το 1922 και συνεχίζοντας μέχρι σήμερα, αδυνατεί να ακολουθήσει παραδείγματα παραδοχής του εγκλήματος (π.χ. η πράξη του Βίλυ Μπραντ για την ευθύνη της Γερμανίας, τα συγκλονιστικά στοιχεία απόδειξης τέλεσης της Γενοκτονίας (π.χ Χόρτον και Μοργκεντάου). Έτσι με αυτόν τον τρόπο επιλέγει να νομιμοποιεί, να «ξεπλένει» την Τουρκία.

Στην παραπάνω επιλογή, πράξη, τακτική, της αδιάφορης και απούσας Αθήνας, της ένοχης Άγκυρας, της διεθνούς κοινότητας των στυγνών συμφερόντων, ήρθε η αντίδραση, το καθήκον, η υποχρέωση, το χρέος μνήμης και αποκατάστασης της αλήθειας και της ιστορίας, η αναγκαιότητα της αναγνώρισης.

Από τις πρώτες συναντήσεις στις κοινότητες των προσφύγων στη Μακεδονία και την Αθήνα, από τις πρώτες εκδόσεις για τη Γενοκτονία, μέχρι τη ψήφιση από τη Βουλή των Ελλήνων του νόμου για την ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας, ο αγώνας είχε πολλά εμπόδια, θλίψεις, δοκιμασίες, απώλειες και επώδυνες στιγμές. Οι ίδιες δυσκολίες εμφανίστηκαν και συνεχίζουν να υφίστανται, αλλά πλέον το ζήτημα της Γενοκτονίας έχει πάρει την οδό της ιστορικής αποκατάστασης, της δικαιοσύνης, της αναγνώρισης.

Έσχατο αλλά όχι τελευταίο: το παραπάνω κείμενο αφιερώνεται στους πρόσφυγες και τους επιζώντες από τη Γενοκτονία, αφιερώνεται στους Έλληνες και τους Φιλέλληνες οι οποίοι αγωνίζονται για την αναγνώριση του ατιμώρητου εγκλήματος και συναντηθήκαμε από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη και από το Καστελλόριζο μέχρι τα Διαπόντια νησιά, από τη Λευκωσία, την Πάφο, τη Λεμεσό, τη Λάρνακα και την κατοχική γραμμή, μέχρι την Κορυτσά, τη Χιμάρα, τους Αγίους Σαράντα, τους Βουλιαράτες, τη Βόδριστα, το Αργυρόκαστρο και στη Διασπορά: στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Γερμανία, στην Ελβετία, στη Σουηδία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Αρμενία, στη Ρωσία, στη Γεωργία, στην Αυστραλία, ακόμη και στην Τουρκία!

Τέλος, το κείμενο αφιερώνεται στη μνήμη του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, του πρωτοπόρου της ανάδειξης της Γενοκτονίας.

Εθνική εορτή σήμερα στη Τουρκία...

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

Που εορτάζει την εξέγερση υπό του Κεμάλ Ατατούρκ απέναντι στους δυτικούς "εχθρούς “(Βρετανοί,Γάλλοι,Ιταλοί, Έλληνες).

Και επειδή η ιστορία "αποσιωπει" και αυτοί που τη "γράφουν", σήμερα ξαναεπιχειρούν να τη γράψουν κατά τις ανάγκες τους ("Στο εξής η γερμανική κυβέρνηση θα παρέχει όλους τους οικονομικούς πόρους που χρειάζεται η Bundeswehr προκειμένου να καταστεί ο ισχυρότερος συμβατικός στρατός στην Ευρώπη"), ας θυμηθούμε τους "αφανείς ήρωες " μιας άλλης γενοκτονίας.

"Η Τουρκία δὲν ἔχει οὐδεμίαν ἀσφάλειαν οὔτε δύναται νὰ ὀργανωθεῖ ἐλευθέρως εἰς τὸ μέλλον, λόγῳ τῆς παρουσίας τῶν Ἑλλήνων.                                                            

 Σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι οἱ παγωνιὲς καὶ τὸ κρύο τοῦ χειμώνα, οἱ βροχὲς καὶ ἡ μεγάλη ὑγρασία, ὁ ἥλιος καὶ ἡ τρομερὴ ζέστη τοῦ καλοκαιριοῦ, οἱ ἀρρώστιες τοῦ ἐξανθηματικοῦ τύφου καὶ τῆς χολέρας, οἱ κακουχίες καὶ ἡ ἀσιτία, θὰ φέρουν τὸ ἴδιο ἀποτέλεσμα μὲ τὶς σφαγὲς ποὺ λογαριάζετε νὰ κάνετε ἐσεῖς .     

Μέ τό σύστημα πού σᾶς προτείνω, ὁ θάνατός τους εἶναι βέβαιος. Ἐπιπλέον, οἱ γυναῖκες τους δέν θά γεννοῦν καί ἔτσι θά λυθεῖ τό δημογραφικό σας πρόβλημα, ἐνῶ ἡ μισητή καί ἄτιμη ράτσα τῶν Ἑλλήνων θά ξεκληριστεῖ καί θά χαθεῖ γιά πάντα μέσα σέ μιά γενιά καί ἐσεῖς θά ἀποκτήσετε μιά συμπαγή τούρκικη ὁμοιογένεια"                                                         

Liman von Sanders                                                                               

             

Ο Όθων Λίμαν φον Σάντερς (φωτο 1-2), ο  Γερμανός στρατηγός  στρατιωτικός σύμβουλος και ανώτατος στρατιωτικός διοικητής του στρατού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Ηθική ως στοιχείο της πολιτικής ταυτότητας του Μιχ. Χαραλαμπίδη

‘’Τα στερνά τιμούν τα πρώτα’’

ή αλλιώς

‘’…εγώ φεύγω, εσείς να δούμε τώρα’

Γράφει ο Δημήτρης Βασιλειάδης

Η σχέση του Μιχάλη με την πολιτική είναι ‘’Αντιγόνεια’’ (Σοφόκλεια για την ακρίβεια –μην αδικούμε και το Σοφοκλή). Πάνε πολλά χρόνια που καταστάλαξα σ΄αυτό το συμπέρασμα παρατηρώντας την συνολική παρουσία του στην πολιτική, σε σχέση πάντα τόσο με την ηρωίδα της ομώνυμης τραγωδίας του μεγάλου Σοφοκλή, όσο και με το πώς εξελίσσεται κι η ίδια η τραγωδία . Ο πυρήνας της ‘’Αντιγόνειας θεώρησης της πολιτικής’’ στηρίζεται στο γεγονός ότι υπάρχουν κάποιες αξίες, κάποια προτάγματα, ανώτερα κι απ’ τη ζωή την ίδια, που τη ρυθμίζουν και που είναι έξω από τα τετριμμένα ζητούμενα των εκάστοτε εξουσιών, και το κύριο γνώρισμά της είναι ο ‘’θυσιαστικός’’ χαρακτήρας της.

 Τέτοιες αξίες και προτάγματα είναι, η ελευθερία, το δίκιο, ο σεβασμός στην ανθρώπινη ύπαρξη, η αξιοπρέπεια, δηλαδή, η ίδια η ηθική θεώρηση των πραγμάτων. Αν συμφωνήσουμε ότι στα χρόνια της γέννησης της τραγωδίας, πίσω απ΄ το ‘’θρησκευτικό’’ κρύβεται περίτεχνα το ‘’πολιτικό’’, τότε γίνεται αντιληπτό τι εννοούμε μιλώντας για ‘’Αντιγόνεια’’ σχέση με τη πολιτική. Στην Τραγωδία ‘’Αντιγόνη’’, και στο πρόσωπο της ηρωίδας του, ο μέγας Σοφοκλής πρωτοπαρουσιάζει συγκροτημένα πια, ένα νέο ιστορικά πολιτικό υποκείμενο. Είναι ο πολίτης, ο πολίτης εκείνος, που εμμονικά ζητά και παλεύει για την επικράτηση του ‘’θελήματος των θεών’’ (αυτή ήταν η θέση της Αντιγόνης στη διαμάχη της με τον Κρέοντα), που όπως είπαμε πριν, πίσω απ’ αυτόν τον συμβολισμό κρύβονται όλες εκείνες οι αξίες που πριν αναφέραμε. Είναι όλες εκείνες οι αρχές που συστηματοποιήθηκαν απ’ τον αρχαιοελληνικό στοχασμό, που αργότερα ‘’συνοικοδόμησαν’’ το Διαφωτισμό και τη Νεωτερικότητα.

Στη Σοφόκλεια αντίληψη της πολιτικής, η ‘’Αντιγόνεια θεώρησή’’ της βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση μ΄ αυτήν που εκφράζεται από τον Κρέοντα –την ‘’πολιτική αρετή ή ηθική’’. Ότι δηλαδή, πάνω απ΄ όλα, ακόμα και πάνω απ΄ τους θεούς, είναι οι νόμοι του κράτους (ακόμα κι αν από πίσω τους κρύβεται η ιδιοτέλεια ενός ηγεμόνα). Είναι η σύγκρουση αυτών των δύο αντίρροπων δυνάμεων που από πίσω τους κρύβεται η γέννηση της Δημοκρατίας. Και είναι τελικά το μπόλιασμα της ‘’πολιτικής αρετής’’ με την ‘’Αντιγόνεια θεώρηση των πραγμάτων’’ –η μεταμόρφωσή της δηλαδή με λίγα λόγια- που στήνει, κατά τη γνώμη μου, ευνομούμενες πολιτείες. Η επίδραση της Αθηναϊκής Τραγωδίας στη γέννηση και διαμόρφωση της σκέψης των μεγάλων στοχαστών της αρχαιότητας, σύμφωνα με κορυφαίους μελετητές της είναι καταλυτική.

Της Μνήμης να μνημονεύει της πρέπει...

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

"Γυναίκα από τη Ριζούντα του Πόντου.

Οι Τούρκοι σκότωσαν τον άνδρα της. 

Εγκαταστάθηκε σε προσφυγικό καταυλισμό της Δράμας, είχε δύο αγόρια κι ένα κορίτσι. Το κορίτσι  μαζί της στη Δράμα, τα αγόρια όμως δεν ήξερε τι είχαν απογίνει.              

Πέρασαν αρκετά χρόνια, στη Δράμα  και δύσκολα τα έφερνε βόλτα,.

Αποφασιζει να επιστρέψει στον τόπο της, μήπως καταφέρει και  πάρει μαζί της χρυσές λίρες και κοσμήματα που θυμόταν ό,τι είχε κρύψει ο άντρας της στο φούρνο του σπιτιού τους.

Πράγματι φθάνει στην Ριζούντα, απέναντι από μια γνώριμη βρύση, το σπίτι της.

Ρωτάει μια Τουρκάλα ποιος ήταν ο καινούριος σπίτονοικοκύρης.

«Συνταγματάρχης του τουρκικού στρατού» της λέει.

Η γυναίκα βλέπει ότι ο φούρνος δεν είχε γκρεμιστεί, όμως διστάζει να πλησιάσει το παλιό της σπίτι.

 Όταν η Τουρκάλα μαθαίνει  ότι το σπίτι ήταν δικό της, δεν την άφηνει να φύγει και την προτρέπει να πάει. 

Πραγματικά η γυναίκα χτύπησε την πόρτα και της άνοιξε η σύζυγος του συνταγματάρχη.

Της είπε ότι το σπίτι ήταν το πατρικό της.

«Μη φεύγεις, το μεσημέρι θα έρθει και ο άντρας μου».

Έτσι έγινε και οταν φάνηκε ο συνταγματάρχης, του διηγήθηκε την ιστορία της.

Η φτωχή γυναίκα κάθισε στο σπιτικό της μια βδομάδα.

Κατάλαβε ότι πρόκειται για καλούς ανθρώπους.

Σκέφτηκε να του ζητήσει - λόγω της θέσης του- να ερευνήσει για τα δύο αγνοούμενα παιδιά της.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ - ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ

  🥀 Μιχ. Χαραλαμπίδης: 

Η καθιέρωση της 19ης Μαΐου ως ημέρας μνήμης της Ποντιακής γενοκτονίας είναι η υψηλότερη ηθικά και ανθρωπιστικά στιγμή του Ελληνικού Κοινοβουλίου.

...Εμείς θα προσεγγίσουμε αυτό το ζήτημα μέσα από μία λογική του δικαίου του λαών. Στη σημερινή νέα περίοδο του Νέου Ανατολικού Ζητήματος, οι λαοί της περιοχής οφείλουν να ξαναμελετήσουν, να ξαναγράψουν την ιστορία τους μέσα από μία δική τους οπτική. 

Να γράψουν την ιστορία των λαών και όχι αυτήν των κρατών. Αυτό θα αποτελέσει θετική προϋπόθεση για μία προοπτική λύσης του Νέου Ανατολικού Ζητήματος με όρους και λογικές του δικαίου των λαών.  

Η επικράτηση και σε αυτήν την περίοδο της λογικής των κρατών, θα οδηγήσει στην συνέχιση των εθνολογικών, κοινωνικών, πολιτισμικών, πολεοδομικών παραμορφώσεων της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Παραμορφώσεις τέτοιου βαθμού, που δεν συναντιούνται σε άλλο μέρος του πλανήτη μας...

Το σύγχρονο τουρκικό κράτος το οποίο ευθύνεται με την κατηγορία της γενοκτονίας, η οποία χρονικά συμπίπτει με "τις διαδικασίες" συγκρότησής του, οφείλει να αναγνωρίσει τα γεγονότα και να μεταμεληθεί για τις πράξεις συστηματικής εξολόθρευσης του ποντιακού λαού. Πράγμα που θα επανορθώσει, έστω και στο ελάχιστο, την ανυπολόγιστη ηθική βλάβη που υπέστη ο ποντιακός λαός.

 Η διεθνής κοινότητα, τα άλλα κράτη, ιδιαίτερα αυτά που προστάτευαν και προστατεύουν το υπεύθυνο για την γενοκτονία τουρκικό ρατσιστικό κράτος, έχουν τη στοιχειώδη πολιτική, νομική και ηθική υποχρέωση να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία και να συμπαρασταθούν στον ποντιακό λαό.

Κυριάρχησαν στην κρατική πολιτική τα στοιχεία της λήθης της ιστορίας, του περιορισμού, της αλλοίωσης της ποντιακής ιδιαιτερότητας, και όχι τα στοιχεία της διατήρησης ιστορικής μνήμης, της πολιτιστικής τους ταυτότητας, της υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους...

"Τον απάτριδα"

του Χατζημωυσιάδη Παναγιώτη. 

Οι διωγμοί, η προσφυγιά, οι πληγές... 

~~~~~~~~~~~

1923, Απτουραχμανλή, 

περιφέρεια Ακ ταγ Μαδέν, Πόντος

… Πατρίς. Της πατρίδος, τη πατρίδι, την πατρίδα. Την πατρίδα μου. Ναι, την πατρίδα μου… Εκ του πατήρ. Αρσενική φύτρα, θηλυκό γέννημα. Πατέρας και μάνα μαζί. 

Ψέματα. Ούτε πατέρας ούτε μάνα. Ορφανά εμείς…

Φέρνει ξανά μια γύρα το σπίτι. Πλιθόκτιστο, δύο δωμάτια μπροστά, η κουζίνα από πίσω. Στο πλάι αποθήκη, στάβλος, κοτέτσι. Το μέρος δέκα μέτρα απόσταση, στο ανάμεσο πηγάδι και τουλούμπα. Μανταλωμένα παραθύρια, αμπαρωμένες πόρτες, τα κουβαλητά εξαφανισμένα, τα ακούνητα και τα βαριά στη θέση τους. Νοικοκύρης από πάντα, προκομμένη κι η κυρά του, είχε να λέει όλο το χωριό, τι σπίτια, τι συγυρίσματα, τι μαντριά, τι αυλές, τι χωράφια. Έτσι ήξερε, έτσι έκανε. Γιατί, δηλαδή, να αλλάξει τώρα; Ως και για τις κότες προνόησε, φρέσκο νερό και σκορπισμένο στάρι, σαν κάθε μέρα. 

Μπαίνει πάλι στο σπίτι, να δει για τελευταία φορά. Σκοτάδι και σιωπή ζευγαρώνουν με τη στεναχώρια του. Αλλόκοτες μορφές αντίκρυ απ’ την καντήλα σκαρφαλώνουν στον τοίχο, ανεβαίνουν στο ταβάνι, ρίχνονται στο πάτωμα. Ζεματάει το λάδι και τσιρίζουν.

Βγαίνει έξω. Στέκεται και κοιτάει. Λέει να κρατηθεί. Πρέπει να κρατηθεί. Λευτερώνει ένα στεναγμό να ξεθυμάνει. Υγρός και βραχνιασμένος ακούγεται, σαν ψυχοφιλητό πνιγμένου θρήνου. Σφαλίζει την εξώπορτα και βάζει κλειδωνιά. Κρύβει το κλειδί κάτω απ’ το πιατάκι της γλάστρας, στο παραθύρι το δεξί. Βασιλικός και μοσχοβολάει. Πού ξέρεις; λέει από μέσα του ψέματα να παρηγορηθεί.

… Κλειδί. Εκ του κλειδίον, εκ του κλεις, εκ του κλείω. Όθεν κλειδωνιά, κλείθρο, κλεισούρα, κλειδώνω. Κλειδώνω την πόρτα, που λέμε, ήγουν σφαλίζω το σπίτι μου.

Να ’ρθουν μετά οι άλλοι και να το ’βρουν νοικοκυρεμένο. Να μην έχουνε να λένε…

Όλο του το βιος, στον αραμπά φορτωμένο. Δυο γελάδια, τέσσερα παιδιά, το μεγάλο, ο Πετράκης, σακάτικο το έρμο, πάνε τρία χρόνια που το ’παθε, ένα κορίτσι, η γυναίκα, κατιτί νοικοκυρικά. Είκοσι χρόνια δουλειά και ξανά δουλειά. Σχολείο και χωράφια, χωράφια και σχολείο. Μισός αραμπάς το φόρτωμα. Το άλλο μισό η οικογένεια. Αναστενάζει. Σέρνει τα ζωντανά ως το δρόμο. 

Αντίκρυ, τριάντα μέτρα απόσταση, ο Τούρκος. Χασάν το όνομα. Γυναίκα, παιδιά, Χασάν έξω απ’ το σπίτι με τα χέρια σηκωμένα. Στέκεται και βλέπει. Από γεννησιμιού τους γειτόνοι, όλη μέρα τα παιδιά τους παιχνίδια και μαλώματα, κακή κουβέντα δε γύρισε ο ένας στον άλλο. Φίλος καρδιακός, φίλος αχώριστος, και ας το ’χανε σκοπό Θεοί και δαίμονες να τους χωρίσουν.

… Φίλος, ήτοι αγαπημένος, καθότι εκ του φιλώ, ήτοι αγαπώ. Όθεν φιλία, φιλί, φίλτρον. Φιλίων ή φίλτερος, φίλτατος.

Ο Παύλον, ο Χάλον, ο Γιάννες και ο Χασάν φίλτατοι. Οι τρεις στο χώμα, ο τέταρτος ξωπίσω. Κρατιέται, άραγε, φιλία ανείδωτη;

Καταπίνει το σάλιο του, κλείνει το φράχτη και ανεβαίνει στον αραμπά. 

«Χάιτε», φωνάζει δυνατά να κρύψει το βράχνιασμα και χτυπάει τα λουριά. 

Πορεία για πλατεία. Στ’ αξημέρωτα ακόμα το πρωινό, σκοτάδι και φως ανάκατα, αλλά όλο το χωριό στο πόδι σηκωμένο. Όχι όπως το ’χαν από πάντα συνήθειο, χωράφια, αμπέλια, Αύγουστος μήνας, που πήγαινε άλλος θέρισμα, άλλος τσάπισμα, άλλος πότισμα, στα ξανάμματά του το μεροδούλι. Τώρα, πρόσωπα αγέλαστα, μάτια φουσκωμένα, κεφάλια κατεβασμένα, βήμα βαρύ, σερνάμενο. Μαγνήτης από κάτω το χώμα και τραβάει.

Ανταλλαγή τούς είπανε αλλά στα αλήθεια φευγιό με το ζόρι. Παίρνεις τους από δω, τους πας εκεί, κουβαλάς τους από κει, τους βάζεις εδώ. Λες και παιχνίδι. Ρίχνεις μια πατρίδα και στήνεις άλλη. Δίνεις και παίρνεις, δηλαδή. Δίκαια πράματα, νοικοκυρεμένα, με υπογραφές και τα τοιαύτα. Όλοι ευχαριστημένοι. 

Δέκα μέρες τώρα, από στόμα σε στόμα, όπου και αν καθίσεις, μ’ όποιον και αν βρεθείς τα ίδια και τα ίδια. «Σο μέρωμα απάν τη Παναΐας, σην πλαταίαν»… «Σο μέρωμα απάν τη Παναΐας, σην πλαταίαν»… «Σο μέρωμα απάν τη Παναΐας, σην πλαταίαν»… Αυτό και μόνο. Τίποτα άλλο, σα να το ’χουν συμφωνημένο ως εκεί να φτάνει ο λόγος. Παραπάνω και να ’θελαν δεν πάει. Καρφιά οι λέξεις και μπήγονται βαθιά στο κεφάλι τους. Όσο λιγότερες τόσο το καλύτερο. Τι, γιατί, πού, πώς αμίλητο και ας ξέρουν. Από Απτουραχμανλή, περιφέρεια Ακ ταγ Μαδέν, πορεία προς Άγκυρα, ύστερα τρένο για Κωνσταντινούπολη, κατόπι βαπόρι για Ελλάδα. Για τα μετά, πού να ξέρουν; Τους γύρεψε κανένας λόγο; Τους έδωσε κανένας λογαριασμό; Τίποτα. Να φύγουν, τους είπαν. Μόνο αυτό. Να φύγουν. Γιατί, λέει, δεν τους θέλουνε εδώ και να πάνε στην πατρίδα τους. Πού; Στην πατρίδα τους… 

Σεπτέμβριος 1921: Η τραγική θυσία των βρεφών στη μαρτυρική Σάντα του Πόντου

Η τραγική θυσία των βρεφών στη μαρτυρική Σάντα του Πόντου. Σεπτέμβριος 1921…

Του Θεοφάνη Μαλκίδη 

Ήταν εκατόν τρία χρόνια πριν, το Σεπτέμβριο του 1921, όταν πάνω από 500 Ελληνίδες και Έλληνες της Σάντας του Πόντου, κυνηγημένοι από τους Γενοκτόνους Τούρκους, και για να μην προδοθούν, αποφάσισαν να θυσιάσουν επτά νήπια, των οποίων το κλάμα αποκάλυπτε τη θέση τους.

Τα βρέφη της Σάντας έσωσαν τους γονείς τους, τα αδέλφια τους, τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους και αποτελούν την κορυφαία ίσως στιγμή του Ελληνικού Ολοκαυτώματος, τραγική και επώδυνη πράξη που σημάδεψε τις επτά μητέρες που αποχωρίστηκαν τα σπλάχνα των σπλάχνων τους.

Η Γενοκτονία των Ελλήνων που ζούσαν στο οθωμανικό κράτος, αποτέλεσε την τραγικότερη σελίδα της ζωής του Ελληνισμού και στοίχισε τη ζωή σε 1.000.000 Έλληνες.

Ιδιαίτερη θέση σε αυτήν την περίοδο κρατά η γυναίκα και το μικρό παιδί, τα οποία αποτέλεσαν αφενός συγκεκριμένο στόχο του προμελετημένου εγκλήματος, λόγω του ειδικού τους βάρους στην κοινωνία και την οικογένεια, αφετέρου ήταν αποδέκτες όλων των επιπτώσεων της γενοκτονίας (χηρεία, προσφυγιά, βιασμός, ορφάνια κ.ά).

Μετά τη δολοφονία των ανδρών, οι γυναίκες απετέλεσαν το μέρος εκείνο του πληθυσμού, πάνω στο οποίο κάθε χτύπημα θα επέφερε σημαντικό πλήγμα συνολικά στην εθνική ομάδα. Η γυναίκα είναι η πηγή της ζωής, κάθε δολοφονία στερούσε από τον Ελληνισμό τη βιολογική του συνέχεια. Όπου δεν μπορούσε να γίνει αυτό, υπήρχε ο βιασμός και ο καρπός της αγάπης, του έρωτα, των πιο ωραίων ανθρώπινων συναισθημάτων, η μητρότητα και η οικογένεια, μετατρεπόταν σε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, σε παντοτινή υπενθύμιση του εγκλήματος. Παράλληλα υπήρχε ο βιασμός των εγκύων και μετέπειτα η δολοφονία μητέρας και εμβρύου, υπήρχε ο εγκλεισμός χιλιάδων γυναικών σε τουρκικά σπίτια. Άλλες γυναίκες αναγκάστηκαν να παραδώσουν τα βρέφη τους στους αντάρτες, ώστε το κλάμα τους να μη τους προδώσει στους διώκτες τους.

Παράλληλα υπήρξε μία ομάδα γυναικών και παιδιών η οποία κάτω από ιδιαίτερα πιεστικές συνθήκες, έχασε τη θρησκευτική και εθνική της ταυτότητα και οδηγήθηκε για πάντα στο σκοτάδι της άγνοιας της καταγωγής και της προέλευσης. Ενδεικτικές καταγραφές Ελληνόφωνων, μουσουλμάνων ή /και κρυπτοχριστιανών γυναικών και παιδιών υπάρχουν μέχρι σήμερα.