Τα πλοία άραξαν στην όχθη της καρδιάς μας…
του Δημήτρη Δαμασκηνού
Λογοτεχνικό αφιέρωμα
(Μέρος Tέταρτο)
4. Ο Μεγάλος Δεκέμβρης (1945)
Το βρακί του Σκόμπυ (1)
είναι όλο κόμποι-κόμποι.
Κι αν λυθούν οι κόμποι
τι θα γίνει, Σκόμπυ,
με την αγγλική πολιτική;
είναι όλο κόμποι-κόμποι.
Κι αν λυθούν οι κόμποι
τι θα γίνει, Σκόμπυ,
με την αγγλική πολιτική;
(Λαϊκό σατιρικό τραγούδι που τραγουδούσε ο ΕΛΑΣ
και ο λαός της Αθήνας στα Δεκεμβριανά (2))
Στις 7 Δεκεμβρίου του 1945 κυκλοφορεί το διπλό τεύχος του περιοδικού «Ελεύθερα Γράμματα», αφιερωμένο στην εξέγερση του Δεκέμβρη της προηγούμενης χρονιάς. Στην πρώτη σελίδα η φωτογραφία των κοριτσιών που διαδηλώνουν στις 4 Δεκέμβρη μαζί με χιλιάδες λαού μπροστά από το κτίριο της Βουλής στέλνει ξεκάθαρο το μήνυμα: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Κάτω από τον τίτλο παρελαύνουν ονόματα αξιόλογων λογοτεχνών και πνευματικών ανθρώπων που με τα κείμενά τους αποτίουν φόρο τιμής στους λαϊκούς αγώνες: Ασημάκης Πανσέληνος, Μάρκος Αυγέρης, Μενέλαος Λουντέμης, Λευτέρης Νεγρεπόντης, Μέλπω Αξιώτη, Ρίτα Μπούμη-Παπά και άλλοι ακόμα (3).
Ο Μενέλαος Λουντέμης τιμά με την πένα του τη μάχη του Δεκέμβρη και τον ιστορικό της ρόλο είναι. Δύο εκτενή πεζά του, «Ο Μεγάλος Δεκέμβρης» (4) και η «Δεκεμβριάδα», είναι αφιερωμένα αποκλειστικά σ’ αυτόν το σκοπό.
Για τον Λουντέμη δύο Ελλάδες στάθηκαν αντιμέτωπες τον Δεκέμβρη του 1944. Η μια που ζητούσε την ελευθερία και η άλλη που ήθελε τη συναλλαγή με τον εχθρό. Η μια πολεμούσε και η άλλη πρόδιδε. Ο Δεκέμβρης ήταν η πιο αποφασιστική σύγκρουση ανάμεσα στις δυο αυτές Ελλάδες. Θα κρινόταν αν θα κυβερνούσαν τον λαό ανάξιοι και προδότες ή θα αφηνόταν να ρυθμίσει μόνος του τα εσωτερικά του. Εκείνο που τελικά έγινε τον Δεκέμβρη ήταν μια ελεεινή σκευωρία των δυνάμεων της φασιστικής και δοσιλογικής Ελλάδας, που μαζί με τα όπλα του Τσώρτσιλ, θέλησαν ν’ αποκεφαλίσουν την Ελλάδα της ηρωικής Αντίστασης. Στην ελεεινή αυτή συνωμοσία ο λαός απάντησε με την ένοπλη άμυνα. Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης του 1944. Πριν την περαιτέρω ανάπτυξη του θέματός του ο συγγραφέας, προτάσσει μια «απαραίτητη δήλωση», την εξής:
Το βιβλίο αυτό άρχισε να γράφεται απ’ το Δεκέμβρη με μια προφητική, θα ’λεγα, ενόραση και συνεχίστηκε, σελίδα με σελίδα, ως τα σήμερα.
Γράφηκε μέσα σε συνθήκες αχαλίνωτου βρασμού κι’ έτσι μπορεί να ξεστράτισε λίγο απ’ τα όρια της πολιτικής ευπρέπειας, μα θα ’πρεπε να το ξέρουμε: Η φωνή του ανθρώπου που τον πατάνε στο στήθος ποτέ δεν είναι μελωδική. Το δράμα που έγινε βιβλίο –όχι ένα βιβλίο θέσης αλλά ένα βιβλίο κραυγής- το ’ζησα, όχι σαν μονωμένος άνθρωπος, μα σα λαός. Έπιασα την πέννα με την ίδια αυθορμησιά που έπιασε στις 4 του Δεκέμβρη ΚΕΙΝΟΣ το όπλο.
Η γραφή του δυνατή και εντυπωσιακή, χωρίς όμως να χρειάζεται να καταφύγει σε υπερβολές ή ηρωικές εξάρσεις - η μεγαλοσύνη του Δεκέμβρη πηγάζει από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της και αν θα μπορούσε να γίνει ποτέ έπος δε θα ήταν τέτοιο, αφού δεν θα το περιέβαλε τίποτα μυθικό ή υπεράνθρωπο. Ο Λουντέμης καταφέρνει να στήσει τις αφηγήσεις του με τέτοιο τρόπο, ώστε το έργο του και να ξαφνιάζει τον αναγνώστη, να τον ταράζει, αλλά και να του κεντρίζει το ενδιαφέρον, να τον παραπέμπει σε γνώριμα λογοτεχνικά βιώματα.
ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ
