Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Κυριακή 13 Αυγούστου 2023

Τα φιλοσοφικά θεμέλια του φιλελευθερισ




Ευάγγελος Κοροβίνης


Στις 4/7/23 στον ιστότοπο Katehon και στα πλαίσια σεμιναρίου του ινστιτούτου Κωνσταντινουπόλεως αναρτήθηκε απομαγνητοφωνημένη ομιλία της Natalia Viktorovna Melentyeva για τα φιλοσοφικά θεμέλια του φιλελευθερισμού. Βρήκα αυτήν την εκτενή ομιλία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και σπεύδω να καταθέσω μια περίληψη της:

Ο φιλελευθερισμός ισχυρίζεται ότι το άτομο είναι μέτρο όλων των πραγμάτων. Από που προήλθε όμως η ιδέα του ατόμου; Ο όρος άτομο χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει την τρίτη τάξη της κλασικής αρχαιοελληνικής ταξινόμησης του επιστητού σε γένη-είδη-άτομα. Το γένος χωρίζεται σε είδη και το είδος σε άτομα. Σημειωτέον ότι στον Δημόκριτο και τον Επίκουρο απαντάται μια αποκλίνουσα προς την κλασική ταξινόμηση προσέγγιση. Άτομα για αυτούς τους δύο φιλοσόφους δεν είναι κατά κανένα τρόπο τα μεμονωμένα σύνθετα όντα, αλλά τα αδιαίρετα μικρά σωματίδια που δεν συλλαμβάνονται από τις αισθήσεις.

Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης διακρίνουν δύο όψεις στην διαδικασία μετάβασης από το είδος στο άτομο, στην διαδικασία δηλαδή της εξατομίκευσης: α) την ενεργητική, την σταδιακή μορφοποίηση του είδους σε συγκεκριμένα άτομα και β) την παθητική, το αποτέλεσμα και το τελικό προϊόν της διαδικασίας της εξατομίκευσης, μια συγκεκριμένη ενιαία οντότητα.

Οι Έλληνες κλασικοί έδιναν πολύ μικρότερη σημασία στην παθητική πλευρά της διαδικασίας της εξατομίκευσης σε σχέση με την ενεργητική. Στην συνέχεια, όμως, και συγκεκριμένα στην ρωμαϊκή εποχή, με αφετηρία τον Κικέρωνα, το τελικό αποτέλεσμα της διαδικασίας της εξατομίκευσης ονομάσθηκε individuum και κατανοήθηκε ως άτομο προικισμένο με την ιδιότητα του αδιαίρετου κατά αναλογία με το άτομο του Δημόκριτου. Στον Αριστοτέλη αντίθετα το αδιαίρετο του ατόμου δεν τονίζεται και δεν ανυψώνεται σε ουσιώδες χαρακτηριστικό του μεμονωμένου όντος.

Κυριακή 7 Μαΐου 2023

HANS JONAS Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ‘ΕΥΘΥΝΗΣ’ (1)

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ  ΜΙΑΣ ΗΘΙΚΗΣ  ΓΙΑ  ΤΟΝ                         


ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ  ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

           Στα παιδιά μου, AyalahJonathanGabrielle

                                      Πρόλογος
     
Image result for hans jonas Ο οριστικά αποδεσμευθείς Προμηθέας,  που του δίνει άγνωστες μέχρι τώρα δυνάμεις η επιστήμη και ακαταπόνητη ώθηση η οικονομία, καλεί για μιαν ηθική, που να συγκρατή με εκούσια χαλινάρια απ’ το να γίνη ολέθρια καταστροφικός ο άνθρωπος. Το ότι μετεστράφη σε απειλή η υπόσχεση τής μοντέρνας τεχνικής, ή ότι συνδέθηκε αναπόσπαστα με την απειλή αυτή η τεχνική, αποτελεί και την αφετηριακή θέση τού βιβλίου.  Μια ‘θέση’ που ξεπερνά τη διαπίστωση τής φυσικής απειλής. Η προοριζόμενη για την ανθρώπινη ευτυχία υποταγή τής φύσης οδήγησε, με την υπερβολή μιας ‘επιτυχίας’, που εκτείνεται και στην ίδιαν την ανθρώπινη πλέον φύση, στη μεγαλύτερη πρόκληση που έχει ποτέ προκύψει, απ’ την ίδιαν του τη δράση, στο ανθρώπινο Είναι. Είναι όλα ‘μοντέρνα’ εδώ, ανόμοια με τα μέχρι τώρα, τόσο ως προς το είδος όσο και ως προς τα μεγέθη: Αυτό που μπορεί να κάνη σήμερα ο άνθρωπος, και το οποίο είναι κατόπιν υποχρεωμένος, κατά την ακαταμάχητη εξάσκηση αυτής τής ‘δυνατότητας’ να κάνη, δεν έχει το όμοιό του στην παρελθούσα εμπειρία. Στην οποίαν και ήταν προσαρμοσμένη κάθε  ‘σοφία’ περί σωστής συμπεριφοράς μέχρι τώραΔεν μας διδάσκει άρα λοιπόν καμμιά παραδεδομένη ηθική για τους κανόνες τού «καλού» και του «κακού», τους οποίους και θα πρέπη να ‘δεχτούν’ οι εντελώς νέοι τρόποι ισχύος και τα πιθανά ‘δημιουργήματά’ τους. Η ‘νέα περιοχή’ συλλογικής πράξης, στην οποία και εισήλθαμε με την υψηλή λεγόμενη τεχνολογία, είναι ακόμα ‘ουδέτερη ζώνη’ για την ηθική θεωρία.
      Σ’ αυτό το κενό (το οποίο είναι ταυτόχρονα και το κενό τού σημερινού σχετικισμού τών αξιών) παίρνει και η παρούσα προσπάθεια τη θέση της. Τί μπορεί να χρησιμεύση ‘εδώ’ ως πυξίδα; Μα ο ίδιος ο προβλεπόμενος κίνδυνος! Στις αστραπές του που έρχονται απ’ το μέλλον, στην εμφάνιση τού πλανητικού μεγέθους και τού ανθρώπινου ‘ναυαγίου’ αυτού τού μέλλοντος, μπορούν να ανακαλυφθούν πρώτ’ απ’ όλα οι ηθικές αρχές, απ’ τις οποίες και θα προέλθουν οι νέες υποχρεώσεις τής καινούργιας ισχύος. Αυτό το ονομάζω «παρουσία (Heuristik) τού φόβου»Είναι η προβλεπόμενη κατ’ αρχάς παραμόρφωση τού ανθρώπου που μας βοηθά στο να προφυλάξουμε απ’ αυτήν ακριβώς την παραμόρφωση την έννοια τού ανθρώπου. Γιατί γνωρίζουμε κατ’ αρχάς τί είναι αυτό που διακυβεύεται, όταν γνωρίζουμε ότι ακριβώς διακυβεύεται. Και καθώς δεν πρόκειται  εδώ μόνο για την ανθρώπινη μοίρα, αλλά και για την ανθρώπινη εικόνα, όχι μόνο για τη φυσική επιβίωση, αλλά και για την ακεραιότητα τής ύπαρξης, έτσι πρέπει να είναι όχι μόνο μια ηθική τής ευφυίας, αλλά και μια ηθική τού σεβασμού, η ηθική που καλείται να προστατεύση και την επιβίωση και την ακεραιότητα.
      Η θεμελίωση μιας τέτοιας ηθικής, που δεν συνδέεται πλέον μόνο με τη σημερινή και ‘άμεση’ συνανθρωπότητα, πρέπει να επεκτείνεται και στη μεταφυσική, απ’ την οποία και μόνο μπορεί να προκύψη το ερώτημα, γιατί πρέπει να υπάρχουν άραγες γενικώς στον κόσμο άνθρωποι: γιατί να είναι άρα προστακτικό, να εξασφαλισθή η ύπαρξή τους για το μέλλον. Υποχρεώνει η περιπέτεια τής τεχνολογίας με τα ακρότατα εγχειρήματά της σ’ αυτό το εγχείρημα ακρότατης συνείδησης ή συλλογισμού.  Θα επιχειρηθή λοιπόν μια τέτοια θεμελίωση εδώ, αντίθετα (μάλιστα…) στη θετικιστικο-αναλυτική παραίτηση τής σύγχρονης φιλοσοφίας. Και θα ξετυλιχτούν εκ νέου οντολογικά τα παλαιά ερωτήματα για τη σχέση Είναι και Οφείλειν, αιτίας και σκοπού, φύσεως και αξίας, ώστε να θεμελιωθή πέρα απ’ τον αξιακό υποκειμενισμό, στο Είναι, το καινούργιο χρέος τού ανθρώπου.
      Το πραγματικό θέμα είναι ωστόσο αυτό το ίδιο το καινούργιο χρέος, που συμπεριλαμβάνεται στην έννοια ή τον όρο τής ευθύνης. Χωρίς να είναι βέβαια ένα καινούργιο φαινόμενο στον χώρο τού ήθους, δεν είχε ωστόσο ποτέ ένα παρόμοιο αντικείμενο η ευθύνη, και δεν απασχόλησε επίσης παρά ελάχιστα μέχρι τώρα την ηθική θεωρία. Ήταν τόσο περιορισμένες η γνώση και η δύναμη, ώστε δεν περιελάμβαναν την πρόβλεψη για το απώτερο μέλλον, και ούτε βέβαια ολόκληρη την οικουμένη υπό τήν συνείδηση τής ίδιας τής δικής μας αιτιότητας. Αντί για την άσκοπη ‘μαντεία’ μεταγενέστερων συνεπειών σε μιαν άγνωστη μοίρα, συγκεντρωνόταν η ηθική στην ποιότητα τού ήθους τής ίδιας τής στιγμιαίας πράξης, όπου και έπρεπε να προσεχθή το δίκαιο τού πλησίον. Στους καιρούς τής τεχνολογίας η ηθική έχει όμως μπροστά της πράξεις (και όχι μόνον τού μεμονωμένου υποκειμένου), που ‘εκτείνονται’ χωρίς προηγούμενο παράδειγμα αιτιατά στο μέλλον, συνοδευμένες από μιαν πρόγνωση, που ξεπερνά κατά πολύ, ατελής όπως πάντα, κάθε τι το παραδεδομένο. Κοντά σ’ αυτό και το μέγεθος των ‘μακρινών’ επιδράσεων, αλλά συχνά και η μη αντιστρεψιμότητά τους. Όλ’ αυτά φέρνουν την ευθύνη στο κέντρο τής ηθικής, και μάλιστα με τέτοιους χρονικούς και τοπικούς ορίζοντες, αντίστοιχους προς εκείνους τών (‘τεχνολογικών’…) πράξεων. Γι’ αυτό και η ελλείπουσα μέχρι τώρα θεωρία τής ευθύνης αποτελεί το κέντρο τού παρόντος έργου.
      Απ’ τη διευρυμένη μελλοντική διάσταση τής σημερινής ευθύνης προκύπτει και το τελικό μας θέμα: η ουτοπία. Η παγκόσμια τεχνολογική δυναμική προόδου κρύβει και έναν υπονοούμενον ουτοπισμό εντός της, τουλάχιστον ως προς την τάση της, αν όχι και στο πρόγραμμά της. Και η μία, ήδη υπάρχουσα ηθική με παγκόσμια μελλοντική προοπτική, ο μαρξισμός, ανέδειξε, σε συνδυασμό ακριβώς με την τεχνική, σε σαφή σκοπό τήν ουτοπία. Κάτι που μας αναγκάζει σε μια διεξοδική κριτική τού ουτοπικού ιδεώδους. Καθώς δέ ‘αναλαμβάνει’ αρχαιότατα όνειρα τής ανθρωπότητας, και μοιάζει μάλιστα να διαθέτη   σήμερα καί την τεχνική και τα μέσα για να μετατρέψη σ’ ένα εγχείρημα το όνειρο, κατέστη πλέον ο ‘άσκοπος’ προηγουμένως ουτοπισμός η πιο επικίνδυνη – επειδή είναι ακριβώς και ιδεαλιστική – προσπάθεια τής σημερινής ανθρωπότητας. Απέναντι στην αδιακρισία τών σκοπεύσεών του, που απατώνται και πλανώνται τόσο οικολογικά όσο και ανθρωπολογικά (με αποδεδειγμένο το πρώτο, και αναδεικνυόμενο φιλοσοφικά το δεύτερο), η αρχή τής ευθύνης αντιπαραθέτει την πιο μετριόφρονα εργασία, που επιτάσσουν ο φόβος και ο σεβασμός: να διαφυλαχθή για τον άνθρωπο, στην παραμένουσα αμφισημία τής ελευθερίας του, που δεν μπορεί  να την αναιρέση ποτέ καμμιά αλλαγή τών περιστάσεων, η ακεραιότητα τού κόσμου του και τής ύπαρξής του απέναντι στις υπερβάσεις τής ισχύος του.

Κυριακή 16 Απριλίου 2023

Π.Νέλλα :Ο Θάνατος του Θεού και η Ανάσταση του ανθρώπου ( Κείμενα για την Ανάσταση από τον ΓΕΡΟΜΟΡΙΑ)



Ο Π.Νέλλας υπήρξε ένας σπουδαίος θεολόγος και ιδρυτής του περιοδικού "Σύναξη".Ακριβώς επειδή τα κείμενα του όπως αυτό , που αναπαράγουμε από την ιστοσελίδα "Αντίφωνο", είναι σημαντικά και μαρτυρούν μια σημαντική θεολογική και θύραθεν παιδεία , αφορούν καίρια καθένα που στοχάζεται για την μοίρα του ανθρώπου.


Παναγιώτης Νέλλας


Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα ἀπό τά κεντρικά θέματα ὄχι μόνο τῆς σύγχρονης δυτικῆς φιλοσοφίας καί λογοτεχνίας, ἀλλά καί τῆς ἴδιας τῆς θεολογίας. Τά τελευταῖα χρόνια γράφτηκαν χιλιάδες σελίδες σχετικές μ᾽ αὐτό, ἀνέβηκαν ἔργα στό θέατρο, γυρίσθηκαν ταινίες, τό θέμα ξέφυγε ἀπό τά μελετητήρια τῶν εἰδικῶν καί ἀπασχολεῖ τό εὐρύτερο κοινό. Τό σύντομο αὐτό δοκίμιο ἔχει σκοπό νά δώσει, στήν ἀρχή μιά γενική ἐνημέρωση καί μιά ἑρμηνεία γιά τό φαινόμενο, καί νά προσπαθήσει στή συνέχεια, ἀφοῦ τό τοποθετήσει μέ βάση τά ὀρθόδοξα κριτήρια, νά σκιαγραφήσει τή συμβολή, πού θά μποροῦσε νά προσφέρει ἡ Ὀρθοδοξία συμμετέχοντας στή σχετική συζήτηση.
Στό χῶρο τῆς φιλοσοφίας τό θέμα ἀρχίζει μέ τό Nietzsche, γιά τόν ὁποῖο, ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται καί ταυτόχρονα εἶναι ταυτόσημος μέ τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀξιῶν, ὁλόκληρης τῆς ὑπεραισθητῆς περιοχῆς σύμπαντος τοῦ κόσμου τῶν ἰδεῶν καί τῶν ἰδανικῶν. Μοναδική καί ὕψιστη ἀξία μένει γιά τό Nietzsche ὁ ἄνθρωπος, ὁ ″ὑπεράνθρωπος″: «Ποῦ εἶναι ὁ Θεός;» Γράφει ἤδη στά 1882. «Θά σᾶς τό πῶ ἐγώ. Τόν σκοτώσαμε. Ἐμεῖς ὅλοι εἴμαστε οἱ φονιάδες του... ὁ Θεός εἶναι νεκρός... ὁ Θεός θά μείνει νεκρός. Τί ἄλλο εἶναι οἱ ἐκκλησίες παρά οἱ τάφοι καί τά μνήματα τοῦ Θεοῦ;»

Ὁ Nietzsche στήν ἐποχή του ἀναγκάζεται νά βάλει τά λόγια αὐτά στό στόμα ἑνός τρελοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά ὁ Sartre ἐπαναλαμβάνει μέ πλήρη ἄνεση τό ἴδιο κήρυγμα κατά τήν ἔναρξη τοῦ Β’ παγκοσμίου πολέμου, μιλώντας σέ μιά δημόσια συγκέντρωση στή Γενεύη: «Κύριοι, ὁ Θεός πέθανε. Σᾶς ἀναγγέλλω, κύριοι, τό θάνατο τοῦ Θεοῦ.»

Τό τί σημαίνει γιά τήν ἄθεη ὑπαρξιακή φιλοσοφία ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ, μᾶς τό ἀποκαλύπτει μέ ἐνάργεια ἡ ἀντίστοιχη λογοτεχνία. Ἀφοῦ δέν ὑπάρχει Θεός, ἄρα δέν ὑπάρχει παρά ἡ βιολογική ζωή. Μέ διονυσιακή ἀγαλλίαση ὁ Camus ὑμνεῖ στά πρῶτα του ἔργα τό μεγαλεῖο καί τή χαρά αὐτῆς τῆς ζωῆς.τήν ὁμορφιά πού κλείνει μέσα της μιά ζεστή μέρα στήν ἀκροθαλασσιά, μιά χειμωνιάτικη νύχτα, πού ἡ οἰκογένεια εἶναι μαζεμένη γύρω στή φωτιά. Ἀλλά ἡ βιολογική ζωή εἶναι ἡ ″ἐν φθορᾷ ζωή″ καί ὁ ἴδιος ὁ Camus ὅσο προχωρεῖ, ἀνακαλύπτει μέσα στή ζωή τό σαράκι αὐτό τῆς φθορᾶς, πού κλέβει τή χαρά, πού ἀπομυζᾶ τήν οὐσία καί ἀφήνει ἀνούσια καί ἀνόητη τή ζωή, πού δημιουργεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο τήν αἴσθηση τοῦ χάους καί τοῦ κενοῦ, πράγμα πού τόσο ἔντονα περιγράφεται στόν «Ξένο», καί πού ὁ Sartre μέ τόση ἐπιτυχία ὀνομάζει στό ὁμόνυμο ἔργο του «Ναυτία».

Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2023

Χριστιανοσωκρατικοαντιπλατωνικόν

από Νίκος Τουλαντάς


Όταν το τελευταίο έργο σου είναι οι Νόμοι, σε επίπεδο κυκνείου άσματος, σε ώρα κατάθεσης σύνοψης της σπουδής που προτείνεις λοιπόν, με τις πράξεις και τους (δια)λόγους σου, στον συνάνθρωπό σου να μιμηθεί, τότε, κάτι δε πήγε καλά. Ο Πλάτων παραμένει «ο Πλάτων!» κυρίως λόγω Μουσικής (γλώσσας, ύφους, ρυθμού, επιμέρους συλλήψεων). Ο Πλάτων κατέληξε να είναι επιλεκτικά απαλόψυχος απέναντι στα προσωπικά και κοινοτικά προβλήματα. Δεν ήτανε Σωκράτης. Και, μέσω του Ξενοφώντειου Σωκράτη, βρίσκω τον τελευταίο όχι μόνο ως μία κατάσταση εναρέτου προ Χριστού χριστιανού (ασκητή) όπως λέγεται, αλλά έως και μία περίπτωση «πάσχισης του Θεού», όπως την περιγράφουν τα πατερικά. Ήταν το Έν, βέβαια.

Ο Πλάτων έγινε Πάπας στο τέλος. Και, όλως παραλλήλως, για διοικητικούς, παιδαγωγικούς και θρησκευτικούς λόγους κυρίως. Ενδιαφέρον παρουσιάζει μία περίπτωση προτάσεως της καταταγής του στο αγιολόγιο της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας (από μαθητές του Πλήθωνα). Όμως ο Πλάτων ήταν πολύ σκληρός με τους θρησκευτικούς παραβάτες (Νόμοι 907D-909D), και πολύ σίγουρος πως τα άστρα είναι θεότητες που τους πρέπουνε θυσίες κι αφοσίωση (821B-D), και δεχόμαστε, συνειδητά αποσπασματικά το έργο του γιατί είναι πραγματικά ένας μεγάλος στοχαστής. Αλλά και τί δάσκαλο είχε!

Πρέπει να στοχαστούμε πως ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, όλη η στόφα των Μεγανόων του Χρυσού Αιώνα και όχι μόνο αυτού, περνούσαν καλά με τις απασχολήσεις τους, την έβρισκαν στον βασανισμό της παιδαγωγίας τους, και εκ της τιμιότητός τους εκφέραν την ανάλογη λογική μετοχή τους. Δεν αμφιβάλλουμε ακούγοντας τους δασκάλους που μιλούν για τις υποθέσεις τους, όταν σου λένε, π.χ., πως η νεότερη φιλοσοφία «δεν είναι παρά σχόλια στον Πλάτωνα» (A. N. Whitehead via Ζ. Λορεντζάτος/Φιλοσοφία και Επιστήμη).

*

Ο Σωκράτης ήταν όσιος.


Το σημείο της «πάσχισης» του Σωκράτη, το «χριστιανικό» σημείο που προδίδει τον φιλόσοφο, είναι πως δεν είναι μόνος, δεν αρχίζει και πεθαίνει με τον εαυτό του: το δαιμόνιο, η «φωνή». Αυτό το σημείο μαρτυρεί μία κατάσταση φωτισμού, όχι επιδεικτικού ασκητισμού ή προσωπικής διδασκαλίας∙ μαρτυρεί την φυσικότητα του κόσμου∙ μαρτυρεί την επίτευξη της άμεσης πληροφορίας και κραταιάς ως προς τη σιγουριά της∙ και επειδή ακριβώς ξέρει τον κόσμο που τον ξεπερνά, όταν λέει ότι δεν γνωρίζει τίποτα, πάλι αυτό (το Έν υπάρχει και δρα μέσα μας) μαρτυρά. Και είναι (ή όχι – ό,τι βλέπει ο καθένας) το ανάλογο με το του Χριστού (Λουκ. 12,11-12): «ὅταν δὲ προσφέρωσιν ὑμᾶς ἐπὶ τὰς συναγωγὰς καὶ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας, μὴ μεριμνᾶτε πῶς ἢ τί ἀπολογήσησθε ἢ τί εἴπητε· τὸ γὰρ Ἅγιον Πνεῦμα διδάξει ὑμᾶς ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἃ δεῖ εἰπεῖν». Γιατί είναι ανάλογο; Διασκευάζω από την Απόλογία Σωκράτους του Ξενοφώντα:

''ΜΗΛΟ: Ο ΑΠΟΚΡΥΦΟΣ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ''




Το μήλο ως καρπός συνδέεται από την αρχαιότητα έως σήμερα με πολλές συμβολικές μυθολογικές ιστορίες, με προεξέχουσα αυτή του κήπου των πρωτόπλαστων στον κήπο του Παραδείσου. Το παράδοξο είναι πως το μήλο δεν αναφέρεται ως ο απαγορευμένος καρπό, στην παλαιά διαθήκη. Για ποιό λόγο επικράτησε λοιπόν το μήλο ως ο απαγορευμένος καρπός;

Ως εισαγωγή στο θέμα θα χρησιμοποιήσω ένα απόσπασμα του Χρήστου Μαλεβίτση από το δοκίμιο του “ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ” από το βιβλίο του: “ΤΑ ΜΗΛΑ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ” (1984 Εκδόσεις IMAGO):

«Οι δύο πόλοι, γύρω από τους οποίους στρέφεται το μεγαλείο και το δράμα του ανθρώπου είναι η γνώση και η δύναμη. Αλλά για τον άνθρωπο η δύναμη προέρχεται από τη γνώση. Γι’ αυτό εν τέλει το δράμα παίζεται στο επίπεδο της γνώσης. Η κοσμοϊστορική σημασία της γνώσης έγινε αντιληπτή από τα πανάρχαια χρόνια. Γι’ αυτό, τόσο το πνεύμα του Ισραήλ όσο και της Ελλάδος, έθεσαν το ζήτημα στο υψηλό επίπεδο της ρήξεως του ανθρώπου με το θείο. Και έχομε στη Βίβλο την εκμύθευση του δέντρου της γνώσεως, ενώ στην Ελληνική μυθολογία έχομε την εκμύθευση της αρπαγής της φωτιάς από τους θεούς, με αυτουργό τον Προμηθέα. Τονίζω και πάλι πως αυτοί οι δύο ευφυείς και βαθυνούστατοι λαοί αντελήφθησαν την κοσμοϊστορική σημασία της γνώσεως. Η γνώση δεν είναι ένα απλό συμβάν ανάμεσα στα άλλα. Είναι το κατ’ εξοχήν συμβάν της υπάρξεως. Πάντως και στις δύο περιπτώσεις το θείο ήταν αντίθετο. Διότι η γνώση αυτονομεί τον άνθρωπο και τον απομακρύνει από το θείο. Δεν πρέπει να αντιμετωπίσομε το ζήτημα ρηχά και να πούμε πως οι Θεοί εκπροσωπούν δυνάμεις “αντιδραστικές”, που απεχθάνονται την πρόοδο. Μας είναι πιο χρήσιμο να εννοήσουμε πως η αντίθεση συμβαίνει στο βάθος του πνεύματος, συνεπώς και οι δύο ροπές είναι εξίσου έγκυρες. Και αν ο κίνδυνος από τη γνώση δεν ήταν ορατός εδώ και χιλιάδες χρόνια, από τότε που ζει ο μύθος, τώρα πλέον είναι ορατός διά γυμνού οφθαλμού. Η γνώση απειλεί σύμπασα τη ζωή του πλανήτη. Ιδού που οι φόβοι της θεότητας, δηλαδή της έσχατης εσωτερικότητας, πηγαίνουν να επαληθευθούν».

Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2022

Κίρκεργκωρ, Λεβινάς και ορθόδοξη Πατερική Θεολογία (Μέρος 1ο)

από Δημήτρης Γ. Ιωάννου




Ο υπαρξισμός είναι ένα κίνημα που μεσουράνησε στην δυτική Ευρώπη το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αν και ο ιδρυτής του, ο φιλόσοφος Σέρεν Κίρκεγκωρ έζησε και δημιούργησε τον 19ο. Προέχει να μάθουμε σε τι το φιλοσοφικό αυτό ρεύμα είναι σύμφωνο με τον χριστιανισμό και σε τι διαφοροποιείται. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετοί από τους στοχαστές του ήταν χριστιανοί, και μάλιστα ο λουθηρανός Κίρκεγκωρ, που έγραψε όμως πολλά και για το αδύνατο της πίστης.

Ο Κίρκεγκωρ ήταν κατά της ιδρυματικής εκκλησίας, που άλλωστε πίστευε ότι είχε προδώσει τον ρόλο της, και ήταν υπέρμαχος της υποκειμενικότητας-το ξεχωριστό άτομο σχετίζεται και συνδιαλέγεται με τον Θεό του μεμονωμένα. Θα είχε ενδιαφέρον να μελετήσουμε λίγο την θρησκευτική σκέψη του Κίρκεγκωρ.

Ο Θεός γίνεται γενικά για τον υπαρξισμό η απόλυτη Υπόσταση- «υπόσταση» είναι το υποκείμενο, το άτομο, αυτό που δεν μπορεί να αναχθεί στο καθολικό, αλλά αποτελεί την μοναδικότητα. Όλοι οι υπαρξιστές φιλόσοφοι μίλησαν για αυτή την απόλυτη Υπόσταση, τον Θεό, ορισμένοι την αποδέχθηκαν, ορισμένοι την απέρριψαν. Για μερικούς, αυτή η «απόλυτη Υπόσταση» δεν είχε και τόσο μεγάλη σημασία, όπως για τον γερμανό φιλόσοφο Χάιντεγκερ, ο οποίος πίστευε ότι το λεγόμενο «dasein» μεριμνά πρωτίστως για το Είναι. Για τον Χάιντεγκερ το Είναι είναι μια βαθύτερη πραγματικότητα ακόμη και από τον ίδιο τον Θεό, αφού, αν ο Θεός υπάρχει, τότε υπάγεται και Αυτός στο Είναι.

Για τον Κίρκεγκωρ όμως δεν έχουν έτσι τα πράγματα. Ο Θεός είναι η απόλυτη πραγματικότητα, έναντι της οποίας οφείλει να προσδιοριστεί κάθε ανθρώπινη υποκειμενικότητα. Ο Θεός είναι η «Απόλυτη Υπόσταση»- και όχι το απόλυτο πρόσωπο. Δεν πρέπει να συγχέουμε τον υπαρξισμό με τον περσοναλισμό- η έννοια του «προσώπου» χαρακτηρίζει επακριβώς τον περσοναλισμό, ενώ αντιθέτως για τους υπαρξιστές αυτή είναι προβληματική. Αυτό ισχύει π.χ. για τον Χάιντεγκερ, για τον οποίο το «Dasein» διαφοροποιείται έναντι του προσώπου, καθώς είναι ερριμμένο στον κόσμο και μεριμνά για το Είναι.

Θα ήταν λάθος να ονομάσουμε και το υποκείμενο του Κίρκεγκωρ «πρόσωπο»- καθώς η πραγματικότητα της υπέρβασης, του παράδοξου και του απόλυτου πάθους είναι αυτά που το χαρακτηρίζουν. Ο Κίρκεγκωρ πάντως ξεκινά το φιλοσοφικό του εγχείρημα διαφοροποιούμενος από τον Χέγκελ, για τον οποίο αξία έχει το καθολικό, το γενικό, το απόλυτο Πνεύμα, που είναι κάτι το αντικειμενικό και το οποίο θα κατισχύσει στην Ιστορία. Έναντι του Χέγκελ αυτοπροσδιορίζεται ο Κίρκεγκωρ ως ο φιλόσοφος της ατομικότητας, του υποκειμενικού, αυτού που δεν μπορεί να ενταχθεί στο Γενικό, αυτό το οποίο δεν συμπεριλαμβάνεται στην αντικειμενική εγελιανή Ιστορία. Σημασία για τον Δανό φιλόσοφο έχει το μερικό, το μη αναγώγιμο σε ευρύτερες έννοιες, μαζί και το μοναχικό. Για τον Κίρκεγκωρ η υποκειμενικότητα είναι μοναχική, αποτραβιέται κανείς στον δικό του κόσμο, εφόσον η Γλώσσα αδυνατεί από ένα σημείο και πέρα να εκφράσει την μεμονωμένη υπόσταση, και ο άνθρωπος δεν γίνεται πια κατανοητός. Είναι μέσα σε αυτή την μοναχικότητα που συναντά ο άνθρωπος τον Θεό του.

Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2022

Προς αμνήμονες



"Ο βασιλιάς μιας κοινότητας είχε δέκα άγρια σκυλιά. Τα χρησιμοποιούσε για να βασανίζει και να τρώνε όποιον από τους υπηρέτες του έκανε λάθος. Ένας από τους υπηρέτες έδωσε μια γνώμη που ήταν λάθος, και δεν άρεσε καθόλου στον βασιλιά.

Διέταξε λοιπόν να ρίξουν τον υπηρέτη στα σκυλιά.
Ο υπηρέτης είπε: «Σε υπηρέτησα δέκα χρόνια, και μου το ξεπληρώνεις έτσι; Παρακαλώ δώστε μου δέκα μέρες πριν με πετάξετε σε αυτά τα σκυλιά! ” Ο βασιλιάς συμφώνησε.

Εκείνες τις δέκα μέρες, ο υπηρέτης πήγε στον φύλακα που προσέχει τα σκυλιά και του είπε ότι θα ήθελε να εξυπηρετήσει τα σκυλιά για τις επόμενες δέκα ημέρες. Ο φύλακας ήταν μπερδεμένος αλλά συμφώνησε, και ο υπηρέτης άρχισε να ταΐζει τα σκυλιά, να τα καθαρίζει, να τα κάνει μπάνιο και να τους παρέχει κάθε είδους άνεση.

Κυριακή 3 Ιουλίου 2022

Οι αριθμοί



Οι αριθμοί 

Αντιγόνη Βουτσινά


«Μάθε επιτέλους να μετράς»,
από παιδί του φώναζε ο πατέρας
κι αυτός προσπαθούσε τόσο
που όταν ο πατέρας πέθανε
έσκυψε πάνω απ’ το φέρετρο
και του ‘πε:

«Πέθανες στις τρεις και τέταρτο ακριβώς.
Ζύγιζες εβδομήντα έξι κιλά.
Ως ώρας έκλαψα δώδεκα λίτρα δάκρυ.
Απέχεις τετρακόσια είκοσι μέτρα από το μνήμα.
Σου έφεραν εξακόσια δεκαοχτώ τριαντάφυλλα.
Είδες πατέρα; Τα υπολόγισα όλα».
και τον κοίταξε για τελευταία φορά.
Με μια λύπη
αμέτρητη.

Οι αριθμοί ~Αντιγόνη Βουτσινά~


ΠΗΓΗ- Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Τρίτη 3 Μαΐου 2022

Δρ. Μάνος Δανέζης «Σκέψεις για ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα» - Φ.Σ."Παρνασσός" 13Απρ2022



Διάλεξη – συζήτηση του Δρ Μάνου Δανέζη, Αστροφυσικού, μέλους του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα: «Σκέψεις για ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα». 

Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου 2022

Νίτσε: Λόγος και επιθυμία

Νίτσε: Λόγος και επιθυμία

1
195

Ο Νίτσε, αυτός ο προφήτης του μεταμοντερνισμού, υπήρξε εχθρός του «λόγου» – και γενικότερα, η σημερινή φιλοσοφία κυριαρχείται από ρεύματα που καταγγέλλουν τον «λογοκεντρισμό» και την «φαλλοκρατία»  του. Ο Νίτσε θεωρούσε παράλληλα τον λόγο ως πατέρα της μεταφυσικής, καθώς ο Πλάτων, ο πρώτος μεγάλος μεταφυσικός, στήριξε την θεωρία του των Ιδεών ακριβώς πάνω στον «λόγο». Και η μεταφυσική έγινε αιτία να τυρρανηθεί η Δύση για   χιλιετίες. Η κυρίαρχη εργαλειακή (= ο λόγος σαν εργαλείο αποδομεί την πολυπλοκότητα του κόσμου) ορθολογικότητα μετέτρεψε τον κόσμο σε ένα απλό μέσο για την επιβίωση, σε απλό υποχείριο της αυτοσυντήρησης, του στέρησε την γεμάτη μυστήριο ομορφιά. Μην μπορώντας όμως να επιτύχει στο έργο του ο λόγος, οδήγησε στην πραγματικότητα εαυτόν στην αυτοαναίρεση και τον πολιτισμό στην βαρβαρότητα. 

Με μεγαλύτερη σφοδρότητα από την περίπτωση του Πλάτωνα, του πρώτου μεταφυσικού, επιτίθεται ο Νίτσε στους μοντέρνους και τον «νεωτερικό Λόγο» τους, ο οποίος φενακίζει, εξαπατά τη σύγχρονη συνείδηση, προσφέροντάς της δήθεν ακράδαντες «αλήθειες», αδιαφιλονίκητες κανονιστικές αρχές και πλασματικούς βιοκοσμικούς στόχους. «Η κριτική διενεργείται ως γενεαλογική μέθοδος η οποία αποδομεί τις αξιώσεις ισχύος του εργαλειακού Λόγου, καταδεικνύοντας τον εξουσιαστικό και αυτοκαταστροφικό του χαρακτήρα», λέγει κάποιος σύγχρονος μελετητής (Χ. Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου, «Το τραγικό, η τραγωδία και ο φιλόσοφος», Αθήνα 1986, σελ. 51).

Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2022

ΣΥΡΟΣ. H ΣΠΗΛΙΑ ΦΕΡΕΚΥΔΗ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ!



Μια βροχερή ημέρα του Δεκέμβρη περπάτησα, παρέα με τον Τεό Ρόμβο και τη σύντροφό του Χαρά, μέχρι τη σπηλιά του αρχαίου φιλοσόφου Φερεκύδη η οποία βρίσκεται ακριβώς πάνω απ' τη χωματερή της Σύρου και "στολίζεται" με τις πλαστικές σακούλες που εναποθέτει ο αέρας γύρω της! Μια απαράδεκτη κατάσταση που είναι ύβρις για την αρχαία μας κληρονομιά και δεν τιμά την πανέμορφη Σύρο. Μια κατάσταση για την οποία πρέπει να ντρέπονται οι άνθρωποι του Δήμου.


Ιωσήφ Παπαδόπουλος

ΤΕΟΣ ΡΟΜΒΟΣ



[…] Αν εξαιρέσωμεν την του κουρέως, ουδεμία υπάρχει παρ’ ημίν τέχνη ευκολωτέρα της του συγγραφέως. Εμμανουήλ Ροΐδης
 
 

0001

«Τα χιλιάδες ερημονήσια του Αιγαίου δίνουν την ευκαιρία στο σημερινό ανθρωποειδές των μεγαλουπόλεων να συρθεί έξω από τον πρωτογονισμό της μεγάλης σπηλιάς, όπου ζει, και ξεπερνώντας τον τρόμο του να βρεθεί μόνος μες στη φύση και να ξαναγοητευτεί απ’ αυτήν. Και τριγυρίζοντας κι αποθαυμάζοντας το τοπίο χίλιες δυο σκέψεις αρχίζουν να σπινθηρίζουν στο μυαλό, ενώ οι επιθυμίες και τα απραγματοποίητα όνειρα ζητούν την πραγμάτωσή τους…
Κατά κάποιο τρόπο, όλα φαίνονται να συγκλίνουν στο ότι ο παράδεισος με κατοίκους την Εύα και τον Αδάμ σ΄ ένα τέτοιο ερημονήσι έλαβε χώρα. Γιατί εδώ ξεδιπλώνεται ο μη τόπος, η ουτοπία…
Εάν, λοιπόν, αποφασίσουν να ταξιδέψουν εδώ εκείνες οι γυναίκες που είναι φτιαγμένες από την πάστα της προσφοράς και της δοτικότητας, θα τις ακολουθήσουν και οι άντρες. Γιατί αυτές οι ακατοίκητες βραχονησίδες ανήκουν σε όλα τα περαστικά πλάσματα που θέλουν να ξαποστάσουν, να περιεργαστούν και να ανακαλύψουν, να καταλάβουν, να κατανοήσουν πώς ξεκινάει η ζωή, μιας και όλα συνηγορούν στο ότι αυτές οι ακατοίκητες νησίδες ανήκουν στα φυτά, στα μεταναστευτικά πουλιά και σε όσους ελεύθερους κι απάτριδες θελήσουν να τις κατοικήσουν για λίγο ή για πάντα…


ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΕΣ ΛΟΙΠΟΝ…»

Εκδόσεις Opportuna 2021

Θα βρείτε το βιβλίο στα βιβλιοπωλεία.

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το βιβλίο ή να το κατεβάσετε σε μορφή pdf  ΕΔΩ 

Άλλο κείμενο: 

Περί παιδείας

Σάββατο 13 Νοεμβρίου 2021

Παπαδιαμάντης και Ντοστογιέφσκυ Έρως και Αγάπη



Είναι άραγε ο Παπαδιαμάντης κι ο Ντοστογιέφσκι ομοούσιοι πλην ετερόσχημοι; Το σίγουρο είναι ότι δεν μοιάζουν «ως δύο σταγόνες ύδατος». Θα παρατηρήσει κανείς ότι ο Ντοστογιέφσκυ πηγαίνει από τον Νόμο στην Γη, ο Παπαδιαμάντης από την Πόλη στην Φύση. Εκ μόνου του προηγούμενου λόγου ο Ντοστογιέφσκυ έγινε αξιομίλητος στην Οικουμένη, όχι για τον Χριστιανισμό του, αλλά για τον Μηδενισμό του, ενώ ο Σκιαθίτης, βασιλιάς σε μια κόχη, δόξασε στον Τόπο ολόκληρο τον Κόσμο. 

Ο Ντοστογιέφσκυ αναζητά, όπως ο Λούθηρος, ένα «Νέο Νόμο», όταν ο Παπαδιαμάντης βλέπει στον Νόμο μια αρχή ακαταλόγιστη και ανυπαίτια, ώστε αυτό που εν τέλει απομένει είναι η Φύση στην συνθήκη μιας ακέραιας αθωότητας, ως εάν η προπατορική Πτώση να μην έλαβε χώρα ποτέ. Ως εκ τούτου ο ήρωας του Ντοστογιέφσκυ ανελκύεται από τον πυθμένα της ύπαρξής του, ενώ αυτός του Παπαδιάμαντη από την ίσαλο γραμμή της μορφής του.

Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2021

2.500 χρόνια πριν.. ή ακόμα και σήμερα; ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ:

Δημοσθένης - Βικιπαίδεια


ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ:


.. "Κι όσο για τη μεγάλη μάζα των πολιτών, είτε δεν αντιλαμβάνονται τα όσα διαπράττουν οι κυβερνώντες, είτε τα αντιλαμβάνονται αλλά δεν αντιδρούν, βυθισμένοι όπως είναι στη ραστώνη και την άνεση της καθημερινότητας...
Από τούτη την αρρώστια έχουν προσβληθεί παντού οι πάντες, απλώς ο καθένας τρέφει την ψευδαίσθηση ότι η συμφορά δεν θα χτυπήσει τη δική του πόρτα, αλλά θα διασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα εκμεταλλευόμενος τους κινδύνους των άλλων....

Κι ενώ κανονικά όλες οι συζητήσεις γίνονται πριν απ' τα όποια γεγονότα, εσείς διαβουλεύεστε πάντα κατόπιν εορτής. Αφήσατε όλον αυτό τον καιρό να κυλήσει με συνεχείς αναβολές, μετάθεση των ελπίδων σας σε άλλους, αλληλοκατηγορίες και καταγγελίες. Αυτά συνεχίζετε να κάνετε και σήμερα...

Όλοι πρέπει να εξοργίζεστε εξίσου όταν βλέπετε ότι πολύ εύκολα κινδυνεύουν να κακοποιηθούν οι πιο φτωχοί και αδύνατοι πολίτες, ενώ οι βδελυροί και πλούσιοι μπορούν να αδικοπραγούν ατιμωρητί και να εξαγοράζουν πρόσωπα για να εκβιάζουν καταστάσεις.

Στρέψτε το βλέμμα προς τους σημερινούς πολιτικούς: Άλλοι από φτωχοί έγιναν πάμπλουτοι, άλλοι από άσημοι χόρτασαν τιμές, ορισμένοι έφτιαξαν σπίτια δίπλα στα οποία τα δημόσια οικοδομήματα είναι πιο σεμνά, κι όσο ο πλούτος της πόλης ελαττωνόταν, τόσο ο δικός τους αύξανε...

Δεν είναι ασφαλώς ένα και δύο τα αίτια ένεκα των οποίων έφθασαν τα πράγματα ως εδώ. Αλλά την κύρια αιτία θα τη βρείτε στο πρόσωπο εκείνων που προτιμούν να σας είναι ευχάριστοι παρά να σας συμβουλεύουν ορθά. Απ' αυτούς, πολλοί προσπαθούν να συντηρούν τη σημερινή κατάσταση γιατί αντλούν από αυτή δημοτικότητα και εξουσία - κι έτσι ούτε οι ίδιοι προνοούν για το αύριο, ούτε νοιάζονται για το αν εσείς προνοείτε..

Βρίσκονται σε τέτοια εγκατάλειψη και σε τέτοια χάλια τα πράγματα, ώστε ακόμη και αν όσοι μιλούν από τούτο το βήμα πρότειναν συνειδητά τα πιο βλαβερά μέτρα κι εσείς τα ψηφίζατε, πάλι δεν θα μπορούσαμε να βρεθούμε σε χειρότερη θέση."...
Φοίβος (Ληφθέν από τον Καπετάνιο)

[Ο σημαντικότερος ρήτορας όχι μόνον της Αρχαιότητας αλλά και όλων των εποχών, ήταν μαθητής του Ισοκράτη και του Ισαίου. Εκείνο που χαρακτηρίζει τους λόγους του είναι το ύψος και η "δεινότης", δηλαδή η θαυμαστή δύναμη του λόγου, που συναρπάζει το νου και εξεγείρει τα πάθη. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 384 και αυτοκτόνησε με δηλητήριο το 322 πΧ. Στην εικόνα, ο θάνατος του Δημοσθένη..]

Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2020

Ο διάβολος και ο ιδεολόγος

Οκτάβιο Παζ

Του Οκτάβιο Παζ από τον νέο Ερμή τον Λόγιο τ. 19

Από τον θάνατό του, κάτι παραπάνω από έναν αιώνα πριν, η επιρροή του Ντοστογιέφσκι δεν έπαψε να αναπτύσσεται και να επεκτείνεται. Πρώτα στην πατρίδα του –όπου είχε αποκτήσει φήμη όντας εν ζωή– στη συνέχεια στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία. Αυτή η επιρροή δεν υπήρξε αποκλειστικά λογοτεχνική, αλλά πνευματική και ζωτική: πολλές γενιές διάβασαν τα έργα του, όχι ως μυθιστορήματα, αλλά ως μελέτες πάνω στο ανθρώπινο πνεύμα και συνομίλησαν σιωπηλά με τους χαρακτήρες του, σαν να ήταν παλιoί γνώριμοι. Το έργο του σημάδεψε πνεύματα πολύ διαφορετικά, από τον Νίτσε και τον Ζιντ, έως τον Φόκνερ και τον Καμύ. Στο Μεξικό, δύο συγγραφείς τον διάβασαν με πάθος, ίσως επειδή ανήκουν στην ίδια πνευματική οικογένεια με αυτόν και αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε πολλές από τις ιδέες και τις εμμονές του: ο Χοσέ Βασκονσέλος και ο Χοσέ Ρεβουέλτας. Είναι (ή υπήρξε) ο αγαπημένος συγγραφέας των νέων: θυμάμαι ακόμα τις ατελείωτες συζητήσεις που λάμβαναν χώρα λίγο πριν πάρουμε απολυτήριο λυκείου, με κάποιους συμμαθητές μου, κατά τη διάρκεια περιπλανήσεων που ξεκινούσαν το δείλι, στο κολλέγιο Σαν Ιντεφόνσο και ολοκληρώνονταν μεταμεσονύχτια στη Σάντα Μαρία ή στη λεωφόρο Ινσουρζέντες[1], περιμένοντας το τραμ. Ο Ιβάν και ο Ντμίτρι Καραμαζόφ πάλευαν μέσα στον καθένα από εμάς.

Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2020

Νίτσε: «Είμαστε όλοι ηφαίστεια που περιμένουν την ώρα της έκρηξής τους..»

Νίτσε: «Είμαστε όλοι ηφαίστεια που περιμένουν την ώρα της έκρηξής τους..»

Οι εκρήξεις μας.

-Αναρίθμητα πράγματα που ιδιοποιήθηκε σε προγενέστερα στάδια η ανθρωπότητα, αλλά με μορφή τόσο αδύναμη και εμβρυακή που κανένας δεν μπόρεσε να αντιληφθεί την ιδιοποίηση αυτή, έρχονται ξαφνικά στο φως πολύ αργότερα, ίσως αιώνες αργότερα- στο μεταξύ έχουν γίνει δυνατά κι έχουν ωριμάσει.

Ορισμένες εποχές, όπως και ορισμένοι άνθρωποι, μοιάζουν να μην έχουν καθόλου το τάδε ή το δείνα ταλέντο, την τάδε ή τη δείνα αρετή: περιμένετε όμως τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους, αν μπορείτε να περιμένετε τόσο πολύ - θα φέρουν στο φως ό,τι είχαν μέσα τους οι παππούδες τους, ό,τι είχαν μέσα τους δίχως να το ξέρουν ακόμη.

Συχνά, ήδη ο γιος αποκαλύπτει τον πατέρα του: ο πατέρας καταλαβαίνει καλύτερα τον εαυτό του από τη στιγμή που έχει ένα γιο.

Όλοι έχουμε μέσα μας κρυμμένους κήπους και φυτείες· και, για να χρησιμοποιήσω μια άλλη μεταφορά, είμαστε όλοι ηφαίστεια που περιμένουν την ώρα της έκρηξής τους· κανένας δεν ξέρει όμως πότε, σε λίγο ή σε πολύ, θα γίνει η έκρηξη αυτή -ούτε καν ο καλός Θεός.

Friedrich Nietzsche, Η χαρούμενη επιστήμη (1882) (Πρώτο βιβλίο, 9)

* * *

Περνώντας το γεφυράκι.

-Στις σχέσεις μας με ανθρώπους που ντρέπονται για τα συναισθήματα τους πρέπει να ξέρουμε να προσποιούμαστε.

Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2020

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ «ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ» ΕΡΩΤΑΣ;

του ΜΥΡΩΝΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ

Ο έρωτας που συνήθως ονομάζουμε «πλατωνικό» είναι ένα ζήτημα για το οποίο συχνά γίνεται λόγος. Όταν μιλάμε για πλατωνικό έρωτα, συνήθως τείνουμε ν’ αναφερόμαστε σε έναν έρωτα ανεκπλήρωτο, αγνό και χωρίς τη σεξουαλική εμπειρία. Τι εννοούσε όμως ο Πλάτων όταν έκανε λόγο για τον έρωτα; Ο όρος που χρησιμοποιούμε παραπέμπει όντως στη σκέψη του μεγάλου αρχαίου φιλοσόφου ή μήπως είναι παραπλανητικός; Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε χωρίς περίπλοκες ακαδημαϊκές αναλύσεις. Αρχικά, πρέπει να παρατηρηθεί ότι οι επιδράσεις της πλατωνικής φιλοσοφίας είναι αναμφίβολα τεράστιες: εκτός από τη φιλοσοφική παράδοση που ανέπτυξαν οι σπουδαστές του Πλάτωνα στην Ακαδημία, μερικούς αιώνες αργότερα ιδρύθηκε η σχολή σκέψης του Νεοπλατωνισμού από τον Αμμώνιο Σακκά και εκπροσωπήθηκε από τον Πλωτίνο. Την ίδια εποχή εμφανίστηκε και ο Φίλων ο Αλεξανδρέας, ο οποίος συνδυάζοντας την πλατωνική σκέψη με τις εβραϊκές παραδόσεις, διαμόρφωσε ένα σύστημα σκέψης που έλαβε την ονομασία Ιουδαιοπλατωνισμός. Μέσω του Νεοπλατωνισμού, η φιλοσοφία του Πλάτωνα επηρέασε και τον Άγιο Αυγουστίνο, από τον οποίο διαδόθηκε στη Δύση και δημιουργήθηκε ο περίφημος Χριστιανοπλατωνισμός. Τόσο στη Δύση όσο και στο Βυζάντιο, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης προκάλεσαν ανταγωνισμούς και διαμάχες σχετικά με το ποιος από τους δύο ήταν καταλληλότερος ως μέσον για να εκφραστούν τα χριστιανικά δόγματα. Αν και κατά τον Δυτικοευρωπαϊκό Μεσαίωνα δέσποζε η αυθεντία του Αριστοτέλη, η φυσιογνωμία του Πλάτωνα δεν έπαψε να επηρεάζει με τον δικό της τρόπο τη φιλοσοφική αναζήτηση. Ίσως κανένας άλλος διανοητής στην ιστορία της Φιλοσοφίας δε συναιρεί μέσα του τόσες διαμετρικά αντίθετες ιδιότητες όσο ο Πλάτων. Στους διαλόγους του, όπου κυριαρχεί η επιβλητική προσωπικότητα του Σωκράτη, ενώνονται η φιλοσοφία με τη θρησκεία, η τέχνη με την επιστήμη και η θεωρία με την πράξη.