Ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα και οι πρωτεργάτες.
του Γιώργου Καραμπελιά από την www.huffingtonpost.gr
Το 1893, ο Σταύρος Καλλέργης οργάνωσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Μετά την ομιλία του, περίπου 500 άτομα υπέγραψαν ψήφισμα με το οποίο ζητούσαν να παραμένουν κλειστά τα καταστήματα τις Κυριακές, η εργασία να είναι οκτάωρη και να παρέχεται σύνταξη σε όσους δεν μπορούσαν πια να εργαστούν.
Ύστερα από την ομιλία που εκφώνησε ο Καλλέργης, κατευθύνθηκε στη Βουλή για να παραδώσει το ψήφισμα, το οποίο όμως ο Πρόεδρος της Βουλής αρνήθηκε να δεχθεί. Αν και συνελήφθη για την πράξη του αυτή και καταδικάστηκε σε φυλάκιση, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα αποτελεί σταθμό στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος.
Τελικά, το ψήφισμα κατατέθηκε στη Βουλή την 1η Δεκεμβρίου 1893 και αφού είχαν συγκεντρωθεί 2.000 υπογραφές.
Το ψήφισμα ανέφερε τα εξής:“Συνελθόντες σήμερον την 2 Μαΐου ημέραν Κυριακήν και ώραν 5μ.μ. εν τω Αρχαίω Σταδίω οι κάτωθι υπογεγραμμένοι μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου και υπό μισθόν πάσχοντες εψηφίσαμεν:Α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ’ όλην την ημέραν, και οι πολίται ν’ αναπαύωνται.Β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.Γ) Ν’απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.Δ) Το συμβούλιον του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου να επιδώση το ψήφισμα εις την Βουλήν”.
Την επόμενη χρονιά, στην Πρωτομαγιά του 1894, πραγματοποιείται μια πολύ πιο μεγάλη και οργανωμένη εκδήλωση, όπου συμμετείχαν 6.000 άτομα, με οργανωτές και ομιλητές εκ νέου τον Σταύρο Καλλέργη και τον εκδότη του Άρδην, Πλάτωνα Δρακούλη. Πλέον όμως η κρατική εξουσία είχε θορυβηθεί και έγιναν πολλές συλλήψεις (μεταξύ των συλληφθέντων και ο Καλλέργης), ενώ ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς στο εξής απαγορεύτηκε. Το ψήφισμα που εξεδόθη, εκτός από τα αιτήματα του 1893 προσέθεσε και ορισμένα ακόμα, ανοίγοντας τον δρόμο για την διεύρυνση των σοσιαλιστικών και λαϊκών διεκδικήσεων.
Α) Την Κυριακήν να κλείωνται τα καταστήματα καθ΄ όλην την ημέραν και οι εργάται ν’αναπαύωνται.Β) Οι εργάται να εργάζωνται επί 8 ώρας την ημέραν και ν’ απαγορευθή η εργασία εις τους ανηλίκους.Γ) Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.Δ) Να καταργηθώσιν οι θανατικαί εκτελέσεις.Ε) Να καταργηθή η δια χρέη προσωπική κράτησις.
Οι οργανωτές της Πρωτομαγιάς ανήκαν και οι δύο στο κυρίαρχο για την εποχή τους ρεύμα της Σοσιαλιστικής Αριστεράς που ήθελε να συνδυάζει το κοινωνικό και το πατριωτικό στοιχείο.
Εξάλλου, μέχρι το 1912, η ιδεολογία της ελληνικής Αριστεράς διαμορφώνεται, εν πολλοίς, παράλληλα με την κυρίαρχη ιδεολογία της εθνικής ολοκλήρωσης και της “μεγάλης ιδέας”, και στο εσωτερικό της θα κυριαρχούν τα ρεύματα που αναγνώριζαν τη σημασία του εθνικού ζητήματος – παρότι υπήρχαν βέβαια και αντίθετες απόψεις. Οι ρίζες της ελληνικής Αριστεράς στον 19ο αιώνα θα είναι γαριβαλδινού-ριζοσπαστικού χαρακτήρα και θα θέτουν ως κατ’ εξοχήν αίτημα την απελευθέρωση των υπόδουλων λαών της οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παράλληλα με την κοινωνική απελευθέρωση. Ο επτανησιακός ριζοσπαστισμός αποτέλεσε τη σημαντικότερη συνιστώσα του κινήματος αυτής της περιόδου και μπόλιασε την ελληνική Αριστερά με μια παράδοση όπου το κοινωνικό στοιχείο διαπλεκόταν οργανικά με τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, διάσταση την οποία θα επαναφέρει στο προσκήνιο ο Άρης Βελουχιώτης στη διάρκεια της Αντίστασης.
Ο θεωρούμενος από πολλούς ως ο πρώτος Έλληνας σοσιαλιστής, ο Κεφαλλονίτης Παναγιώτης Πανάς (1832-1896), στην Αλήθεια, τόνιζε ήδη το 1861 πως το νόημα του «αληθούς» ριζοσπαστισμού δεν έχει «ως μόνο του δόγμα την εθνική αποκατάστασιν, αλλά και την επί τα βελτίω της κοινωνίας ανάπλασιν». Στη συνέχεια, μαζί με τον Πατρινό Ανδρέα Ρηγόπουλο,συμμετείχαν στην παράνομη Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία, που ιδρύθηκε το 1865 στο Βουκουρέστι, και όχι μόνο έθετε ως στόχο την απελευθέρωση των βαλκανικών λαών αλλά και στρεφόταν κατά των αρχουσών τάξεων και της Βασιλείας. Στην ίδρυσή της συμμετείχαν και άλλοι Ευρωπαίοι και οι στόχοι της εταιρείας έφθαναν μέχρι τη δημιουργία μιας δημοκρατικής ομοσπονδιακής Ευρώπης. Δηλαδή, μια «Ενωμένη Ευρώπη» με αφετηρία τα… Βαλκάνια. Στην «νόμιμη» οργάνωση που δημιουργήθηκε για να καλύπτει τις δραστηριότητες της μυστικής οργάνωσης, τον Ρήγα, που εξέδιδε και ομώνυμη εφημερίδα, συμμετείχαν, εκτός του Πανά και του Ρηγόπουλου, ο επίσης Κεφαλλονίτης Ρόκκος Χοϊδάς (1830-1890), ο Τιμολέων Φιλήμων, ο Γεώργιος Φιλάρετος και άλλες προσωπικότητες του ριζοσπαστισμού της εποχής1.
Οι δύο οργανωτές των πρώτων εκδηλώσεων της Πρωτομαγιάς, ο Σταύρος Καλλέργης και ο Πλάτων Δρακούλης, θα κάνουν το επόμενο βήμα προς τη διαμόρφωση του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος.
Ο Σταύρος Καλλέργης (1864-1926) γεννήθηκε στο Χουμέρι Μυλοποτάμου Κρήτης και καταγόταν από παλιά αρχοντική οικογένεια αλλά μετανάστευσε σε μικρή ηλικία στην Αθήνα επειδή ο πατέρας του υφίστατο διώξεις από την τουρκική εξουσία και μεγάλωσε στο… ανακτορικό περιβάλλον. Εν τούτοις, από μικρός είχε έντονη ανάμειξη στο φοιτητικό κίνημα και προσέγγισε τις σοσιαλιστικές ιδέες. Τον Μάιο του 1890 ίδρυσε τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο, ενώ εξέδιδε την εφημερίδα “Σοσιαλιστής”. Όταν όμως ξέσπασε η επανάσταση στην Κρήτη εναντίον των Τούρκων, συμμετείχε σε αυτή μαζί με τον μετέπειτα μάρτυρα του αγροτισμού, ομοϊδεάτη του, Κεφαλλονίτη Μαρίνο Αντύπα (1872-1907). Ο Καλλέργης θα εκλεγεί αντιπρόσωπος στην Επαναστατική Συνέλευση του Αρκαδίου και βουλευτής στην εθνική εξέγερση του 19122. Πέθανε το 1926 στην Κρήτη, όπου ζούσε από το 1905 πάμπτωχος.
Ο Πλάτων Δρακούλης
Ο δε έτερος συνδιοργανωτής της Πρωτομαγιάς του 1894, ο Πλάτων Δρακούλης (1858-1942), η σημαντικότερη φυσιογνωμία του πρώιμου σοσιαλιστικού κινήματος και εκδότης του Άρδην, Ιθακήσιος την καταγωγή, όχι μόνο θα επιχειρεί να συνδέσει το εθνικό και το κοινωνικό στοιχείο, αλλά θα εισαγάγει σε μια πρώιμη μορφή και την οικολογική διάσταση στο σοσιαλιστικό κίνημα.
Ο Δρακούλης είχε γεννηθεί το 1858 από πλούσια οικογένεια στην κατεχόμενη από τους Βρετανούς Ιθάκη, ο δε πατέρας του, Ευστάθιος Δρακούλης, διετέλεσε επί πολλά χρόνια έπαρχος του νησιού. Τελείωσε το λύκειο στην Πάτρα και στη συνέχεια σπούδασε νομικά στην Αθήνα ενώ τα πρώτα του εκδοτικά βήματα(1885-1887) τα έκανε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Αιών του ριζοσπάστη Τιμολέοντα Φιλήμονα ενώ παράλληλα, το 1885, άρχισε να εκδίδει το περιοδικό Άρδην – «φύλλον των ανθρωπίνων συμφερόντων». Από τις σελίδες του περιοδικού του ο Δρακούλης προπαγανδίζει την αναδιανομή του πλούτου υπέρ των «μοχθούντων», την πρόνοια για τους φτωχούς, τους ανήμπορους και τους «πεινώντας» κ.λπ., σε μια ιδεολογία κράμα χριστιανικών και σοσιαλιστικών ιδεών. Το Άρδην συνάντησε μεγάλη απήχηση ιδιαίτερα μεταξύ των νέων και προκάλεσε δριμείες επιθέσεις του Τύπου της εποχής για εγκληματικότητα, ανηθικότητα και αθεΐα.
Ο Δρακούλης διατηρούσε σχέσεις και με τον διεθνή σοσιαλισμό και το 1889 είχε λάβει μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο της Β΄ Διεθνούς, στοΠαρίσι. Συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές του 1895 ως κοινός υποψήφιος των Ελλήνων σοσιαλιστών με την Σοσιαλιστική Αδελφότητα, στην Αθήνα και την Πάτρα. Το 1901, εξέδωσε στην Οξφόρδη όπου βρισκόταν το μηνιαίο περιοδικό Έρευνα, την έκδοση του οποίου αργότερα μετέφερε στην Αθήνα με μορφή εβδομαδιαίας εφημερίδας. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, το 1908, έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές ενώ το 1910 ίδρυσε τον Σύνδεσμο των Εργατικών Τάξεων της Ελλάδας (κατόπιν Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα). Στις εκλογές του Αυγούστου του 1910, εξελέγη ως ανεξάρτητος σοσιαλιστής βουλευτής και στήριξε την κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, στην οποία παρέσχε ψήφο εμπιστοσύνης. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους, επανεκλέχθηκε αρχικώς ως συνεργαζόμενος σοσιαλιστής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων, ωστόσο η επανεκλογή του τελικά ακυρώθηκε, έπειτα από προσφυγές συνυποψηφίων του. Ο Δρακούλης καθ’ όλη την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων μέχρι την εκστρατεία στη Μικρά Ασία, στήριζε σθεναρά την πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου με αποτέλεσμα να αποκοπεί σταδιακώς από το σοσιαλιστικό κίνημα που, κάτω από την επίδραση της Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης και των Μπολσεβίκων, θα τραβήξει στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση της απόρριψης του πατριωτισμού.
ΥΓ. Η σύνθεση κοινωνικού και εθνικού στοιχείου που ονειρεύονταν ο Καλέργης, ο Δρακούλης, ο Μαρίνος Αντύπας, ο Γεώργιος Σκληρός, ο Νίκος Γιαννιός, θα αποτύχει και θα κυριαρχήσει ο α-εθνικός διεθνισμός της Τρίτης Διεθνούς που παρήγαγε όλα τις εκτρωματικές θέσεις του ΚΚΕ σχετικά με τη Μικρά Ασία και το Μακεδονικό. Αναλυτικότερα βλεπε στο βιβλίο μου, Η Αριστερά και το Ανατολικό Ζήτημα, καθώς και στο εκτενές επίμετρο μου για το Ελληνικό Σοσοαλιστικό Κίνημα, στο βιβλίο του Κώστα Παπαϊωάννου Η γένεση του Ολοκληρωτισμού.
Η φωτογραφία με τον Σταύρο Καλλέργη είναι από:ΑΡΧΕΙΟ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΛΛΕΡΓΗ: Ψηφίδες από τον σχεδιασμό της σοσιαλιστικής πολιτείας.
1 Ερασμία-Λουΐζα Σταυροπούλου, Παναγιώτης Πανάς (1832-1896), Ένας ριζοσπάστης ρωμαντικός, Επικαιρότητα, Αθήνα 1987, σελ. 84-106. Παναγιώτης Νούτσος, Η Σοσιαλιστική Σκέψη στην Ελλάδα, τόμος Α΄ (1875-1907), σελ 48-52.
2 Βλέπε Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία τηςΕλλάδας, τόμος 11ος -12ος, και Ιστορία του Εργατικού Κινήματος, Αθήνα 1956. Παναγιώτης Νούτσος, Η Σοσιαλιστική Σκέψη στην Ελλάδα , τόμος Α΄ (1875-1907), σελ 188-189.
Διαβάστε επίσης:
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.