Λεξιλογικά

Του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ             

 Ελευθεροτυπία 20-9-2014X.K. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.

Και για να τελειώνουμε και μ' αυτούς που κάνουν τρομοκρατία με το φανατικό τους πατριωτισμό και με αυτούς που μας τρομοκρατούν μην τυχόν και βάλουμε στην κουβέντα μας τη λέξη «γένος», «έθνος» και «πατρίδα». Ε, λοιπόν, η ονομάτων επίσκεψις μας καθοδηγεί να πλησιάζουμε με σεμνότητα και νηφαλιότητα τις έννοιες.

Και η λέξη «γένος» παράγεται από το ρήμα γίγνομαι (κι όχι γεννώμαι), που σημαίνει εξελίσσομαι, άρα το γένος είναι μια οντότητα προερχόμενη από μια συνεχή εξέλιξη.

Από την ίδια ρηματική ρίζα προέρχεται η «Γένεσις» της Αγίας Γραφής, που σημαίνει τη νομοτελειακή εξέλιξη του σύμπαντος κόσμου μετά το Γενηθήτωσαν του Δημιουργού ή της τύχης ή της Φύσης· δεν πέφτω στην παγίδα, εγώ, των ιδεολογημάτων.

Η λέξη «έθνος» σημαίνει ομάδα που έχει κάποια αναγνωρίσιμα κοινά χαρακτηριστικά. Στον Ομηρο και στους αρχαίους υπάρχουν και τα έθνη των ορνίθων, το σμάρι των πουλιών, π.χ. τα αποδημητικά, τα λιμναία, τα αρπακτικά κ.τ.λ.

Και η λέξη «πατρίς» είναι επίθετο, αδελφοί, επίθετο. Στον Ομηρο ευρίσκεται ως επίθετο του ουσιαστικού γαία, πατρίς γαία, η γη του πατέρα μου. Εκεί που γεννήθηκε, μόχθησε, παντρεύτηκε, τεκνοποίησε, όργωσε, ψάρεψε και πέθανε και θάφτηκε ο πατέρας μου.

Καμιά μεταφυσική, καμιά ιδεολογία, καμιά φανατική σημαία. Ακόμη και το λεκτικό υβρίδιο «Μητέρα Πατρίς» σημαίνει η μήτρα-γαία από την οποία γεννήθηκε ο πατέρας. Τα άλλα όλα είναι λεκτικός φασισμός.

Εθνικισμός είναι να μισείς τις πατρίδες των Άλλων. 

Αυτο-αποικισμός είναι να μισείς τη δικιά σου πατρίδα, που σημαίνει να υιοθετείς την ελιτίστικη άποψη του αποικιοκράτη για σένα και τον τόπο σου.

Και αυτό δεν είναι αντι-φασισμός, αυτοηττώμενος μαζοχισμός είναι.

Αντώνης Ανδρουλιδάκης 

Πατριωτισμός εναντίον εθνικισμού

Θανάσης Γιαλκέτσης

Το καλύτερο και πιο ισχυρό αντίδοτο στην απειλητική άνοδο των εθνικισμών στον σύγχρονο κόσμο είναι ο δημοκρατικός πατριωτισμός. Αυτό υποστηρίζει ο Μαουρίτσιο Βίρολι στο τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Nazionalisti e patrioti» (Laterza 2019). Σύμφωνα με τον Ιταλό στοχαστή, που είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, υπάρχει ουσιώδης διαφορά και αντίθεση ανάμεσα στον δημοκρατικό πατριωτισμό και τον εθνικισμό, ανάμεσα στην ιδέα της πατρίδας νοούμενης ως κοινότητας ελεύθερων πολιτών και την ιδέα του έθνους νοούμενου ως πολιτισμικά ομοιογενούς κοινότητας.

H έννοια του εθνικισμού, όπως υιοθετήθηκε αρχικά από τον Χέρντερ, περιγράφει και δικαιολογεί την προκατάληψη που ενθαρρύνει τα άτομα να αγαπούν το δικό τους έθνος περισσότερο από τα άλλα ή ακόμη και να περιφρονούν ή να μισούν τους άλλους λαούς. Η γλώσσα του εθνικισμού γεννιέται για να καταπολεμηθούν πρωτίστως ο κοσμοπολιτισμός και ο ρεπουμπλικανικός πατριωτισμός που συναντάμε στην πολιτική σκέψη του Διαφωτισμού.

Ο ρεπουμπλικανικός πατριωτισμός, όπως εκφράζεται για παράδειγμα από τον Ρουσό, υποστηρίζει την αγάπη και την αφοσίωση στην πατρίδα νοούμενη ως ελεύθερη ένωση πολιτών που έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Εγκωμιάζει επομένως και υπερασπίζεται την πολιτική ελευθερία και τη δικαιοσύνη και υπαγορεύει τον σεβασμό προς όλους τους λαούς. Αληθινοί πατριώτες δεν είναι εκείνοι που περιφρουρούν την εθνική και θρησκευτική «καθαρότητα» των λαών, αλλά εκείνοι που συμμετέχουν ενεργά στη δημόσια ζωή υπερασπιζόμενοι το κοινό καλό και είναι αφοσιωμένοι στην αξία της αλληλεγγύης τόσο εντός όσο και εκτός των εθνικών συνόρων. Ο Τζουζέπε Ματσίνι ήταν εκείνος που, στον καιρό του, κατανόησε καλύτερα την αντίθεση μεταξύ πατριωτισμού και εθνικισμού.

Λαϊκισμός και ρεαλισμός

του Κώστα Νάκου

Ορισμένοι στην Ευρώπη θεωρούν ότι ο λαϊκισμός αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό πολιτικό γνώρισμα στην εποχής μας. Ο λαϊκισμός βέβαια υπάρχει από τότε που υπάρχουν οι λάσπες, αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία. Σήμερα είναι που τον ανακάλυψε η Ευρώπη.

Όπως έλεγε και ο Βενιζέλος «ο λαϊκισμός βρίσκεται στο επίκεντρο των αναλύσεων για τη σημερινή κατάσταση των δυτικών κοινωνιών». Στην Ευρώπη λοιπόν δεν έχουμε άνοδο του εθνικισμού και του φασισμού. Όχι. Έχουμε άνοδο του λαϊκισμού. Γιατί τα μισάνθρωπα αισθήματα προς κάθε τι το διαφορετικό από την πλευρά του Αυστριακού Στράχε, του  Ολλανδού Βίλντερς, της Γαλλίδας Μαρί Λεπέν, του Ούγγρου Όρμπαν και άλλων, δεν είναι εθνικιστικός ρατσισμός, δεν είναι φασισμός, είναι λαϊκισμός.

Η επίκληση του λαϊκισμού όμως είναι η εύκολη υπεκφυγή. Γιατί πώς θα μπορούσαν διαφορετικά οι άλλοτε θιασώτες της παγκοσμιοποίησης να μην ταυτιστούν με αυτούς που σήμερα μιλάνε και εφαρμόζουν τα κλειστά εθνικά σύνορα. Πώς θα μπορούσαν να κρυφτούν οι άλλοτε υπερασπιστές της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων και εμπορευμάτων, όταν αντιμετωπίζουν μαζί με τους εθνοκάπηλους τους χιλιάδες πνιγμένους της Μεσογείου ως απλούς αριθμούς. Αυτοί, που ήθελαν γκρεμισμένα τείχη  και τώρα έγιναν οι καλύτεροι χτίστες στην δημιουργία νέων και πιο σύγχρονων τειχών.

Ο χωρίς κοινωνικό προσδιορισμό χαρακτηρισμός του λαϊκιστή, είναι η εύκολη επιλογή στην προσπάθειά τους να μην ταυτιστούν με τον ακροδεξιό εθνικισμό. Βολεύει λοιπόν η επίκληση του λαϊκισμού, γιατί αυτός προσδιορίζει μια μορφή επικοινωνίας και όχι πρόγραμμα κόμματος. Ζούμε εξάλλου στην εποχή της επικοινωνίας, όπου όλες οι καθεστωτικές δυνάμεις επιστρατεύουν τους επικοινωνιακούς τους στρατούς για να κερδίσουν τέτοιου είδους ανούσιες εντυπώσεις.

Είναι πολιτική επιλογή η κριτική στο φίδι της ακροδεξιάς να μην ασκείται επί του πρακτέου, επί του εφαρμοζόμενου, αλλά επί του επικοινωνιακού. Η κριτική όμως στην επικοινωνιακή πολιτική ουσιαστικά προσδιορίζει τη συμφωνία στην ασκούμενη πολιτική. Έτσι ο «λαϊκισμός» έρχεται να καλύψει τις όποιες αντιπολιτευτικές αδυναμίες. Και βέβαια η απλοϊκή και επιδερμική κριτική που περιορίζεται στο δίλημμα του ψέματος και της αλήθειας, του λαϊκισμού και του ρεαλισμού, ακούγεται με ιδιαίτερη ευχαρίστηση στα αυτιά του επικρινόμενου.

Αντιεθνικισμός και αυτοκρατορίες - Σπύρος Κουτρούλης

Οι παρερμηνείες και  τα αδιέξοδα της μεταμοντέρνας ιστοριογραφίας

Είναι ενδιαφέρον ότι μετά την άνοδο της παγκοσμιοποίησης, που επιδιώκει να αφαιρέσει από τα έθνη κάθε ισχύ, εμφανίζονται οι θεωρίες που προσπαθούν να τα απαξιώσουν, να τα σχετικεύσουν και να τα ερμηνεύσουν ως νεώτερες τεχνικές κατασκευές, οι οποίες έπαιξαν κάποιο ρόλο μεν στο   παρελθόν, κυρίως κατά την άνοδο των αστικών τάξεων, αλλά τώρα πρόκειται να υποκατασταθούν από περιφερειακές συμμαχίες ή την παγκόσμια κοινότητα. Ειδικότερα το ελληνικό έθνος αποδίδεται  στην ευέξαπτη φαντασία στοχαστών όπως ο Κοραής, ο Παπαρρηγόπουλος και ο Ζαμπέλιος

 Είναι χαρακτηριστικό  ότι όσοι στην χώρα μας χρησιμοποιούν τις θεωρίες του Άντονυ Σμίθ, του Β.Άντερσον και του Ε.Γκέλνερ, του Ε.Κεντούρι  παραλαμβάνουν τα σχήματα τους, χωρίς όμως να αποδέχονται όλες  τις συνέπειες τους. Δηλαδή η μεταμοντέρνα ιστοριογραφία  μπορεί  να ισχυρίζεται  ότι τα έθνη σε αρκετές περιπτώσεις είναι πρόσφατες κατασκευές, του κράτους ή της κινητοποίησης κάποιων διανοητών, ή του συνδυασμού και των δύο  αλλά το γεγονός αυτό δεν τους αφαιρεί σε τίποτε ούτε σε δυναμισμό ούτε σε μακρά προοπτική. Επίσης οι τέσσερις αυτοί ιστορικοί γνωρίζουν ο ένας το έργο του άλλου και σε άλλα σημεία συμφωνούν και σε άλλα διαφωνούν ώστε είναι δύσκολο να θεωρήσουμε ότι εκπροσωπούν μια ενιαία χωρίς αποκλίσεις σκέψη. Για παράδειγμα ο Γκέλνερ επικρίνει τον Ε.Κεντούρι  για την άποψη που θεωρεί τον Ι.Κάντ ως πρόδρομο του εθνικισμού, ενώ ο Ε.Κεντούρι απορρίπτει την αποκλειστική συνύφανση του εθνικισμού με την βιομαχανική κοινωνία που διατυπώνει ο Γκέλνερ.

Στην χώρα μας, Ε.Γκέλνερ είναι κυρίως γνωστός για τα δύο έργα του με θέμα τον εθνικισμό, με τίτλο “Έθνη και εθνικισμός “(μετ. Δώρα Λαφαζάνη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 1992) και “Εθνικισμός: πολιτισμός, πίστη και εξουσία”(μετ. Λύδια Παπαδάκη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2002). Το βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει είναι ότι ο εθνικισμός αποτελεί στοιχείο της νεωτερικότητας. Ακολουθεί την εκβιομηχάνιση και την εγκαθίδρυση ενός κράτους που δίνει ενιαία  χαρακτηριστικά στον κοινωνικό χώρο που ελέγχει. Ο προτεσταντισμός  είναι η θρησκεία που περισσότερο από κάθε άλλη ευνόησε με πολλούς τρόπους, αλλά κυρίως με   την καλλιέργεια των τοπικών γλωσσών  την εμφάνιση των εθνικισμών. Αναφορές του Γκέλλνερ σχετικά με την συνάφεια προτεσταντισμού-εθνικισμού επαναλαμβάνονται και στα δύο παραπάνω έργα του. Το πόρισμα του -βεμπεριανής έμπνευσης- μπορεί να συμπυκνωθεί στην ακόλουθη απόφανση: “είναι σαφές ότι οι δύο διαδικασίες, ο εθνικισμός και ο προτεσταντισμός, έχουν μια συγγένεια τόσο στις κεντρικές ιδέες όσο και στις κοινωνικές συνέπειές τους”[1].

ΤΟ ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ ΚΙ ΕΜΕΙΣ

Του Κώστα Χατζηαντωνίου

Να μπορούσαμε, τουλάχιστον, να περισώσουμε το νόημα του Εικοσιένα. 

Έστω για μια μέρα να ανασάνουμε ελεύθεροι από τη δημαγωγία των πατριδοκάπηλων, από την αγυρτεία των εθνομηδενιστών, από την πανηγυρική κοινοτοπία, από το ξεφύλλισμα μελανών στιγμών για να βρούμε παρηγοριά στην ανημπόρια μας. 

Να μπορούσαμε να αντικρίσουμε ξανά την Ελευθερία που περπατά ματωμένη, κυρωμένη δραματικά από το αμετακίνητο όριο του θανάτου, να νιώσουμε τη λαχτάρα για την ανεξαρτησία που έλαμψε στην πιο αγνή της φλόγα, στη νεότερη ιστορία μας, τότε. 

Τότε που οι πατέρες μας (επιτρέπεται ακόμη να το λέμε αυτό, δεν είναι τόσο πολλές οι γενιές ώστε να αμφισβητήσουν την καταγωγή μας) απέδειξαν πως άξιζαν αυτό που ζητούσαν γιατί αυτοπροαιρέτως έπαθαν. Κι η προθυμία για το πάθημα, είναι το σημάδι που δίνει ο άνθρωπος στη φύση για να καταλάβει αυτή πόσο ώριμος είναι για ένα επίτευγμα.

Όποιος αληθινά λαχταρά για κάτι, πρέπει να είναι και έτοιμος να πάθει χάριν αυτού. Λευτεριά τούτο σημαίνει: απόφαση να πάθεις. Εμείς σήμερα φωνάζουμε και ζητούμε μα ζαρώνουμε, λουφάζουμε σε μιαν άκρη μόλις δούμε το πάθημα, τη θυσία να αχνοφέγγει. Και κάτι βρίσκουμε για να δικαιολογούμε την αδυναμία της θέλησης, άλλος την αισθητική, άλλος το συμφέρον, άλλος υπέρτερες τάχα αξίες. 

Για τούτο κι είμαστε ανάξιοι κάτοικοι της πολιτείας που θεμελίωσαν οι αγώνες των πατέρων μας φτάνοντας στην κατάντια –από ενοχές γεννημένη– να αμφισβητούμε ακόμη και το Εικοσιένα ή και να εξωραΐζουμε τη δουλεία: γιατί, απλούστατα, δεν είμαστε διατεθειμένοι, για οποιαδήποτε θυσία του εγώ μας, του εγώ που τρέμει μην το πουν «εθνίκι» –ποιοι; τα «κρατίκια», αυτοί που σιτίζονται ευχαρίστως από το κράτος που ίδρυσαν οι τίμιες εκείνες μορφές. 

Γιατί, εν τέλει, μας φαίνεται ξεπερασμένος ο μόνος άξιος λόγος να ζούμε ακόμη σε αυτή την πολιτεία, ο στοχασμός που ο ιδανικός της ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός όρισε στους Ελεύθερους Πολιορκημένους: 

«Πραγματοποίησε τούτη την ιδέα˙ όλοι οι ανθρώπινοι δεσμοί, πατρός, αδελφού, γυναικός, ριζωμένοι εις τη γη, και μ’ αυτούς ο ενθουσιασμός της δόξας˙ τους αρπάζεται η γη, και τοιουτοτρόπως αναγκάζονται να ξεσκεπάσουν εις τα βάθη της την αγιοσύνη της ψυχής τους. Εις τον πάτο της εικόνας πάντα η Ελλάδα με το μέλλον της». 

Να η εικόνα κι ο σκοπός που θα κάνει πάντα επίκαιρο το Εικοσιένα.

Έφυγε από την ζωή ο κορυφαίος ιστορικός Σπύρος Βρυώνης

Έφυγε από τη ζωή ο κορυφαίος ιστορικός Σπύρος Βρυώνης

Μια σημαντική προσωπικότητα του Ελληνισμού, ο ιστορικός Σπύρος Βρυώνης έφυγε από την ζωή την Δευτέρα 11 Μαρτίου 2019 στο Σακραμέντο της Καλιφόρνια. Ο Σπύρος Βρυώνης άφησε εποχή με το έργο του. Κορυφαία θεωρείται η επιστημονική δουλειά που άφησε πίσω του για τους διωγμούς που υπέστησαν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης τον Σεπτέμβριο του 1955, καθώς και για την Παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και διαδικασία Εξισλαμισμού (11ος -15ος αιώνας).

Γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1928 στην Μέμφιδα του Τεννεσί των Ηνωμένων Πολιτειών, από γονείς μετανάστες καταγόμενους από την Κεφαλονιά.

Το 1950 αποφοίτησε από το South- Western College της Μέμφιδας και έλαβε υποτροφία από το ίδρυμα Fulbright προκειμένου να ειδικευθεί στην ελληνική κλασική φιλολογία και αρχαιολογία στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας.

Το 1951 επέστρεψε στις ΗΠΑ και παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ιστορικό τμήμα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ από όπου απέκτησε διαδοχικά μεταπτυχιακό και διδακτορικό το 1956 με θέμα της διατριβής του «The internal history of Byzantium during the time of troubles, 1057-81».

Εργάστηκε ως ερευνητής στο Βυζαντινό Ινστιτούτο του Dumbarton Oaks και στο Κέντρο Μεσανατολικών σπουδών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.

Διετέλεσε διευθυντής του Κέντρου Σπουδών της Εγγύς Ανατολής του Πανεπιστημίου του Λος Άντζελες από το 1972 μέχρι το 1975 και από το 1979 μέχρι το 1982.

Από το 1976 μέχρι το 1979 διορίζεται ως μετακλητός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να διδάξει Ιστορία των Μέσων και των Νεωτέρων Χρόνων. Επιστρέφει στο Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες και διορίζεται προϊστάμενος του Κέντρου Αρμενικών Σπουδών του ίδιου πανεπιστημίου.

Τον Ιούνιο του 1985 συστήνει στη μνήμη του πρόωρα χαμένου γιου του Σπυρίδωνα-Βασίλη, Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στο Σακραμέντο της Καλλιφόρνιας. Το 1988 καλείται να αναλάβει τη διεύθυνση του Ωνάσειου Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Ο Σπύρος Βρυώνης είχε προλογίσει το βιβλίο του Γ. Καραμπελιά, 1204, Η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού(Εναλλακτικές Εκδόσεις) και μας είχε τιμήσει με το άρθρο του «Κοινωνικές επιστήμες έθνος και εθνικισμός» στο πρώτο τεύχος του νέου Ερμή του Λόγιου, το οποίο παραθέτουμε:

 «Κοινωνικές επιστήμες έθνος και εθνικισμός»

Του Σπύρου Βρυώνη, Βυζαντινολόγου, Ακαδημαϊκού από το πρώτο τεύχος του περ. Νέος Λόγιος Ερμής

Η απόφαση της Ακαδημίας Αθηνών να οργανώσει τρεις διαφορετικές ημερίδες, σχετικές με τις σημαντικές χρονολογίες και την προέλευση των σύγχρονων Ελλήνων, είναι σημαντική για το νέο ελληνικό κράτος και για εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται ως σύγχρονοι Έλληνες, καθώς και για εκείνους που δεν το κάνουν. Οι αποσυνθετικές παράμετροι των διεθνών διπλωματικών και στρατιωτικών συγκρούσεων έχουν δημιουργήσει ένα παγκόσμιο παράδοξο, στα πλαίσια του οποίου ορισμένοι προέβλεπαν την αποδυνάμωση ή τη σταδιακή εξαφάνιση του «έθνους» και του «εθνικισμού» μπροστά στο «διεθνισμό», ενώ άλλοι είχαν προβλέψει το αντίθετο: την εξασθένιση ή εξαφάνιση του «διεθνισμού» μπροστά σε μια αναβίωση του «έθνους» και του «εθνικισμού». Ωστόσο, η διατύπωση προφητικών προβλέψεων δεν περιλαμβάνεται στο έργο του ιστορικού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ για τα εθνικά ζητήματα

Του Ανδρέα Ανδριόπουλου

(***) = ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ για τα εθνικά ζητήματα και τον πατριωτισμό.

[... τουλάχιστον ότι έχω διαβάσει εγώ !)

1. # ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ - Θ.Ζιάκας
2. # ΕΛΛΑΔΑ ΜΙΑ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ (εναλλακτικές εκδόσεις)
3. # Η ΕΛΛΛΗΝΙΚΗ ΟΥΤΟΠΙΑ (εναλλακτικές εκδόσεις)
4. # ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ - Νίκος Ψυρούκης
5. # ΕΘΝΗ ΧΩΡΙΣ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ - Julia Kristeva
6. # AΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ - Γληνός / Δραγούμης
7. # ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΥΣΗ - ΓιάννηςΤσαρούχης
8. # ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - Νίκος Σβορώνος
9. # 1922 - Γ. Καραμπελιάς
10. # ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΝΟΣ - Νίκος Σβορώνος
11. # ΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ - Σπύρος Κουτρούλης
12. # 1204 - Η Διαμόρφωση του Νεώτερου Ελληνισμού - Γ. Καραμπελιάς
13. # ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΧΡΟΝΙΣΤΙΚΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ - Γ. Κοντογιώργης
14. # ΠΕΡΙ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ - Θ. Αθανασόπουλος- Καλόμαλος
15. # ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ - Γ.Καλιόρης

ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ, του Μιχαήλ Μπακούνιν

ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΜΟΡΦΗ PDF

Το Κράτος δεν είναι η Πατρίδα∙ είναι η αφαίρεση, το μεταφυσικό, μυστικιστικό, πολιτικό και νομικό πλάσμα της Πατρίδας. Ο απλός λαός όλων των χωρών αγαπά βαθειά την πατρίδα του, αλλά αυτή είναι μια αγάπη φυσική, αληθινή. Ο πατριωτισμός του λαού δεν είναι απλώς μια ιδέα αλλά ένα γεγονός. Όμως, ο πολιτικός πατριωτισμός, η αγάπη προς το Κράτος, δεν αποτελεί πιστή έκφραση αυτού του γεγονός. Είναι μια έκφραση στρεβλή εξαιτίας μιας ψευδούς αφαίρεσης, πάντοτε προς όφελος μιας μειονότητας εκμεταλλευτών.

Η Πατρίδα και η Εθνικότητα είναι, όπως και η ατομικότητα, ένα φυσικό και ένα κοινωνικό γεγονός, ψυχολογικό και ιστορικό ταυτόχρονα. Κανένα τους δεν αποτελεί αρχή. Ανθρώπινη αρχή μπορεί να ονομαστεί μια αρχή που είναι καθολική και κοινή σε όλους τους ανθρώπους. Και η εθνικότητα διαχωρίζει τους ανθρώπουςÑ επομένως δεν είναι αρχή. Αυτό που αποτελεί αρχή είναι ο σεβασμός που ο καθένας πρέπει να έχει για τα φυσικά γεγονότα, πραγματικά ή κοινωνικά. Η εθνικότητα, όπως και η ατομικότητα, είναι ένα από αυτά τα γεγονότα. Επομένως, πρέπει να την σεβόμαστε. Με το να την παραβιάζει κανείς διαπράττει έγκλημα και, για να μιλήσουμε με την γλώσσα του Ματσίνι[1], καθίσταται ιερή αρχή κάθε φορά που απειλείται και παραβιάζεται. Γι’ αυτό αισθάνομαι πάντα ειλικρινής πατριώτης όλων των καταπιεσμένων πατρίδων.

Η Ουσία της Εθνικότητας. Μια πατρίδα αντιπροσωπεύει το αδιαφιλονίκητο και ιερό δικαίωμα κάθε ανθρώπου, κάθε ανθρώπινης ομάδας, συνδέσμου, κοινότητας, περιοχής και έθνους να ζει, να αισθάνεται, να σκέπτεται, να επιθυμεί και να ενεργεί με τον δικό του τρόπο –και αυτός ο τρόπος του ζειν και αισθάνεσθαι είναι πάντοτε το αδιαφιλονίκητο αποτέλεσμα μιας μακράς ιστορικής εξέλιξης.

Ο επικίνδυνος γερμανικός ρομαντισμός

Του Κώστα Μελά

Η εικόνα του εθνικού παρελθόντος αποτελεί μέρος της αυτοεικόνας κάθε λαού. Είναι  εντελώς συνηθισμένο, στα έθνη γενικά, οι άνθρωποι να γαλουχούνται με αντιλήψεις  αναφορικά με την αξία και τη σπουδαιότητα του έθνους τους, οι οποίες πλειοδοτούν κατά πολύ έναντι κάθε νηφάλιας αποτίμησης, στηριζόμενης στα αντικειμενικά δεδομένα. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά τα πράγματα στην Γερμανία.

Ό

πως συμβαίνει παντού, έτσι και στη Γερμανία, το ρεαλιστικό αίσθημα υπερηφάνειας για τα εθνικά επιτεύγματα και τα εθνικά χαρακτηριστικά τους μεταλλάχθηκε ανεπαίσθητα σε μια υπερηφάνεια, η οποία αφορά κατορθώματα και γνωρίσματα υπερμεγεθυμένα, ή και εντελώς φανταστικά. Όμως, στην Γερμανία, για κοινωνιοεξελικτικούς και πολιτισμικούς  λόγους, δημιουργήθηκε μια κατάσταση, στην οποία η εθνική αυτοσυνείδηση (ανάμεσα στην υπερηφάνεια και στην αλαζονεία) παρέμεινε σχετικά επισφαλής και ευάλωτη.

Η μετεξέλιξη της Γερμανίας, αρχικά σε ενιαίο απολυταρχικό κράτος και κατόπιν σε ενιαίο εθνικό κράτος, συντελέστηκε με πολύ βραδείς ρυθμούς και με μεγάλη καθυστέρηση σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά απολυταρχικά ή εθνικά κράτη. Τα ανερχόμενα γερμανικά μεσαία στρώματα αισθάνονταν μειονεκτικά έναντι των αντίστοιχων αγγλικών και γαλλικών, λόγω της αργοπορημένης ανάπτυξής τους. Γι’ αυτό και στράφηκαν στην ανάδειξη ορισμένων συλλογικών επιτευγμάτων σε τομείς της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, της μουσικής και άλλων τεχνών. Δηλαδή, σε αυτό που ονομάστηκε γερμανική Kultur (σε αντίθεση με τον όρο civilization που χρησιμοποιούν οι αγγλοσάξονες).

Σε σύγκριση με άλλες χώρες (π.χ. Αγγλία) οι Γερμανοί διέθεταν μια αόριστη εικόνα για την πατρίδα τους και τα εθνικά χαρακτηριστικά της. Δεν υπήρχε κάποιος «τρόπος ζωής», ο οποίος να λογίζεται στη σκέψη και στον λόγο ως χαρακτηριστικά γερμανικός. Το μόνο ειδικά γερμανικό ήταν μια γενική κοσμοθεώρηση, ένας ιδιαίτερος τύπος πεποιθήσεων και τίποτε παραπάνω.

Έτσι ο Γερμανός κυρίως αισθανόταν αυτή την αξία και ελάχιστα την βίωνε στην καθημερινή του πραγματικότητα. Δεν απέρρεε, δηλαδή, από την γερμανική αυτοεικόνα τίποτε που να μπορεί να ληφθεί ως κανόνας πρακτικής καθοδήγησης στην καθημερινή ζωή, με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να βασίζονται μόνο στις ατομικές τους προσλήψεις. Δεν συνδεόταν με έναν συγκεκριμένο κώδικα διαγωγής που να παρέχει στα άτομα ένα μέτρο σχετικά σταθερό, εσωτερικευμένο υπό τη μορφή ενός στρώματος της ατομικής τους συνείδησης, με βάση το οποίο θα έκριναν τους άλλους και τον εαυτό τους.

Την εθνική συνείδηση, εκτός από αίσθηση, η μεγάλη μάζα των Γερμανών την βίωνε κυρίως σε εορτασμούς, επίσημες αργίες και προπαντός σε κρίσεις και καταστάσεις κινδύνου. Σε εκείνες τις στιγμές, ο γερμανικός λαός συνειρμικά οδηγούνταν σε μια εθνική ανάταση, η οποία συνόρευε με το «ιερό» και είχε έντονα μυστικιστικά στοιχεία. Κατά τη διάρκεια αιώνων απολυταρχικής εξουσίας, οι Γερμανοί είχαν καλλιεργήσει μια σιωπηρή λαχτάρα για εθνικά ιδεώδη, πεποιθήσεις, βασικές αρχές και πρότυπα.

Σε ομαλές περιόδους η μεγάλη ιδεατή εικόνα της Γερμανίας βρισκόταν στο παρασκήνιο. Έδινε λίγη από τη λάμψη της στη ζωή του γερμανικού λαού τις μέρες γιορτής. Έριχνε, όμως, και μια βαριά σκιά. Η εικόνα αυτή ήταν τόσο εξυψωμένη, ώστε πολλοί Γερμανοί θεωρούσαν τα καθημερινά δρώμενα της πολιτικής ζωής αποκρουστικά και ασήμαντα. Το βαθύ χάσμα ανάμεσα στο ιδανικό και στην πραγματικότητα, ανάμεσα στο εξαιρετικό και στο κανονικό, είχε κι απ’ αυτή την άποψη ευρύτατες συνέπειες: η πραγματικότητα και η κανονικότητα απαξιώνονταν ως ασήμαντες και ανούσιες.

Την συγκεκριμένη  τάση των Γερμανών να αναζητούν ένα συλλογικό ιδανικό έξω από την καθημερινή ζωή την ενίσχυε και, στην πραγματικότητα, την αναπαρήγε η εικόνα ενός τάχα χαμένου εθνικού μεγαλείου. Αυτό συνέβαινε διαμέσου της εξιδανικευμένης εικόνας του ισχυρού Ράιχ του παρελθόντος, την οποία κάθε Γερμανός και κάθε Γερμανίδα είχαν αφομοιώσει ως μέρος της ταυτότητάς τους. Αυτή αποτελούσε μέρος της απάντησης στο ερώτημα: «Τι είμαι ως Γερμανός;»

Αυτό το Ράιχ, αυτή η ιδεατή εικόνα της Γερμανίας, επανερχόταν σταθερά ως σημείο αναφοράς για χειροπιαστή δράση σε κρίσιμες καταστάσεις. Αποτελούσε σύμβολο, πίσω από το οποίο συσπειρώνονταν οι Γερμανοί. Κινητοποιούσε ισχυρές συναισθηματικές δυνάμεις. Η πραγματική και η ιδεατή Γερμανία έρχονταν πιο κοντά. Κάποιες φορές, για σύντομο διάστημα, έφτασαν σχεδόν να ταυτιστούν. Σε τέτοιες καταστάσεις, η απολυτότητα και η αδιαλλαξία του γερμανικού εθνικού ιδανικού δικαιώνονταν πλήρως. Όταν το ζήτημα είχε να κάνει με την αποκατάσταση της παλαιάς δόξας της Γερμανίας η πραγματική πολιτική κατάσταση μπορούσε να παραγνωριστεί πλήρως. Ήταν αδιανόητο να υπάρξει η οποιαδήποτε υποχώρηση.

Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Γερμανών, τα οποία έχουν θεωρηθεί ως επικίνδυνα (ισχυρή δόση επιθετικότητας και καταστρεπτικότητας) οφείλονται  περισσότερο σε μια τάση που έχει ενσταλαχτεί στους Γερμανούς από την παράδοση συμπεριφορών τους. Επίσης, από την συνδυαστική επίδραση των επαναλαμβανόμενων ιστορικών βιωμάτων, της εκπαίδευσης και της προπαγάνδας στην τάση τους, όταν σε κρίσιμες καταστάσεις γινόταν επίκληση του υπερμεγεθυμένου ιδεατού «εμείς» τους, να ενεργούν στο όνομα της Γερμανίας τόσο τυφλά όσο το απαιτούσε το υψηλό ιδανικό τους. Δηλαδή, αδιαφορώντας γι’ αυτό που οι άλλοι αποκαλούσαν «σκληρή πραγματικότητα». Δεν λογαριάζουν τις συνέπειες για τους υπόλοιπους και για τους εαυτούς τους. Στο βωμό της ιδεατής Γερμανίας τα πάντα φαίνονταν δυνατά κι επιτρεπτά.

Ο πατριωτισμός-εθνικισμός των Γερμανών είναι κατά βάση ρομαντικός. Και γι’ αυτό επικίνδυνος.

ΠΗΓΗ: http://stavroslygeros.gr

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Ευ. Κοροβίνης: Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση πεθαίνει και ο νεοεθνικισμός ανατέλλει;

Ευάγγελος Κοροβίνης

Α. Οι δύο μορφές του φιλελευθερισμού, η κρίση τους και η ενίσχυση των άκρων

Μέχρι πρόσφορα η μεταπολεμική φιλελεύθερη τάξη υπήρξε σταθερή. Η τάξη αυτή ενσωματώνει δύο διακριτές και όχι κατ’ ανάγκην συμβατές μεταξύ τους προσεγγίσεις. Η πρώτη, ο κεϋνσιανισμός, θεωρούσε ως θεμέλια κοινωνία  του συστήματος  το Έθνος-κράτος και τις σχετικά κλειστές Εθνικές οικονομίες. Η δεύτερη, ο νεοφιλελευθερισμός, ενίσχυσε και πολλαπλασίασε τη δυνατότητα που έχουν οι ισχυροί «παίχτες» της αγοράς, οι εταιρίες γίγαντες, να παρακάμπτουν και να αποδομούν τους κανόνες που ισχύουν σε Εθνικό επίπεδο. Εκτός από αυτές τις εταιρίες-γίγαντες το θεσμικό περιβάλλον του νεοφιλελευθερισμού το συμπληρώνει η αυξανόμενη ισχύς υπερεθνικών οργανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Στα πλαίσια του κεϋνσιανού κοινωνικού μοντέλου οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοι τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας ν’ αντιμετωπίσουν ως αντίπαλο τη Σοβιετική Ένωση, αποφάσισαν, ότι η μακράς διάρκειας ανεργία ήταν μία υπαρξιακή απειλή για τον καπιταλισμό και ότι έπρεπε να αποφευχθεί με κάθε κόστος. Οι κυβερνήσεις κλήθηκαν να διατηρήσουν δείκτες ανεργίας κατώτερους του 4%. Όμως η επιδίωξη της σταθερότητας μίας μεταβλητής, των δεικτών της ανεργίας εν προκειμένω, μέσα από την ίδια την δυναμική των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων και σε βάθος χρόνου αυτοϋπονομεύθηκε. Οι μισθοί συγκεκριμένα, τείνουν να αυξάνονται στους κόλπους σχετικά κλειστών και ρυθμιζόμενων αγορών, και η απάντηση των επιχειρήσεων είναι να ανεβάζουν με τη σειρά τους τις τιμές των προϊόντων τους. Αυτός ο μηχανισμός, όπου οι μισθοί και οι τιμές «κυνηγούν» οι μεν τις δε, πήρε τη δεκαετία του ‘70 τη μορφή ενός εκρηκτικού σπιράλ ανόδου μισθών και τιμών και συνδυάστηκε με τον πενταπλασιασμό της τιμής του πετρελαίου κατά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του 1979.

Για τον εθνικισμό και την θρησκεία: Δύο κείμενα του Pablo

O Μιχάλης Ράπτης (Πάμπλο) γεννήθηκε το 1911 στην Αλεξάνδρεια και πέθανε το 1996 στην Αθήνα. Υπήρξε στέλεχος του διεθνούς τροτσκιστικού κινήματος και θεωρητικός της σοσιαλιστικής αυτοδιαχείρισης. Βοήθησε τα μέγιστα την αλγερινή επανάσταση απ'τα 1959 και μετά, ενώ παρακολούθησε από κοντά και άλλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και το γαλλικό Μάη του 1968.

Μια άποψη, του Μιχάλη Ράπτη (Πάμπλο)

15 Οκτωβρίου 1996 

Συγγραφέας: Μιχάλης Ράπτης

Άρδην τ. 01

Το τελευταίο κείμενο του Μιχάλη Ράπτη που γράφτηκε ειδικά για το «Άρδην».

Η κρίση της Ίμιας κατέδειξε βασικά πράγματα για την παρούσα κατάσταση στη χώρα μας.

Επιβεβαίωσε τα κοινά σχέδια Ουάσιγκτον-Άγκυρας για μια αποφασισμένη τροποποίηση του καθεστώτος στο Αιγαίο παρασύροντας την Αθήνα σε διαπραγματεύσεις.

Κατέδειξε επίσης πόσο η πίεση αυτή θα είναι μεγάλη αναγκάζοντας την Αθήνα να αντιμετωπίσει στήθος προς στήθος τη στρατιωτική αναμέτρηση. Κατέδειξε ακόμα σε ποιο βαθμό έχει ατονήσει η εθνική ευαισθησία της άρχουσας τάξης αλλά και μέρους του λαού.

Γιατί μπροστά σε μια τόσο σοβαρή εθνική κρίση που διέρχεται η Ελλάδα, το φυσικότερο θα ‘ταν τα διάφορα μαζικά της κόμματα φανερά ανίκανα, το καθένα μόνο του, να την αντιμετωπίσει, να στρεφόταν εξ ιδίων προς λύση εθνικού ενιαίου μετώπου δημοκρατικά στηριζόμενου στον λαό.

Αλλά ούτε σκέψη για κάτι τέτοιο, τα διάφορα κόμματα αλληλοσυγκρούονται και αλληλοκατηγορούνται με τους βαρύτερους χαρακτηρισμούς δίδοντας έτσι την εικόνα μιας χώρας χωρίς σοβαρή εθνική ηγεσία, ικανή να αντιλαμβάνεται και να ανταποκρίνεται έγκαιρα στις ανάγκες του λαού και του Έθνους της.

Το γεγονός ότι επισημαίνεται μονομερώς ο «τουρκικός» κίνδυνος και συγκαλύπτεται ο αποφασιστικός ρόλος της Ουάσιγκτον δείχνει πόσο παραπλανητικά φέρεται η ελληνική ηγεσία, προετοιμασμένη να αποδεχθεί σειρά εθνικών παραχωρήσεων στην Κύπρο, το Αιγαίο, την Θράκη, για τις οποίες υπάρχει ολοφάνερα υποστήριξη της Ουάσιγκτον προς την Άγκυρα.

Η κρίση βέβαια θα συνεχιστεί. Και θα θέσει ως καθήκον σε όσους κατέχονται όχι από κραυγαλέο εθνικισμό, τρόπο επίδειξης χωρίς βάθος και δύναμη πατριδοκαπηλίας, αλλά από γνήσιο εθνισμό και αντιιμπεριαλιστική διάθεση, τον σταθερό προσανατολισμό προς έγκαιρη δημιουργία ενιαίου εθνικού μετώπου στηριζόμενου στον δημοκρατικό Λαό στη βάση.

Μιχάλης Ράπτης

Φλεβάρης 1996

ΜΙΧΑΛΗΣ ΡΑΠΤΗΣ “PABLO” 

(1911-1996)

Από εισηγήσεις του το 1995 που όμως ακουμπούν και στην σύγχρονη επικαιρότητα. Δύο κείμενα για τον εθνικισμό και την θρησκεία.

1. Η απειλή εναντίον της Ελλάδας

Νομίζω ότι πράγματι είναι σωστό ότι η Ελλάδα σήμερα απειλείται. Ότι υπάρχει ένας κίνδυνος. Ότι υπάρχει ένα σχέδιο αναδόμησης των Βαλκανίων, στο οποίο κυριαρχικό ρόλο θα παίξει η Γερμανία, οι ΗΠΑ και η Τουρκία, χρησιμοποιώντας τις μουσουλμανικές μειονότητες από τη Βουλγαρία, τη Θράκη, τα Σκόπια, το Κοσσυφοπέδιο, την Αλβανία, τη Βοσνία. Όπου η Ελλάδα βρίσκεται ουσιαστικά απομονωμένη και δεν έχει ως σύμμαχο –από άποψη γεωπολιτική- παρά τους Σέρβους. Οι οποίοι Σέρβοι σε μια ορισμένη στιγμή είναι δυνατόν και αυτοί να υποταχθούν στην pax americana. Αντιστέκονται για την ώρα και η αντίστασή τους είναι θετική και εκμεταλλεύσιμη και από τη μεριά τη δική μας, αλλά όμως δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι και η Σερβία και η Ελλάδα τελικά με υποχωρήσεις δεν θα ενταχθούν σε μια pax americana κυριαρχούσα σ” ολόκληρα τα Βαλκάνια. Πρέπει αυτό να το έχουμε υπόψη μας και απέναντι σ” αυτό το πράγμα να υπάρχει μία αντίσταση.

Το Φράιμπουργκ … και η παραγραφή της ιστορίας!

Ι. Ένα από τα πολλά «παράδοξα» των καιρών είναι και η μετατροπή της ιστορικής μνήμης σε νεωτερική «κουλτούρα», με την εκάστοτε εξουσία να επιδιώκει την «εργαλειοποίηση» του παρελθόντος για τους δικούς της σκοπούς. Γι αυτό και η επίσημη «κουλτούρα της μνήμης» δεν γνωρίζει μονό ημέρες μνήμης και ανδραγαθίες εθνομαρτύρων, αλλά και την ιστορική λήθη και την «απο-ιστοριοποίηση», ακόμη και τον σκόπιμο στιγματισμό σημαντικών ιστορικών προσώπων.

ΙΙ. Στο Φράιμπουργκ, στην εξόχως ειδυλλιακή πόλη του Μέλανα Δρυμού, με «πράσινη κουλτούρα» και λαοπρόβλητο Πράσινο δήμαρχο, το δημοτικό συμβούλιο, αφού έλυσε όντως όλα τα τυπικά αυτοδιοικητικά προβλήματα, αποφάσισε να διερευνήσει «επιστημονικά» αν τα ονόματα των δρόμων της πόλης «είναι αποδεκτά» και ανταποκρίνονται στο «πνεύμα της εποχής». Μια διεπιστημονική επιτροπή ειδικών, με σχολαστική επιμέλεια, όπως αρμόζει σε Γερμανούς προφέσορες, απεφάνθη, μετά από τρία χρόνια μελέτης, ότι ανάμεσα στους δρόμους που πρέπει ν’ αλλάξουν ονομασία είναι αυτό του διακεκριμένου παγκοσμίως υπαρξιστή φιλοσόφου και πρωτοπόρου της «αντιδυτικής σκέψης», Μάρτιν Χάιντεγκερ, καθώς και του πρόεδρου της μεσοπολεμικής Γερμανίας στρατάρχη Χίντεμπουργκ. 

Το πρωτοποριακό είναι όμως ότι σε αρκετά ονόματα δρόμων που παραμένουν πρέπει, εν είδη «στιγματισμού», να προστεθεί και επεξηγηματική πινακίδα. Έτσι, κάτω από όνομα του φιλοσόφου Γιόχαν Φίχτε, που μαζί με τους Χέγκελ και Σέλινγκ είναι οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του γερμανικού ιδεαλισμού, θα αναφέρεται στο εξής: «εθνικιστής φιλόσοφος και δεδηλωμένος εχθρός της Γαλλίας». Το 1808, ο Φίχτε δεν ακολούθησε τις σύγχρονες επιταγές της αλληλοκατανόησης των λαών και με τον πύρινο «λόγο προς το γερμανικό έθνος» καλούσε το γερμανικό λαό ν’ αντισταθεί στις στρατιές του Ναπολέοντα που διέλυσαν τη Γερμανία και έγινε έτσι ένας από τους πρώτους Γερμανούς πατριώτες που επιδίωκαν τη λύση του γερμανικού ζητήματος. Επίσης, κάτω από το όνομα του γνωστού, κατά τη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων, για τα πατριωτικά του ποιήματα, Καρλ Κέρνερ, θα αναγράφεται: «εθνικιστής, αγωνιστής της ελευθερίας και πολεμικός ποιητής, δεδηλωμένος εχθρός της Γαλλίας»! Ο Κέρνερ, που σκοτώθηκε το 1813 πολεμώντας για την ελευθερία της πατρίδας του, είχε την ατυχία να χαρακτηριστεί - πολλά χρόνια μετά - «ήρωας» και «πρότυπο εθελοντή» από τους ναζί αλλά και «πατριώτης» και «ταξικός αγωνιστής» από το καθεστώς της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. (Σημειώνεται ότι η λέξη «εθνικιστής» στη μεταπολεμική Γερμανία είναι περίπου συνώνυμο του ναζισμού). Επεξηγηματική πινακίδα όπου θα αναγράφεται: «παγκοσμίως γνωστός συνθέτης, 1850 συγγραφέας του αντισημιτικού λίβελου “περί του εβραϊσμού στη μουσική”» θα χρειαστεί και για έναν από τους σημαντικότερους συνθέτες, τον Ρίχαρντ Βάγκνερ! Ο Βάγκνερ είχε κι αυτός την ατυχία - 16 χρόνια μετά το θάνατό του - να εκδώσει ο γαμπρός του ένα «κλασικό» για την εποχή βιβλίο περί αντισημιτισμού, που πιθανώς επηρέασε τον Χίτλερ, γνωστό θαυμαστή του Βάγκνερ. 

Σε τι μας χρειάζονται τα σύνορα;

του Δημήτρη Καζάκη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το αντίδοτο στην άνοδο του εθνικισμού στην Ευρώπη, δήλωσε ο Jean-Claude Juncker, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την Δευτέρα που μας πέρασε.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους στην Media Academy Alpbach, είπε: «Πρέπει να αγωνιστούμε ενάντια στον εθνικισμό, έχουμε το καθήκον να μην ακολουθήσουμε τους λαϊκιστές, αλλά να εμποδίσουμε τη λεωφόρο των λαϊκιστών."

Ανέφερε επίσης τα λόγια του πρώην Γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιτεράν, που «έλεγε ότι "αν στον εθνικισμό προσθέσεις τον εθνικισμό θα καταλήξεις σε πόλεμο." Αυτό εξακολουθεί να ισχύει γι 'αυτό πρέπει να αγωνιστούμε ενάντια στον εθνικισμό».

Και κατέληξε δηλώνοντας: «Τα σύνορα είναι η χειρότερη εφεύρεση που έγινε ποτέ από τους πολιτικούς". Η αλληλεγγύη πρέπει να δοθεί στους πρόσφυγες και τα παιδιά τους, πρόσθεσε.

Δεν γνωρίζω αν ο κ. Γιούνγκερ ήταν νηφάλιος όταν έκανε αυτές τις δηλώσεις. Αν και γενικά δεν το συνηθίζει. Είναι κι αυτός σαν τον σφετεριστή του βυζαντινού θρόνου Φωκά, που σε κάθε ευκαιρία ο λαός της Βασιλεύουσας του τραγουδούσε: «Πάλι τὸν καῦκον ἔπιες, πάλιν τὸν νοῦν ἀπώλεσας».

Έθνος - Εθνικισμός - Εθνισμός

Τι είναι το Έθνος; Πόσες φορές έχουν έρθει σε αντιπαράθεση εθνομηδενιστές αλλά και εθνικόφρονες για το τι σημαίνει έθνος.  Οι μεν απορρίπτουν ή αλλοιώνουν το νόημα του Έθνους και τα παράγωγα του, οι δε πιστεύουν ή και υπερβάλλουν σε αυτό.!!!

Εθνισμός, άλλη μία λέξη η οποία από πολλούς αμφισβητείται ως κοινωνικοπολιτικός ορισμός. Ο Ησύχιος αναφέρει την λέξη "εθνιστής". Ο Εθνιστής είναι τελικά ο οπαδός του Εθνισμού;

Μετά έχουμε και αυτήν την ταλαιπωρημένη λέξη του...εθνικισμού. Οι εθνομηδενιστές την έχουν σαν καραμμέλα αυτήν την λέξη όταν κάποιος τολμάει να πει ότι Ελληνικό έθνος ή Ελληνική εθνική συνείδηση υπήρχε πριν το ...1821.

Ιδού τι λένε μερικοί πραγματικοί ειδικοί σε ότι αφορά αυτούς τους εθνολογικούς ορισμούς:

ΕΘΝΟΣ

[Λεξικό Κριαρά]

-Λαός, έθνος

-πλήθος ανθρώπων, κόσμος

-(Πληθ.) αλλόθρησκοι, εθνικοί, ειδωλολάτρες

[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]

σύνολο ανθρώπων που διακρίνεται και θέλει να διακρίνεται ως τέτοιο με βάση μια μακρόχρονη συνοίκηση στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, μια κοινή ιστορική και πολιτιστική εξέλιξη, μια (υποθετική ή πραγματική) φυλετική ομοιογένεια· (πρβ. εθνότητα, λαός, γένος, φυλή)

[Υπερ Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας]

σύνολο ανθρώπων που έχουν κοινή καταγωγή και ιστορία, κοινό πολιτισμό, κοινή γλώσσα και θρησκεία, κοινά ιδεώδη και κοινή εθνική συνείδηση

[Steven Grosby,Oxford,Nationalism]

Το έθνος είναι μία γεωγραφική κοινότητα που ερείδεται στο βιολογικό γεγονός της γέννησης. Ένας άνθρωπος γεννιέται μέσα σε ένα έθνος. H σημασία που αποδίδεται στο γεγονός της γέννησης μέσα στην ιστορικά αναπτυσσόμενη, γεωγραφική δομή της πολιτισμικής κοινότητας που καλείται έθνος το καθιστά , σε τελική ανάλυση, μορφή ανθρώπινης συγγένειας. Το έθνος διαφοροποιείται από άλλες μορφές συγγένειας, όπως η οικογένεια, εξαιτίας της σημασίας που αποδίδει στο γεωγραφικό χώρο. Διαφέρει επίσης από άλλες μορφές κοινότητας που δομούνται πάνω σε γεωγραφικές ορίζουσες όπως η φυλή, η πόλις-κράτος ή οι διάφορες «εθνοτικές ομάδες», όχι μόνο λόγω της μεγαλύτερης έκτασης Που καταλαμβάνει αλλά και διότι η σχετικά ομοιογενής κουλτούρα που επιβάλει και παρέχει σταθερότητα, με άλλα λόγια διάρκεια, στο χρόνο.

Αντιεθνικισμός και αυτοκρατορίες: οι παρερμηνείες και τα αδιέξοδα της μεταμοντέρνας ιστοριογραφίας

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΡΗΞΗ φ, 120,121,122,123

Είναι ενδιαφέρον ότι μετά την άνοδο της παγκοσμιοποίησης, που επιδιώκει να αφαιρέσει από τα έθνη κάθε ισχύ, εμφανίζονται οι θεωρίες που προσπαθούν να τα απαξιώσουν, να τα σχετικεύσουν και να τα ερμηνεύσουν ως νεώτερες τεχνικές κατασκευές, οι οποίες έπαιξαν κάποιο ρόλο μεν στο παρελθόν, κυρίως κατά την άνοδο των αστικών τάξεων, αλλά τώρα πρόκειται να υποκατασταθούν από περιφερειακές συμμαχίες ή την παγκόσμια κοινότητα. Ειδικότερα το ελληνικό έθνος αποδίδεται στην ευέξαπτη φαντασία στοχαστών όπως ο Κοραής, ο Παπαρρηγόπουλος και ο Ζαμπέλιος

Είναι χαρακτηριστικό ότι όσοι στην χώρα μας χρησιμοποιούν τις θεωρίες του Άντονυ Σμίθ, του Β.Άντερσον και του Ε. Γκέλνερ, του Ε. Κεντούρι παραλαμβάνουν τα σχήματα τους, χωρίς όμως να αποδέχονται όλες τις συνέπειες τους. Δηλαδή η μεταμοντέρνα ιστοριογραφία μπορεί να ισχυρίζεται ότι τα έθνη σε αρκετές περιπτώσεις είναι πρόσφατες κατασκευές, του κράτους ή της κινητοποίησης κάποιων διανοητών, ή του συνδυασμού και των δύο αλλά το γεγονός αυτό δεν τους αφαιρεί σε τίποτε ούτε σε δυναμισμό ούτε σε μακρά προοπτική. Επίσης οι τέσσερις αυτοί ιστορικοί γνωρίζουν ο ένας το έργο του άλλου και σε άλλα σημεία συμφωνούν και σε άλλα διαφωνούν ώστε είναι δύσκολο να θεωρήσουμε ότι εκπροσωπούν μια ενιαία χωρίς αποκλίσεις σκέψη. Για παράδειγμα ο Γκέλνερ επικρίνει τον Ε.Κεντούρι για την άποψη που θεωρεί τον Ι.Κάντ ως πρόδρομο του εθνικισμού, ενώ ο Ε.Κεντούρι απορρίπτει την αποκλειστική συνύφανση του εθνικισμού με την βιομαχανική κοινωνία που διατυπώνει ο Γκέλνερ.

Στην χώρα μας, Ε.Γκέλνερ είναι κυρίως γνωστός για τα δύο έργα του με θέμα τον εθνικισμό, με τίτλο "Έθνη και εθνικισμός "(μετ. Δώρα Λαφαζάνη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 1992) και "Εθνικισμός: πολιτισμός, πίστη και εξουσία"(μετ. Λύδια Παπαδάκη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2002). Το βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει είναι ότι ο εθνικισμός αποτελεί στοιχείο της νεωτερικότητας. Ακολουθεί την εκβιομηχάνιση και την εγκαθίδρυση ενός κράτους που δίνει ενιαία χαρακτηριστικά στον κοινωνικό χώρο που ελέγχει. Ο προτεσταντισμός είναι η θρησκεία που περισσότερο από κάθε άλλη ευνόησε με πολλούς τρόπους, αλλά κυρίως με την καλλιέργεια των τοπικών γλωσσών την εμφάνιση των εθνικισμών. Αναφορές του Γκέλλνερ σχετικά με την συνάφεια προτεσταντισμού-εθνικισμού επαναλαμβάνονται και στα δύο παραπάνω έργα του. Το πόρισμα του -βεμπεριανής έμπνευσης- μπορεί να συμπυκνωθεί στην ακόλουθη απόφανση: "είναι σαφές ότι οι δύο διαδικασίες, ο εθνικισμός και ο προτεσταντισμός, έχουν μια συγγένεια τόσο στις κεντρικές ιδέες όσο και στις κοινωνικές συνέπειές τους"[1].

Μπένεντικτ Άντερσον (1936-2015): Ο μεγάλος θεωρητικός του εθνικισμού, ένας στοχαστής χωρίς σύνορα

Ο Μπένεντικτ Άντερσον μιλάει για τις σπουδές και την πνευματική του διαμόρφωση, τον εθνικισμό, τον ρατσισμό και τον πατριωτισμό, τη μνήμη, την πολιτισμική στροφή στην Ιστορία

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Ο Benedict Anderson, ο μεγάλος θεωρητικός του εθνικισμού, ο στοχαστής που σφράγισε και άλλαξε την αντίληψή μας για τα έθνη και τον εθνικισμό, πέθανε στις 12 Δεκεμβρίου, σε ηλικία 79 ετών. Το ελληνικό κοινό τον γνώρισε μέσα από το βασικό του έργο Φαντασιακές κοινότητες, σε μετάφραση Ποθητής Χαντζαρούλα (εκδ. Νεφέλη). Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από μια εκτενή συνέντευξη που είχε δώσει στον Ρώσο ιστορικό Άλεξ Σεμυόνοφ, και είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό Ab Imperio το 2003

Τα μαθητικά και φοιτητικά χρόνια

Πήρα το διδακτορικό μου το 1967, με αντικείμενο αυτό που το Κορνέιγ και το Χάρβαρντ εξακολουθούν να αποκαλούν «Government», αλλά στα περισσότερα αμερικανικά πανεπιστήμια είναι γνωστό ως πολιτικές επιστήμες. Μέχρι την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ η εκπαίδευσή μου ήταν ως επί το πλείστον στη λογοτεχνία και την ιστορία. Άρχισα να μαθαίνω λατινικά όταν ήμουν οχτώ χρονών, και αρχαία ελληνικά όταν ήμουν περίπου δώδεκα. Πήρα από το Καίμπριτζ πτυχίο κλασικής φιλολογίας.

Έχω μελετήσει γαλλικά εντατικά στο γυμνάσιο και επισκέφθηκα τη Γαλλία πολλές φορές κατά τη διάρκεια της εφηβείας μου. Ως έφηβος με είχε συναρπάσει η ρωσική λογοτεχνία, που διάβαζα από μεταφράσεις, όσο πήγαινα ακόμα γυμνάσιο Ως εκ τούτου, μελέτησα τη ρωσική γλώσσα και παρακολούθησα (μόνος!) ένα ειδικό καλοκαιρινό σχολείο για τη ρωσική γλώσσα στο οποίο δίδασκαν δύο γοητευτικές «Λευκές» γυναίκες, πρόσφυγες, λίγο πιο βόρεια από Δουβλίνο. Μάλιστα, έχω μεταφράσει στα αγγλικά ένα βαρετό κείμενο του Μπουχάριν, που δεν είχε προηγουμένως μεταφραστεί. Οι Ρώσοι συγγραφείς που πρωτοδιάβασα ήταν ο Λέρμοντοφ και ο Τουργκένιεφ, ακολούθησαν ο Γκοντάροφ και ο Ντοστογιέφσκι, λίγος Πούσκιν, και τελικά Τολστόι, Τσέχωφ και Γκόρκι. Αργότερα υπήρξα λάτρης του Μαγιακόφσκι και το μότο στο βιβλίο μουThe Spectre of Comparison προέρχεται από ένα ποίημά του που ξέρω απέξω. Στα χρόνια της νιότης μου, αγαπημένη μου ταινία ήταν η τριλογία του Ντονσκόι που βασίστηκε στην αυτοβιογραφία του Γκόρκι — και πάντα ονειρευόμουν τη μέρα που θα έκανα βαρκάδα στον Βόλγα. Από τη στιγμή που βρέθηκα όμως στην Αμερική, τα ενδιαφέροντά μου μετατοπίστηκαν στη Νοτιοανατολική Ασία και δεν συνέχισα τα ρωσικά μου. Εξακολούθησα πάντως συνέχισα να διαβάζω ρωσική λογοτεχνία από μετάφραση — ιδιαίτερα Μπάμπελ και Λέσκοφ. Πολιτική συνείδηση απέκτησα όταν ήμουν είκοσι χρονών, με τις κρίσεις στο Σουέζ και την Ουγγαρία.

KΑΙ ΕΜΕΙΣ «ΛΙΑΖΟΜΑΣΤΕ»...

(Δευτ. 25/5/15 - 08:47)

Του ΣΤΑΘΗ* 

Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ακόμη Ένωση εθνικών κρατών, για να εξελιχθεί στη συνέχεια σε μια Ένωση δύο ταχυτήτων υπό το Διευθυντήριο των πέντε (Βρετανία, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία), που έγινε των τριών (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία), για να καταλήξει στον Γαλλογερμανικό άξονα κι από ’κει στην ξεδιάντροπη Γερμανική Ηγεμονία, από τότε λοιπόν έως σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση ευαγγελιζόταν την κατάργηση των εθνικών συνόρων και την αποδυνάμωση των εθνικισμών. Κατάφερε ακριβώς το αντίθετο. Κατήργησε μεν τα εθνικά σύνορα ανάμεσα στις αστικές τάξεις των χωρών – μελών, όπως και τα σύνορα για την διακίνηση των εμπορευμάτων τε και του πλούτου, αλλά ύψωσε ασφυκτικά – ταξικά – οικονομικά τείχη- του- αίσχους ανάμεσα στους λαούς και άγρια εθνικιστικά τείχη σε πολλές (υπερβολικά πολλές) περιοχές της Ευρώπης από τη Βαλτική έως τη Μεσόγειο.

Σήμερα εθνικιστικές αντιθέσεις σπαράσσουν την πρώην Γιουγκοσλαβία, φύονται στην Αλβανία, κυριαρχούν στην εθνική ταυτότητα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, λυμαίνονται τα Βαλτικά κράτη και σιγοκαίουν παντού εκεί όπου η Ένωση μέσω ΜΚΟ (και άλλων  πρακτόρων) υποδαυλίζει εθνοτικές αντιθέσεις (είτε θρησκευτικές είτε εθνικές)

Μόνον η FUEN (Ομοσπονδιακή Ένωση Εθνικοτήτων Ευρώπης) μια ΜΚΟ που χρηματοδοτεί αγρίως η Γερμανία θέτει θέμα Γερμανικών Μειονοτήτων σε εννέα (!) παρακαλώ κράτη μέλη της Ένωσης. Όποιος ενθυμείται την περίπτωση των Σουδητών (γερμανική μειονότητα στην τότε Τσεχοσλοβακία) με των οποίων την «αποκατάσταση των δικαιωμάτων» ο Χίτλερ άρχισε να τρώει κράτη και να επανασυσκευάζει χώρες, καλώς ενθυμείται.

«Το έθνος του κράτους και το έθνος της κοινωνίας.»

του Γ. Κοντογιώργη

Εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το έθνος είναι επινόηση του κράτους κάνουν ιδεολογία, επιχειρούν να το οικειοποιηθούν, αποσπώντας το από τον φυσικό του φορέα, την κοινωνία, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τη μονοσήμαντη νομή τους επί του κράτους.

Οι χρήσεις της έννοιας έθνος, αλλά και συναφών πολιτικών εννοιών, από τη νεοτερικότητα, έχει αποκτήσει στις ημέρες μας μια βαθιά ιδεολογική χροιά με άκρως συντηρητική προσημείωση που διέρχεται το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων. Στο πλαίσιο αυτό, το ενδιαφέρον για τη γνωσιολογία των εννοιών βαίνει μειούμενο, με αποτέλεσμα ειδικοί και ίσως έγκυροι επί ενός γνωστικού
αντικειμένου να εκτίθενται, πολυπραγμοσύνης ένεκεν, ως «ξερόλες».

Ο γνώστης της έννοιας έθνος το ξεχωρίζει από την έννοια εθνικισμός. Ο εθνικισμός χρεώνει στην κοινωνία τις πολιτικές του κράτους, ενώ αυτές υπαγορεύονται από τα συμφέροντα των αρχουσών ομάδων. Κατά τούτο, εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το έθνος είναι επινόηση του κράτους κάνουν ιδεολογία, επιχειρούν να το οικειοποιηθούν, αποσπώντας το από τον φυσικό του φορέα, την κοινωνία, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τη μονοσήμαντη νομή τους επί του κράτους. Υπό το πρίσμα, επομένως, αυτό είναι απολύτως αντιδραστικοί. …

Ο Μήτρογλου και η μεγάλη Αλβανία…

Του Γιάννη Παπαϊωάννου

Η Εθνική Ελλάδας μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη για ποδοσφαιρικό αγώνα με την Τουρκία. Από την κερκίδα ακούγονται αρκετά ανθελληνικά συνθήματα, ενώ η μετάβαση Ελλήνων φιλάθλων έχει απαγορευτεί με το φόβο επεισοδίων. Ενώ ο αγώνας είναι σε εξέλιξη, ένα αεροπλανάκι περιφέρεται πάνω από τον αγωνιστικό χώρο επιδεικνύοντας ένα πανό. Σε αυτό απεικονίζεται ένας χάρτης της Ελλάδας που περιλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη, τα τουρκικά παράλια, τα Σκόπια και τη μισή Αλβανία. Ένας Τούρκος ποδοσφαιριστής κατεβάζει το πανί που περιφέρεται πάνω από τα κεφάλια των ποδοσφαιριστών. Τότε, ο Κώστας Μήτρογλου και δύο, τρεις ακόμα Έλληνες παίκτες του επιτίθενται και αρπάζουν από τα χέρια του το… τιμημένο λάβαρο με τη μεγάλη Ελλάδα. Ακολουθεί σύρραξη και ο αγώνας διακόπτεται.

Στην κερκίδα βρίσκεται ο αδερφός του Έλληνα πρωθυπουργού (ας πούμε, π.χ., ο Μπαλτάκος) και κατηγορείται ότι ενθάρρυνε τα επεισόδια. Στην Αθήνα βγαίνει κόσμος στους δρόμους με ελληνικές σημαίες και πανηγυρίζει. Ο Αντώνης Σαμαράς με δηλώσεις του δηλώνει περήφανος για την εθνική ομάδα. Στο αεροδρόμιο, την επόμενη μέρα, μαζεύονται μερικές χιλιάδες, αποθεώνοντας τους παίκτες, αφού πριν είχαν περικυκλώσει την τουρκική πρεσβεία. Ανάμεσά τους εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και αρκετοί εθνικιστές και χρυσαυγίτες. Ο αρχηγός της ελληνικής ομάδας εκφωνεί έναν πύρινο, 40λεπτο λόγο στους συγκεντρωμένους. Ήδη, το προηγούμενο βράδυ, Έλληνες έχουν εισβάλλει σε μειονοτικό χωριό εκφοβίζοντας τους κατοίκους με επιθέσεις, κραυγές και συνθήματα όπως «Μουσουλμάνοι θα σας κάψουμε». Την επόμενη μέρα επεισόδια σημειώνονται και στην Τουρκία με νεαρούς να καίνε και να καταστρέφουν μερικά μαγαζιά που ανήκουν σε Έλληνες.