Το καθεστώς κυριαρχίας στο Αιγαίο

Του Νίκου Παστελάκου

Πρώτο σεντόνι για το 2025. Με την ησυχία σας. Εκεί θα είναι δεν φεύγει. Για να μην σας λένε μλκς τα σημιτικά κόμματα και αποκόμματα. Καλή ανάγνωση.

ΝΗΣΟΙ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, 13 Φεβρουαρίου 1914, οι Κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων αποφάσισαν να αναγνωρίσουν την κυριαρχία της Ελλάδας επί, «όλων των νησιών του Αιγαίου που έχουν καταληφθεί από αυτήν, με την εξαίρεση της Ίμβρου, της Τενέδου και του Καστελόριζου». Ως εκ τούτου, το εν λόγω άρθρο αποτέλεσε την de jure αναγνώριση της ελληνικής κυριαρχίας επί του συνόλου των νησιών του Αιγαίου, καθώς επίσης και επιστροφή στην Τουρκία των νήσων Ίμβρου, Τενέδου και Καστελόριζου.

Περαιτέρω η ελληνική κυριαρχία επί των νησιών επιβεβαιώθηκε και επικυρώθηκε και από τη νομολογία του Διαρκούς Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης της Χάγης στην «υπόθεση των Φάρων στη Σάμο και στην Κρήτη» το 1937. Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι τα νησιά, «είχαν ήδη αποκοπεί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με την πλήρη έννοια του όρου της αποκοπής, δηλαδή την εξαφάνιση κάθε πολιτικού δεσμού με αυτή. Η Σάμος πέρασε υπό την κυριαρχία της Ελλάδας με την Απόφαση των Δυνάμεων της 13 Φεβρουαρίου 1914».

 

Το καθεστώς των νήσων Λήμνου και Σαμοθράκης διέπεται από τη Σύμβαση της Λοζάνης για τα Στενά του 1923, η οποία αντικαταστάθηκε σε κάποια σημεία με τη Σύμβαση του Montreux του 1936. 

Το καθεστώς των νήσων Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάνης του 1923 και το καθεστώς των Δωδεκανήσων διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947.

 

Η αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών Λήμνου και Σαμοθράκης- η οποία μαζί με την αποστρατιωτικοποίηση των Δαρδανελίων, της Θάλασσας του Μαρμαρά και του Βοσπόρου, καθώς επίσης και των τουρκικών νησιών Ίμβρου (Gokceada), Τενέδου (Bozcaada) και Λαγουσών (Tavcan), αρχικώς προεβλέπετο από τη Σύμβαση της Λοζάνης για τα Στενά του 1923, καταργήθηκε από τη Σύμβαση του Montreux του 1936 η οποία, όπως ρητώς μνημονεύεται στο προοίμιό της, αντικατέστησε στο σύνολό της την προαναφερόμενη Σύμβαση της Λοζάνης. 

Συρία: Τουρκικός αναθεωρητισμός στη Συνθήκη Λωζάννης

Με την Συνθήκη της Άγκυρας του 1921, η οποία διευθετήθηκε μεταξύ της Γαλλίας και της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, που δημιούργησε ο Κεμάλ μετά την πτώση του Σουλτάνου και της Συνθήκης των Σεβρών, οριοθετήθηκαν τα νότια σύνορα της Τουρκίας. Η Γαλλία παρέδωσε μεγάλο μέρος της σημερινής νοτιοανατολικής Τουρκίας και σε αντάλλαγμα ο Κεμάλ αναγνώρισε ότι η νέα δημοκρατία δεν θα είχε άλλες διεκδικήσεις επί της πρώην οθωμανικής επικράτειας.

Η λεπτομερής περιγραφή του ορίου ακολουθεί ουσιαστικά τη διαδρομή του ημιτελούς ακόμη σιδηροδρόμου Βερολίνου-Βαγδάτης μεταξύ Χαλεπίου και Μοσούλης, ένα μεγαλεπίβολο γερμανο-τουρκικό σχέδιο που ήταν μία και από τις αιτίες που πυροδότησαν τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ουσιαστικά η μονομερής αυτή συνθήκη ειρήνης μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας έβαλε τα όρια επιρροής της τότε αποικιακής Γαλλίας στην περιοχή, παρ’ όλο που δεν αναγνωρίστηκε ή επικυρώθηκε ως διεθνής από κανένα κράτος της τότε Αντάντ. Με την συνομολόγηση και υπογραφή της συνθήκης αυτής επήλθε ανατροπή της Συνθήκης των Σεβρών, με υπαίτιο την Γαλλία και όχι ο Κεμάλ Ατατούρκ, όπως εσφαλμένα πιστεύουμε εδώ.

Η Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 που ακολούθησε την Μικρασιατική Καταστροφή, ουσιαστικά επικύρωσε αυτήν την Συνθήκη του 21, επεκτείνοντας όμως στα όρια εφαρμογής της τον μηδενισμό των απαιτήσεων της Άγκυρας σε όλες τις κτήσεις της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Αφρική, στην Μέση Ανατολή, την Κύπρο και τα Βαλκάνια.

Ο Νεοκλής Σαρρής για τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Του Βασίλη Στοϊλόπουλου 

Συμπληρώνεται φέτος ένας αιώνας από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας κατά την μετεξέλιξή της από αυτοκρατορία σε κράτος μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική Καταστροφή. 

Σήμερα η νεοοθωμανική Τουρκία αμφισβητεί, ως γνωστόν, εμπράκτως τη συνθήκη αυτή, επιζητά με κάθε τρόπο την αναθεώρησή της και επιβουλεύεται εδαφικά ανοιχτά άλλες χώρες, από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι την Κύπρο και την Ελλάδα.

Γι  αυτό έχει ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ποια (προφητική) άποψη είχε για την Συνθήκη της Λωζάννης ένας βαθύς γνώστης της σύγχρονης Τουρκίας, ο αείμνηστος πανεπιστημιακός δάσκαλος που άφησε δυσαναπλήρωτο κενό, ο Νεοκλής Σαρρής (*).  

Νεοκλής Σαρρής : «Η Συνθήκη της Λωζάννης υπήρξε η πρώτη συνθήκη η οποία αναθεωρεί τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρξε μία ηττημένη χώρα, που η συνθήκη η οποία έδωσε τέλος στην αυτοκρατορία αυτή ήταν η Συνθήκη των Σεβρών (το 1920). Η Συνθήκη της Λωζάννης (το 1923) αναθεώρησε τα αποτελέσματα της προηγούμενης. Είναι δηλαδή σαν να αναθεωρήθηκε η Συνθήκη των Βερσαλλιών από τους Ναζί. 

Μιχάλης Στούκας, Η συνθήκη της Λωζάνης: Τα άρθρα που αφορούν Ελλάδα και Τουρκία. Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας από τον Ερντογάν

Από την έναρξη της Συνδιάσκεψης(7/11/1922) ως την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης(24/7/1923)-  Το παρασκήνιο και οι δραματικές διαπραγματεύσεις

Το καλοκαίρι του 1922, οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν αποφασίσει να διοργανώσουν στη Βενετία διεθνή Συνδιάσκεψη για την Εγγύς Ανατολή ,σαν συνέχεια της συνδιάσκεψης των Παρισίων .

Μετά την ελληνική ήττα στο  μικρασιατικό μέτωπο, τα σχέδια αυτά εγκαταλείφθηκαν και μόνο έπειτα από την ανακωχή των Μουδανιών, άρχισαν να γίνονται συζητήσεις για τη σύγκληση Συνδιάσκεψης Ειρήνης.

Ο Κεμάλ απαίτησε, η Συνδιάσκεψη αυτή να γίνει στη Σμύρνη . Οι Σύμμαχοι, που είχαν σαν στόχο τη ματαίωση της επίθεσης των κεμαλικών στην Κωνσταντινούπολη και τη Ζώνη των Στενών αρνήθηκαν. Επίσης, και η Βενετία αποκλείστηκε, καθώς οι Αγγλογάλλοι έβλεπαν ότι κάτι τέτοιο θα έδινε στην Ιταλία σημαίνοντα ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Κάτι ανάλογο έγινε με το Λονδίνο και το Παρίσι. Τελικά, η ουδέτερη  Ελβετία και η Λωζάνη έλυσαν το πρόβλημα.

Υπήρξε επίσης έντονος προβληματισμός για το πότε θα ξεκινούσε η Συνδιάσκεψη και ποιες χώρες θα έπαιρναν μέρος. Εκτός από την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Σερβία και τη Ρουμανία, πρόσκληση πλήρους συμμετοχής έλαβε και η Ιαπωνία, ως σύμμαχη δύναμη. Πραγματικά, η Ιαπωνία έστειλε αντιπροσωπεία στη Λωζάνη, η οποία όμως δεν πήρε ουσιαστικό μέρος στις διαπραγματεύσεις.