Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η "Ανατολή" είναι ήδη μια ρατσιστική και αποικιοκρατική κατηγορία, ένας τόπος της φαντασίας μας»

16 Μαΐου 2025 4059

Μιλήσαμε με τον Φώτη Τερζάκη με αφορμή την πρόσφατη επανακυκλοφορία της μετάφρασής του της περίφημης μελέτης του Έντουαρντ Σαΐντ (Edward Said) «Οριενταλισμός», στη σειρά «Κάλλιστος» των εκδόσεων Σάλτο.

Στον Κ.Β. Κατσουλάρη

Λίγα είναι τα βιβλία για τα οποία μπορούμε να πούμε ότι συνέστησαν έλα ολόκληρο πεδίο, ένα καινούργιο αντικείμενο μελέτης. Αν και στη σκέψη δεν υπάρχει παρθενογένεση, ο Οριενταλισμός του Έντουαρντ Σαΐντ είναι ένα από τα σπάνια αυτά βιβλία που χωρίζουν την ιστορία της σκέψης σε ένα πριν και ένα μετά, εγκαινιάζοντας έναν ολόκληρο κλάδο σπουδών, τις λεγόμενες «Μετααποικιακές σπουδές». 

Η επανέκδοσή τους στη χώρα μας, από τις εκδόσεις Σάλτο, στη σειρά «Κάλλιστος» (είχαν εκδοθεί από τις εκδόσεις Νεφέλη, το 1996, σε μετάφραση Φώτη Τερζάκη και τότε) θα αποτελούσε ούτως ή άλλως εκδοτικό γεγονός, μια και τέτοια βιβλία δεν πρέπει να λείπουν από την αγορά. Στη συγκεκριμένη συγκυρία, δε, όπου ο δυτικός άνθρωπος αντιμετωπίζει ξανά με κυνισμό (που βαφτίζει πραγματισμό) τους πολιτισμικά διαφορετικούς από εκείνον, το βιβλίο τούτο πρέπει να διαβαστεί και να συζητηθεί ξανά, ειδικά από τους νεότερους. Μιλήσαμε με τον Φώτη Τερζάκη, μεταφραστή του βιβλίου, αλλά και διανοούμενο με καίρια πολιτική σκέψη.

O Οριενταλισμός του αμερικανοπαλαιστίνιου διανοητή Έντουαρντ Σαΐντ έχει εγγραφεί ως ένα από τα πιο επιδραστικά έργα του τέλους τού εικοστού αιώνα (κυκλοφόρησε το 1978), αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπουμε την αποικιοκρατία. Θα θέλατε να μας πείτε, καταρχάς, δυο λόγια για την ιστορία της πρόσληψής του;

Ούτε ένα δάκρυ για την Ανατολή...

Θα πρέπει να θυμηθούμε τώρα που το δάκρυ κύλησε για την καταστροφή της Παναγίας των Παρισίων και όλα αυτά τα μνημεία της Ανατολής που καταστράφηκαν στην Ανατολή με δυτικά όπλα! 

Πρέπει να πάψουμε να να βλέπουμε τον κόσμο, ιδιαίτερα εμείς οι Έλληνες- τα πρώτα θύματα το 1204- με οριενταλιστική ματιά.

 Ο ναός της φωτογραφίας στην Υεμένη, καταστράφηκε με όπλα που παρείχαν δυτικοί "σύμμαχοι" στους Σαουδάραβες... Το ίδιο έγινε σε προστατευόμενα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς σε Ιράκ, Συρία, Γιουγκοσλαβία... Ούτε ένα δάκρυ...

ΓΕΡΟΜΟΡΙΑΣ

ΜΥΩΠΙΚΟΣ ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ!!!

Μια ιστορικός που σπάει στερεότυπα

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ

Καθώς διηγείται στην «Κ» την ιστορία μιας γυναίκας που είδε έναν παράδοξο εφιάλτη –ένα αστείο που αποτυπώνει την αμφιθυμία σε ό,τι αφορά το κομμουνιστικό παρελθόν χωρών της Ανατολικής Ευρώπης– η Βουλγάρα ιστορικός Μαρία Τοντόροβα –με Eλληνίδα γιαγιά, ο πατέρας της Nikolay Todorov ήταν διεθνούς φήμης ιστορικός και πρέσβης στην Ελλάδα από το 1979 έως το 1983– μοιάζει να θέλει να σπάσει στερεότυπα για μία ακόμη φορά. Η πρώτη κατεγράφη πριν από 20 χρόνια, με την έκδοση του βιβλίου της «Imagining the Balkans» (στα ελληνικά «Βαλκάνια. Η Δυτική Φαντασίωση», 2000), κατά των στερεοτύπων που αποδίδονται στους λαούς των Βαλκανίων: επιθετικότητα, υποανάπτυξη και όχι μόνο. Η Τοντόροβα, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Illinois Urbana-Champaign των ΗΠΑ, βρέθηκε στην Ελλάδα, καθώς αναγορεύθηκε επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

– Εισαγάγατε στην ιστορική επιστήμη την έννοια του «βαλκανισμού». Πώς την ορίζετε;

– Ο «βαλκανισμός» υποδηλώνει την ιδέα ότι οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις στα φαινόμενα εντός των Βαλκανίων είναι στο πλαίσιο μιας συζήτησης ή ενός σταθερού συστήματος από στερεότυπα που θέτουν τα Βαλκάνια σε γνωστικό στενό κορσέ. Η ανάλυση βασίστηκε στη μεταφορική και υποτιμητική χρήση της έννοιας «βαλκανικό» από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, που είναι συνυφασμένη με επιθετικότητα, έλλειψη ανοχής, αγριότητα, υποανάπτυξη, ημι-απολίτιστο πληθυσμό, ημι-ανατολίτικο και κατακερματισμό. Αυτά τα στερεότυπα, μολονότι προέκυψαν σχετικά πρόσφατα, απορρέουν από ένα βαθύτερο στρώμα συγκρούσεων ανάμεσα στον Καθολικισμό και την Ορθοδοξία, στην Ευρώπη και την Ασία, τη Δύση και την Ανατολή και ιδιαιτέρως τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ.