31ης Αυγούστου/13ης Σεπτεμβρίου 1922. Η καταστροφή της Σμύρνης. Ο ενταφιασμός της Μεγάλης Ιδέας

Διονύσης Τσιριγώτης

Αναμφίλεκτα ο ενταφιασμός της πολιτικής της Μεγάλης Ιδέας ολοκληρώνεται το απόγευμα της 31ης Αυγούστου/13ης Σεπτεμβρίου (παλαιό/νέο ημερολόγιο) του 1922, όταν η πυρκαγιά που εκδηλώθηκε την ίδια ημέρα στην αρμενική συνοικία, επεκτάθηκε στην ελληνική συνοικία της Σμύρνης. Η εμπρηστική επίθεση των Νεότουρκων στην μητρόπολη του ελληνισμού, θα λάβει χώρα αμέσως μετά την είσοδο των κεμαλικών στρατιωτικών δυνάμεων και την εγκατάσταση του Νουρεντίν Πασά ως διοικητή της πόλης (28 Αυγούστου/10 Σεπτεμβρίου 1922). 

Προηγουμένως, ο τακτικός στρατός του Κεμάλ και άτακτες ένοπλες ομάδες –Τσέτες– είχαν προβεί σε συστηματικές λεηλασίες και σφαγές Ελλήνων και Αρμενίων. 

Ο αντικειμενικός πολιτικός στόχος του Κεμάλ, αποκρυσταλλώνονταν στο «Εθνικό Σύμφωνο» που υιοθετήθηκε από το τελευταίο οθωμανικό κοινοβούλιο (Ιανουάριος 1920) και συνίστατο στην ολοκλήρωση του έργου της τουρκικής εθνογένεσης, μέσω της εθνικής ομογενοποίησης-εκτουρκισμού, των αλλοεθνών πληθυσμών και της ενσωμάτωσης μείζονων εδαφών της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας στο (νέο) τουρκικό κράτος (Αντιόχεια, Αρδαχάν, Βατούμ, Καρς, Κιρκούκ, Μοσούλη, Ντερ αλ Ζορ, Σουλεϊμανία, Τζαραμπλούς, Χαλέπι, νησιά βορείου Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Δυτική Θράκη, Κύπρος).

 Στο περιβάλλον αυτό, η ιδιάζουσα θέση του ελληνισμού της Ιωνίας αναδεικνύονταν σε άμεση απειλή για την πραγμάτωση του. Δεν ήταν μόνο η οικονομική, πολιτισμική και πολιτική του πρωτοκαθεδρία, που εξήρε την μοναδικότητά του, αλλά κυρίως ο ελληνικός τρόπος του βίου που ανήγαγε την «κοσμόπολη» του ελληνισμού σε αέναη απειλή για τη συγκρότηση του τουρκικού έθνους-κράτους. Κατά τον μέντορα του τουρκικού στρατού, Γερμανό στρατηγό Λίμαν Φον Σάντερς:

« Ουδέποτε, η Τουρκία θα έχει ασφάλεια στην δυτική Μικρά Ασία εφόσον εκεί είναι μια άλλη Ελλάδα».

Οσιομάρτυρας Κυδωνιών Γρηγόριος: Ο ηρωικός Επίσκοπος του Αϊβαλιού.

Του Πεγειώτη Γιάννη 

Ο Άγιος του φωτεινού θυσιαστικου βιου

Τον έθαψαν ζωντανό σύμφωνα με μαρτυρία του Ηλία Βενέζη

Δεν τον άκουσαν που τους προέτρεπε να φύγουν, έμεινε και μαρτύρησε μαζί τους.

Από 3000 άνδρες που έπιασαν οι Τούρκοι στο Αϊβαλί, γλίτωσαν 23.

Το Αϊβαλί, μια πολιτεία με τριάντα χιλιάδες ελληνικό πληθυσμό, πατρίδα και του επίσης ονομαστού Φώτη Κόντογλου, ανέβαινε τον δικό της Γολγοθά. Ήταν οι πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας. Καιροί δύσκολοι και αβάστακτοι για τον Ελληνισμό της Μικρασίας. Το σταυρό της πολιτείας αυτής το έπαιρνε στον ώμο του πρώτος και καλύτερος, ο δεσπότης, ο Κυδωνίων Γρηγόριος, ο ωρολογάς. Τον φορτώθηκε χρόνια πολλά πριν, καθώς μαρτυρεί ένας του ποιμνίου του, ο Ηλίας Βενέζης:

«Γνώρισα στα εφηβικά μου χρόνια τον Κυδωνιών Γρηγόριον. Ενέπνεε σέβας και ηρεμία. Και ακτινοβολούσε αγαθότητα: τίποτε ηρωικό, τίποτε το βίαιο. Δεν είχε στη ματιά τη φλόγα των ασκητών, των φανατικών και των μαρτύρων. Αυτό είναι το μεγαλείο του: δεν φώναζε, δεν έδειχνε καν τι ήταν άξιος να πράξει αν εσήμαινε η ώρα".

Σαν άρχισαν οι πρώτοι διωγμοί, την άνοιξη του 1914, έφτασε στο Αϊβαλί ο Ταλαάτ πασάς. Ο περιβόητος Τούρκος Υπουργός των Εσωτερικών πάσκιζε να ξεσπιτώσει τους Έλληνες. Ο ποιμενάρχης δεν τον φοβήθηκε. Στάθηκε μπρος του, μίλησε, δεν σκιάχτηκε το αξίωμα, την κακή φήμη του Τούρκου. Η πόλη είχε προνόμια, τα πιστοποιούσε ένα παλιό σουλτανικό φιρμάνι. Το είχε στα χέρια του. Το έδειχνε με σιγουριά. Είχε το δίκιο με το μέρος του.

ΓΙΑΤΙ ΚΑΨΑΜΕ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Σαν σήμερα, 13 Σεπτεμβρίου (31 Αυγούστου παλαιό ημερολόγιο), ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά που αποτέλειωσε μια από τις πιο λαμπρές πόλεις του Ελληνισμού, σηματοδοτώντας το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και το ξεριζωμό χιλιάδων ανθρώπων.

Του Γιώργου Τασιόπουλου 

26 - 27 Αυγούστου 1922

•Ο υπουργός Στρατιωτικών και ο Αρχιστράτηγος αποφάσισαν να επισπεύσουν την εκκένωση από τον λιμένα, που ολοκληρώθηκε το βράδυ της 26ης Αυγούστου, ενώ αρχικά προγραμματιζόταν για το μεσημέρι της 27ης Αυγούστου.

• Ο Ύπατος Αρμοστής Σμύρνης αποχώρησε τελευταίος κατά τις 19.00΄ αφού παρέδωσε τα κλειδιά της Αρμοστείας στον Γάλλο πρόξενο.

•Κατά τις 11.00΄ της 27ης Αυγούστου (15η ημέρα των επιχειρήσεων) εισήλθαν τα πρώτα κεμαλικά τμήματα στην Σμύρνη όπου είχαν συρρεύσει και περίπου 150.00 πρόσφυγες. 

•Σταδιακά άρχισαν οι βιαιοπραγίες και υπερβασίες κατά του ελληνικού και κυρίως του αρμενικού πληθυσμού.

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ*

"...Έφυγαν όλοι. Και μόνον ο Μητροπολίτης Σμύρνης, Χρυσόστομος παρέμεινε, ανάμεσα στο ποίμνιό του. Έμεινε εκεί στην Αγία Φωτεινή, για να συμμερισθεί την τύχη των Χριστιανών.

Ο Νουρεντίν, στάθηκε σιωπηλός για λίγες στιγμές απέναντι του Δεσπότη και έπειτα έβγαλε από το συρτάρι του γραμμένο ένα μεγάλο φάκελλο. Ήταν ο φάκελος "Χρυσοστόμου".  Άνοιξε τις ελληνικές εφημερίδες και του έδειξε τους λόγους, πού είχεν εκφωνήσει κατά διαστήματα υπέρ της Ελλάδος και του ελληνικού στρατού.

Κι ερώτησε: είναι δικοί σου αυτοί οι λόγοι;

Τα έξι σχισίματα (Λαύριο 1922- 1934)

Της Αντωνία Γκίνη, πολύτιμου "σκαπανέα" της ιστορικής μνήμης.

Σ΄όλο το ταξίδι της προσφυγιάς  , απ την Αφησιά, μέχρι την Θεσσαλονίκη, μουρμούραγε  η γιαγιά Βασιλοπούλα και μάλωνε με τα παιδιά της.                                                                                   

Καθόταν στητή  στο κατάστρωμα του υπερωκεάνιου  «Κωνσταντινούπολις» , σε μια απ τις καρέκλες τους, που πήρανε απ το σπίτι.

 Ήτανε  έξαλλη με το ακατανόητο φευγιό τους.                                                                             

«Πόσες φορές καλέ, δεν γίνηκαν φασαρίες στο νησί;

Πάθαμε τίποτες;   Όχι !

Μας πρόλεγαν   και μας φυλάγανε οι γειτόνισσες,  οι Τουρκάλες , μέχρι  να στρώσουνε  τα πράγματα. 

Φασαρίες – ξεφασαρίες  , έτσι περάσαμε τόσα χρόνια εδώ .

Τι ξέρανε οι άντρες σας, απ όλα αυτά; 

Φευγάτοι  ήντουσαν στην Αμέρικα.

 Σαν γύρισαν πίσω  ξεμαθημένοι,  είδανε φασαρίες και λιγώθηκαν..

Και πάρε μας τώρα, όλους μαζί  στο καράβι… Να πάμε πού;

 Και σε κανά  μήνα, άιντε πάλι …

Να τα μαζεύουμε ξανά . 

Να σκαρφαλώνουμε στα πλοία και να σακατευόμαστε .

Για να γυρίσουμε πίσω .

Στον  τόπο μας  !» έλεγε .     

Οι τελευταίες ημέρες της Μικρασιατικής Εκστρατείας

Κωνσταντίνος Δ. Βλάσσης από clioturbata.com

Στην διάρκεια του 1921, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε την διεξαγωγή ευρειών επιθετικών επιχειρήσεων στο θέατρο της Μικράς Ασίας, προκειμένου να δώσει οριστικό τέλος στην υπόθεση ειρήνευσης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που εκκρεμούσε από το τέλος του Μεγάλου Πολέμου. Η προσπάθεια απέτυχε και η ελληνική Στρατιά εγκαταστάθηκε σε μια προωθημένη και εκτεταμένη γραμμή στην ενδοχώρα, όπου οχυρώθηκε. Μόλις τον Μάρτιο του 1922, οι Σύμμαχοι (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία) συνεδρίασαν στο Παρίσι και ανακοίνωσαν στην ελληνική και τουρκική πλευρά, τους όρους που εκείνοι είχαν συμφωνήσει για την οριστική επίλυση του ζητήματος.

Σύμφωνα με αυτούς, η Ελλάδα θα εγκατέλειπε την Μικρά Ασία, όπου για τους παραμένοντες χριστιανικούς πληθυσμούς προβλέπονταν γενικές πρόνοιες προστασίας των δικαιωμάτων τους, εντός του οθωμανικού κράτους. Παράλληλα, όμως, η Ελλάδα θα αποχωρούσε και από την μισή έκταση στην Ανατολική Θράκη, που της είχε επιδικαστεί με την Συνθήκη των Σεβρών. Οι όροι προκάλεσαν μία έκρηξη οργής και αγανάκτησης στην Ελλάδα καθιστώντας αδύνατη την περαιτέρω συζήτηση, ενώ από την πλευρά τους οι Κεμαλικοί έθεσαν απαράδεκτους όρους, με αποτέλεσμα την αποτελμάτωση των εξελίξεων. Η κυβέρνηση Γούναρη νομοθέτησε την σύναψη Αναγκαστικού Δανείου στο εσωτερικό της χώρας με την διχοτόμηση των κυκλοφορούντων χαρτονομισμάτων, καθιστώντας δυνατή την παράταση της παρουσίας της Στρατιάς Μικράς Ασίας, που εγγυάτο τα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή.Το Αναγκαστικό Δάνειο και η διχοτόμηση των κυκλοφορούντων χαρτονομισμάτων.

Μετά από μια περίοδο πολιτικής ρευστότητας, στις αρχές Μαΐου σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας των πολιτικών μερίδων του Δημητρίου Γούναρη και Νικολάου Στράτου, με πρωθυπουργό τον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη. Στα μέσα Ιουνίου, η κυβέρνηση δρομολόγησε δύο πρωτοβουλίες προκειμένου στην αναμενόμενη σύγκληση διεθνούς διάσκεψης που θα συζητούσε εκ νέου την ειρήνη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, να παρουσιαστεί έχοντας άρει τις δυσμενείς εντυπώσεις του περασμένου Μαρτίου. Αυτές εκδηλώθηκαν στα μέσα Ιουλίου με διττό σκοπό:

Το άγαλμα της Μικρασιάτισσας Μάνας στη Μυτιλήνη

Το άγαλμα της Μικρασιάτισσας Μάνας στη Μυτιλήνη, ένα από τα πρώτα αγάλματα Μικρασιατικής Μνήμης στην Ελλάδα, στήθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου των κατοίκων του προσφυγομαχαλά της Επάνω Σκάλας, στη βάση μιας ιδέας του Αϊβαλιώτη διευθυντή του Δήμου Μυτιλήνης, Νίκου Δαμδούμη.

Από τις 14 Οκτωβρίου του 1984, χυτεμένη με ορείχαλκο, στέκει εκεί στην ακτή όπου πρωτοαποβιβάστηκε εκείνο το Σεπτέμβριο του 1922.

 Μόνη, με μοναδική περιουσία πια τα παιδιά της. Ένα βρέφος στη δεξιά της αγκαλιά, ένα λιγόχρονο κορίτσι να ακουμπά στο πόδι της κι ένα αγοράκι με κοντά παντελόνια να κρύβεται στη μακριά της φούστα. 

«Η μάνα μου....» έλεγε ο μακαρίτης ο Περικλής ο Μαθιέλλης από την Πέργαμο της Μικρασίας που κάθε χρόνο στη γιορτή του Σταυρού και μέχρι που έφυγε, στεφάνωνε με κόκκινα τριαντάφυλλα το άγαλμα. Το άγαλμα της Μάνας της Μικρασίας.

Ένα άγαλμα που πέτυχε στα 37 χρόνια που στέκει στην ακτή, στο βόρειο λιμάνι της Επάνω Σκάλας της Μυτιλήνης, κάτι που λίγα αγάλματα κατάφεραν στη νεότερη ιστορία: να γίνει τοπωνύμιο, σημείο συνάντησης «στη Μικρασιάτισσα Μάνα» αλλά και ταυτόχρονα να ταυτιστούν μαζί του οι χιλιάδες απόγονοι των Μικρασιατών στη Λέσβο, που στις σμιλεμένες μορφές έβλεπαν και βλέπουν και -όσο η μνήμη παραμένει ζωντανή- θα βλέπουν, τη μάνα τους, την αδελφή τους, τον πατέρα τους, όλους όσοι ήρθαν «από καρσί»!

Το άγαλμα της Μικρασιάτισσας Μάνας στη Μυτιλήνη, ένα από τα πρώτα αγάλματα Μικρασιατικής Μνήμης στην Ελλάδα, στήθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου των κατοίκων του προσφυγομαχαλά της επάνω Σκάλας, στη βάση μιας ιδέας του Αϊβαλιώτη διευθυντή του Δήμου Μυτιλήνης, Νίκου Δαμδούμη. Το 1982 αγκάλιασε την ιδέα ο Νομάρχης Κώστας Στρατινάκης κι αμέσως μετά, ο διάδοχος στη Λέσβο, Νίκος Σηφουνάκης. Εξασφαλίστηκε το απαραίτητο για το έργο ποσό των 2,5 εκατομμυρίων δραχμών κι αποφασίστηκε το τι θα εικονίζει.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΜΙΑΣ ΦΥΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΡΙΟΙ ΤΗΣ ΠΛΑΚΑΣ.

Η 26η Αυγούστου 1922 ήταν η τελευταία ημέρα της ελεύθερης Σμύρνης. Την επομένη, το πρωί της 27ης Αυγούστου [μόλις δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της κεμαλικής επίθεσης (στις 13/26 με το νέο ημερολόγιο) στην περιβόητη εξέχουσα του Αφιόν Καραχισάρ], οι τσέτες θα έμπαιναν στην πόλη και το σκοτάδι θα έπεφτε για πάντα στην πατρική γη της Ιωνίας. 

Τα σημάδια της καταστροφής ήταν ωστόσο ευδιάκριτα από καιρό για όποιον είχε οξεία όραση. Ανάμεσα σε αυτούς η σπουδαιότερη Ελληνίδα του 20ου αιώνα, η Πηνελόπη Δέλτα.

 Από την αλληλογραφία της με έναν άλλον ξεχωριστό Έλληνα, τον Αλέξανδρο Δελμούζο, επιλέγω μια επιστολή χαρακτηριστική, γραμμένη τον Ιούνιο του 1921, λίγες εβδομάδες δηλαδή πριν από την μοιραία επιχείρηση προς Άγκυρα η οποία υπήρξε η αρχή του κακού. Αντιγράφω χωρίς σχόλια το γράμμα αυτό.

«Κηφισιά, 9/22 -6 -1921

Καλοί μου καὶ ἀγαπημένοι φίλοι,

Εἶναι καιρὸς ποὺ ἔλαβα ἕνα δελτάριο καὶ δεύτερο γράμμα σας, φίλε Κύριε Δελμοῦζο, καὶ ὅμως δὲ σᾶς ἔγραψα καὶ στοὺς δυὸ γιὰ μέρες καὶ ἐβδομάδες. Δὲ γράφω σχεδὸν σὲ κανένα, δὲ γράφω παρὰ τ᾿ ἀπαραίτητα γράμματα καὶ σήμερα ποὺ θέλω νὰ σᾶς γράψω, μόλις συλλογιστῶ τί ἔχω νὰ σᾶς πῶ, μὲ πιάνει ἡ ἀηδία καὶ μ᾿ ἔρχεται νὰ παρατήσω τὴν πέννα. 

Γιατὶ τί σᾶς ἐνδιαφέρει ἄλλο, καὶ σᾶς τοὺς Ἕλληνες τῆς ξενιτιᾶς, παρὰ ὁ ἀγώνας ὁ μεγάλος, ὁ ἐθνικός, ποὺ θ' ἀποφασίσει τὴ ζωή μας ἢ τὸ θάνατο, ἐκεῖ στὸ μέτωπο τῆς Μικρασίας, ὅπου διεξάγουν ἐντούτοις, οἱ κοριοὶ τῆς Πλάκας ποὺ μᾶς κυβερνοῦν, πόλεμο κομματικό «γιὰ λόγους ἐσωτερικούς», ὅπως εἶπε ἕνας ὑπεύθυνος ὑπουργὸς σὲ κάποιο φίλο μας. Τί ἄλλο σᾶς ἐνδιαφέρει παρὰ ὁ μεγάλος ἀγώνας, πέρα ἀπὸ τὸ Οὐσάκ; 

Μητροπολίτης Χρυσόστομος Σμύρνης... 25 Αυγούστου 1922, ανυπεράσπιστη η Σμύρνη . . .

Τα «Ματωμένα Ράσα», οι πικρές αλήθειες και η αέναη Ιστορία του βασανισμένου Τόπου μας...

25 Αυγούστου 1922, ανυπεράσπιστη η Σμύρνη . . .

. . .Ώρα με την ώρα η κατάσταση γίνεται πιο δύσκολη. Η Σμύρνη κατακλύζεται συνεχώς από πρόσφυγες του εσωτερικού. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος, αεικίνητος και ακούραστος, τρέχει στην προκυμαία, στις γειτονιές, για να τους παρηγορήσει, να τονώσει το ηθικό τους. Επισκέπτεται τους προξένους των μεγάλων δυνάμεων. Τους παρακαλεί να δεχτούν πρόσφυγες στα καράβια τους. Καμμιά όμως ανταπόκριση στις αγωνιώδεις εκκλήσεις του.

Τον συμβουλεύουν μόνο όλοι, να εγκαταλείψει τη Σμύρνη για να σωθεί ο ίδιος. Αλλά εκείνος δεν κάμπτεται. «Αρχαία παράδοσις του ελληνικού κλήρου, αλλά και καθήκον του καλού ποιμένος» απαντά σταθερά ο μετά από λίγο εθνομάρτυρας, «είναι να παραμένει με το ποίμνιόν του… ΄Αν έφευγα, θα με κατεδίωκον αι σκιαί του Ιερού Πολυκάρπου και του Αγίου Γρηγορίου του Ε΄ ως προδότην και ανάξιον διάδοχόν των … Εφ' όσον και ένας ακόμη εκ των πιστών του ποιμνίου μου ευρίσκεται ενταύθα, είμαι υποχρεωμένος να μείνω και εγώ. Αδυνατώ να σας ακολουθήσω».

Τουρκία: «Πόλεμος» στο X για τη “Μεγάλη Επίθεση”

20 Αυγούστου, 2025

Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης

Διαδικτυακή αντιπαράθεση στην Τουρκία

Στην Τουρκία έχει ξεσπάσει έντονη διαδικτυακή αντιπαράθεση γύρω από τις αναρτήσεις του χρήστη Ömer Fârék στο X (πρώην Twitter), ο οποίος παρουσιάζεται ως «ερευνητής της περιόδου 1918–1922». Ο Fârék υποστηρίζει ότι η Γαλλία συνέβαλε στον σχεδιασμό της Μεγάλης Επίθεσης του 1922 [ΜΕΤΩΠΟ ΑΦΙΟΝ ΚΑΡΑΧΙΣΑΡ 13/26 Αυγούστου 1922]κατά των ελληνικών δυνάμεων — θέση που προκάλεσε την άμεση αντίδραση του ακαδημαϊκού Fatih Selçuk, ειδικού στις τουρκο-γαλλικές σχέσεις.

Ο Selçuk κατηγορεί τον Fârék για επιλεκτική χρήση αποσπασμάτων («cımbızlama») από επιστημονικές μελέτες, ώστε να στηρίζει αυθαίρετα συμπεράσματα. Όπως εξηγεί, η έρευνά του πράγματι καταγράφει επαφές Άγκυρας–Παρισιού λόγω του γαλλο-βρετανικού ανταγωνισμού, ωστόσο απορρίπτει κατηγορηματικά ότι η Γαλλία είχε συμμετοχή στον στρατιωτικό σχεδιασμό της επίθεσης.

«Η ιστορία δεν γράφεται με αποσπάσματα των 280 χαρακτήρων», σχολιάζει δηκτικά ο Selçuk, υπογραμμίζοντας ότι τέτοιες πρακτικές δηλητηριάζουν τον δημόσιο διάλογο και μετατρέπουν την ιστορική μνήμη σε εργαλείο πολιτικής εκμετάλλευσης. Η αντιπαράθεση αυτή δείχνει πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται πεδίο μάχης για την ερμηνεία της Ιστορίας, επιτρέποντας σε μεμονωμένες φωνές — ακόμη και χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση — να επηρεάζουν την κοινή γνώμη και να ενισχύουν εθνικιστικές τάσεις.
Πολιτική χρήση της ιστορίας στην Τουρκία

Στη σύγχρονη Τουρκία, αφηγήματα σαν αυτά που προωθεί ο Fârék αξιοποιούνται για να ενισχυθεί η εικόνα μιας χώρας «υπό διαρκή απειλή δυτικών συνωμοσιών». 

Μέσω του ελέγχου της εκπαίδευσης, της πληροφόρησης και των κοινωνικών δικτύων, η κυβέρνηση Erdoğan καλλιεργεί ένα ενοποιητικό αφήγημα υπό απειλή, αναβιώνοντας τη νεοοθωμανική ιδεολογία του AKP και περιορίζοντας την κοινωνική πολυφωνία.

Η διάσταση των μεγάλων δυνάμεων στη Μικρασιατική Καταστροφή

Στο βιβλίο του Μικρασιατική Εκστρατεία: Τα βήματα προς την καταστροφή (2020), ο Στρατής Χαραλάμπους υπογραμμίζει ότι η ελληνική ήττα δεν οφείλεται αποκλειστικά σε εσωτερικά λάθη και αδυναμίες. Αντίθετα, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι αντιτιθέμενες επιδιώξεις Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Ρωσίας στο πλαίσιο του «Ανατολικού ζητήματος».

Σήμερα που κάποιοι λυσσάνε να "ξηλώσουν το υφαντό του Κόσμου", «η μια βελονιά πλησίον της άλλης και όχι η μια βελονιά άνωθεν της άλλης»

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

"Εννιά χρονών ήταν η γιαγιά μου όταν έγινε η μεγάλη σφαγή της Σμύρνης.

Δυο μέρες πριν, την είχε πάρει μαζί του στη Μυτιλήνη ο νονός της, στρατιωτικός γιατρός, και γλίτωσε εντελώς τυχαία από τον αφανισμό.

Εννιά χρονών ασυνόδευτη προσφυγοπούλα, περίμενε στο λιμάνι της Μυτιλήνης , όπου έφταναν οι κατατρεγμένοι , μπας και βρει έστω κι έναν συγγενή της.

Δεν βρήκε ποτέ κανέναν.

Γονείς, παππούς, γιαγιά, πέντε μικρότερες αδελφές, θείοι, ξαδέλφια, όλοι χαμένοι, σκόρπια κόκαλα στο όνομα της Μεγάλης Ιδέας.

Η ασυνόδευτη γιαγιά μου κατέληξε δουλάκι στο αρχοντικό του νονού της.

Σχολείο δεν τη στείλανε.

Κέντημα δεν την αφήνανε να κάνει.

Ικέτευε για λίγες κλωστές , αλλά δεν της αγοράσανε ποτέ.

Κρυμμένη σε μια κόχη άκουγε τους δασκάλους που μπαινόβγαιναν στο σπίτι για να μορφώσουν τις κόρες του γιατρού και  θυμόταν καθαρά τις οδηγίες της δασκάλας του εργόχειρου.

«Η μια βελονιά πλησίον της άλλης, όχι η μια βελονιά άνωθεν της άλλης».

Η ασυνόδευτη γιαγιά μου συλλάβιζε με πείσμα όποια φυλλάδα ξέπεφτε στα χέρια της και κράτησε καλά φυλαγμένο το μοναδικό κέντημα που κατάφερε να φτιάξει με περισσεύματα από κλωστές και  χίλια παρακάλια.

Όταν μεγάλωσε, ερωτεύτηκε τον Μιχαλάκη, το πιο όμορφο παλικάρι της Μυτιλήνης, αλλά την πάντρεψαν με έναν άλλον. 

Την πρώτη νύχτα του γάμου της ο Μιχαλάκης της έκανε καντάδα κλαίγοντας κάτω από το παράθυρό της, όμως η γιαγιά  τράβηξε αποφασιστικά την κουρτίνα γιατί είχε μάθει πια καλά τον κανόνα του κεντήματος που ισχύει και στη ζωή.

«Η μια βελονιά πλησίον  της άλλης , όχι η μια βελονιά άνωθεν της άλλης».

Το ζευγάρι έφυγε για την Αλεξανδρούπολη, όπου ο παππούς έπιασε δουλειά στα μεταλλεία.

Από το 1930 που παντρεύτηκαν ως το 1940 απέκτησαν πέντε παιδιά.

Iστορία της Ελλάδας: Γιατί απέτυχε η ελληνική στρατηγική στη Μικρά Ασία την περίοδο 1919-1922;

Τι έγινε λάθος και οδηγηθήκαμε στη Μικρασιαστική Καταστροφή; Το νέο επεισόδιο του πόντκαστ Ιστορία της Ελλάδας αναλύει.

Είχε η Ελλάδα στρατηγική στη Μικρά Ασία την κρίσιμη περίοδο 1919-1922, και αν ναι, γιατί αυτή απέτυχε οικτρά, με αποτέλεσμα τη Μικρασιατικής Καταστροφή; Το podcast του Reader για την ελληνική ιστορία ανοίγει για άλλη μια φορά το κεφάλαιο της Μικρασιατικής περιπέτειας που καθόρισε την πορεία της χώρας στον 20;o αιώνα, αυτή τη φορά υπό το πρίσμα της θεωρίας διεθνών σχέσεων και της υψηλής στρατηγικής, με τη βοήθεια του κ. Διονύση Τσιριγώτη, επίκουρου καθηγητή στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Συγγραφέας ενός από τα σημαντικότερα βιβλία που έχουν εκδοθεί τα τελευταία χρόνια για την Καταστροφή, με τίτλο «Η Ελληνική Στρατηγική στη Μικρά Ασία 1919-1922», ο κ. Τσιριγώτης ξεδιπλώνει με ενάργεια και εκτενή αναφορά σε άγνωστες στο ευρύ κοινό λεπτομέρειες το διπλωματικό παρασκήνιο της εποχής, εξηγώντας τους στόχους και τα μέσα που χρησιμοποιούν τόσο η Ελλάδα, όσο και ο αντίπαλος της, αρχικά η Οθωμανική αυτοκρατορία και έπειτα η αναδυόμενη Κεμαλική Τουρκία, εν μέσω παγκόσμιων ανακατατάξεων και έντονου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αμελέ Ταμπουρού: Τα φρικτά τάγματα θανάτου της γενοκτονίας

Τα Τάγματα Εργασίας κατά τον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η είσοδος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε στη λήψη μέτρων κατά των χριστιανικών πληθυσμών.

 Επιτάξεις διαφόρων ειδών για τις ανάγκες του πολέμου, 

εμπόδια στην άσκηση των εμπορικών και οικονομικών δραστηριοτήτων Ελλήνων και Αρμενίων, 

μετατοπίσεις χριστιανικών χωριών προς την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας 

και η δημιουργία των ταγμάτων εργασίας αποτέλεσαν τα κύρια μέτρα πίεσης των μειονοτήτων. 

Κατά κύριο λόγο το σχέδιο αυτό εφαρμόστηκε έπειτα από υποδείξεις των Γερμανών, συμμάχων των Οθωμανών, οι οποίοι προσδοκούσαν να ασκήσουν μεγαλύτερη επιρροή στην αυτοκρατορία και να διαδραματίσουν ενεργότερο ρόλο στον οικονομικό και εμπορικό τομέα.

Η Τουρκία προχώρησε σε επιστράτευση όλων των Οθωμανών υπηκόων. 

Όσοι άνδρες ήταν άνω των 45 ετών δε στρατεύονταν αλλά σχημάτιζαν τα τάγματα εργασίας. Το μέτρο αυτό ήταν υποχρεωτικό και οι χριστιανικοί πληθυσμοί αρχικά δεν είχαν τη δυνατότητα εξαγοράς της θητείας. 

Οι άνδρες 20 – 45 ετών επιστρατεύθηκαν με το πρόσχημα της συμμετοχής τους στον πόλεμο, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε επανδρώνοντας με τη σειρά τους τάγματα εργασίας. 

Σταδιακά άρχισαν να φθάνουν πληροφορίες για τα δεινά και τις κακουχίες των επιστρατευμένων. Όσοι επρόκειτο να παρουσιαστούν δίσταζαν. Η τουρκική ηγεσία εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία αυτοί που δεν παρουσιάζονταν εντός 11 ημερών θα χαρακτηρίζονταν ως λιποτάκτες, θα συλλαμβάνονταν και θα δικάζονταν.

14 Ιανουαρίου 1915: Το υπόμνημα Μεταξά προς τον Βενιζέλο για τη Μικρά Ασία (PDF)

Στις 14 Ιανουαρίου 1915 ο επιτελάρχης και μετέπειτα δικτάτωρ Ιωάννης Μεταξάς σε υπόμνημά του προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τίτλο «Μικρά Ασία: δυνατότητες διανομής» προβάλλει ισχυρές επιφυλάξεις σχετικά με ενδεχόμενη εκστρατεία στο μικρασιατικό έδαφος.

Ένας από τους ενδιαφέροντες «διαλόγους» στη νεότερη ελληνική ιστορία αφορά τη διαφωνία του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Ιωάννη Μεταξά το 1915 (για την επιχείρηση των Δαρδανελίων και την έξοδο της Ελλάδας στον Μεγάλο Πόλεμο), στην οποία ενεπλάκη και το ζήτημα της Μικράς Ασίας. Οι θέσεις του Βενιζέλου ενσωματώθηκαν στα τρία υπομνήματά του προς τον βασιλιά· του Μεταξά, στα δύο υπομνήματά του τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 1915.

Τα έγγραφα αυτά αναδεικνύουν την υψηλής ποιότητας ανάλυση και των δύο ανδρών, στις θέσεις των οποίων όμως ενσωματώνονταν διαφορετικές οπτικές. Ο Μεταξάς προέβαλε ένα επιχείρημα το οποίο, έστω και συνδεδεμένο με την πολιτική της ουδετερότητας, θα μπορούσε να αποκληθεί «αμιγώς στρατιωτικό»: υπολόγισε το χειρότερο δυνατό σενάριο (δηλαδή της εισόδου της Βουλγαρίας στον πόλεμο) και βάσει αυτού μέτρησε τις διαθέσιμες στρατιωτικές δυνάμεις και αποτίμησε την αναλογία τους προς τους επιδιωκόμενους στόχους· θεωρούσε ότι η συμμετοχή στην εκστρατεία των Δαρδανελίων θα άφηνε την Ελλάδα με ανεπαρκείς δυνάμεις εναντίον βουλγαρικής εισβολής, ενώ στη Μικρά Ασία δεν υπήρχε σύνορο το οποίο να μπορεί να κρατηθεί στρατιωτικά.

Το υπόμνημα του Μεταξά μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ

Η εκπληκτική ομιλία του Μίμη Ανδρουλάκη με τίτλο "Ελευθέριος Βενιζέλος και Αριστερά"

Υπερ του Ελευθεριου Βενιζέλου με αναφορές στον Φλουράνς και στον Ν.Γιαννιό.Υπέρ της αποστολής του στρατού στην Σμύρνη.Οι λανθασμενες απόψεις της κομμουνιστικής διεθνους για το μακεδονικό.

Περιγραφή

Σήμερα το newshub.gr, παρουσιάζει μία εκπληκτική ομιλία του Μίμη Ανδρουλάκη με τίτλο "Ελευθέριος Βενιζέλος και Αριστερά - Το μυστικό της ρήξης". 

Μπροστά σε σειρά ακαδημαϊκών και μεταπτυχιακών φοιτητών, ο κορυφαίος συγγραφέας αναλύει την παρεξηγημένη, από αρκετούς, σχέση του Εθνάρχη με την Αριστερά και τα στελέχη της και μας δίνει πλήθος ανέκδοτων στοιχείων, μη καταγεγραμμένων απο την επίσημη ιστορία. 

Η Μικρασιατική Καταστροφή από τη σκοπιά του Έλληνα αιχμαλώτου

Το ξημέρωμα της 3ης Σεπτεμβρίου 1922 θα βρει τη Μ. Ασία άδεια από ελληνικό στρατό, με την Μ. Ασία στο έλεος του τουρκικού στρατού και τους Έλληνες μικρασιάτες στην οργή και στο έλεος του τουρκικού πληθυσμού, στην μετοικεσία και τη προσφυγιά.

Ο ελληνισμός της θα χαθεί στη σκοπιμότητα της ανταλλαγής.

Οι Έλληνες αιχμάλωτοι οδηγούνταν στα στρατόπεδα αιχμαλώτων σε φάλαγγες μετά από μαρτυρική πεζοπορία πολλών ημερών ακόμη και μηνών, oλοι μαζί μέσα στις φάλαγγες, αξιωματικοί και στρατιώτες, τουλάχιστον μέχρι να διαχωριστούν από τους Τούρκους. Οι αιχμάλωτοι ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί οδηγούνταν σε στρατόπεδα στο Κιρ Σεχίρ, μικρή πόλη νότια της Άγκυρας, και στην Καισάρεια. Οι στρατιώτες αιχμάλωτοι μοιράζονταν στοιβαγμένοι στα στρατόπεδα αιχμαλώτων του Ουσάκ, της Προύσας , του Μπαλουκεσέρ και άλλων περιοχών.

Γεύτηκαν όλοι, από το βαθμό του ανώτερου αξιωματικού μέχρι και του ανθυπασπιστή και του απλού στρατιώτη, το μαρτύριο της δίψας, τις πορείες θανάτου των Γεσίρ, υπάκουσαν ταπεινά στην εντολή «Τσικάρ» και απογυμνώθηκαν από κάθε ρούχο και ότι άλλο πολύτιμο είχαν πάνω τους. Πετροβολήθηκαν και μαχαιρώθηκαν, ραβδίστηκαν και γιουχαΐστηκαν από τα πλήθη, περιελούστηκαν με ακαθαρσίες ανθρώπινες και ζώων, διαπομπεύτηκαν και εξευτελίστηκαν παντοιοτρόπως, εκτελέστηκαν ψυχρά και αναίτια, περιφερόμενοι από πόλη σε πόλη και από χωριό σε χωριό της Ανατολίας, έτσι, για να χαρούν οι τούρκικοι πληθυσμοί τη νίκη των όπλων τους και να εκτονώσουν τα ταπεινά και βάρβαρα αισθήματά τους.

Πλημμύρισαν οι δρόμοι όλης της Τουρκίας με αξιοθρήνητες φάλαγγες αιχμαλώτων, που όποιος δεν τις είδε δεν μπορεί να φανταστεί τι θα πει ατίμωση λαού.

Μισότρελοι τέλος όλοι τους από τον τρόμο και τη ντροπή, γυμνοί, πεινασμένοι και αποζωομένοι, θα φτάσουν όσοι μπόρεσαν στα στρατόπεδα της αιχμαλωσίας τους.

Ο ανθυπασπιστής Κατηφόρης, διηγείται: «Πιαστήκαμε έξω από τη Σμύρνη πολλές χιλιάδες που είχαμε χάσει τα σώματά μας και κατεβαίναμε άτακτα προς τα παράλια. Mας έκλεισαν στα συρματοπλέγματα. Εκεί, ήρθαν πολλοί λυσσασμένοι τουρκοκρητικοί με μαχαίρια και έπεσαν σαν λύκοι ανάμεσά μας και σκότωναν πολλούς, χωρίς στη αρχή να τους εμποδίζει κανένας. Επειδή γινόταν αληθινή σφαγή και σηκώθηκε μεγάλη ταραχή μέσα στους αιχμαλώτους και από τα ξεφωνητά και τα ουρλιάσματα νόμιζες πως πολλά άγρια ζώα τρώγονταν μεταξύ τους, επεμβήκαν αξιωματικοί τους και σταμάτησε το κακό. Όχι από την επιθυμία να μας σώσουν αλλά γιατί φοβήθηκαν πως θα τους φεύγαμε».

Ο αμερικανός, γενικός πρόξενος στη Σμύρνη το 1922, Τζόρτζ Χόρτον, στο βιβλίο του «Τουρκία, η κατάρα της Ασίας» σημειώνει για τους Έλληνες αιχμαλώτους. «Πολλοί εκτελέστηκαν σε αποσπάσματα αλλά οι περισσότεροι-χιλιάδες δηλαδή, πέθαναν από τη πείνα , τις αρρώστιες και τις κακουχίες».

Οι μαρτυρίες των αιχμαλώτων για τη πόλη της Μαγνησίας, θέλουν όλες να είναι η πόλη αυτή, πόλη της φρίκης και του παραλόγου.

Σμύρνη 14 Σεπτεμβρίου 1922: Ποιοι εγκατέλειψαν τους Έλληνες στα χέρια των Τούρκων; Βλάσης Αγτζίδης

Η Σμύρνη στις φλόγες, οι άμαχοι Έλληνες στα χέρια των ορδών του Κεμάλ…13 και 14 Σεπτεμβρίου 1922…Οι «σύμμαχοι» παρακολουθούν από τα πολεμικά τους πλοία την ασύλληπτη σφαγή…Δεν κάνουν τίποτα … Θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί όλα αυτά, ακόμη και μετά από την κατάρρευση του μετώπου και την υποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων; Γιατί δεν είχε γίνει το αυτονόητο; Ποιοι άφησαν ανοχύρωτη τη Σμύρνη; Ποιοι δεν έκαναν όσα έπρεπε για να προστατεύσουν τον άμαχο πληθυσμό; Ποιοι δεν ήθελαν τους Έλληνες της Σμύρνης; Ποιοι φταίνε για όλα αυτά;

Το έπος της Μικρασίας και τα πετρέλαια που έφεραν την καταστροφή - Μελέτης Μελετόπουλος Καλεντερίδης

Το έπος της Μικρασίας και τα πετρέλαια που έφεραν την καταστροφή - Μελέτης Μελετόπουλος Καλεντερίδης

ΠΩΣ ΚΑΗΚΕ Η ΣΜΥΡΝΗ

Τη Σμύρνη την έκαψε ο Κεμάλ!

Και όχι μόνον έδωσε εντολή για το κάψιμό της, αλλά απολάμβανε και την καταστροφή της.

Αυτό το μαρτυρούν και το βεβαιώνουν ακόμα και Τούρκοι ιστορικοί.

Ιδού, λοιπόν, τα γεγονότα:

Αύγουστος 1922, Σμύρνη

Σύμφωνα με την τουρκάλα ιστορικό Αϊσε Χούρ, την ώρα που η Σμύρνη γινόταν παρανάλωμα του πυρός, με χιλιάδες ανθρώπους να καίγονται ζωντανοί στα σπίτια τους και χιλιάδες άλλους, σε κατάσταση πανικού, να παρακαλάνε στην προκυμαία για σωτηρία, ενώ τσέτες και στρατιώτες, σκότωναν, λήστευαν και βίαζαν κορίτσια και γυναίκες, ο Κεμάλ απολάμβανε ένα πλούσιο γεύμα, ως άλλος Νέρων, στο μπαλκόνι του σπιτιού της μελλοντικής συζύγου του, Λατιφέ. 

Σύμφωνα με την Αϊσε Χούρ: “Στην πυρκαγιά καταστράφηκε έκταση 2.6 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων. 

Κάηκαν 25.000 σπίτια, καταστήματα, εκκλησίες, αποθήκες. 

Μαζί με τους Έλληνες και Αρμένιους, που έφτασαν στη Σμύρνη καθώς τους κυνηγούσαν οι δυνάμεις των Τούρκων, ο πληθυσμός τους είχε φτάσει τους 500.000. 

Αν λάβουμε υπ’ όψη πως 380.000 άνθρωποι σώθηκαν με τα καράβια, και πως περίπου 180.000 άνθρωποι κάηκαν στην πυρκαγιά, η πόλη είχε «απελευθερωθεί» ήδη αυτόματα από τον πληθυσμό της.”

Σημειώνουμε, επίσης, ότι όλοι οι Ελληνες άρρενες 15-45 ετών συνελήφθησαν από τις ορδές του Κεμάλ και οδηγήθηκαν στα σώματα αναγκαστικής εργασίας και στάλθηκαν στα βάθη της Ανατολίας για ν’ ανοικοδομήσουν την νέα Τουρκία. 

Ελάχιστοι κατάφεραν να επιστρέψουν ζωντανοί... 

Οσοι ενδιαφέρεστε να μάθετε τις λεπτομέρειες, διαβάστε το βιβλίο του Ηλία Βενέζη: "Νούμερο 31328"

 

Όλα αυτά, ήταν έργο του Κεμάλ. 

ΠΩΣ ΚΑΗΚΕ Η ΣΜΥΡΝΗ 

Δεν υπάρχει πλέον ουδεμία αμφιβολία ότι η πυρπόληση της Σμύρνης ήταν έργο των Κεμάλ και Νουρεντίν. 

Ιδού πως περιγράφει ένας αυτόπτης μάρτυς. 

Ο George Horton, Πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη, στο βιβλίο του: “Η μάστιγα της Ασίας”: 

Αντιγράφουμε: 

“1. Οι δρόμοι πού οδηγούσαν προς στην Αρμενική συνοικία, φυλάγονταν από Τούρκους στρατιώτες φρουρούς και δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να μπει σ' αυτούς, όσο διαρκούσε η σφαγή. 

Μικρασιατική καταστροφή, Νομοτέλεια και Επιλογές - Γιώργος Μαυρογορδάτος

ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ:Τα πετρέλαια της Μοσούλης και η Μικρασιατική Εκστρατεία

ΠΗΓΗ: https://youtu.be/ylFJt_xyITs?si=8QcwPTJxBhXOQpba

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com