Οθωμανικά σύνδρομα και οθωμανική επαρχία

Μία από τις στάσεις του μετρό Θεσσαλονίκης (φωτ.: ΜΟΤΙΟΝΤΕΑΜ / Βασίλης Βερβερίδης)

Ο Παντελής Σαββίδης με αφορμή τα εγκαίνια του μετρό γράφει για την εγκατάλειψη της Θεσσαλονίκης

Πληθώρα κυβερνητικών παραγόντων –με την τοπική φρουρά τους να στριμώχνεται για μια φωτογραφία μαζί τους– κατέκλυσαν τη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια ενός έργου το οποίο όχι μόνο έπρεπε να είχε τελειώσει προ πολλού αλλά και να άρχιζε από τις δυτικές παρυφές της πόλης (Σίνδος) και να έφθανε στο αεροδρόμιο. Τότε θα είχε κάποιο νόημα.

Αντ’ αυτού μιλάμε για ένα ανέκδοτο 9 χιλιομέτρων, το οποίο πήρε 30 χρόνια για να γίνει και κόστισε τριπλάσιο ποσό από το προβλεπόμενο. Λέγεται πως το κόστος του έφθασε τα 3 δισ. από 1 δισ. του αρχικού προϋπολογισμού.

Το σύνηθες άθλημα σ’ αυτή τη χώρα είναι η διαφθορά. Είναι τόσο εκτεταμένη και τόσο βαθιά όσο, ίσως, σε καμιά βαλκανική χώρα.

Σχεδόν το σύνολο των έργων που ολοκληρώνονται μετά από δεκαετίες έχει χρηματοδοτηθεί επανειλημμένως, με το παρακράτος των πολιτικών και οικονομικών παραγόντων να λυμαίνεται τα κονδύλια. Η Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία στατιστική της ΕΕ, είναι η πιο φτωχή χώρα της Ευρώπης. Ακόμη και από τη Βουλγαρία.

Τις βαλκανικές χώρες τις γνώρισα καλά τη δεκαετία του 1990 και του 2000. Για αρκετά χρόνια οι κάτοικοί τους ζούσαν στην απόλυτη φτώχεια. Σήμερα όλες βρίσκονται σε καλύτερη θέση και καλύτερες προοπτικές από μια διεφθαρμένη χώρα όπως η Ελλάδα.

Το μετρό της Θεσσαλονίκης, για το οποίο θα διαβάσετε πολλά προπαγανδιστικά σήμερα, περικλείει όλη την αγωνία και όλες τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας.

Καταρχάς πρόκειται για μια γραμμή μήκους 9 χιλιομέτρων, η οποία τίποτε ουσιαστικό δεν θα προσφέρει στη συγκοινωνιακή ανακούφιση της πόλης. Περισσότερο θα χρησιμοποιηθεί ως μια εναλλακτική βόλτα, από τις μητέρες για τα μικρά παιδιά τους.

Ο κ. Μητσοτάκης μπορεί να πετάει χάντρες στους ιθαγενείς, αλλά ας γνωρίζει πως στην πόλη εκτός από την αθηναϊκή φρουρά, όπως εκφράζεται από το πολιτικό προσωπικό της, τους οικονομικούς παράγοντές της και τα μέσα ενημέρωσής της, υπάρχουν και πολίτες της που δεν δελεάζονται και στέκονται κριτικά. Του το απέδειξαν σε μερικές εκλογικές αναμετρήσεις, θα το αντιληφθεί και στις επερχόμενες.

ΑΘΗΝΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ: Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

(Από 1:28:00 - 1:47:00)

[...] Δὲν εἶμαι αἰσιόδοξος. Ἡ ἡγεσία τῆς χώρας, ἡ κάθε μορφῆς ἡγεσία, δὲν ἔχει κανένα ὅραμα. Βουτηγμένη στὴ διαφθορὰ καὶ τὴν ἐξουσιομανία τὸ μόνο ποὺ τὴν ἐνδιαφέρει εἶναι ὁ πλουτισμός. Διακρίνεται ἀπὸ μιὰ ὑποκουλτούρα, ὅπως καταγράφεται στὰ ἀθηναϊκὰ ξενυχτάδικα καὶ τὰ τηλεοπτικὰ πρωινάδικα. Μιὰ τέτοια ἰθύνουσα τάξη ὁδηγεῖ τὴ χώρα στὴν παρακμή. Μιὰ χώρα ποὺ φθίνει δημογραφικά, ἀλλοιώνεται ἐθνοτικά, καὶ ἐγκαταλείπεται πολιτιστικὰ σὲ ρεύματα ποὺ δὲν ἔχουν καμμιὰ σχέση μὲ τὴν παράδοσή της. Ἔχει ταυτίσει τὴν Ἑλλάδα μὲ τὴν πρωτεύουσά της καὶ ἔχει μιὰ ἀνομολόγητη πεποίθηση πὼς ὁ λοιπὸς ἐσωτερικὸς χῶρος εἶναι ἀθηναϊκὴ ἀποικία. 

 

[...] Μὲ τὴν ἐπίκληση τοῦ ἰδεολογήματος ὅτι τὸ ἔθνος καὶ τὸ κράτος κινδυνεύουν ἐξορκίζεται κάθε φορὰ ἡ κυρίαρχη ἀντίθεση στὴ νεοελληνικὴ κοινωνία, πού, κατὰ τὴν ἄποψή μου, εἶναι ἡ ἀντίθεση κέντρου-περιφέρειας. Δὲν τὸ νοιώθετε, διότι ζεῖτε στὴν πολυκοσμία τῆς Ἀθήνας, μὲ τὰ δικά σας προβλήματα, ἀλλὰ στὴν ἑλληνικὴ περιφέρεια τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι μόνο ὑπαρκτό, ἀλλὰ τὴν ἀπασχολεῖ ἔντονα. 

Ὁ κάθε ἡγετίσκος ποὺ ἀναλαμβάνει πρωθυπουργὸς ἔχει τὴν ἐντύπωση πὼς μπορεῖ νὰ συγκεντρώνει τὰ πάντα στὴν Ἀθήνα χωρὶς νὰ δικαιοῦται κάποιος νὰ τοῦ φέρει ἀντίρρηση. Τὸ ἀντίστροφο, ἡ ἀποσυγκέντρωση δηλαδή, εἶναι σχεδὸν ἀκατόρθωτη διαδικασία. 

[...]  Ἀκόμη καὶ ὁ σημερινὸς πρωθυπουργός, ὁρισμὸς τοῦ ἀμοραλιστή, ἀπέτυχε, νομίζω, νὰ πείσει τοὺς ὑπαλλήλους ὑπουργείων νὰ μετακινηθοῦν στὰ ὅρια τῆς πρωτεύουσας. 

Ὁ συγκεντρωτισμὸς εἶναι ἡ κυρίαρχη ἰδεολογία καὶ στὸ ἑλληνικὸ κράτος καὶ στὴ νεοελληνικὴ κοινωνία, λὲς καὶ ὑπάρχει κάποια μαύρη τρύπα στὴν Ἀθήνα ποὺ τραβᾶ τὸν κόσμο στὸ λεκανοπέδιο. Ἡ μαύρη τρύπα, ὅμως, εἶναι ὁ θάνατος τῶν ἄστρων. 

[...] πιστεύω πὼς ὁ συγκεντρωτισμὸς ἤ καλύτερα ἡ ἰδεολογία τοῦ ἀθηναϊσμοῦ εἶναι βασικὴ αἰτία τῆς ἑλληνικῆς παρακμῆς καὶ κατάρρευσης, ποὺ θέτει ὑπαρξιακὰ γιὰ τὸ ἔθνος καὶ τὸ κράτος ἐρωτήματα. Μὲ μιὰ διευκρίνηση: ὅταν μιλᾶμε γιὰ ἀθηναϊκὴ ἰδεολογία καὶ ἀθηναϊκὸ κράτος δὲν ἑστιάζουμε στοὺς κατοίκους τοῦ λεκανοπεδίου. Μπορεῖ οἱ πρωταγωνιστὲς τῆς συντήρησής του νὰ εἶναι Θεσσαλονικεῖς, Πελοποννήσιοι, Στερεοελλαδίτες καὶ νησιῶτες. Μιλᾶμε γιὰ ἕνα σύστημα ἀντιλήψεων καὶ συμπεριφορῶν ποὺ θεωρεῖ δεδομένο ὅτι τὰ πάντα πρέπει νὰ συγκεντρωθοῦν στὴν Ἀθήνα. Ἡ ὑπόλοιπη ἐπικράτεια θὰ συντηρηθεῖ ἀπὸ τὰ ἀποφάγια, κι ἄν θέλει νὰ συμμετάσχει στὸ ἐθνοκρατικὸ γίγνεσθαι, ἄς μετακινηθεῖ στὴν πρωτεύουσα. 

1922: Από τη Μεγάλη Ιδέα στη Μεγάλη Ανάμνηση

 

 

 

Μάρτος Δημήτρης

Το 1922, η Mικρασιατική Kαταστροφή ανέτρεψε το κλίμα ανάτασης και ελπίδας που δημιούργησαν η επανάσταση του 1821, οι βαλκανικοί πόλεμοι (1912-13) και η Συνθήκη των Σεβρών (1920). Η προσδοκία που συμπυκνώθηκε για αιώνες στις παραλλαγές του θρήνου «…πάλι δικά σας θάναι», ενώ φαινόταν αρχικά να επιτυγχάνεται, στην κρίσιμη στιγμή, όμως, δημιουργήθηκε πολιτική κρίση, με το θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου, που οδήγησε στην εκλογική ήττα του Βενιζέλου (1920) και στη μυστηριώδη αλλαγή των “συμμάχων’’.

Το 1922 ο ελληνικός στρατός θα γίνει άθυρμα των διχαστικών αγκυλώσεων των πολιτικών ηγεσιών και θα υποστεί ταπεινωτική ήττα. Η συνειδητοποίηση της μεγάλης εδαφικής και πολιτισμικής καταστροφής θα εσωτερικεύσει τη μοιρολατρία και την ανημποριά στην εθνική ταυτότητα. Όλοι διαισθάνονταν ότι ο Ελληνισμός, ως ιστορική και γεωγραφική κατηγορία, τελείωσε και αυτή η αίσθηση, σε συνδυασμό με την συνειδητοποίηση της αδυναμίας τους να παρέμβουν, μετατρέπεται σε μεγάλο πόνο.

Πρακτικά, ο μεγάλος πόνος μεταφραζόταν σε αυτοκτονίες (Καρυωτάκης) ή σε αναζήτηση υποκατάστατων της Μεγάλης Ιδέας. Ο Σεφέρης γράφει το “Μυθιστόρημα” και ο Ελύτης “το Άξιον Εστί”, που είναι διακηρύξεις διατήρησης της Μεγάλης Ιδέας, όχι με πολεμιστές, πόλεις και εδάφη, αλλά με λέξεις και εικόνες. Ο Βάρναλης και ο Ρίτσος θα βρουν υποκατάστατο της ρωμηοσύνης στις σοσιαλιστικές ιδέες, που φέρνουν οι Δυτικοευρωπαίοι και οι εξελίξεις στη Ρωσία.

Ο Βάρναλης, επιπλέον, με το «Δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα / προσμένοντας ίσως κάποιο θάμα», διαπιστώνει την ανυπαρξία εσωτερικής δυναμικής ανάτασης. Ο Παλαμάς, σοκαρισμένος από την καταστροφή, θα αναδιπλωθεί τα χρόνια του υπερρεαλιστικού μεσοπολέμου, με τους στίχους του: «Θα διαβούμε και στεριά και πέλαγο / Θα σταθούμε, όπου το πόδι δεν μπορεί / Τούρκου κανενός να μας πατήσει», για να αναθαρρέψει όταν οι Έλληνες θα ξαναβγούνε στο βουνό ως πολεμιστές (1940).

1922 και Μεγάλη Ανάμνηση

Τούμπα, Ιράν, Καμπότζη, Βιετνάμ!

Ο ΠΑΟΚ και ο λαός του ΠΑΟΚ δεν εκφράζουν μόνο τη Βόρειο Ελλάδα αλλά όλη την ελλαδική περιφέρεια που υποφέρει από την ανισότητα και τον υδροκεφαλισμό του αθηναϊκού κράτους. Ο ΠΑΟΚ και η Θ4 είναι φωνή λαού, διάδοχος του βυζαντινού ιπποδρόμου, τόπος ιερής άμυνας και ταξικού αγώνα.

Είμαστε ο λαός που θαύμασε ο Μαραντόνα. Ο λαός που τίμησε τον Παύλο Φύσσα εντός γηπέδου, ο λαός των προσφύγων, των εργατών και των αγροτών. Είμαστε ο λαός του ΠΑΟΚ, μιας ομάδας με βαθύ ταξικό πρόσημο και ζωντανή την παράδοση της αντίστασης. Είμαστε η ομάδα που γέννησε τα ωραιότερα και πιο διαδεδομένα λαϊκά συνθήματα, είμαστε αυτοί που αρνούνται να ανήκουν εις την Δύσιν. Είμαστε ντε φάκτο τρομοκράτες – δεν υπάρχει αθηναϊκή κυβέρνηση που να μη μας φοβήθηκε και να μη μας λασπολόγησε, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Γι’ αυτό και η «νομοθετική ρύθμισή» τους μόνο προσβολή μπορεί να θεωρηθεί [αν νομίζουν ότι ο λαός μας θα ανεχτεί κάτι τέτοιο, οτι αυτη η εξευτελιστικη «χαρη» θα περασει ετσι, είναι βαθιά νυχτωμένοι, να τους πείτε].

Δημήτρης Μάρτος. Με το όραμα της πόλης και του πολίτη

Συνέντευξη στη  Δήμητρα Σμυρνή

Αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, συγγραφέας, με συμμετοχή σε πολιτικούς και εθνικούς αγώνες από τα φοιτητικά του χρόνια, ο Δημήτρης Μάρτος είναι από κείνους τους ανθρώπους, που η ανησυχία τους για τα κοινά αποτελεί πηγή στοχασμού και  έκφρασης λόγου προσωπικού, που κατατίθεται με τόλμη.

Σεμνός και αθόρυβος στην προσωπική του ζωή, εκφράζεται εδώ και πολλά χρόνια κυρίως μέσα από τα βιβλία του, όπου η αγωνία για τον τόπο του παρουσιάζεται  ανάγλυφα.

Ο Δημήτρης Μάρτος μιλά στη faretra.info για την επιστημονική και πολιτική του διαδρομή, μιλά για το ελλαδικό και διεθνές πολιτιστικό και πολιτικό τοπίο, που διαμορφώνει τον σημερινό Έλληνα, για την πόλη του τη Βέροια, κάνοντας διαπιστώσεις και προτάσεις με γνώση αλλά και βαθιά αγάπη γι' αυτήν, δίνοντας τελικά το πορτρέτο του πολίτη και της πόλης, όπως εκείνος το οραματίζεται, σε μια Ελλάδα που έχει χάσει τη μνήμη και την ταυτότητά της.

Βέροια, 1956- 1974. Γεννιέστε εδώ, μεγαλώνετε εδώ. Ποιες είναι οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις από την πόλη και την εποχή, πριν φύγετε για σπουδές  στη Φλωρεντία; Η οικογένεια, το σχολείο, οι άνθρωποι, το πολιτικό σκηνικό;

Όταν γεννήθηκα  το Φλεβάρη του 1956, οι γονείς μου μετασχηματίζονταν από κτηνοτρόφοι του Βερμίου σε αγρότες του κάμπου. Το 1962, ενόψει του αιτήματος της σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ και την άρση του προστατευτισμού για τα κτηνοτροφικά προϊόντα, απελευθερώθηκαν οι εισαγωγές από τη Βουλγαρία, ρίχνοντας τόσο πολύ τις τιμές των εγχώριων αιγοπροβάτων, που αναγκάστηκαν να τα πουλήσουν και να αγοράσουν χωράφια στο βάλτο του Σταυρού και του Σκυλιτσίου. Αυτή η μετάβαση είχε ένα κόστος ψυχολογικό, πολιτισμικό… είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση.

Μεγάλη η οικονομική εξάρτηση της Ελλάδας από την πρωτεύουσα - Στο 19,8% η συνεισφορά της Αθήνας στο ΑΕΠ

Στην τελευταία θέση το Βερολίνο, καθώς αν η γερμανική πρωτεύουσα αποκοπεί από τη Γερμανία, το ΑΕΠ της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης θα ενισχυθεί κατά 0,2%.

Εντυπωσιακά είναι τα στοιχεία για τη συνεισφορά της Αθήνας στο ΑΕΠ της Ελλάδας, καθώς φιγουράρει στην πρώτη θέση της σχετικής λίστας για την οικονομική ισχύ των μεγάλων πόλεων, μεταξύ 15 ευρωπαϊκών κρατών. 

Ειδικότερα, εάν η Αθήνα «αποκοπεί» από την υπόλοιπη Ελλάδα, το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 19,8%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Statista, για την οικονομική ισχύ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. 

Ακολουθεί στη δεύτερη θέση η πρωτεύουσα της Σλοβακίας, Μπρατισλάβα, με τη συρρίκνωση του ΑΕΠ στο -18,9%.

Στην τρίτη θέση συναντάμε τη γαλλική πρωτεύουσα, με τη συνεισφορά του Παρισού στο ΑΕΠ της Γαλλίας να φτάνει το 14,2%.

Στην τελευταία θέση βρίσκεται το Βερολίνο, καθώς αν η γερμανική πρωτεύουσα αποκοπεί από τη Γερμανία, το ΑΕΠ της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης θα ενισχυθεί κατά 0,2%.