Η Απελευθέρωση της πόλης της Καλαμάτας από τους Γερμανούς- 1944

Η Απελευθέρωση της πόλης της Καλαμάτας από τους Γερμανούς - 1944

Του Ηλία Μπιτσάνη

Η ανάρτηση για την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τους ταγματασφαλίτες συνεργάτες των Γερμανών, συγκέντρωσε το ενδιαφέρον αλλά και επιθέσεις. Και δεν αναφέρομαι στα ορατά σχόλια που εκφράζουν διαφωνίες και επιχειρούν διαφορετική ανάγνωση της ιστορίας, ακόμη και όταν διατυπώνονται με δόσεις «εξυπνακιδισμού». Αναφέρομαι σε χυδαία ακροδεξιά σχόλια διαφόρων (ακόμη και γνωστών χρυσαυγιτών) που βγήκαν από τις τρύπες τους τα οποία διαγράφτηκαν και μπλοκαρίστηκαν. Σε συνδυασμό με άλλες επιθέσεις «εγχώριων» πρωταγωνιστών του ακροδεξιού θιάσου, θεωρώ ότι πλέον στο έδαφος που καλλιεργεί η κυβέρνηση στρώνοντας το χαλί σε πάσης φύσεως «νοσταλγούς», υπάρχει μια γενικευμένη «έφοδος» που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Ούτε από εκείνους που διαφωνούν μαζί μου αλλά δεν θα ήθελαν να επικρατήσει ο μισανθρωπισμός.

Ως εκ τούτου ο ακροδεξιός «αναθεωρητισμός» της ιστορίας χρειάζεται απαντήσεις με στοιχεία τα οποία μάλιστα είναι και συντριπτικά.

*

Πάμε λοιπόν να δούμε πως φτάσαμε στην απελευθέρωση της πόλης, ποίοι πολεμούσαν τους Γερμανούς και ποίοι ήταν μαζί τους. Το καλοκαίρι του 1944 οργανώθηκε η μεγαλύτερη εκκαθαριστική επιχείρηση στην Πελοπόννησο, όταν Γερμανοί και ταγματασφαλίτες «σάρωσαν» τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα με την επιχειρηση «Οχια». Στις αρχές Ιουνίου έφτασαν από την υπόλοιπη Ελλάδα στη Μεγαλόπολη τμήματα του αστυνομικού συντάγματος ορεινών καταδρομέων 18 των SS. Με αυτά τα τμήματα ο Σιμάνα σκόπευε όπως έλεγε να «ειρηνεύσει» την Πελοπόννησο «μέσα σε δύο μήνες». ΟΙ μονάδες τάχθηκαν υπό τις διαταγές του Λε Σουίρ και ξεκίνησαν από τις 10 Ιουνίου μαζί με τους ταγματασφαλίτες την επιχείρηση.

Ο Χέρμαν Φρανκ Μάγερ που δίνει αυτές τις πληροφορίες αναφέρει: «Οπωψς και σε όλες τις προηγούμενες επιχειρήσεις, δεν κατάφεραν ούτε οι μονάδες των SS να αναγκάσουν τον εχθρό να πολεμήσει κατά μέτωπο στη δύσβατη οροσειρά του Πάρνωνα με τις αναρίθμητες κορυφές και τις κρυψώνες της. Αν και “καταλήφθηκε η μια κορυφή μετά την άλλη και και οι μετακινήσεις γίνονταν με μεγάλη ταχύτητα”, όπως σημείωσε ο συνταγματάρχης Χέρμαν Φραντς που είχε οργανώσει το σταθμό διοίκησης μαζί με τον Παπαδόγκωνα στη Σελλασίαμ στους δυτικούς πρόποδες της οροσειράς του Πάρνωνα, όταν οι μονάδες έφτασαν στην ανατολική πλευρά της οροσειράς “δεν υπήρχε κι εδώ ίχνος του εχθρού”. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 20 Ιουνίου και σύμφωνα με τον Μάγερ οι Γερμανοί είχαν 2 νεκρούς και 5 τραυματίες, ενώ σκοτώθηκαν 72 Ελληνες και αιχμαλωτίστηκαν 63. Οι μονάδες των SS έφυγαν από την περιοχή στις 7 Ιουλίου.

Την ίδια περίοδο οργανώθηκαν οι επιχειρήσεις «Καλιακούδα» στο Μελιγαλά, «Κορυδαλλός» στο Αίγιο και «Λυγξ» στο δρόμο από Κόρινθο προς Αργος.

Και καθώς απέτυχε η «Οχιά» ήρθε το «Κοράκι», η επιχείρηση που οργάνωσε ο Λε Σουίρ “προς εκκαθάριση της οροσειράς του Πάρνωνα και γενικότερα της περιοχής Σπάρτης – Λεωνιδίου – Αστρους – Τριπόλεως». Εκτός από τις συνήθεις εντολές, σύμφωνα με τον Μάγερ ο Λε Σουίρ διέταξε “όλοι οι ύποπτοι άνδρες […] ηλικίας δεκαπέντε έως πενήντα πέντε ετών να συλληφθούν στην περιοχή για να χρησιμοποιηθούν σε καταναγκαστικά έργα”. Σε αυτή την επιχείρηση συμμετείχαν και ταγματασφαλίτες από Μελιγαλά, Τρίπολη και Σπάρτη και Πάτρα. Συγκεντρώθηκαν 4.000 ένοπλοι και μέσα σε 4 ημέρες είχαν σκοτωθεί 120 Ελληνες (δεν υπάρχουν στοιχεία στις γερμανικές αναφορές για τη συνέχεια).

*

Οι περισσότεροι από τα θύματα ήταν άμαχοι, οι κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ όχι μόνον διέφευγαν αλλά χτυπούσαν επίσης σε άλλα σημεία όπως στο Χρυσοβίτσι στις 24 Ιουνίου όπου σκοτώθηκαν 20 Γερμανοί, 35 Ιταλοί και 5 Ρώσοι που τους ακολουθούσαν.

Στη Μεσσηνία ο ΕΛΑΣ κατάφερε καίριο πλήγμα στους Γερμανούς στις 20 Ιουλίου 1944 ότι στο «Γεφύρι του Μανούσου» ανάμεσα σε Χώρα και Αγορέλιτσα

Ο Μάγερ γράφει ότι «κατά τη διάρκεια της συμπλοκής οι Γερμανοί  υπέστησαν για πρώτη φορά στον ενάμιση χρόνο της παρουσίας τους στην Πελοπόννησο τόσο μεγάλες απώλειες»

Ο Νίκος Ζερβής παρουσίασε γερμανικά αρχεία στα οποία αναφέρεται ότι «βόρεια από την Πύλο ισχυρό τμήμα συνοδείας του 699 Κλιμακίου Εφοδιασμού σε ιδιαίτερη χρησιμοποίηση, αιφνιδιάστηκε από υπέρτερη συμμορία και αποδεκατίσθηκε. Μέχρι τις ως τώρα εξακριβώσεις, 78 ημέτεροι νεκροί, 6 αγνοούμενοι. Απαντα τα αυτοκίνητα (11 φορτηγά, 2 θωρακισμένα) πυρπολήθηκαν. Τμήμα του 1008 Τάγματος Φρουρίων ανέλαβε αντεπίθεση». Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ είχαν 18 νεκρούς μεταξύ των οποίων ήταν και οι διοικητής Ηλίας Σφακιανάκης.

Τα αρχεία που παρουσίασε ο Νίκος Ζερβής, είναι γεμάτα συγκρούσεις και γεγονότα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο:

«21 (Ιουλίου) Μελιγαλά: Βορειοανατολικά από το Μελιγαλά εκτροχιάσθηκε, από συμμορία, συρμός μεταφοράς. 

22 Καλαμάτα: Σε εμπλοκή νοτιαοανατολικά από την Καλαμάτα και ανατολικά από το Μελιγαλά απώλειες του εχθρού.

3 (Αυγούστου) Καλαμάτα: Σε εμπλοκή Ελλήνων Εθελοντών με ομάδες συμμοριών βορειανατολικά από την Καλαμάτα […] μερικές απώλειες του εχθρού

8 Καλαμάτα: Ανεπιτυχής επίθεση συμμοριών σε ημέτερο σημείο στηρίξεως νοτιοδυτικά από την Καλαμάτα

15 Καλαμάτα: Ανεπιτυχής επίθεση συμμοριών σε μονάδα του Ναυτικού κοντά στην Καλαμάτα

21 Καλαμάτα: Βορειοδυτικά από την Καλαμάτα αιφνιδιάσθηκε τμήμα συνοδεία του Ναυτικού από ισχυρότερη συμμορία. Μερικές απώλειες. Σε επιχείρηση καταδίωξης μόνον ελαφρά επαφή με τον εχθρό ως τώρα.

22 Μελιγαλά: Σε εκκαθαριστική επιχείρηση στο χώρο Μελιγαλά […] μερικοί νεκροί του εχθρού και λάφυρα όπλων.

25 Κυπαρισσία: Βορειοδυτικά από την Κυπαρισσία εμπλοκή ομάδας συμμοριών και Ελληνικής Αστυνομίας. Μερικές απώλειες των συμμοριών.

30 Κυπαρισσία: Επαφή πυρός μεταξύ λόχου ισχυρής ομάδας συμμοριών και τμήματος Ελλήνων Εθελοντών 15 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την Κυπαρισσία. Πολυάριθμες απώλειες του εχθρού μεταξύ των οποίων 12 νεκροί»

Στις 29 Αυγούστου το 8ο και το 9ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ χτυπούν ταυτόχρονα τις βάσεις των Γερμανών στα Παραδείσια, τον Αγιο Κωνσταντίνο και το Χωρέμι και υποχώρησαν μετά πολύωρη μάχη.

*

Να δούμε τώρα και τους λόγους για τους οποίους έγινες η σταδιακή αναδίπλωση των Γερμανών και η αποχώρηση από την Ελλάδα γιατί αυτό έχει ξεχωριστή σημασία και εξηγεί ότι έφυγαν όχι γιατί… τελείωσαν οι διακοπές τους ή σκέφτηκαν να μας αφήσουν.. ελεύθερους, αλλά για να μην αποκοπούν λόγω της προέλασης του Κόκκινου Στρατού. «Όταν το καλοκαίρι του 1944 ο Κόκκινος Στρατός ξεκίνησε την αντεπίθεσή του εναντίον της νότιας αμυντικής γραμμής, ήρθε αντιμέτωπος με 650.000 Γερμανούς στρατιώτες και με συμμαχικές μονάδες από τη Ρουμανία και τη Σλοβακία. Η επίθεση έγινε με μια  μέχρι τότε παντελώς άγνωστη ορμή. Ανά χιλιόμετρο χρησιμοποιήθηκαν περίπου 240 πυροβόλα και όλμοι μεγάλου βεληνεκούς» γράφει ο Χέρμαν Φρανκ Μάγερ και αφού αναφέρεται σε «ρουμανική κόλαση» με βάση τις αφηγήσεις αυτοπτών προσθέτει ότι «συνεπεία της κατάρευσης αυτού του μετώπου, ο ανώτατος διοικητής νοτιοανατολικού χώρου φον Βάιχς δεν διέκτινε πλέον καμία δυνατότητα να διασφαλίσει τη νότια και ανατολική πλευρά του μετώπου, που είχε διασπαστεί σε μήκος αρκετών εκατοντάδων χιλιομέτρων, μόνο με τις δυνάμεις που είχε στη Γιουγκοσλαβία». Πήγε στη Γερμανία προσπαθώντας να πείσει τον Χίτλερ ώστε να αποχωρήσουν οι γερμανικές δυνάμεις από την Ελλάδα για να ενισχυθεί το μέτωπο στη Γιουγκοσλαβία. Ο Χίτλερ συμφώνησε σε μια ριζική αλλαγή της πολεμικής τακτικής τη νύχτα της 23ης Αυγούστου και μπροστά στον κίνδυνο να αποκοπεί η σιδηροδρομική γραμμή Νις – Σκόπια - Θεσσαλονίκη (δεν εμπιστεύονταν πλέον τους Βούλγαρους) οι πρώτες μετακινήσεις ξεκίνησαν στις 30 Αυγούστου. Την επομένη ακολούθησε η διαταγή του Λερ για «συστηματική εγκατάλειψη της Ελλάδας».

*

Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι ο ΕΛΑΣ με τις δυνάμεις που διέθετε έδινε μικρές και μεγάλες μάχες με τους Γερμανούς και τους συνεργάτες του ταγματασφαλίτες. Μόνον «αντουφέκιστοι» δεν έφυγαν από την Καλαμάτα.

 Η επιχείρηση του ΕΛΑΣ εναντίον των γερμανικών φυλακίων με δυνάμεις και από τα δύο Συντάγματα, την οποία περιγράφει αναλυτικά ο Παντ. Μούτουλας, αποσκοπούσε ακριβώς να αποκόψει τους Γερμανούς της Μεσσηνίας από τις υπόλοιπες δυνάμεις στην Πελοπόννησο.

Η Καλαμάτα δεν ελευθερώθηκε παραδόθηκε από τους Γερμανούς στους συνεργάτες τους ταγματασφαλίτες. Τους ενδιέφερε να έχουν καλύψει τα μετόπισθεν και να απασχολήσουν τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ με την εκκαθάριση των άντρων των ταγματασφαλιτών. Οι ταγματασφαλίτες όχι μόνον συνεργάστηκαν αλλά συνόδευσαν τους Γερμανούς στην υποχώρηση ως εμπροσθοφυλακή και πλαγιοφυλακή κατά την υποχώρηση προς Τρίπολη. Όπως αναφέρουν ο Δ. Κυριαζής και ο Χρ. Αντωνακάκης σε ανύποπτο χρόνο, ο ΕΛΑΣ είχε στήσει ενέδρα στη δεξιά πλευρά του δρόμου από τη Θουρία μέχρι τον Αγιο Φλώρο. Η ενέδρα όμως είχε προδοθεί από τους συνεργάτες των Γερμανών. Οταν άρχισαν τα πρώτα πυρά των ανταρτών, οι ταγματασφαλίτες και οι Γερμανοί ειδοποιημένοι από ντόπιους συνεργάτες τους για την ενέδρα και τις θέσεις βγήκαν στα πλάγια των αντάρτικων σχηματισμών και επιτέθηκαν με βαρύ οπλισμό όλμους και πολυβόλα. Και οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ υποχώρησαν.

Ο ΕΛΑΣ δεν ήταν τακτικός στρατός με ανάλογο οπλισμό όπως ήταν οι Γερμανοί. Ηταν αντάρτικος στρατός που προσπαθούσε με ενέδρες σε σημεία περάσματα και αφύλακτα, να χτυπήσει τον εχθρό. Είναι αστείο να ισχυρίζεται κανένας ότι ήταν δυνατόν να επιτεθεί μετωπικά στην Καλαμάτα όπου είχε συγκεντρωθεί όλος ο γερμανικός στρατός από τη Μεσσηνία μαζί με το βαρύ οπλισμό του. Ενώ η αποχώρηση (και) από την Καλαμάτα, ήταν νίκη για τους αντάρτες οι οποίοι επεδίωκαν ακριβώς αυτό και όχι να… εξολοθρεύσουν τον… τελευταίο Γερμανό.

Είχαν να αντιμετωπίσουν τους δοσίλογους των ταγμάτων ασφαλείας. Στους οποίους έδωσαν όχι μια αλλά πολλές ευκαιρίες να παραδοθούν στην Καλαμάτα, το Μελιγαλά και τους Γαργαλιάνους. Η ηγεσία τους αρνήθηκε με αποτέλεσμα τη συντριβή και την αντεκδίκηση υπό το κράτος της πολεμικής σύγκρουσης και των εκατοντάδων εκτελέσεων.

Κλείσιμο μία επισήμανση: Ο Δήμος Καλαμάτας από την εποχή της δημαρχοντίας του Παναγιώτη Νίκα προσπαθεί να εντάξει την Καλαμάτα στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων. Στην πράξη επιζητεί με αυτό τον τρόπο τη δικαίωση των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης και την καταδίκη των ταγματασφαλιτών. Πέρα από τις γραφειοκρατικές ανοησίες των «αναγνωρίσεων», η Καλαμάτα είναι μαρτυρική πόλη γιατί Γερμανοί και ταγματασφαλίτες εκτέλεσαν εκατοντάδες πατριώτες και σε αυτό στηρίζετε η επιδίωξη του δήμου. 

Οπότε «νοσταλγοί», απολογητές, ισαποστάκηδες στα λαγούμια της ιστορίας…

Γιατί πέραν των άλλων, στην υπερβολή και στην προβολή του ιστορικού υπόβαθρου, ο Κόκκινος Στρατός... απελευθέρωσε την Καλαμάτα. Αν δεν υπήρχε η ραγδαία προέλαση του 1944 (650 ολόκληρα χιλιόμετρα προχώρησε το πρώτο εξάμηνο του) και οι ανατροπές καθεστώτων (9 Σεπτεμβρίου στη Βουλγαρία που κήρυξε πόλεμο στην Γερμανία), που υποχρεώσαν στην αναδίπλωση, οι Γερμανοί θα κατσικωνόντουσαν για τα καλά στο σβέρκο μας.

*Τα γερμανικά ονόματα που αναφέρονται κατ’ οικονομίαν αφορούν ανώτατα στρατιωτικά στελέχη των Γερμανών

[Στη φωτογραφία η κινήσεις των στρατευμάτων στην επιχείρηση «Οχια». Γερμανοί και ταγματασφαλίτες μαζί ξεκινούν από τον Ταΰγετο, συγκλίνουν στο αρχηγείο στη Σελλασία και συνεχίζουν στον Πάρνωνα. Στον υπομνηματισμό πάνω αριστερά με τη σημαιούλα «Ελληνικές δυνάμεις» και σε κάποιες τοπικές σημάνσεις «χωροφυλακή» (έτσι λεγόνταν οι ταγματασφαλίτες της Πελοποννήσου, καμία σχέση με την κρατική χωροφυλακή) και εύζωνοι (μια άλλη ονομασία ταγματασφαλιτών από Αθήνα, Πάτρα – οι γερμανοτσολιάδες). Στα κείμενα «εθελοντές» οι Γερμανοί ονομάζουν τους ταγματασφαλίτες]

_______________

Σημείωση - απάντηση:

Εμφανίστηκε λοιπόν ένας «Ομιλος Καλαμάτας Φίλων Ελληνικής Ιστορίας» που ανυπόγραφα και με αφορμή τον ιστορικό περίπατο της ΚΝΕ αποφαίνεται ότι δεν απελευθερώθηκε η Καλαμάτα από τον ΕΛΑΣ αλλά… εκκενώθηκε από τους Γερμανούς. Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποια είναι αυτή η ομάδα, από ποιούς αποτελείται και ποιος την υπογράφει. Διαφορετικά ο καθένας βαφτίζει τον εαυτό του «ομάδα» και παριστάνει το «μελετητή» της τοπικής ιστορίας.

Πάμε λοιπόν στην ιστορία: Οι Γερμανοί οπισθοχωρώντας εκκένωσαν την Καλαμάτα στις 6 Σεπτεμβρίου 1944, αφήνοντας στο πόδι τους,  συνεργάτες προδότες της πατρίδας μας, τους ταγματασφαλίτες. 

Ο ΕΛΑΣ πρότεινε να παραδοθούν υπό «συμμαχική επίβλεψη», να καταθέσουν τον οπλισμό που είχαν πάρει από τους Γερμανούς για να σκοτώνουν πατριώτες, αυτοί που δεν βαρύνονταν με εγκλήματα θα πήγαιναν στα σπίτια τους και εκείνοι που είχαν βάψει τα χέρια τους με αίμα πατριωτών θα κρατούνταν. Αυτοί είναι και εκείνοι που αρνήθηκαν τη συμφωνία και παρέσυραν στο θάνατο τους ταγματασφαλίτες, γιατί γνώριζαν ότι το βάρος των εγκλημάτων τους ήταν τέτοιο που δεν θα γλύτωναν την εκτέλεση.

Οι ταγματασφαλίτες:

- Μπήκαν στην Καλαμάτα από τη Λακωνία στις 27 Ιανουαρίου, εκτέλεσαν αντιστασιακούς, έστειλαν εκατοντάδες στις φυλακές της Τρίπολης οι περισσότεροι των οποίων εκτελέστηκαν στην αρκαδική πρωτεύουσα και την Παλιόχουνη στις 22 και 23 Φεβρουαρίου 1944.

- Οργάνωσαν το μπλόκο της αγοράς, συνέλαβαν εκατοντάδες πατριώτες και υπέδειξαν στους Γερμανούς τους 153+ που εκτελέστηκαν στις 8 Φεβρουαρίου στο στρατόπεδο.

- Συμμετείχαν μαζί με τους Γερμανούς στην επιχείρηση «Ερωδιός» την άνοιξη του 1944 σε όλη τη Μεσσηνία στη διάρκεια της οποίας εκτελέστηκαν πατριώτες, βιάστηκαν γυναίκες, λεηλατήθηκαν περιουσίες, συνελήφθησαν πατριώτες που εκτελέστηκαν στην Τρίπολη την Πρωτομαγιά του 1944 «υπό το κράτος της αγανάκτησης» για την εκτέλεση Γερμανού στρατηγού.

- Εκτέλεσαν την Πρωτομαγιά του 1944 άλλους 37 πατριώτες στο Νέδοντα «υπό το κράτος της αγανάκτισης», άλλους 11 στο Μελιγαλά και όποιον έπεφτε στα χέρια τους.

- Εκτέλεσαν 6 πατριώτες στο Νησί στις 6 Ιουνίου και άλλους 27 στις 15 Ιουνίου στο Νέδοντα.

- Εκτέλεσαν αμέτρητους ανθρώπους σε διάφορα σημεία της Μεσσηνίας σε κάθε εξόρμηση μαζί με τους Γερμανούς.

- Συμμετείχαν στην επιχείρηση «Οχιά» μαζί με τους Γερμανούς στον Ταϋγετο και τον Πάρνωνα μαζί με όλες τις δυνάμεις των Γερμανών στην Πελοπόννησο με εκτελέσεις εκατοντάδων πατριωτών στον Πάρνωνα.

Σε αυτούς παρέδωσαν την Καλαμάτα οι Γερμανοί, αυτοί ομολογούσαν (Βρεττάκος, Παπαδόγγονας, Στούπας) ότι πήραν όπλα από τους κατακτητές για να πολεμήσουν τον ΕΛΑΣ. Αυτοί κήρυξαν αμέσως στρατιωτικό νόμο και αρνήθηκαν να παραδοθούν σε εκείνους που πολεμούσαν τους κατακτητές και τη λευτεριά της πατρίδας, πιστεύοντας ότι οι προδότες μπορούν να αντισταθούν στην πατριωτική ορμή. Αυτούς τσάκισε ο ΕΛΑΣ στη μάχη της Καλαμάτας στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 και οι αρχηγοί τους το έβαλαν στα πόδια εγκλωβίζοντας τους ταγματασφαλίτες στο Μελιγαλά, αρνούμενοι να παραδοθούν για να μην οδηγηθούν εκεί που οδήγησαν εκατοντάδες πατριώτες σε 8 μήνες: Στο εκτελεστικό απόσπασμα. Εβαλαν τους ταγματασφαλίτες ασπίδα για να καθυστερήσουν τις επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ μέχρι να έρθουν οι Αγγλοι και να σωθούν από την οργή των απελευθερωτών.

* Στο πρώτο σχόλιο το κείμενο της "Ομάδας"

[Δώρο στον «Ομιλο» η παρέλαση των ταγματασφαλιτών του Βρεττάκου στην Καλαμάτα στην καρδιά της γερμανικής κατοχής στις 27 Ιανουαρίου 1944, να κορνιζάρουν τη φωτογραφία και να την βάλουν στα σπίτια τους με ένα καντηλάκι στη μνήμη των (πολιτικών) προγόνων τους]

------------------------

Σαν σκηνή από ταινία, άντρες, γυναίκες και παιδιά της Καλαμάτας στη γιορτή για την απελευθέρωση της πόλης από Γερμανούς και ταγματασφαλίτες, τιμούν την επέτειο για τα 3 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ. Σε παράταξη στη Μητροπολίτου Μελετίου για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών της μάχης της Καλαμάτας οι οποίοι είχαν ταφεί στη Φραγκόλιμνα. Που τους ξέθαψαν οι ιερόσυλοι της μισαλοδοξίας, χωρίς να γνωρίζει κανένας που μεταφέρθηκαν τα λείψανα της βάρβαρης εκταφής. Για την ιστορία, στις εκδηλώσεις χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Γυθείου και Οιτύλου, μετέπειτα Μεσσηνίας, Χρυσόστομος Δασκαλάκης. Ένας ιεράρχης που εντάχθηκε στο ΕΑΜ, πιέστηκε από τους ταγματασφαλίτες και αποσύρθηκε και τα μεταπολεμικά χρόνια άφησε σπουδαίο κοινωνικό έργο στην περιφέρεια ευθύνης του.

(Για τους "εθνικόφρονες" οπαδούς του γερμανοτσολιάδικου  δοσιλογισμού... δώρο οι ελληνικές σημαίες που κρατούν οι άνθρωποι που πάλεψαν τον κατακτητή και τους συνεργάτες του)

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ, ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΣ  ΣΤΙΣ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1944

Ηλίας Μπιτσάνης 

"Οι ταγματασφαλίτες περιμένοντας την επίθεση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, είχαν οχυρώνονται περιμετρικά ελέγχοντας τα βασικά περάσματα προς την πόλη και το στρατηγείο τους που βρισκόταν στους Ταξιάρχες (Γυμνάσιο Θηλέων και Β’ Γυμνάσιο). Από το Κάστρο ελέγχουν το δρόμο της Αλαγονίας και από εκεί ξεκινάει μια γραμμή άμυνας κατά μήκος της Φαρών: Ενα διώροφο κτήριο των αδελφών Αλειφέρη, το κτήριο του δικηγόρου Καπερώνη επί της Καίσαρη λίγα μέτρα από τη Φαρών και το διπλανό του γιατρού Λ. Βέκκου επί της Ασκληπιού, το κτήριο Κολλιόπουλου στη συμβολή Φαρών και Γεωργούλη και τη μάντρα Σταματελιά ακριβώς δυτικά, ένα ψηλό κτήριο στη συμβολή Φαρών και Βασ. Κωνσταντίνου.

 Βορειότερα οχυρώνονται σε ψηλό κτήριο στη συμβολή Αγίου Νικολάου και Νικηταρά που είχε περιμετρικό στηθαίο και λίγο πιο κάτω επί της Αριστοδήμου στο κτήριο της Ασφάλειας (λίγο πιο πάνω από την Καίσαρη) και στη Νομαρχία (Κανάρη και Γεωργούλη). Από τη διάταξη φαίνεται ότι τα κτήρια αυτά (μαζί με άλλα ενδεχομένως που δεν έχουν αποτυπωθεί στις αφηγήσεις) αποτελούσαν “προμαχώνες” της βάσης των ταγματασφαλιτών, καθώς την έχουν “περικυκλώσει” και μπορούν να ανεφοδιαστούν από αυτή με όπλα και πυρομαχικά. Η γραμμή της Φαρών προσδιορίζει και το τέλος του “ζωτικού χώρου” για τους ταγματασφαλίτες από την ανατολική πλευρά της πόλης, καθώς η Φυτειά ήταν ΕΑΜοκρατούμενη και έμπαιναν στην περιοχή μόνο με στρατιωτική επιχείρηση. 

Ομως ισχυρή δύναμη έχει εγκατασταθεί στα “μετόπισθεν” αυτής της περιοχής, στο Σύνταγμα για να εμποδίσει την προώθηση των ανταρτών προς το κέντρο οι οποίοι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν χωρίς να το καταλάβουν γιατί θα βρίσκονταν ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά.

Από τη δυτική πλευρά της πόλης οχυρώνονται με τρόπο ώστε να ελέγχουν τις προσβάσεις των ανταρτών στην Καλαμάτα: Στο Β’ Αστυνομικό Τμήμα στη γωνία Κλαδά και Αθηνών, ανατολικότερα στο εργοστάσιο Λιναρδάκη και πιο μέσα στα δικαστήρια (Χρυσάνθου Παγώνη). Στο “Ρέξ” από όπου ελέγχουν την είσοδο από τη Θουρίας και την “καροτσαρέικη γέφυρα”. Και στο “Πάνθεον” από όπου ελέγχουν την Αθηνών και τα περάσματα από Ράχη και Καλύβια προς την πόλη.

Τμήμα του 8ου και το 9ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έχουν περισφίξει την πόλη με τον κύριο όγκο των δυνάμεων από την ανατολική πλευρά, στη δυτική προωθούνται τμήματα του 9ου Συντάγματος που μετακινήθηκαν από την περιοχή της Ολυμπίας όπου βρίσκονταν την ημέρα αποχώρησης των Γερμανών. Ενα μικρό τμήμα παίρνει θέση στο Ασπρόχωμα για να εμποδίσει τυχόν μετακίνηση προς την Καλαμάτα ταγματασφαλιτών από το Μελιγαλά. Μειονέκτημα ο ελαφρύς οπλισμός και η έλλειψη πυρομαχικών, πλεονέκτημα το μεγάλο δίκτυο του ΕΑΜ στην πόλη που έχει φροντίσει να υποδεχθεί και να οδηγήσει μέσα από στενά, αυλές, μάντρες και γράνες τους αντάρτες σε θέση βολής από τα οχυρά των ταγματασφαλιτών. Και φυσικά το υψηλό ηθικό και την προσδοκία δικαίωσης του αγώνα. Το στρατηγείο και ο κύριο όγκος δυνάμεων βρίσκεται στις 8 Σεπτέμβρη στου Σπυρίδη στο δρόμο της Αλαγονίας, ενώ οι δυνάμεις από δυτικά στρατοπεδεύουν στον Προφήτη Ηλία. Ομάδες ανταρτών είχαν διεισδύσει στην πόλη και κρύβονταν από την πολιτική οργάνωση, ενώ στρατηγικά εφαρμόζεται η διπλή τακτική της μετωπικής επίθεσης και των διεισδύσεων.

Η επίθεση ξεκινάει λίγο πριν τις 5 το πρωί στις 9 Σεπτέμβρη με πρώτο στόχο το Στρατόπεδο. Οι σαμποτέρ του Συγκροτήματος Μηχανημάτων του 8ου Συντάγματος γκρεμίζουν με νάρκες τις μάντρες στον τοίχο της βορειοανατολικής πλευράς ενώ ο λόχος μηχανημάτων χτυπά με όλμους και αντιαρματικά. Το μεσημέρι ο λόχος με διοικητή το Βαγγέλη Μαχαίρα (πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας τα νεότερα χρόνια) που έχει ένα χέρι στο γύψο, πλησιάζει ακόμη περισσότερο τη μάντρα και δίνει κάλυψη για τη διείσδυση των αναρτών που καταλαμβάνουν και την αποθήκη πυρομαχικών δίνοντας τη δυνατότητα να συνεχίσουν αν λειτουργούν οι όλμοι. Τα πυρά γίνονται καταιγιστικά και γύρω στις 3 το απόγευμα οι ταγματασφαλίτες παραδόθηκαν.

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ταυτόχρονα επιτίθενται με πυροβόλα από τις Τούρλες στο Κάστρο δίνοντας τη δυνατότητα να προωθηθούν από το νεκροταφείο προς την πόλη οι αντάρτες με επικεφαλής το διοικητή του 9ου Συντάγματος Γιάννη Σέρβο ο οποίος πέφτει νεκρός από σφαίρα κοντά στη Φραγκόλιμνα. Οι αντάρτες του λόχου Γιάννη Βαλσαμάκη μπαίνουν στο κάστρο με τη βοήθεια κατοίκων της περιοχής που γνώριζαν τα κατατόπια και γύρω στο μεσημέρι οι ταγματασφαλίτες σήκωσαν λευκή σημαία.

Ο Κώστας Μπασακίδης με ομάδα ανταρτών κάνει διείσδυση στο κέντρο της πόλης και με τη βοήθεια σαμποτέρ ανατινάζει το κτήριο Καπερώνη, ενώ με τον ίδιο τρόπο από άλλους αντάρτες καταστρέφεται το ταγματασφαλίτικο οχυρό στη διασταύρωση Αγιου Νικολάου και Νικηταρά. Ισχυρές δυνάμεις επιτίθενται στο κτήριο Κολλιόπουλου όπου βρίσκεται και αποθήκη πυρομαχικών, καταφέρνουν να πλησιάσουν, με βολές προκαλούν έκρηξη των πυρομαχικών και το κτήριο παραδίνεται στις φλόγες. Ο Κώστας Μπασακίδης με τους άνδρες του επιτίθεται στο κτήριο της Ασφάλειας.

Στη δυτική πλευρά οι αντάρτες χτυπούν το “Πάνθεον” από το ξενοδοχείο Κοντοθανάση (“Διεθνές” στη συμβολή Μεσσήνης και Είρας, αλλά είναι πολύ δύσκολο να πλησιάσουν στο κτήριο όπου έχουν οχυρωθεί οι χωροφύλακες που υποχρεώθηκαν από τους ταγματασφαλίτες να ακολουθήσουν τη δική τους μοίρα παρά τις αντιρρήσεις των αξιωματικών. Το κτήριο βάλλεται και από την πλατεία Αγίων Αποστόλων αλλά η προσέγγιση με βάση τη διαμόρφωση της περιοχής είναι αδύνατη κατά μέτωπο. Οι σαμποτέρ με τη βοήθεια των ντόπιων, χρησιμοποιώντας νάρκες που είχαν συλλέξει από ναρκοπέδια, καδρόνια και πετρέλαιο, καταφέρνουν να πλησιάσουν και να βάλουν φωτιά στο κτήριο. Που ανατινάζεται και καίγεται παρασέρνοντας στο θάνατο τους οχυρωμένους χωροφύλακες.

Η πόλη “παίρνει φωτιά” τα οχυρά πέφτουν το ένα μετά το άλλο, πολλοί κάτοικοι ξεχύνονται στους δρόμους παροτρύνοντας και βοηθώντας τους αντάρτες, επικρατεί ένα χάος, παράλληλα με τη μάχη στα διάφορα σημεία της πόλης οι πανηγυρισμοί συνυπάρχουν με την αντεκδίκηση καθώς είναι πρόσφατες εκατοντάδες εκτελέσεις, βασανισμοί, ατιμώσεις και λεηλασίες. Η μάχη στα διάφορα σημεία που είναι οχυρωμένοι οι ταγματασφαλίτες συνεχίζονται μέχρι τη νύχτα και όταν τις πρωινές ώρες οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ συγκλίνουν στη βάση των ταγματασφαλιτών διαπιστώνουν ότι είναι άδεια καθώς η ηγεσία τους αφήνει τους τελευταίους οχυρωμένους να πολεμούν τους αντάρτες και αυτή μαζί με εκατοντάδες ταγματασφαλίτες εκμεταλλευόμενη το σκοτάδι και την κακή φύλαξη στη δυτική πλευρά της πόλης, βαδίζοντας κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής διαφεύγει προς το Μελιγαλά, συνεχίζοντας το εγκληματικό της έργο κατά μήκος αυτής της διαδρομής.

Ο απολογισμός της μάχης γα τον ΕΛΑΣ ήταν 37 αντάρτες νεκροί, μεταξύ των οποίων και ο διοικητής του Συντάγματος Γιάννης Σέρβος. Και περίπου 100 τραυματίες.

Η κηδεία των θυμάτων έγινε την επομένη σε πρόχειρο νεκροταφείο που στήθηκε στη Φραγκόλιμνα παρουσία χιλιάδων ανθρώπων.

Στη φωτογραφία του Χρήστου Αλειφέρη από το λεύκωμα των ΓΑΚ Μεσσηνίας, χιλιάδες χωρικοί την επομένη της μάχης συνοδεύουν τη σωρό νεκρού από τα πυρά ταγματασφαλιτών που υποχωρούσαν προς το Μελιγαλά, με τη νεκρική πομπή να βρίσκεται στην Αθηνών και στο ύψος του παλιού Νοσοκομείου"

13  ΟΚΤΩΒΡΗ 1944 Η  ΗΜΕΡΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ  ΤΗΣ  ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ  ΑΠΟ  ΤΗ  ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ  ΚΑΤΟΧΗ 

Από τον  Ηλία Μπιτσάνη

Στις 12 Οκτώβρη του 1944 η Αθήνα ανασαίνει ελεύθερη. Την επόμενη ημέρα η Καλαμάτα γιορτάζει την απελευθέρωση της πρωτεύουσας και χιλιάδες άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους.

Η “Ελεύθερη Μεσσηνία” στις 14 Οκτωβρίου περιγράφει το γιορτασμό ως εξής:

“Η χτεσινή μέρα ήταν μέρα χαράς κι ενθουσιασμού για ολόκληρο το λαό της πόλης μας που από τις πρώτες πρωινές ώρες κατέβηκε στους δρόμους εκδηλώνοτνας τον ανυπόκριτο ενθουσιασμό του για το μεγάλο γεγονός του τρίχρονου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, την απελευθέρωση της ηρωικής και μαρτυρικής πρωτεύουσας του ελληνισμού. Οι αλλεπάλληλες κωδονοκρουσίες, οι παρελάσεις ομάδων επονιτών και επονιτισσών, των αητόπουλων και όλου του κόσμου, ανάμεσα στους δρόμους της Καλαμάτας και ο σημαιοστολισμός των σπιτιών και των καταστημάτων δόσανε γιορταστικό τόνο.

Η ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ

Το απόγιομα έγινε η δοξολογία στο Μητροπολιτικό Ναό της Υπαπαντής. Πολύ προ της ώρας της δοξολογίας ολόκληρη η πλατεία της εκκλησίας, οι γύρω δρόμοι κι ακόμη η οδός Υπαπαντής μέχρι την πλατεία 23ης Μαρτίου ήταν κατάμεστη από το λαό της Καλαμάτας που συγκεντρώθηκε εκεί για να διαδηλώσει τον ενθουσιασμό του για το ύψιστο κατόρθωμα του θρυλικού μας ΕΛΑΣ, την απελευθέρωση της Αθήνας.

Στις 4 ακριβώς άρχισαν να προσέρχονται οι επίσημοι. Τις τιμές απέδωσε στρατιωτική δύναμη του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τη Φιλαρμονική. Στο μεταξύ είχαν πάρει τις θέσεις τους οι αντιπροσωπείες των οργανώσεων και σωματείων με τις σημαίες και τα λάβαρά τους. Σαν επίσημοι πήραν μέρος στην τελετή οι Εθνοσύμβουλοι Καλαμάτας, τα μέλη τη Νομαρχιακής και Αχτιδικής Επιτροπής, ο υπασπιστής του υπουργού αντιπροσώπου της κυβέρνησης (σ. σ. Κανελλόπουλου) λοχαγός κ. Σιάντρης, αντιπρόσωποι του ΕΛΑΝ και της ΕΠ, αντιπρόσωποι των εθνικοαπελευθερωτικών μας οργανώσεων κ. α.

Η ΠΑΡΕΛΑΣΗ

Μετά τη δοξολογία τμήματα του ΕΛΑΣ μ επικεφαλής τη Φιλαρμονική έκαναν παρέλαση από τους κεντρικότερους δρόμους της Καλαμάτας. Τη στρατιωτική δύναμη ακολουθούσαν τα σωματεία με τα λάβαρά τους και ομάδες από επονίτισσες ντυθμένες με τις εθνικές φορεσιές.

Ο κόσμος που είχε πλημμυρίσει τους δρόμους και τις πλατείες, τα μπαλκόνια των σπιτιών και τις σκεπές ακόμα, στο πέρασμα των ηρωϊκών παλληκαριών του ΕΛΑΣ ξεσπούσε σε παρατεταμένα χειροκροτήματα και ζητοκραυγές.

Μόλις τελείωσε η δοξολογία, όλο το πλήθος μ' επικεφαλής τη μουσική του δήμου και τις σημαίες και τα λάβαρα των σωματείων και των οργανώσεων συγκεντρώθηκε κάτω από τα γραφεία της Ν. Ε. Μεσσηνίας.

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΛ. ΜΠΟΥΣΙΟΥ

Από τον εξώστη των γραφείων ο σ. γραμματέας της Νομαρχιακής Αλ. Μπούσιος, μέσα σε χειροκροτήματα και ζητοκραυγές είπε τα εξής:

Λαέ της Καλαμάτας και ολόκληρης της Μεσσηνίας.

Η Αθήνα είνει λεύτερη από χτες το απόγευμα.

Η Αθήνα η πόλη της αιωνιότητας και του φωτός.

Η Αθήνα φάρος που φωτίζει από 3.000 χρόνια το δρόμο για τη λευτεριά.

Η Αθήνα το σύμβολο του παγκόσμιου πολιτισμού.

Η Αθήνα η πόλη της δημιουργίας και της δημοκρατίας του λαού λευτερώθηκε.

Το αδούλωτο σώμα της Ελλάδας ακούει να χτυπάει δυνατά η καρδιά του. Η Αθήνα, η καρδιά της Ελλάδας, το αίμα των καρδιών μας, έπσασε τα δεσμά της. Πάνου από τους ιερούς βράχους της Ακρόπολης πετούν άφοβα τα περιστέρια τηε λευτεριάς. Ο αέρας της Αθήνας ολότελα ξεμολεμένος ρουφιέται αχόρταγα από τα χιλιόπαθα πλεμόνια του λαού της.

Τα χώματα της Αθήνας αναλαφρα τώρα πια δεν αγκομαχάνε κάτου από το μισαρό πόδι του καταχτητή και του προδότη.

Η Αθήνα είναι ελεύθερη. Πανηγυρίζει ο λευτερωμένος λαός της Ελλάδας. Γιομίζει απο δάκρυα συγκίνησης και ελπίδων ο λαός εκείνος που αγωνίζεται ακόμη να θρυμματίσει τις αλυσίδες της σκλαβιάς. Αγάλλεται ολόκληρη η πολιτισμένη ανθρωπότητα. Τα κύματα του αέρα δονούνται από το χαρμόσυνο μήνυμα. Και μόνον οι φασιστικές ορδές του Χίτλερ ταπεινωμένες και εξουθενωμένες κρύβουν το πρόσωπό τους για να μη φανεί η εγκληματική φάτσα τους. Και μαζί τους οι ουτιδανοί, οι δειλοί, οι προδότες τσακίζουνται και γκρεμίζουνται από το πρόσωπο της Ελληνικής γης.

Πατριώτες και πατριώτισσες

Οι 41 μήνες σκλαβιάς της Αθήνας τελείωσαν. Στην Ακρόπολη στήθηκε και κυματίζει πάλι περήφανα όσο ποτέ η γαλανόλευκή μας. Στήθηκε μετά από έναν αγώνα σκληρό, ανελέητο και άνισο που όλη η Ελλάδα και πρωτοπόρα η Αθήνα μας έκανε ενάντια σε φασίστες καταχτητές και ντόπιους προδότες. Εναν αγώνα που ξαναζωντάνεψε και υπερέβαλε το αθάνατο 1821. Εναν αγώνα που πέρασε από αμέτρητες θυσίες και ποτάμια αίματος, που οδήγησε το λαό και την Ελλάδα από θρίαμβο σε θρίαμβο και από νίκη σε νίκη στην αιώνια τιμή. Εναν αγώνα που παραδίνει την εθνική λευτεριά μας απ' τα κόκκαλα της γενιάς μας. Τον αγώνα αυτό με πίστη και με αυτοθυσία και απόλυτη συνέπεια τον οργάνωσε και τον κατεύθυνε μια Νέα Φιλική Εταιρεία, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Το ΕΑΜ. Η οργάνωση που ξεπήδησε σαν αδήρρητη ιστορική ανάγκη από τις πρώτες βδομάδες της σκλαβιάς απ' το λαό και συγκροτηθηκε απ το λαό και αγωνίστηκε, αγωνίζεται και θα αγωνίζεται για το λαό. Η οργάνωση που παρέδωσε στο έθνος το καλύτερο δημιούργημα των τρίχρονων αγώνων, τον ακατάβλητο, αήττητο, θρυλικό Εθνικό Στρατό, τον ΕΛΑΣ.

Τον ΕΛΑΣ που στάθηκε και στέκεται ο λυτρωτής και ο φρουρός του έθνους και του λαού.

Το ΕΑΜ μαζί με τις συμμαχικές οργανώσεις, τη λατρευτή ΕΠΟΝ και την ακούραστη ΕΑ μαζί με τα κόμματα του λαού οδήγησαν και ηγούντο με ασφάλεια στο δρόμο της νίκη και της κυριαρχίας του λαού.

Το ΕΑΜ δίπλα και παράλληλα από τους συμμαχικούς αγώνες και με απόλυτη κατανόηση της συμμαχικής πολιτικής συμμετέσχε και συμμετέχει στον αγώνα των ενωμένων δημοκρατικών κρατών για τη συντριβή και εξαφάνιση των σκοτεινών δυνάμεων του φασισμού.

Αδερφια και αδερφές

Σε λίγες μέρες, σε λίγες βδομάδες, η πρώτη περίοδος του αγώνα του ΕΑΜ θα κλείσει. Ολόκληρη η Ελλάδα θα λευτερωθεί από Γερμανούς, Βούλγαρους και παντός είδους ξένα μολύσματα. Οι τρίχρονοι ένδοξοι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες του θα παραδωθούν στην ιστορία μας όπου και θα προσθέσουν ζηλευτές σελίδες που θα ξεφυλλίζουνται και θα δείχνουν σ όσους ζουν και θα γεννηθούν, πως ένας λαός πεινασμένος, γυμνός και άοπλος, όμως άρρηχτα οργανωμένος κάτου από το τρίπτυχο λάβαρο του ΕΑΜ που συμπύκνωσε τις προσπάθειες και τους πόθους του, πάλαιψε, πολέμησε και νίκησε.

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες

Το ΕΑΜ παραδίνοντας τους αγώνες αυτούς στην ιστορία, δεν παραδίνεται και αυτο στην ιστορία. Δεν σβήνει. Δεν διαλύεται. Εχει να συνεχίσει νέους αγώνες στη νέα περίοδο. Τους αγώνες για τη ζωή του λαού μας. Για την ανοικοδόμηση των ερειπίων του πολέμου. Για την ολοκλήρωση των λαϊκών καταχτήσεων. Για το πέρασμα της χώρας μας σε έναν ομαλό δημοκρατικό βίο. Αγώνες που δημιουργού σ όλους μας νέα καθήκοντα, βαριά και σημαντικά.

Στη σημερινή παλλαϊκή συγκέντρωσή μας, στις τωρινές ιερές ώρες του γιορτασμού της απελευθέρωσης της Αθήνας που η πάλη και οι αγώνες της δίνουν τους χαρακτηρισμούς από τα αρχικά γράμματα ως αθάνατης, θείας, ηρωϊκής, νικήτριας, αδούλωτης (Α.Θ.Η.Ν.Α).

Ορκιζόμαστε όλοι εμείς και οι αυριανοί αγωνιστές του ΕΑΜ πως τον όρκο μας δεν θα τον ξεχάσουμε ούτε λεπτό.

Με την υπόσχεση της τήρησης του όρκου μας σας καλώ να φωνάξουμε όλοι μαζί:

Ζήτω η δοξασμένη Ελλάδα μας

Ζήτω η αθάνατη Αθήνα μας

Ζήτωσαν οι μεγάλοι σύμμαχοί μας Αγγλοι, Ρώσοι και Αμερικάνοι

Ζήτω ο θρυλικός ΕΛΑΣ μας

Ζήτω οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, ΕΑ

ΑΛΛΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ

Υστερα πήρε το λόγο ο σ. Σιάντρης λοχαγός της ακολουθίας του σ. Υπουργού, ο οποίος κάλεσε το λαό να πειθαρχεί στην πανεθνική κυβέρνηση, βέβαιος ότι θα του εξασφαλισθούν οι καταχτήσεις του, ο σ. Γιώργος Δάλλας από μέρους της Λαϊκής Επιτροπής Καλαμάτας και ο σ. Αντώνης Δημόπουλος για το ΚΚΕ. Στο τέλος διαβάστηκε ψήφισμα προς το λαό της Αθήνας”

Η φωτογραφία είναι του Χρήστου Αλειφέρη από την ιστοσελίδα των ΓΑΚ Μεσσηνίας και απαθανατίζει το πλήθος έξω από την Υπαπαντή πριν την δοξολογία....

ΠΗΓΗ:https://www.facebook.com/share/p/1BhqvVGutE/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com