Η Απελευθέρωση της πόλης της Καλαμάτας από τους Γερμανούς- 1944

Η Απελευθέρωση της πόλης της Καλαμάτας από τους Γερμανούς - 1944

Του Ηλία Μπιτσάνη

Η ανάρτηση για την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τους ταγματασφαλίτες συνεργάτες των Γερμανών, συγκέντρωσε το ενδιαφέρον αλλά και επιθέσεις. Και δεν αναφέρομαι στα ορατά σχόλια που εκφράζουν διαφωνίες και επιχειρούν διαφορετική ανάγνωση της ιστορίας, ακόμη και όταν διατυπώνονται με δόσεις «εξυπνακιδισμού». Αναφέρομαι σε χυδαία ακροδεξιά σχόλια διαφόρων (ακόμη και γνωστών χρυσαυγιτών) που βγήκαν από τις τρύπες τους τα οποία διαγράφτηκαν και μπλοκαρίστηκαν. Σε συνδυασμό με άλλες επιθέσεις «εγχώριων» πρωταγωνιστών του ακροδεξιού θιάσου, θεωρώ ότι πλέον στο έδαφος που καλλιεργεί η κυβέρνηση στρώνοντας το χαλί σε πάσης φύσεως «νοσταλγούς», υπάρχει μια γενικευμένη «έφοδος» που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Ούτε από εκείνους που διαφωνούν μαζί μου αλλά δεν θα ήθελαν να επικρατήσει ο μισανθρωπισμός.

Ως εκ τούτου ο ακροδεξιός «αναθεωρητισμός» της ιστορίας χρειάζεται απαντήσεις με στοιχεία τα οποία μάλιστα είναι και συντριπτικά.

*

Πάμε λοιπόν να δούμε πως φτάσαμε στην απελευθέρωση της πόλης, ποίοι πολεμούσαν τους Γερμανούς και ποίοι ήταν μαζί τους. Το καλοκαίρι του 1944 οργανώθηκε η μεγαλύτερη εκκαθαριστική επιχείρηση στην Πελοπόννησο, όταν Γερμανοί και ταγματασφαλίτες «σάρωσαν» τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα με την επιχειρηση «Οχια». Στις αρχές Ιουνίου έφτασαν από την υπόλοιπη Ελλάδα στη Μεγαλόπολη τμήματα του αστυνομικού συντάγματος ορεινών καταδρομέων 18 των SS. Με αυτά τα τμήματα ο Σιμάνα σκόπευε όπως έλεγε να «ειρηνεύσει» την Πελοπόννησο «μέσα σε δύο μήνες». ΟΙ μονάδες τάχθηκαν υπό τις διαταγές του Λε Σουίρ και ξεκίνησαν από τις 10 Ιουνίου μαζί με τους ταγματασφαλίτες την επιχείρηση.

Ο Χέρμαν Φρανκ Μάγερ που δίνει αυτές τις πληροφορίες αναφέρει: «Οπωψς και σε όλες τις προηγούμενες επιχειρήσεις, δεν κατάφεραν ούτε οι μονάδες των SS να αναγκάσουν τον εχθρό να πολεμήσει κατά μέτωπο στη δύσβατη οροσειρά του Πάρνωνα με τις αναρίθμητες κορυφές και τις κρυψώνες της. Αν και “καταλήφθηκε η μια κορυφή μετά την άλλη και και οι μετακινήσεις γίνονταν με μεγάλη ταχύτητα”, όπως σημείωσε ο συνταγματάρχης Χέρμαν Φραντς που είχε οργανώσει το σταθμό διοίκησης μαζί με τον Παπαδόγκωνα στη Σελλασίαμ στους δυτικούς πρόποδες της οροσειράς του Πάρνωνα, όταν οι μονάδες έφτασαν στην ανατολική πλευρά της οροσειράς “δεν υπήρχε κι εδώ ίχνος του εχθρού”. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 20 Ιουνίου και σύμφωνα με τον Μάγερ οι Γερμανοί είχαν 2 νεκρούς και 5 τραυματίες, ενώ σκοτώθηκαν 72 Ελληνες και αιχμαλωτίστηκαν 63. Οι μονάδες των SS έφυγαν από την περιοχή στις 7 Ιουλίου.

Την ίδια περίοδο οργανώθηκαν οι επιχειρήσεις «Καλιακούδα» στο Μελιγαλά, «Κορυδαλλός» στο Αίγιο και «Λυγξ» στο δρόμο από Κόρινθο προς Αργος.

Το μεγάλο μπλόκο στην Καλαμάτα

Του Ηλία Μπιτσάνη

Οι άρχοντες στρογγυλοκάθονται στις πολυθρόνες τους και περιφρονούν την ιστορία. Εκεί που είναι τα γραφεία τους, πριν από 82 χρόνια η Καλαμάτα έζησε μια από τις πιο δραματικές στιγμές της γερμανικής κατοχής. Χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο γήπεδο του "Απολλωνα" (σημερινό δημαρχείο) και στην πλατεία Αγίας Τριάδας (πλατεία Ομήρων αλλά στα... αζήτητα). Πολλοί κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, και οι περισσότεροι δεν γύρισαν ποτέ. Χρόνια τώρα επισημαίνω την ανάγκη να τιμά η πόλη τη μνήμη αυτών των ανθρώπων. Εις μάτην όμως. Τώρα θα μου πείτε στη λογική των “ευτυχισμένων της εξουσίας” δεν έχουν θέση τέτοια γεγονότα, μαύρα μεσάνυχτα έχουν οι περισσότεροι για την ιστορία του τόπου, μόνο την… αναπαράσταση θυμούνται γιατί εκεί συνωστίζονται οι ψηφοφόροι. Είχα την ελπίδα ελπίδα ότι κάποιοι θα αντιλαμβάνονταν ότι το ελάχιστο που θα είχαν να κάνουν θα ήταν μια λιτή τελετή μνήμης και η τοποθέτηση μιας στήλης που θα θυμίζει το γεγονός στην είσοδο του σημερινού δημαρχείου. Η προσδοκία διαψεύστηκε πανηγυρικά και πάλι, ως εκ τούτου χρειάζεται να επανέλθω για να θυμίσω γεγονότα αλλά και την ανάγκη η πόλη να ξυπνήσει από τον “ιστορικό λήθαργο”.

Ας δούμε όμως τα γεγονότα στη μνήμη των πατριωτών που έπεσαν θύματα της φασιστικής βαρβαρότητας...

***

.

Η “μικρή εικόνα” είναι αυτή της Καλαμάτας:

Το φθινόπωρο του 1943 οι δυνάμεις της αντίστασης έχουν ενισχυθεί και χτυπούν μέσα στις πόλεις. Στόχος τους μεταξύ των άλλων και αξιωματικοί της Χωροφυλακής που θεωρούν ότι σχετίζονται με τις δυνάμεις κατοχής. Ανδρες της ΟΠΛΑ χτυπούν μέσα στην Καλαμάτα στις 12 Σεπτεμβρίου και σκοτώνουν το μοίραρχο Ιωάννη Γιαλουράκο, ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο, φανατικός διώκτης των απεργών στο μεσοπόλεμο, στο αντιφασιστικό-δημοκρατικό μέτωπο αργότερα, στη “Μεγάλη Ελλάδα του Γ. Βεντήρη στην κατοχή. Ένα μήνα αργότερα, στις 13 Οκτωβρίου, σε νέο χτύπημα πέφτει νεκρός ο διοικητής Χωροφυλακής μοίραρχος Σωτήρης Κατής αλλά το ΕΑΜ καταγγέλει πως είναι έργο της Γκεστάπο. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στην κηδεία του παραβρέθηκε «κρυφά» αντιπροσωπεία του ΕΑΜ όπως μου έχουν εκμυστηρευτεί από την οικογένειά του.

Είχαμε… αστικό πριν 140 χρόνια;

Γράφτηκε από τον Ηλίας Μπιτσάνης

Με τον Ηλία Μπιτσάνη

Είχαμε αστική συγκοινωνία πριν από 140 χρόνια; 

Βεβαίως και είχαμε παρά το γεγονός ότι η πόλη ήταν περιορισμένη στο λόφο γύρω από το Κάστρο και τη λοφοσειρά που συνέχιζε νότια μέχρι τους Ταξιάρχες (στρατώνων). Και υπήρχε τέτοια ανάγκη γιατί ο μόνος δρόμος για να φτάσει κανένας στην πόλη ή να ταξιδέψει από αυτή για άλλους τόπους, ήταν ο θαλάσσιος. Θα αναρωτηθείτε πως θα μπορούσε να γίνει αυτό χωρίς να υπάρχει λιμάνι. Λύσεις πάντα υπήρχαν και εν προκειμένω στηνόταν μια πρόχειρη ξύλινη προβλήτα μέχρι να την… πάρουν τα κύματα.

Ο πρώτος που κατανόησε την αναγκαιότητα της προβλήτας ήταν ένας μεταξοβιομήχανος. Ο Γάλλος Φουρνέρ που κατά τον θρύλο είχε φτάσει μαζί με το εκστρατευτικό σώμα του Μαιζώνα, έμεινε και έστησε μια μεταξοβιομηχανία στο σημείο ακριβώς που βρίσκεται η «Ηλέκτρα». Ιχνη του κτιρίου βρέθηκαν κατά τη διάρκεια εκπόνησης μελέτης ανακατασκευής από τον αρχιτέκτονα Γ. Κυριακόπουλο πριν λίγα χρόνια.

 Εμπόριο γινόταν τότε μόνο από το θαλάσσιο δρόμο και έτσι γεννήθηκε η ιδέα της προβλήτας η οποία όμως το 1865 είχε καταστραφεί και οι ντόπιοι παράγοντες αδιαφορούσαν. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Μεσσήνη» (11/9/1865):

Ο Ηλίας Μπιτσάνης για την ιστορία της Καλαμάτας

Με αφορμή τον σημερινό ιστορικό περίπατο και μια συζήτηση προς το τέλος του, επειδή ζητήθηκε από φίλους αναρτώ τη σειρά 20 επεισοδίων με την ιστορία της Καλαμάτας σημείο προς σημείο όπως αποτυπώθηκε στις «Ιστορικές διαδρομές» που οργανώθηκαν και μεταδόθηκαν από το eleftheriaonline.gr πριν από 6 χρόνια

https://eleftheriaonline.gr/local/politismos/history/item/166600-enas-xronos-istorikes-diadromes-stin-kalamata?fbclid=IwAR1c7e3beU3F6ysHW0RIlOqmLnZXHLPimh9KdY1Uwwvuc7yktXOYIGWah3Q

Και ένα βίντεο από την εκπομπή της ΕΡΤ «Από πέτρα και χρόνο» που προβλήθηκε τέτοιες ημέρες το 2021

https://www.ertflix.gr/vod/vod.145468-apo-petra-kai-khrono-3?fbclid=IwAR0X7tM73m1BIvyvcgjbBkZc6w326lRj8Wt6KVDsPPjR_Pu0Naq-34X1liA

[Στη φωτογραφία με το Λευτέρη Ελευθεριάδη από την εκπομπή της ΕΡΤ και στο «τοπόσημο» της «Μεσσηνιακής Γερουσίας]

Επική περιγραφή για την πρόκριση της Καλαμάτας επί του Παναιτωλικού στο κύπελλο Ελλάδας!!!

Το Πριγκιπάτο του Μοριά και η Καλαμάτα

Το Πριγκιπάτο του Μοριά και η Καλαμάτα (α' μέρος)

Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

Στα χρόνια της 4ης Σταυροφορίας, πριν από την άλωση της Πόλης το 1204, ντόπιες οικογένειες του Μοριά όριζαν μεγάλες εκτάσεις γης που τις διοικούσαν ως ανεξάρτητοι τοπικοί τύραννοι. Μεγάλο μέρος της Μεσσηνίας ανήκε τότε στις οικογένειες των Βρανάδων και των Καντακουζηνών. Ο ιστορικός Νικήτας Ακομινάτος ή Χωνιάτης, αδελφός του λόγιου μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Ακομινάτου (1140-1220), σημειώνει γενικά ότι οι άρχοντες αυτοί -με παράδειγμα προς αποφυγήν τον αυθέντη της Ναυπλίας Λέοντα Σγουρό- ήταν υπεύθυνοι για τα δεινά των κατοίκων και την υποταγή στους Φράγκους. 

Η Μεθώνη υπήρξε κατά καιρούς άντρο πειρατών. Η Κορώνη φημιζόταν για τη μεγάλη ποσότητα λαδιού που έβγαζε. Οι Μανιάτες (ο λαός της Μάινας) δεν είχαν καθόλου καλή φήμη, ενώ η Καλαμάτα θεωρείτο ανέκαθεν πόλη με εύφορη ενδοχώρα αλλά αδύναμο κάστρο. Με το όνομα Καλαμάτα και Καλο(μ)μάτα γνώρισαν την αρχαία πόλη των Φαρών οι Φράγκοι κατακτητές του Μοριά το 1209.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1204 και τη συνθήκη της μοιρασιάς που ακολούθησε, οι Βενετσιάνοι κατάφεραν μεταξύ άλλων να κρατήσουν το μερίδιό τους στην Πελοπόννησο, δηλαδή την επαρχία της Λακεδαιμονίας, τα Καλάβρυτα, τις περιοχές της Πάτρας και Μεθώνης με τις ιδιοκτησίες των οικογενειών Βρανά και Καντακουζηνού. Ο Μπάλντουιν (Baldwin), κόμης της Φλάνδρας, έγινε αυτοκράτορας της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Ρωμανίας, ενώ οι σταυροφόροι με αρχηγό τον Βονιφάτιο (Boniface), μαρκήσιο του Μομφεράτου, πήραν ως μερίδιο το Βασίλειο της Θεσσαλονίκης, τις ελληνικές επαρχίες της Ανατολής και «το νησί της Ελλάδος», δηλαδή την Πελοπόννησο. 

ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ

Ο Βονιφάτιος ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1204 να καταλάβει τις ελληνικές κτήσεις του, συνοδευόμενος από ομάδες σταυροφόρων διαφόρων εθνικοτήτων, που προσδοκούσαν την κατοχή τιμαρίων. Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ (Guillaume de Champlitte), υποκόμης της Ντιζόν, καταγόμενος από το χωριό Σαμπλίτ της Φρανς-Κοντέ στη Βουργουνδία, επονομαζόμενος και Καμπανίτης (Le Champenois) από τον παππού του κόμη της Καμπανίας. Τονίζουμε τη σχέση του Σαμπλίτ με την Καμπανία, γιατί την περίοδο της ρωμαιοκρατίας η ελίτ της αρχαίας Μεσσήνης -ιδιαίτερα η πανίσχυρη οικονομικά μεσσηνιακή οικογένεια των Σαιθιδών- είχε κτήσεις στην Καμπανία· μάλιστα ένας γόνος της οικογένειας, ο Τιβέριος Κλαύδιος Φροντίνος Nικήρατος επονομαζόταν Καμπανός. 

Οι υπόλοιποι σταυροφόροι ήταν ο Βουργούνδιος Οθων ντε λα Ρος (Otho de la Roche), ο Φλαμανδός Ιάκωβος ντ’ Αβέν (Jacques d’ Avesnes) και τα ανίψια του Ιάκωβος και Νικόλαος ντε Σεντ-Oμέρ (Jacues, Nicolas de Saint-Omer, ο Μπέρτολντ φον Κατσενελεμπόγκεν (Berthold von Katzenellenbogen) από τη Ρηνανία, ο μαρκήσιος Γουλιέλμος Παλαβιτσίνο (Guglielmo Pallavicino) από τα περίχωρα της Πάρμας, ο Θωμάς ντ' Οτρεμανκούρ (Thomas d' Autremencourt) και ο Ραμπάνο ντάλε Κάρτσερι (Ravano dalle Carceri) από τη Βερόνα. 

Ο Βονιφάτιος του Μομφεράτου ανέθεσε στον Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ την κατάληψη της Πελοποννήσου, γιατί ο ίδιος ήταν αναγκασμένος να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να υπερασπιστεί τα βόρεια σύνορά της ενάντια στους Βουλγάρους. Σε μια καίρια μάχη κρίθηκε η τύχη ολόκληρης της Πελοποννήσου: 

Οι Βυζαντινοί με επικεφαλής τον Μιχαήλ Δούκα Κομνηνό, ιδρυτή αργότερα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, παρέταξαν ενάντια στους Φράγκους κατοίκους από τα χωριά του Λάκκου στρατιωτικές δυνάμεις από το Νίκλι (Τεγέα), τη Βελιγοστή και τη Σπάρτη, καθώς και τους Σλάβους του Πενταδάκτυλου. Παρασύρθηκαν από τους Φράγκους στην ανοιχτή πεδιάδα της Μεσσηνίας, όπου αναγκάστηκαν να δώσουν την αποφασιστική μάχη και ηττήθηκαν κατά κράτος. Σύμφωνα με το «Χρονικό του Μορέως», η μάχη δόθηκε στους «Κηπησκιάνους, όπου το κράζουν όνομα στον Κούντουραν ελαιώνα» (στ. 1723-1724). 

(Δεν γνωρίζω πού ακριβώς βρίσκονται οι «Κηπησιάνοι» και ο ελαιώνας στον Κούντουρα. Παρακαλώ τους γνώστες της μεσσηνιακής τοπογραφίας και των τοπωνυμίων να με ενημερώσουν, ει δυνατόν).

Απελευθέρωση και περίοδος Λαϊκής Εξουσίας στην Καλαμάτα

Απελευθέρωση και περίοδος Λαϊκής Εξουσίας στην Καλαμάτα, ένα μοναδικής αξίας φωτογραφικό υλικό και εκατοντάδες στιγμιότυπα από την ημέρα που οι Γερμανοί άφησαν τους ταγματασφαλίτες στο πόδι τους (6/9/1944), μέχρι την επάνοδό τους με το στολή των εθνοφυλάκων αυτή τη φορά και τη συνοδεία των Αγγλων (7/3/1945).

Παρέλαση ταγματασφαλιτών, κηδεία ανταρτών, δοξολογία για την απελευθέρωση, λαϊκό δικαστήριο, λιντσάρισμα, μαυροσκούφηδες, γιορτασμός επετείου ίδρυσης ΕΑΜ, δοξολογία για την απελευθέρωση της Αθήνας, εργατικό συλλαλητήριο, εορτασμός του ΟΧΙ, επιμνημόσυνη δέηση για τους πεσόντες ΕΠΟΝίτες, ποδοσφαιρική συνάντηση νέων με Αγγλους, γιορτασμός επετείου ίδρυσης του ΚΚΕ, συλλαλητήριο για τα Δεκεμβριανά, στράτευση για τη μάχη της Αθήνας, συλλαλητήριο κατά της κυβέρνησης Πλαστήρα, μνημόσυνο για τα θύματα του αγώνα, γιορτασμός επετείου ΕΠΟΝ, υποδοχή ελληνικών και αγγλικών πλοίων, άφιξη σώματος Αγγλων στρατιωτών, άφιξη τάγματος Εθνοφυλακής, συνθήματα κατά των Αγγλων για τα Δεκεμβριανά και αχρονολόγητο υλικό μέσα από εκατοντάδες φωτογραφίες από το αρχείο του Χρήστου Αλειφέρη στην ιστοσελίδα των ΓΑΚ Μεσσηνίας...

Σε αυτό το σύνδεσμο http://gak.mes.sch.gr/ArchCol/aliferis/index.html

Η απελευθέρωση της Καλαμάτας

Επαναστατικός αναβρασμός επικρατούσε στη Μάνη τον Μάρτιο του 1821. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης βρισκόταν στην Καρδαμύλη και οι Φιλικοί είχαν κάμψει τις αντιρρήσεις του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη για το άκαιρο του ξεσηκωμού.

Στα μέσα του μηνός ένα πλοίο φορτωμένο με πολεμοφόδια, σταλμένο από τους Φιλικούς της Σμύρνης, φθάνει στο λιμάνι του Αλμυρού, έξω από την Καλαμάτα. Ο Νικηταράς και ο Αναγνωσταράς με τους άνδρες τους αναλαμβάνουν να μεταφέρουν το πολύτιμο φορτίο σε ασφαλές μέρος.

Οι οθωμανικές αρχές της Καλαμάτας πληροφορούνται το γεγονός και ενεργώντας αφελώς ζητούν να μάθουν από τους προκρίτους το περιεχόμενο του φορτίου και γιατί συνοδεύεται από ενόπλους. Αυτοί τους απαντούν ότι οι ένοπλοι είναι χωρικοί που συνοδεύουν φορτία λαδιού για το φόβο των ληστών. Ο βοεβόδας της Καλαμάτας Σουλεϊμάν αγάς Αρναούτογλου πείθεται και ζητά τη βοήθεια των Μανιατών, που στέλνουν στην πόλη 150 άνδρες, υπό τον Ηλία Μαυρομιχάλη (20 Μαρτίου).

Από τις 17 Μαρτίου, όμως, οι πρόκριτοι της Μάνης, υπό την αρχηγία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, είχαν υψώσει τη σημαία της επανάστασης στην Τσίμοβα, σημερινή Αρεόπολη της Λακωνίας. Ο παπάς του χωριού όρκισε και ευλόγησε τα όπλα των καπεταναίων και των παλικαριών τους στην Εκκλησία των Ταξιαρχών. Οι ατίθασοι Μανιάτες ξεκίνησαν την Επανάσταση, οκτώ μέρες πριν από τη συμβατική της έναρξη.