Οι Έλληνες καταναλωτές είμαστε σε απόγνωση λόγω των υπέρογκων λογαριασμών ρεύματος που καλούμαστε να πληρώσουμε και προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί συμβαίνει αυτό. Ακούμε διάφορες εξηγήσεις:
Ότι στον καιρό της πανδημίας μειώθηκε η ζήτηση ενέργειας και όταν άρχισε η επανάκαμψη αυξήθηκε κατακόρυφα, με αποτέλεσμα να αυξηθούν κι οι τιμές. Ότι η Ρωσία δεν αύξησε την προμήθεια φυσικού αερίου. Ότι φταίει ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση είναι παγκόσμια. Αυτά όμως είναι η μισή αλήθεια και δεν εξηγούν γιατί η Ελλάδα έχει το ακριβότερο ρεύμα σε ολόκληρη την ΕΕ.
Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει εδώ και ενάμιση χρόνο (από τον Νοέμβριο του 2020) είναι ότι η ηλεκτρική ενέργεια ιδιωτικοποιήθηκε πανευρωπαϊκά, έγινε εμπόρευμα στο χρηματιστήριο, με αποτέλεσμα την άκρατη κερδοσκοπία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αυξήσεις των τιμών σημειώθηκαν ήδη από τον πρώτο μήνα λειτουργίας του νέου συστήματος (target model όπως ονομάζεται).
Στην Ελλάδα η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του ρεύματος ξεκίνησε το 2016 και ήταν ένα από τα 140 προαπαιτούμενα του τρίτου μνημονίου.
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Το ρεύμα παράγεται κυρίως από λιγνίτη, φυσικό αέριο και ΑΠΕ (υδροηλεκτρικά έργα, φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες). Ωστόσο η τιμή του, με αδιαφανείς διαδικασίες, καθορίζεται στη χώρα μας με βάση την τιμή του φυσικού αερίου, που είναι και η υψηλότερη, καθώς οι τιμές λιγνίτη και ΑΠΕ είναι χαμηλότερες και σταθερές.
Χαρακτηριστικά, το 2021 η συμμετοχή των μονάδων φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα μας ήταν 38%. Οι ΑΠΕ και ο λιγνίτης κάλυψαν το 47%. Ωστόσο όταν το ίδιο διάστημα η διεθνής τιμή φυσικού αερίου πενταπλασιάστηκε, το ίδιο συνέβη και στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, σαν να παραγόταν όλη η ηλεκτρική ενέργεια από φυσικό αέριο.
Η αύξηση αυτή από το Σεπτέμβριο του 2021 μεταφέρθηκε στους καταναλωτές μέσω της Ρήτρας Αναπροσαρμογής. Τι είναι αυτή η ρήτρα λοιπόν; Όταν οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου είναι υψηλότερες από αυτές που είχε υπολογίσει ο πάροχος (ΔΕΗ, Protergia, Volton κλπ), φορτώνει τη διαφορά στον καταναλωτή. Έτσι ο πάροχος δεν αναλαμβάνει κανένα ρίσκο για ενδεχόμενες μελλοντικές αυξήσεις των τιμών και μεταθέτει την ευθύνη στον καταναλωτή και βέβαια τη χρηματική διαφορά.
ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΑΣ
Η διεθνής τιμή του φυσικού αερίου καθορίζεται κυρίως στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ. Έτσι, αν υπάρξει μια αύξηση των τιμών στο ολλανδικό χρηματιστήριο, ας πούμε λόγω διαταραχής των ποσοτήτων ρωσικού αερίου, η αύξηση αυτή θα μεταφερθεί και στην Ελλάδα, ακόμη κι αν η χώρα μας προμηθεύεται αέριο από την Αφρική. (Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 οι μονοπωλιακοί όμιλοι της ενέργειας, BP, Shell και ExxonMobil ανακοίνωσαν κέρδη από 19 έως 23 δις. δολάρια).
Στη συνέχεια έρχεται το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, που λειτουργεί με αδιαφανείς διαδικασίες αισχροκέρδειας. Στο Χρηματιστήριο Ενέργειας εκτελούνται καθημερινά συναλλαγές που αφορούν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Τις ποσότητες αυτές τις πωλούν οι παραγωγοί ρεύματος, τις αγοράζουν οι πάροχοι και τις μεταπωλούν στους καταναλωτές. Εδώ υπάρχει μια ιδιομορφία:
οι Έλληνες παραγωγοί ηλεκτρισμού είναι και πάροχοι, που πωλούν ρεύμα στους καταναλωτές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημιουργία καρτέλ και ελέγχου των τιμών.
Πέντε είναι οι μεγάλες εταιρείες που παράγουν ρεύμα, κυρίως από φυσικό αέριο, και μεταπωλούν στους καταναλωτές:
- Η Protergia, συμφερόντων Μυτιληναίου,
- η ΗΡΩΝ, που προέκυψε από τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (συμφερόντων Γιώργου Περιστέρη),
- η Elpedison, κοινοπραξία της Ελληνικά Πετρέλαια (συμφερόντων Σπύρου Λάτση) με την ιταλική Edison,
- η NRG συμφερόντων Βαρδινογιάννη και η ιδιωτικοποιημένη πλέον ΔΕΗ από το φθινόπωρο του ΄21, που είναι και η ισχυρότερη εταιρεία της αγοράς.
