Εγώ ο Άγνωστος Στρατιώτης ...

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

Εγώ ο Άγνωστος Στρατιώτης ...

θέλω να σας πω ότι είμαι ένας από αυτούς που τον έλεγαν πριν 200 χρόνια κλέφτη και αρματωλό.

Είμαι αυτός που έδωσε όλη του τη περιουσία για την επανάσταση, ξεκληρίστηκε όλη του η  οικογένεια ,πέρασε από στημένα δικαστήρια  ,έχασε αγαπημένους του,λαβωθηκε σε σώμα και ψυχή, προδόθηκε  από τους κοτζαμπάσηδες,ζητιανεψε για μια μπουκιά ψωμί και θάφτηκε άγνωστος και άγνωρος...

Για να έλθετε εσείς να μοιραστείτε τα δάνεια που σας πρόσφεραν οι Εγγλέζοι για να σας ελέγχουν,εσείς που πάντα ήσασταν πιστοί στους Σουλτάνους,εσείς που στήσατε 2 εμφυλίους σε Μωριά και Ρούμελη, εσείς που δεχόσασταν βασιλιάδες που βόλευαν τα αφεντικά σας.

Εγω ο Άγνωστος Στρατιώτης είμαι αυτός  που μαζί  με τον λαό  στις 3 Σεπτεμβρίου του 1843 στο ίδιο μέρος που σήμερα κειμαι,απαίτησαν το ελάχιστο απ' όσα μου στερούσαν Βασιλείς,Δραγουμανοι,"ευεργετες "...

Εγώ ο Άγνωστος Στρατιώτης είμαι αυτός που πολέμησε Βρετανούς στη Ζάκυνθο,Οθωμανους στη Δομοκό, Βούλγαρους στον Αξιό ,Τουρκους στην Ανατολική Θράκη.

ΠΟΙΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ;

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη 

Τα Τέμπη, το μνημείο και η μάχη για το δικαίωμα της μνήμης

Η πρόσφατη "επανεγραφή" των ονομάτων των 57 θυμάτων των Τεμπών μπροστά στη Βουλή, μπροστά την απειλη «καθαρισμού» τους από τις αρχές, δεν είναι μια απλή πράξη συμβολισμού.

Είναι μια σύγκρουση για την κυριότητα της μνήμης. Γιατί, όποιος ελέγχει τη μνήμη, ελέγχει και το νόημα. Και όποιος ελέγχει το νόημα ελέγχει τη ζωή. 

Η μνήμη ως πεδίο εξουσίας.

Η κρατική εξουσία δεν διαχειρίζεται μόνο νόμους και πολιτικές·

διαχειρίζεται συμβολικά πεδία — τι θυμόμαστε, πώς το θυμόμαστε, ποιος δικαιούται να πενθεί δημόσια.

Συνεπώς ο απειλούμενος “καθαρισμός” των ονομάτων από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη δεν είναι μια τεχνική πράξη συντήρησης, είναι μια πράξη ελέγχου της μνήμης και του πένθους.

Μια σιωπηρή υπενθύμιση ότι ακόμα και η μνήμη των νεκρών υπάγεται σε διοικητική αρμοδιότητα.

Όταν το κράτος αποφασίζει πότε, πού και με ποιον τρόπο επιτρέπεται η μνήμη, τότε η τραγωδία γίνεται διοικητικό αρχείο.

Το τραύμα δεν θεραπεύεται — απλώς καταχωρείται.

Ποτέ δεν αιστάνθηκε μοναξιά στο πατρικό της ούτε και σε καιρό που δεν έρχονταν τ’ αδέρφια της με τις φαμίλιες τους.

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

"Ποτέ δεν αιστάνθηκε μοναξιά στο πατρικό της ούτε και σε καιρό που δεν έρχονταν τ’ αδέρφια της με τις φαμίλιες τους.

Τη συντρόφευε πάντα η αύρα όσων το κατοίκησαν κάποτε, εκείνων που οι ζωές τους χαράχτηκαν στους πέτρινους τοίχους του, στα πράματα και στα προσωπικά τους αντικείμενα.

Είχε κρατήσει τα περισσότερα απ’ αυτά, παρόλο που δεν είχαν καμιά υλική ή χρηστική αξία.

Μια σειρά από ρολόγια τοίχου που μάζευε μετά μανίας ο πατέρας.

Κάτι εξαρτήματα απ’ τον αργαλειό που ύφαινε η μάνα και τα μετρητά κεντήματα, σημάδια της προκοπής και της νοικοκυροσύνης της.

Μια πινακωτή που φούρνιζαν ψωμιά πεθερά και νύφη, ένα παλιό φανάρι που φύλαγαν τα τρόφιμα, μέχρι να αγοράσουν ψυγείο και μια νιπτήρα τσίγκινη, που κρεμόταν πάνω απ’ το νεροχύτη στις αρχές που δεν είχαν τα σπίτια νερό και κουβαλούσαν απ’ το πηγάδι της αυλής ή απ’ τις βρύσες έξω απ’ το χωριό.

-Τι τις θες και τις μαζεύεις αυτές τις παλιατζούρες; 

Την είχε ρωτήσει μια γειτόνισσα βλέποντας την να καθαρίζει ένα μεταλλικό τάσι.

-Όταν κηδέψαμε τον πατέρα, ήρθαν κάτι συγγένισσες και μου ‘φεραν αυτό το τάσι γεμάτο κάρβουνα αναμμένα, μαζί κι ένα γκιούμι με νερό.

«Ρίξε νερό και σβήσ’ τα, μου ‘πε μια απ’ αυτές, να ξορκιστεί το κακό, να μην ξανάρθει στο σπιτικό σας.

Η γειτόνισσα την κοίταξε ταραγμένη.

-Μην τα θυμάσαι, της είπε, πέρασαν.

Οι μνήμες αντιστέκονται στην εκρίζωση της ιδιοπροσωπίας μας

Γράφει ο  Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλο;

            Προ ημερών επισκέφτηκα, μετά από μια δεκαετία περίπου, το πατρικό μου σπίτι, στο Παγκράτι. Κτίσμα αστικό της δεκαετίας του 1930 κάποτε έσφυζε από ζωή. Στις γιορτές μαζεύονταν συγγενείς και φίλοι, μαζί με τα παιδιά τους. Πανζουρλισμός. Γέλια, τραγούδια, μεζέδες, και κουβέντα, την ώρα που τα παιδιά παίζαμε στον κήπο, για να μην ενοχλούμε τους ηλικιωμένους. Με την πάροδο του χρόνου μειώνονταν οι κάτοικοι του σπιτιού και οι επισκέπτες του. Τώρα είναι έρημο και άδειο. Περιτριγύρισα το άδειο σπίτι και μου ανέβηκε ένας κόμπος στο λαιμό. Μνήμες. Εδώ καθόταν η δασκάλα γιαγιά μου, που μου έμαθε τα πρώτα γράμματα, εκεί ήταν το γραφείο μου και η βιβλιοθήκη μου, στο χολ, που ήταν και τραπεζαρία, το τηλέφωνο, που μιλούσα ώρες με φίλο και συμμαθητή μου στο γυμνάσιο για μαθήματα και για τα κοινά ενδιαφέροντά μας, ο κήπος με τα ωραία τριαντάφυλλα και με μια ροδιά που θύμιζε στη μητέρα και στη γιαγιά μου τη Μικρά Ασία. Η ταράτσα που μιλούσα με γείτονες συνομηλίκους μου…

Στην απλή κουζίνα έμεινα για λίγο κοιτάζοντας το παράθυρο. Σε αυτό έζησα, με τη βοήθεια ενός πουλιού, ενός κοκκινολαίμη, το τί σημαίνει ελευθερία, τί σημαίνει αυτό που έγραψε ο Ρήγας ο Βελεστινλής «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Η μητέρα μου πήγαινε στην εργασία της με τα πόδια, μέσα από τον βασιλικό κήπο. ήταν χειμώνας. Σε ένα δένδρο είδε ένα πουλί, ήταν ο κοκκινολαίμης. Κουρνιασμένο σιγοψιθύριζε κάτι μελωδικά. Η μητέρα μου το πέρασε για είδος καναρινιού, το πλησίασε το χέρι της και το έπιασε. Αυτό κούρνιασε στην αγκαλιά της. Γύρισε στο σπίτι και τόβαλε στο κλούβι, που είχαμε και ήταν άδειο. Τούβαλε φαγητό και νερό και έφυγε. Ήμουν στο σχολείο όταν συνέβησαν αυτά. Όταν γύρισα σπίτι και πήγα στην κουζίνα είδα τον κοκκινολαίμη να κτυπά με δύναμη τα σιδεράκια του κλουβιού. Δεν ήξερα τί συνέβαινε και δεν έπρεπε να κάνω. Πήρα τηλέφωνο τη μητέρα μου και μου είπε ότι έρχεται στο σπίτι. Ώσπου να έρθει ο κοκκινολαίμης καταματωμένος είχε ξεψυχήσει. Μετά πληροφορηθήκαμε ότι το πουλί αυτό δεν είναι το καναρίνι και δεν μπορεί να ζήσει σε κλούβι. Προτιμά τον θάνατο από τη σκλαβιά…   

Μνήμες… Είναι πολύ σπουδαίος παράγοντας στη ζωή του ανθρώπου και των εθνών. Ζούμε το παρόν, μας είναι άγνωστο το μέλλον, αλλά συντηρούμεθα από το παρελθόν. Εμείς οι ζωντανοί και όσο ζούμε στη συνέχεια της παράδοσής μας συνδέουμε το παρελθόν με το μέλλον, με την αιωνιότητα. Αυτή τη σύνδεση,   με το παρελθόν μας, με τα γεγονότα, τους τόπους και τα πρόσωπα, εμείς οι   Έλληνες την νιώθουμε πολύ έντονα και αυτή μας βοηθάει να αντιστέκεται στην εκρίζωση της ιδιοπροσωπίας μας, της ταυτότητάς μας.

Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν προσφυγικά σωματεία, που έχουν σημαντική προσφορά στη διατήρηση των ηθών και των εθίμων μας. Επίσης τα πατριωτικά σωματεία έχουν σημαντική   προσφορά στην καλλιέργεια της αγάπης προς την Πατρίδα. Οι πυκνές θρησκευτικές εορτές τρέφουν ψυχικά τους Έλληνες. Τα μνημόσυνα, οι επέτειοι, τα ανεγειρόμενα μνημεία, τα ηρώα, οι προτομές είναι επίσης παράγοντες διατηρήσεως της ταυτότητάς μας. Για να είμαστε   ως λαός ζωντανός είναι απαραίτητες οι επαναλαμβανόμενες εκδηλώσεις για τα σημαντικά γεγονότα της μακράς ιστορίας μας. Στις περασμένες γενιές οφείλουμε ευγνωμοσύνη και έχουμε την ευθύνη να συνεχίσουμε την παρακαταθήκη που μας άφησαν. Είναι χαρακτηριστικός ο λόγος της κας Γλύκατζη – Αρβελέρ, πως χάρη στα 1000 χρόνια του Βυζαντίου ζουν ακόμη η Ορθοδοξία και η Γλώσσα και έτσι εξηγείται γιατί ήταν μεγάλη σε αξία. (Βλ. «Εστία της Κυριακής», 8/12/2024, σελ. 23,   συν/ξη εις Κατερίνα Λυμπεροπούλου). Την αξία που έχουν οι μνήμες έχουν αντιληφθεί οι κατευθύνοντες κάθε λογής ολοκληρωτισμός και επιχειρούν να τις εξαφανίσουν.

Περί μύθων

Γεωργουσόπουλος Κώστας

Ο Πλάτων στους «Νόμους» ορίζει την Πολιτεία ως μίμησιν της άριστης πολιτείας, της θείας, της τέλειας. Αν μεταφέρουμε τον ορισμό στα μαθηματικά, θα αντιληφθούμε πως υπάρχει ένα πεδίο τιμών που ανα-φέρονται σ" ένα πεδίο αναφοράς. Για να το κάνουμε λιανά: αν υποθέσουμε πως στην κοινωνία των ανθρώπων διαπιστώνουμε την ύπαρξη ή τη συνύπαρξη πολλών τίμιων συμπεριφορών, τότε όλες αυτές αναζητούνται σε ένα πεδίο όπου οι επιμέρους διαφοροποιήσεις τους χωνεύονται σε μια γενίκευση που έχει όλα τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της τιμιότητας έτσι ώστε η αναγωγή να επαληθεύει την έννοια και να την κυρώνει.

Για τη σκέψη του Πλάτωνος κάθε μίμησις, άρα κάθε έννοια στο πεδίο των τιμών, είναι απόπειρα να πληρωθεί μια βούληση που διψά να ομοιωθεί με το τέλος, τον σκοπό του αναφορικού πεδίου. Οι θρησκείες συμβολοποίησαν αυτή την αναφορά δημιουργώντας ένα πεδίο όπου προβάλλονται ως πρότυπα βίου οι άγιοι. Οι πολιτείες κατέφυγαν στους σοφούς, στους ήρωες κ.τ.λ.

Σκοπός αυτής της στήλης δεν είναι να εξαντλήσει ένα μεγάλο και πάντα ανοιχτό φιλοσοφικό πρόβλημα.

Απλώς καταφεύγει σε μερικά αυτονόητα και προσιτά για να ξανασκύψει σε οικεία για τα ενδιαφέροντά της θέματα. Αραγε τι να σημαίνει για μας σήμερα ο αριστοτελικός ορισμός της τραγωδίας που νοείται ως μίμησις πράξεως τελείας και σπουδαίας. Θυμίζω πως τέλειος είναι στην αρχική σημασία των λέξεων αυτός που κατακτά τον σκοπό του, αφού τέλος είναι ο σκοπός, ο στόχος. Σπουδαίος δε είναι εκείνος που σπεύδει προς τον σκοπό, χωρίς να παρεκκλίνει, σχεδόν ορμά προς το τέρμα με επιδίωξη να το αλώσει, να το κατακτήσει και να λυτρωθεί.

Ολα αυτά όμως με ποιο όχημα; Με ποιο μέσον;

Ο Αριστοτέλης ονομάζει τα συστατικά αυτής της οδοιπορίας προς το τέλος: Μύθος, λέξις, όψις, μέλος, ήθος, διάνοια. Και μας προειδοποιεί: ο Μύθος μέγιστον πάντων. Φτάνει μάλιστα να διαπιστώσει πως η μίμησις πράξεως μπορεί να πληρωθεί χωρίς όλα τα υπόλοιπα συστατικά, αρκεί να λειτουργήσει ο Μύθος. Γι" αυτό και σε μια αποστροφή του θεωρητικού του στοχασμού μάς βεβαιώνει πως η μίμησις είναι μίμησις πράξεων και όχι ανθρώπων. Πράγμα που σημαίνει πως μπορεί να έχω μίμησιν χωρίς ήθος, διάνοια, λέξιν, μέλος, όψιν, αλλά και χωρίς χαρακτήρες, όπως λέμε σημεία, φτάνει να έχω να αφηγηθώ, να ακουμπήσω πάνω σ" έναν Μύθο, σε μια σειρά πράξεων κατά το εικός και το αναγκαίον.

Rock είν΄η Βέμπο κι ο Αυλωνίτης...

Της Ελένης Σκάβδη 

 .... Κι εγώ προσηλωμένη στο δικό μου rock, που έμαθα πολύ μικρή να χορεύω, ενδεδυμένη με το μεσάτο σουρωτό φουστανάκι, από λαχανί ταφτά, με φούσκα μανίκι και πολλά μικρά πράσινα κουμπιά στην πλάτη.

 Ήταν κάτι σαν αυτό που έγραψε η Λίνα Νικολακοπούλου για "τα πιο ωραία λαϊκά σε σπίτια με μωσαϊκά τα είχαμε χορέψει…". Δεν ομιλώ για λαϊκά, αλλά για το "Only you", το Margritta του Πρίσλεϋ, το "Οh, Mr Talimi, Talimi banana" του Χάρρυ Μπελαφόντε και εκείνα τα υπέροχα τραγουδάκια των Πωλ Άνκα, τη Σάντρα Ντη και τον Μπομπυ Ντάρεν. Το rock της δικής μου γενιάς ξεκίνησε από Πρίσλεϋ κι έφτασε μέχρι τους Doors και τους Smith, πέρασε λίγο από Σαββόπουλο και το "Μακρύ ζεϊμπέκικο για το Νίκο" και κατέληξε εδώ, στο πουθενά. 

Εκείνη την εποχή βέβαια, των ταφτάδων της UNDRA, που κι αυτή ήταν rock, υπήρχαν Κέννεντυ, Βιετνάμ, Γκάντι, Τίτο, Νιμεϊρι, Χρουτσώφ κ.ά. Τώρα τι rock σύνολα να φτιάξεις με τα υπόλοιπα, κοινώς με τα "απολιφάδια" που έλεγε και η μάνα μου… Ενας ήταν ο Κέννεντυ", φώναζε συχνά μετά τη δολοφονία του κι εγώ απορούσα γιατί γνώριζα από τις ειδήσεις τουλάχιστον πέντε. Τον Τζων, τον Έντυ, τον Ρόμπερτ, την Ρόουζ και τη Τζάκυ… Η μαμά βέβαια ήταν παρασυρμένη από τους μύθους της εποχής, διάβαζε άλλωστε πολύ την εφημερίδα που έφερνε ο πατέρας στο σπίτι και άκουγε ραδιόφωνο… "Σιχαμένο" αποκαλούσε συχνά τον Τζόνσον, ίσως από διαίσθηση, κι άδικο δεν είχε. Πίστευε επίσης πολύ στο Βενιζέλο από οικογενειακή παράδοση και ψήφισε Γιώργο Παπανδρέου το '60, παρά το γεγονός ότι συμφωνούσε απόλυτα με τον όρο "λαοπλάνος" που του απέδιδαν οι φιλενάδες της, από την ΕΡΕ… Η μαμά και οι φίλες της ήταν rock, λοιπόν! Είχαν επιστρατεύσει την εκλογίκευση για την προσωπική τους ισορροπία, αφού ουδέποτε ευδόκησαν  μια επανάσταση.

Λουδοβίκε, η παραίσθηση είναι η πολυτέλεια των μοναχικών ανθρώπων.

Μια φορά πήγα στην Αθήνα

και μου λέει ο Μάνος Χατζιδάκις:

- Τί φέρνεις από κάτω Λουδοβίκε;

- Έχω μια γειτόνισσα, τη Μαριώ,

του λέω, που είναι ενενήντα ετών,

μοναχή στη ζωής της

και την συμπαθώ πολύ.

Της πήρα μια συνέντευξη κι έχω 

την κασέτα και άκου τί μου είπε:

Ότι της έβαλαν, τα ανίψια της, 

ένα ακουστικό στο αυτί,

κι άνοιξε το μυαλό της και ακούει

φωνές από τότε που ήτανε μικρή,

ακούει μαντινάδες, ακούει παράξενα

πράγματα, και μου έλεγε μάλιστα:

- Αν μπορούσε ένας γιατρός να βάλει

ένα ακουστικό να ακούσει τί ακούω,

θα είχε πολύ ενδιαφέρον, για το γιατρό. 

- Σαν τί ακούς; τη ρωτάω.

- Τις προάλλες, που ξύπνησα το πρωί,

άκουσα της μάνας μου τη φωνή

να μου λέει:

''Αχ, παιδί μου, Μαριωράκι μου...

Αχ, παιδί μου, Μαριωράκι μου...''

- Γιώργη, 

ένα σταμνί δάκρυα έχυσα

εκείνη τη μέρα για τη μάνα μου.

Με ακούει προσεκτικά ο Χατζιδάκις

και μου λέει:

- Πριν κάποιο καιρό

καθόμουνα στο γραφείο

κι εκεί που δουλεύω, λέω ξαφνικά:

''Μητέρα, 

θα μου κάνεις έναν καφέ;''

Και τρομάζω... Η μητέρα μου

είχε πεθάνει πριν δεκαπέντε χρόνια.

Λουδοβίκε,

η παραίσθηση είναι η πολυτέλεια

των μοναχικών ανθρώπων.

Γιώργης Δραμουντάνης

(Λουδοβίκος των Ανωγείων)

Σαν σήμερα, το 1925,

γεννήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις.

Έκανε άραγε καλό, η εφεύρεση της γραφής;

Όμηρος 

Σωκράτης. Άκουσα λοιπόν, ότι στην πόλη Ναύκρατη της Αιγύπτου, γεννήθηκε κάποιος από τους εκεί αρχαίους Θεούς, του οποίου ιερό σύμβολο θεωρείται το όρνεο που αποκαλούν Ίβιν. Το όνομα δε αυτού του Θεού είναι Θευθ. Πρόκειται για το αιγυπτιακό όνομα του «Ερμή του Τρισμέγιστου» Αυτός λοιπόν ήταν ο πρώτος που εφεύρε τόσο τους αριθμούς και τις αριθμητικές πράξεις, όσο και την γεωμετρία και την αστρονομία, και επιπλέον τα παιχνίδια με πεσσούς και κύβους, και αυτός μάλιστα εφεύρε και τα γράμματα (του αλφαβήτου). 

Την εποχή εκείνη, βασιλιάς ολόκληρης της Αιγύπτου ήταν ο Θαμής, ο οποίος κατοικούσε στην μεγάλη πόλη του επάνω τόπου,την οποία οι Έλληνες αποκαλούν Αιγυπτιακές Θήβες, και τον Θεό της τον αποκαλούν Άμμωνα.  Αυτόν τον Άμμωνα, επισκέφτηκε ο Θευθ και του εξέθεσε τα επιτεύγματά του,και υποστήριξε ότι αυτά θα έπρεπε να διαδοθούν σε όλους του Αιγύπτιους. Ο βασιλιάς όμως, του ζήτησε να του εξηγήσει ποια είναι η ωφέλεια που παρέχει κάθε μία από αυτές τις εφευρέσεις, και ενώ ο Θευθ ανέπτυσσε τις απόψεις του, ο βασιλιάς αναλόγως αν συμφωνούσε ή όχι με τα όσα άκουγε, άλλες μεν εφευρέσεις τις κατηγορούσε, ενώ άλλες τις επαινούσε. Αλλά θα χρειαζόμασταν πολλά λόγια για να εξετάσουμε όλα τα επιχειρήματα που αναπτύχθηκαν, υπέρ ή κατά κάθε τέχνης για τα οποία λέγεται ότι αποφάνθηκε ο βασιλιάς στον Θευθ.

 Όταν όμως έφτασε στα γράμματα της γραφής είπε ο Θευθ: 

«Η γνώση αυτού του πράγματος αγαπητέ μου βασιλιά, θα κάνει τους Αιγύπτιους σοφότερους και μνημονικώτερους. διότι βρέθηκε το φάρμακο της μνήμης και της σοφίας!».

 

Ο ΣΙ ΧΟΥΑΝΚΓ ΝΤΙ, Ο ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ

Του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη 

Στο εξαιρετικό και τυπογραφικά άψογο βιβλίο του Γιώργη Μαγγίνη George Manginis που μόλις κυκλοφόρησε (καλλιτεχνικός σχεδιασμός: Arapoglou Erifili - enARTE, επιμέλεια: Σταλίνα Βουτσινά, Μουσείο Μπενάκη, 2023 – ας παινέψουμε και λίγο το σπίτι μας) διαβάζω την ιστορία του Σι Χουάνγκ Ντι («Πρώτος Αυτοκράτορας»), του θεμελιωτή της αυτοκρατορικής Κίνας, από το 221 π.Χ. και μετά. Εμείς τον ξέρουμε από τη μνημειώδη έκθεση, πριν από χρόνια, του «Πήλινου Στρατού», ο οποίος τον συνόδεψε στη νεκρόπολη που θάφτηκε.

Ο «Πρώτος Αυτοκράτορας», όχι μόνο επιχείρησε να ενσωματώσει στο απέραντο Σινικό Τείχος όλα τα προγενέστερα οχυρωματικά έργα, αλλά προέβη και σε μία κολοσσιαία εκστρατεία διοικητικής, οικονομικής και πολιτιστικής ενοποίησης. Σε αυτό το πλαίσιο, διαβάζω, «διατάζει την καύση όλων των βιβλίων ποίησης, φιλοσοφίας και ιστορίας, εκτός από εκείνα που διηγούνταν την ιστορία της δικής του δυναστείας. […] Η οικογένεια οποιουδήποτε χρησιμοποιούσε ιστορικά παραδείγματα, ώστε να ασκήσει κριτική στο παρελθόν, εκτελούνταν. Όποιος αρνιόταν να κάψει τα βιβλία καταδικαζόταν σε καταναγκαστικά έργα στο Σινικό Τείχος».

Αυτή η ιστορία, η οποία στην έκδοση εικονογραφείται από ένα υπέροχο πορσελάνινο πιάτο του 17ου αιώνα, ενέπνευσε στον Μπόρχες το κείμενο «Το Τείχος και τα βιβλία» (1950): «Όποιους έκρυβαν βιβλία», γράφει ο Μπόρχες, «τους σημάδευαν με πυρωμένο σίδερο και τους καταδίκαζαν να χτίζουν, ώσπου να πεθάνουν, το εξωφρενικό τείχος. Η πληροφορία αυτή ευνοεί -ή ανέχεται- άλλη ερμηνεία: ίσως ο Σι Χουάνγκ Ντι καταδίκαζε όσους λάτρευαν το παρελθόν σ’ ένα έργο τόσο αχανές, τόσο αβάσταχτο και τόσο άχρηστο όσο και το παρελθόν».

Με αφορμή μια φωτογραφία από την προσφυγιά του ’22

Του Σπύρου Α. Γεωργίου*

Η κοινωνία είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών της. Αυτό το «περισσότερο», μας λέγει ο Εμίλ Ντυρκέμ (απ’ τους θεμελιωτές της Κοινωνιολογίας), μπορεί να νοηθεί ως η συλλογική συνείδηση∙ ως το «Εμείς» της κοινωνίας που διαπερνά τα μέλη, επιδρώντας αποφασιστικά στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά τους.

Αυτό το «Εμείς» αντανακλάται, τρόπον τινά, στην κοινή διαχείριση της τραγικότητας που διέπει την ανθρώπινη ύπαρξη. Και, βέβαια, είναι προφανές πως, όπου λείπει τούτο το «Εμείς», κατισχύει ένας ανοίκειος και άξενος κόσμος. Ένας κόσμος στον οποίο, όπως γράφει ο φιλόσοφος-στοχαστής Ζωρζ Μπατάιγ, «τα τραγικά στοιχεία της ζωής δεν χάθηκαν, αλλά έπαψαν να είναι κάτι που οι άνθρωποι το βιώνουν εν κοινώ, κάτι που το υποφέρουν σε γιορτές θυσίας και θανάτου, κάτι που το καθιστούν αρχή εξύμνησης».

Σε έναν τέτοιο κόσμο κλήθηκαν να στήσουν τη ζωής τους, εκ νέου, οι ξεριζωμένοι Έλληνες της Μικράς Ασίας, μετά την Καταστροφή του 1922.

«Η Μικρασιατική Καταστροφή» σημειώνει ο Αινιάν Ι. Κ. Μαζαράκης, «υπήρξε η μεγαλύτερη εθνική συμφορά στην ιστορία του Νεότερου Ελληνισμού. Η κατάρρευση του μετώπου και η διάλυση της Στρατιάς Μικράς Ασίας. Η πυρπόληση της Σμύρνης. Οι σφαγές και οι λεηλασίες στις πόλεις και χωριά. Οι μαρτυρικές πορείες των αιχμαλώτων και ομήρων προς το εσωτερικό και η εξόντωση χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων. Η εκδίωξη τέλος των υπολοίπων, με μια λέξη το ξερίζωμα του Ελληνισμού από τις προαιώνιες εστίες του στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, ήταν η επισφράγιση της καταστροφής».

Η εγκατάσταση και η αποκατάσταση των προσφύγων, υπό το κράτος της ασφυκτικής πίεσης για άμεση ικανοποίηση βασικών αναγκών τους, ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση. Όπως εξίσου δύσκολη και με πολλές προστριβές ήταν – δυστυχώς – και η αφομοίωσή τους στο νέο κοινωνικό περιβάλλον.

Κοντά σε αυτά, και πάνω από όλα, τα ανεπούλωτα τραύματα από τη φρίκη του διωγμού∙ ο θρήνος και το πένθος για το τραγικό τέλος. Η σκληρή αλήθεια του ανείπωτου πόνου της μάνας (στην παραπάνω φωτογραφία) για την άδικη κατάληξη.

Επειδή όμως η α-λήθεια είναι μάλλον προϊόν της εμπειρίας κι όχι τόσο της νόησης, δύσκολα θα διαφωνούσε κάποιος με την άποψη ότι, στο κατώφλι μιας τέτοιας τραγικής δοκιμασίας, τίποτα δεν μπορεί να καταστήσει διαφανή τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου.

Και σε μια τόσο αντισυμβατική στιγμή, όπου αναμετρώνται σκληρά η ωμή πραγματικότητα και η τραγικότητα, δεν μπορεί παρά να συμφωνήσουμε με τον Ζωρζ Μπατάιγ που έλεγε ότι, «η αντιμετώπιση του πεπρωμένου παραμένει η ουσία της γνώσης».

Έχει εύστοχα σημειωθεί πως, όταν η πραγματικότητα ενός ανθρώπου αλλάζει ριζικά, με ξαφνικό και βίαιο τρόπο, τότε το πένθος γι’ αυτήν τη ριζική αλλαγή τον βοηθάει στο να αποδεχτεί και να αντέξει την καινούργια κατάσταση. Το πένθιμο βίωμα συνοδεύεται βέβαια κι από συμπτώματα έντονης θλίψης -συμπτώματα οδυνηρά για τον άνθρωπο. Αυτή όμως η ψυχική διεργασία συντείνει, τελικά, στην ανάταξη του ανθρώπου ακυρώνοντας, συνάμα, την προσφυγή στη λήθη.

Αναμφίβολα κάτι τέτοιο ισχύει∙ και η μετέπειτα πορεία των πραγμάτων, σχετικά με την ενσωμάτωση του μικρασιατικού Ελληνισμού στον κορμό της χώρας μας, το επιβεβαιώνει με ρητό τρόπο. Η βαρύτιμη συνεισφορά του σε όλους τους τομείς της νεοελληνικής κοινωνίας είναι αναντίλεκτη. Ωστόσο, «η ουσία της γνώσης», που εμποδίζει και τη λήθη για όλα αυτά, δεν μπορεί παρά να είναι κάτι που πρέπει «να το βιώνουμε εν κοινώ». Διότι, όπως μας παραδίδει ο Χρήστος Μαλεβίτσης:

  «Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα ἔλασμα νοσταλγίας. Καί καθώς ταξιδεύει, σάν ἄλλος Ὀδυσσέας, στίς ἐπίφοβες θάλασσες τοῦ χρόνου του, ἐπιδιώκοντας τό «νόστιμο ἦμαρ», ὑφίσταται “ἄλγεα πολλά”».

*συγγραφέας, εκπαιδευτικός.

Τι είναι η μνήμη και τι είναι η μάθηση;

 Τι γνωρίζουμε σήμερα για τις δύο αυτές κορυφαίες λειτουργίες της ζωής και ταυτόχρονα αγωνιώδεις αναζητήσεις του ανθρώπου; Με ιδιαίτερη χαρά και τιμή φιλοξενούμε στην εκπομπή μας τον διακεκριμένο Καθηγητή Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Κρήτης κ. Νεκτάριο Ταβερναράκη. 

Το πλούσιο βιογραφικό του, η πολυσχιδής προσωπικότητα του, η παγκόσμια απήχηση των ερευνών του στην κατανόηση των μηχανισμών της Γήρανσης, της Νέκρωσης, του Νευροεκφυλισμού, της Μνήμης και της Μάθησης φέρνουν τον Νεκτάριο Ταβερναράκη στην πρώτη γραμμή της σύγχρονης επιστήμης που αφορά στα φαινόμενα της ζωής. Ο Καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης θα αναφερθεί σε ό,τι νεώτερο έχει αναδείξει η σύγχρονη επιστήμη για τους μηχανισμούς της μνήμης και της μάθησης. Δείτε την εκπομπή σε επανάληψη.

Έχει αποκλειστεί η προσφυγική μνήμη από την επίσημη Ιστορία

Έχει αποκλειστεί η προσφυγική μνήμη από την επίσημη Ιστορία: Δεξιά κι Αριστερά αρνήθηκαν να συμπεριλάβουν στην επίσημη Ιστορία την προσφυγική μνήμη του 1922, αλλά και των νεο-προσφύγων από τη Σοβιετική Ένωση.

Η Tέχνη, η Μνήμη, η Ιστορία (Χρ. Μποκόρος, Μ. Ευθυμίου)

από

 Αντίφωνο

 -

Ο Χρήστος Μποκόρος, ένας ζωγράφος που η παράδοση και η ιστορία κεντρίζουν το έργο του, συνομιλεί μαζί με την καθηγήτρια ιστορίας του ΕΚΠΑ Μαρία Ευθυμίου για τον ρόλο της εικόνας, της παράδοσης, της ιστορικής συνέχειας, της δημιουργίας.

Την συζήτηση συντόνισαν οι δημοσιογράφοι Γιάννης Μπασκόζος και Μάκης Προβατάς και έγινε την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου, στο Public Café.

ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ: ΠΩΣ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΕΙΣ ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ...

Πού πήγαν οι ανήσυχες ψυχές της γενιάς μου;

από

 Στέλιος Κούκος

Τα λόγια που ακολουθούν θα μπορούσαν να είναι ένα παράπονο, μια κραυγή, ένα ουρλιαχτό… «Είδα τα καλύτερα μυαλά της γενιάς μου αφανισμένα απ’ την τρέλα…» γράφει ο Αμερικανός ποιητής  Άλεν Γκίνσμπεργκ στο δικό του συγκλονιστικό «Ουρλιαχτό». Θα μπορούσε να είναι ένα προσκλητήριο φίλων, γνωστών ή έστω φιγούρων από το παρελθόν που πραγματικά έμοιαζαν να είναι διαφορετικοί. Στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στις παρέες. Ξεχώριζαν. Ευαίσθητοι, ιδιαίτερα καλλιεργημένοι και διαβασμένοι, με ποικίλες και ειδικές γνώσεις που σε εξέπλητταν. Θα μπορούσε όμως το κείμενο να εμπίπτει στον νόμο περί προσωπικών δεδομένων. Αλλά δεν θα δώσουμε και ονόματα. Αυτό μας έλειπε.  Άλλωστε τους περισσότερους τους έχω χάσει από χρόνια, αλλά και λίγο πολύ όλοι κείμεθα εν τω πονηρώ…

Πραγματικά αναρωτιέμαι πού χάθηκε ο φίλος με την ξεχωριστή παιδεία που, όταν ερχόταν στο πανεπιστήμιο με την πουκαμίσα έξω από το παντελόνι και με τις σακούλες στα χέρια, ξέραμε ότι είχε ρημάξει τα βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης. Μας το είχε εξομολογηθεί ο ίδιος.Οι παλιότερες πληροφορίες μου για αυτόν ήταν ότι δούλευε σε κάποια τοπική αυτοδιοίκηση. Περίμενα να διαβάσω κάποτε κάποιο βιβλίο του, ένα άρθρο… Μαζί με τον κλεπτο-εθισμένο για τη μόρφωσή του φίλο ήταν και κάποιος άλλος φοιτητής του ίδιου πνευματικού βεληνεκούς, με πιο καλλιτεχνικές ευαισθησίες.  Όπως μας είχε πει τότε, με τα βιβλία της ποίησης έριχνες πιο εύκολα κορίτσια, γι’ αυτό ξέραμε όταν είχε μαζί του ανάλογα βιβλία σε τι αποσκοπούσε. Μετά το πτυχίο αποτραβήχτηκε σε κάποιο χωριό. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ και το τραγικό «παιχνίδι» της μνήμης και της λήθης

Ο ΣΥΡΙΖΑ και το τραγικό «παιχνίδι» της μνήμης και της λήθης

Ας σκεφτούμε, εάν μπορούμε ακόμη να σκεφτόμαστε  Τα 40 χρόνια της μεταπολιτευτικής κλεπτοκρατίας  και τα 4 χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ είναι μεγέθη ανισότιμα

Του Κλεάνθη Γρίβα

Στην εγχώρια πολιτική σκηνή, τα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ, που διαχειρίστηκε την εξουσία τα 4 τελευταία χρόνια (συμβιβασμοί, λάθη, παραλείψεις και συμπεριφορές λόγω εξωτερικών πιέσεων, απειρίας, άγνοιας, βλακείας ή ιδιοτέλειας, κατά περίπτωση) είναι πταίσματα σε σύγκριση με τα ανοσιουργήματα της 40χρονης μεταπολιτευτικής κλεπτοκρατίας, η οποία υιοθέτησε έναν άκρατο φιλελευθερισμό με ό,τι συνεπάγονταν αυτό, εξόγκωση το σπάταλο και παρασιτικό πελατειακό κράτος των «ημετέρων», έκανε ανεπίτρεπτες και σκανδαλώδεις παρεμβάσεις  στην οικονομία που καλύπτονταν από αλόγιστο δανεισμό και δημιούργησε έναν εσμό από ντόπιους «ολιγάρχες», μέσω μιας (υπό κοινοβουλευτικό μανδύα) μεθοδολογίας που εφαρμόστηκε με «επιτυχία» στη μετασοβιετική Ρωσία και τις αποικίες της με τεράστιο ανθρώπινο κόστος.

Εάν αυτή η σκιαγράφηση είναι σωστή, τότε στην εκλογική αναμέτρηση του Ιουλίου 2019, σημαντικό ρόλο θα παίξει το μείγμα της μνήμης και της λήθης που χαρακτηρίζει με ιδιαίτερο τρόπο κάθε πολίτη.

Ο ανθρωπιστής φιλόσοφος Ernst Fischer έκφραζε την αισιοδοξία του ότι «μέσα στο μπουμπουνητό της βλακείας, βουβαίνεται η λογική. Όταν όμως το μπουμπουνητό γίνει τόσο δυνατό σα να βροντούσε κιόλας η καταστροφή, ακούγεται το ψιθύρισμα. Ένα ψιθύρισμα μέσα στα τείχη της εξουσίας. Και την κρίσιμη στιγμή, πολλοί προτιμούν να ακούσουν τη συμβουλή των σκεπτόμενων παρά τη μπουρδολογία του δαιμονισμένου». (Ernst Fischer, Τέχνη και Ανθρωπισμός)

Δυστυχώς, η αισιοδοξία του Ernst Fischer δείχνει να διαψεύδεται από την εν διαμορφώσει περιρρέουσα πραγματικότητα: Στην κρίσιμη στιγμή, φαίνεται ότι πολλοί προτιμούν να ακούσουν την μπουρδολογία των δαιμονισμένων παρά τη συμβουλή των σκεπτόμενων.

Από τον ναζισμό και τον φασισμό μέχρι τις εξελίξεις στη μετασοβιετική Ρωσία και τις πρώην σοβιετικές αποικίες και το διαιωνιζόμενο δημοκρατικό έλλειμμα στη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της ελπίδας που γεννήθηκε από τις στάχτες της δεύτερης παγκόσμιας ανθρωποσφαγής, όλα δείχνουν ότι το εκκρεμές της ιστορίας κινείται σταθερά προς την κατεύθυνση της λήθης.

Σ’ αντίθεση με όλα τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου, που διαθέτουν έναν ενστικτώδη αυτοπροστατευτικό μηχανισμό που συντηρεί τη «μνήμη» κάθε επώδυνης και καταστρεπτικής εμπειρίας (πράγμα που εξασφαλίζει την αποφυγή της επαναβίωσή της), το εγγενώς σχιζοφρενικό ανθρώπινο είδος, στερούμενο παντελώς ενός αντίστοιχου μηχανισμού, είναι καταδικασμένο να παραπαίει διαρκώς ανάμεσα στη μνήμη και τη λήθη και, ως εκ τούτου, να ξαναζεί εμπειρίες που θα έπρεπε να αποφεύγει για λόγους αυτοπροστασίας του.

«Mementο»: Η απατηλή βεβαιότητα της μνήμης

«…Κανείς δεν σε πιστεύει. Είναι απίστευτο τι μπορεί να κάνει στην αξιοπιστία σου μία μικρή εγκεφαλική βλάβη. Υποθέτω είναι ένα είδος ποιητικής δικαιοσύνης, επειδή δεν πίστεψα τον Σάμι. Θέλεις την αλήθεια για την πάθησή μου, αστυνόμε; Δεν ξέρεις τίποτα. Αισθάνεσαι θυμωμένος, δεν ξέρεις γιατί, αισθάνεσαι τύψεις, δεν έχεις ιδέα γιατί. Θα μπορούσες να κάνεις οτιδήποτε και να μην το θυμάσαι έπειτα από δέκα λεπτά, όπως ο Σάμι… Αν είχα κάνει ότι έκανε ο Σάμι… Δεν σου είπα τι συνέβη στον Σάμι και τη γυναίκα του;» «Leonard Shelby – Memento»

Η μνήμη είναι ένα από τα καλύτερα φυλαγμένα μυστικά της φύσης. Νευροεπιστήμονες, ψυχολόγοι και κινηματογραφιστές τη βρίσκουν συναρπαστική. Ίσως φταίει η φευγαλέα της φύση. Την επικαλούμαστε για να ορίσουμε τις βεβαιότητές μας για τη ζωή, για παράδειγμα λέμε «έτσι έγινε, το θυμάμαι σαν να ήταν χθες», ωστόσο δεν φαίνεται να την ελέγχουμε απόλυτα. Συχνά θυμόμαστε αυτά που προσπαθούμε να ξεχάσουμε και ξεχνάμε αυτά που πασχίζουμε να θυμηθούμε.

Το μυστήριο της μνήμης βαθαίνει περαιτέρω όταν συνειδητοποιήσεις ότι δύο άνθρωποι που ανακαλούν το ίδιο γεγονός μπορεί να θυμούνται εντελώς διαφορετικά πράγματα. Ορισμένοι θυμούνται πράγματα που δεν συνέβησαν ποτέ. Όταν χάνουμε τη μνήμη μας, η αίσθηση του εαυτού δέχεται καίριο πλήγμα, ενώ οποιαδήποτε διαταραχή στη λειτουργία της αρκεί για να φέρει τα πάνω κάτω.

Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Κρίστοφερ Νόλαν χρησιμοποιεί ως έμπνευση τη μνήμη για να δημιουργήσει ένα από τα πιο αριστοτεχνικά εκτελεσμένα κινηματογραφικά σενάρια. Η ταινία του «Mementο» αποτελεί ένα πρωτότυπο παιχνίδι για το μυαλό. Ο πρωταγωνιστής Λέοναρντ πέφτει πάνω στους δολοφόνους της γυναίκας του, οι οποίοι τον ξυλοκοπούν άγρια. Έπειτα από αυτό χάνει τη δυνατότητα να σχηματίσει νέες βραχυπρόθεσμες μνήμες. Ξυπνά κάθε πρωί σε ένα ανώνυμο μοτέλ και το μόνο που θυμάται είναι ο φόνος και ότι θέλει να πάρει εκδίκηση.

Η μνήμη του χώρου και η α-λήθεια του χρόνου.

Μαρία Κάλλας , Δελφοί

Συγγραφέας: · Δ`~. Κοσμοϊδιογλωσσία

http://cosmoidioglossia.blogspot.com

Όταν ηττηθείς στον χώρο, είτε αυτός είναι η γη είτε η θάλασσα, μπορείς να αντισταθείς και να ανακάμψεις μέσω του χρόνου, μέσω της μνήμης' όταν ηττηθείς στον χρόνο, στη μνήμη, τότε ηττάσαι οριστικά' δεν ανακάμπτεις, αντιδράς αλλά δεν αντιστέκεσαι, αντιδράς αλλά δεν σκέφτεσαι, αντιδράς αλλά δεν αντεπιτίθεσαι, παραμένεις οριστικά υποταγμένος, οριστικά ηττημένος. Σε καταβάλλει το αίσθημα της παραίτησης, της ηττοπάθειας, της κατάθλιψης, της αδυναμίας. Δεν πιστεύεις σε τίποτα και δεν πρεσβεύεις τίποτα' παρά μονάχα τη λήθη.

Ο χώρος είναι σημείο αναφοράς και σύνδεσης με τον χρόνο, η γη και η θάλασσα είναι σημείο αναφοράς και σύνδεσης με τη μνήμη.

Η εκάστοτε κυρίαρχη εξουσία, όποια και εάν είναι αυτή, έχει πρώτα και κύρια έναν εχθρό' τη μνήμη, γιατί η μνήμη είναι αυτή που ανασύρει από τη λήθη και φανερώνει το παρελθόν του φορέα της, όταν αυτός δεν ήταν ακόμη κυρίαρχος, και η κάθε εξουσία θέλει να αυτόπροβάλλεται ως αιώνια και ες αεί, ως ανίκητη, να θεωρηθεί ως αδιανόητο να υπάρξει χώρος και χρόνος δίχως αυτήν.

Ο πρωταρχικός τρόπος και μέσον για να πολεμήσεις τη μνήμη, είναι να αποσυνδέσεις τους ανθρώπους από τον χώρο τους, από την «πόλη» τους, και να τους καταστήσεις ανίκανους να παίρνουν αποφάσεις και πρωτοβουλίες για τις ζωές τους, καθώς δίχως «πόλη», δεν υπάρχουν ούτε πολίτες, ούτε «πολιτισμός», παρά μονάχα υπήκοοι και «νομαδισμός» -ο νέος νομάδας και (περι)πλανητής, ο άνθρωπος του μέλλοντος, ο νέος άπατρις και φυγάς, έχει μια ιδιαίτερα σημαντική διαφορά από τον παλαιό, την οποία ξεχνούν ή συγκαλύπτουν. Την ανυπαρξία της μνήμης. Οι παλαιοί νομάδες, αυτοί οι γονιμοποιητές, ήταν οι νομάδες, του πάντα και ες αεί ρέοντος ποταμού της α-λήθειας, και όχι του της λήθης ποταμού, που από τα νερά του πίνουν οι κατερχόμενοι στον Άδη ζωντανοί νεκροί' ποτέ δεν έζησαν δίχως μνήμη και ποτέ δεν την εγκατέλειψαν, εξ ου και ζούσαν ελεύθεροι. Η μητ(ε)ρα αυτών των σπουδαίων και σαγηνευτικών παλαιών απάτριδων, ήταν οι δημιουργίες και η μνήμη τους.

Αντρέι Ταρκόφσκυ Ο κινηματογράφος είναι ψηφιδωτό από το χρόνο (Ελληνικοί υπότιτλοι)

Μεγάλη συνάντηση στη Ρώμη με τον σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκυ, όπου αναπτύσσει μερικές από τις μεγάλες του ιδέες για την καλλιτεχνική δημιουργία και ιδιαίτερα τη σημασία της χρονικής διάστασης στην αντίληψή του για τον κινηματογράφο. Ο Ταρκόφσκυ σχολιάζει επίσης αποσπάσματα από διευθυντές κινηματογραφικών ταινιών που τον ενέπνευσαν όπως ο Kurosawa, ο Buñuel, ο Antonioni ... (Ρώμη, τέλος 1982).

Από την Donatella Baglivo ("Il cinema è un mosaico fatto di tempo", 1984).

Το βίντεο είναι με ελληνικούς υπότιτλους.

Άγγελος Τερζάκης, "Το καντήλι που αγρυπνά"

Την Κυριακή που μας πέρασε, θα άξιζε ίσως ανάμεσα στα τόσα άλλα ζητήματα της ημέρας, θέματα γενικά και ειδικά, φροντίδες και έγνοιες μας προσωπικές ή μόνιμες, να στραφεί ο νους μας και σε ένα ζήτημα που ορθώνεται όλο και πιο κάθετο, κατηγορηματικό στον καιρό που ζούμε. Πρέπει να θυμόμαστε; Να έχουμε μνήμη ή να μην έχουμε; Και τι λογής μνήμη;

Αλλά, γιατί ειδικά την Κυριακή που πέρασε σκεφτήκαμε αυτό το θέμα, θα πει κανένας. Γιατί ήταν μέρα μνήμης όσο λίγες, τουλάχιστον για τις γενιές που φτάνουν ως του υποφραφόμενου. 29 Μαΐου, η άλωση της Πόλης. Το γκρέμισμα ενός ολόκληρου κόσμου. Μια στροφή από τις αποφασιστικότερες και τις πιο δραματικές στην πορεία της Ιστορίας. Ορόσημο για ολόκληρη τη φυλή των ανθρώπων που έλκει την πνευματική καταγωγή της από τον ελληνολατινικό πολιτισμό.

Δε θα εξάρω εδώ τη σημασία του γεγονότος, τέτοιοι σχολιασμοί, όταν δεν υποβαστάζονται από μια σοφία έγκυρη κι όταν δεν προσκομίζουν κάτι ουσιαστικό και νέο, ξεπέφτουν στην ανίερη φιλολογία ή στο συμβατικότερο σχολικό λόγο, είτε επικήδειος είναι είτε πανηγυρικός. Προτιμότερο τότε να ανοίξουμε και να διαβάσουμε από μέσα μας, ευλαβικά, μια σελίδα αυθεντική, που να έχει το παλμό της προσωπικής μαρτυρίας. Αυτό κι έκανα από μέρους μου, για να τελέσω το μνημόσυνο που μου υπαγορευόταν από τη συναισθηματική μου κλίση. Άνοιξα τις πολύτιμες πηγές της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού του Απ. Βακαλόπουλου και διάβασα από κει τις δυο σελίδες του Κριτόβουλου που περιγράφουν τις τραγικές στιγμές της Άλωσης. Με τα κουτσά, μονόφθαλμα λατινικά μου, διάβασα και τις άλλες δυο σελίδες του Λεονάρδου του Χίου, του καθολικού επισκόπου, που είχε πάει τότε στην Πόλη με τον καρδινάλιο Ισίδωρο και διακόσιους άνδρες για να ενισχύσει την άμυνά της. Είδα μέσα μου έτσι αρκετά, άκουσα αρκετά, στοχάστηκα τα απλά εκείνα πράγματα που είναι ο σταθερός σχολιασμός όλων των πολύ μεγάλων γεγονότων. Ύστερα έκλεισα το βιβλίο με βαριά καρδιά. Μεταφέρω εδώ τη συνέχεια από τον εσωτερικό μονόλογό μου.