18/02/2025


epa11903456 A demonstrator carries an upside-down American flag during a Presidents Day protest against President Trump's policies on the National Mall near the US Capitol in Washington, DC, 17 February 2025. Organizers cite their opposition to President Trump's recent executive actions as key motivators for the nationwide protests. EPA/GRAEME SLOAN
ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ ΓΙΑΝΝΗΣ
Συμβιβάζεται άραγε πρακτικά ή θεωρητικά, μια συντηρητική στάση ή πολιτική επιλογή με την έννοια της Αριστεράς;
Στο επίπεδο του υπό αμφισβήτηση (αν όχι υπό συνειδησιακή αποδόμηση) συλλογικού υποκειμένου, δηλαδή της κοινωνικής τάξης των θυμάτων της εκμετάλλευσης, ο συντηρητισμός χαρακτηρίζει την ελάχιστη βάση ταξικής συλλογικής συσπείρωσης. Τουλάχιστον στην μαρξίζουσα θεωρία, αυτός αντανακλούσε την αυθόρμητη, μεταρρυθμιστική και μάλλον συντηρητική πολιτική συνείδηση των χειμαζόμενων λαϊκών μαζών.
Αυτή ακριβώς η συντήρηση, αποτελούσε τρόπον τινά την απολύτως απαραίτητη συνδικαλιστικού τύπου προϋπόθεση για κάθε μετέπειτα προσπάθεια μετάβασης σε ένα υψηλότερο, επαναστατικό επίπεδο συλλογικής πολιτικής συνείδησης και πράξης. Θα συμπληρώναμε ότι για τους σοσιαλιστές τουλάχιστον, σε ορισμένες περιόδους υποχώρησης των λαϊκών κινημάτων, η “ταξική πάλη” καθίσταται η μόνη –συγκυριακά έστω αλλά πραγματικά– συντηρητική αντίπαλος των αστικών εκσυγχρονισμών και ριζοσπαστισμών. Αυτή η “ταξική πάλη” είναι εξάλλου εδαφοποιημένη και όχι ανεδαφική. Κατά συνέπεια και η Αριστερά είναι εξ ορισμού πατριωτική. Αλλιώς δεν μπορεί να είναι ούτε διεθνιστική. Θα είναι απλώς μια εκτός τόπου και χρόνου κοσμοπολίτικη μικροαστική ιδεολογία.
Δεν πρόκειται καθόλου για τα ψιλά, αλλά για τα “χοντρά γράμματα” της μαρξίζουσας πολιτικής κοινωνιολογίας. Κι αυτό, έστω αν ο Μαρξ στην εποχή του, σε αντίθεση με άλλους στοχαστές και φιλοσόφους (όπως αργότερα ο Πολάνυι), συνεπής με το μοντέλο ανάλυσης του ιστορικά προοδευτικού ρόλου της αστικής τάξης του 19ου αιώνα απαξίωσε τις λουδίτικες λαϊκές αντιδράσεις των τότε εργαζομένων στη βιομηχανική επανάσταση και στη μηχανοποίηση της παραγωγής…
![]()
Αυτή ακριβώς η συντήρηση, αποτελούσε τρόπον τινά την απολύτως απαραίτητη συνδικαλιστικού τύπου προϋπόθεση για κάθε μετέπειτα προσπάθεια μετάβασης σε ένα υψηλότερο, επαναστατικό επίπεδο συλλογικής πολιτικής συνείδησης και πράξης. Θα συμπληρώναμε ότι για τους σοσιαλιστές τουλάχιστον, σε ορισμένες περιόδους υποχώρησης των λαϊκών κινημάτων, η “ταξική πάλη” καθίσταται η μόνη –συγκυριακά έστω αλλά πραγματικά– συντηρητική αντίπαλος των αστικών εκσυγχρονισμών και ριζοσπαστισμών. Αυτή η “ταξική πάλη” είναι εξάλλου εδαφοποιημένη και όχι ανεδαφική. Κατά συνέπεια και η Αριστερά είναι εξ ορισμού πατριωτική. Αλλιώς δεν μπορεί να είναι ούτε διεθνιστική. Θα είναι απλώς μια εκτός τόπου και χρόνου κοσμοπολίτικη μικροαστική ιδεολογία.
Δεν πρόκειται καθόλου για τα ψιλά, αλλά για τα “χοντρά γράμματα” της μαρξίζουσας πολιτικής κοινωνιολογίας. Κι αυτό, έστω αν ο Μαρξ στην εποχή του, σε αντίθεση με άλλους στοχαστές και φιλοσόφους (όπως αργότερα ο Πολάνυι), συνεπής με το μοντέλο ανάλυσης του ιστορικά προοδευτικού ρόλου της αστικής τάξης του 19ου αιώνα απαξίωσε τις λουδίτικες λαϊκές αντιδράσεις των τότε εργαζομένων στη βιομηχανική επανάσταση και στη μηχανοποίηση της παραγωγής…