Ένα τολμηρό ζευγάρι σε διάλογο - Η κοινή πίστη χριστιανών και σοσιαλιστών σε έναν καλύτερο κόσμο - ας είναι και στα έσχατα. Το μοτίβο της αναγέννησης-ανάστασης, το μοτίβο του μεσσιανισμού . Μοτίβο κοινό με την παράδοση του εβραϊκού μυστικισμού και του Ευαγγελίου
Του Νίκου Ξυδάκη
Πολλές από τις φαινόμενες προστριβές Εκκλησίας και Πολιτείας είναι ιδιοτελείς και ψευδείς. Πρόκειται κυρίως για διαγκωνισμούς για το ποιος θα έχει την εξουσία, για διαγκωνισμούς για το ποιος νέμεται τον πλούτο. Στην πραγματικότητα, η πολιτική κοινωνία και οι πιστοί που αποτελούν το σώμα της Εκκλησίας δεν ενδιαφέρονται και τόσο για αυτή την κοκορομαχία. Αυτοί που ενδιαφέρονται είναι η οργανωμένη Εκκλησία, οι ιεράρχες -φυσικά όχι όλοι εξ αυτών- και οι πολιτικοί και πάλι όχι όλοι εξ αυτών. Κάποιες, δηλαδή, ελίτ είναι αυτές που κρατούν ζωντανή αυτή την ψευδοδιαμάχη, αυτή τη βατραχομυιομαχία.
Επίσης όμως ιδιοτελείς, εκτός θεολογίας και αντιδημοκρατικές, είναι και αυτές οι σχέσεις απόλυτης ταύτισης και εναγκαλισμού Εκκλησίας - Πολιτείας. Και εκεί έχουμε βαθύτατη ιδιοτέλεια, μια επιθυμία εξουσιαστικής κατίσχυσης.
Τα παραδείγματα στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα είναι πολύ ζωντανά. Θα αναφέρω τρια από τη γειτονιά μας, τη Μεσόγειο:
* Η περίπτωση της ιταλικής χριστιανοδημοκρατίας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και πώς αυτή κατέρρευσε από τα σκάνδαλα που αναδύθηκαν μέσα από την ταύτισή της με τις σκοτεινές τραπεζικές δραστηριότητες του Βατικανού και τα συμφέροντα της μαφίας, μετά τις δεκάδες δίκες που έγιναν χωρίς να καταλήξουν πουθενά. Όλη η ιταλική περιπέτεια στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα είναι συνυφασμένη με αυτό το στοιχείο.
* Στην Ισπανία έχουμε το φαινόμενο του Opus Dei και την ταύτιση του σκληρού καθολικισμού με τον φρανκισμό, τη δικτατορία της ισπανικής Ακροδεξιάς στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.
* Τέλος, η ελληνική εμπειρία. Εδώ έγινε μια βίαιη χρησιμοποίηση της Εκκλησίας και της Ορθοδοξίας από την Ακροδεξιά, στον Μεσοπόλεμο από το φασιστικό καθεστώς Μεταξά και στη μεταπολεμική περίοδο από το εμφυλιοπολεμικό κράτος, με αποκορύφωμα την επταετή δικτατορία των συνταγματαρχών 1967-1974, η οποία επέβαλε ως επίσημο δόγμα το «Ελλάς Ελλήνων χριστιανών».
Και στους τρεις πυρήνες βλέπουμε πρόδρομες μορφές αυτού που αναδύεται τώρα στην Ευρώπη από την ευρωπαϊκή Ακροδεξιά και ονομάζεται λευκά χριστιανικά έθνη, λευκά χριστιανικά κράτη. Ο Όρμπαν στην Ουγγαρία, ο Κουρτς στην Αυστρία, ο Κατσλίκσνι στην Πολωνία, ακροδεξιοί στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, την Ιταλία, παντού, λένε αυτό το πράγμα, το οποίο μόλις και καλύπτει τον αποκρουστικό αντισημιτισμό τους, αλλά στο βάθος έναν εξίσου βαθύ και αποκρουστικό αντιισλαμισμό.
Ετερόδοξοι και αιρετικοί
Αυτό το τολμηρό ζευγάρι, αριστεροί και χριστιανοί, σε διαρκή διάλογο δεν είναι τόσο καινούργιο αν θεωρήσουμε τον μαρξισμό ως τη νεωτερική έκφραση μιας παλιάς άτυπης Αριστεράς, αυτής των ετερόδοξων, των εξεγερμένων και των επαναστατών. Θεωρώ πως μπορούμε, παράτολμα ίσως, να βρούμε κάποιες αναλογίες σε κινήματα αιρετικών ή ετεροδόξων μέσα στον χριστιανισμό ήδη από το 10ο, τον 12ο αλλά και αργότερα τον 15ο και τον 16ο αιώνα.