1η Αυγούστου: Ας ψαχουλέψουμε μερικά χνάρια της δίψας για απελευθέρωση, με αφορμή την ημέρα αυτή

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου 

1η Αυγούστου:

Ας ψαχουλέψουμε μερικά χνάρια της δίψας για απελευθέρωση, με αφορμή την ημέρα αυτή:

Την 1η Αυγούστου 1833 το βρετανικό κοινοβούλιο ψήφισε την κατάργηση της δουλείας στην βρετανική αυτοκρατορία. Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ έναν χρόνο αργότερα, την 1η Αυγούστου 1834. Προϊόν μεγάλων αντιπαραθέσεων και ζυμώσεων, η σχετική Πράξη ανταποκρίθηκε σε φιλελεύθερα αιτήματα, αλλά λογάριασε βεβαίως-βεβαίως και τα κέρδη από την αποικιοκρατία (διότι δεν ήταν και τίποτα άλλο η αυτοκρατορία): Από την κατάργηση της δουλείας εξαιρέθηκαν για μια σχεδόν δεκαετία (ως το 1843) οι πελώριες περιοχές τις οποίες διαφέντευε η βρετανική «Εταιρία των Ανατολικών Ινδιών», η Κεϋλάνη και το νησί της Αγίας Ελένης.

Ας κάνουμε μια στοχαστική σύγκριση: Δέκα χρόνια πριν η βρετανική κοσμοκράτειρα προχωρήσει στην Πράξη κατάργησης της δουλείας, οι επαναστατημένοι Έλληνες ψήφιζαν το πρώτο τους Σύνταγμα (το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος») στις εθνοσυνελεύσεις της Επιδαύρου (Ιανουάριος 1822) και του Άστρους (Απρίλιος 1823). Με την καθαρή αλήθεια ότι πνευματική, εθνική και κοινωνική απελευθέρωση τελούν σε όσμωση, οι ρέμπελοι αποφάσισαν ότι:

- «Εις την Ελληνικήν επικράτειαν ούτε πωλείται, ούτ’ αγοράζεται άνθρωπος· αργυρώνητος [δούλος] δε παντός γένους και πάσης θρησκείας, άμα πατήσας το Ελληνικόν έδαφος, είναι ελεύθερος, και από τον δεσπότην αυτού ακαταζήτητος». Ό,τι πιο επαναστατικό: Το έδαφος της ελληνικής επικράτειας γινόταν άσυλος τόπος, στον οποίον μόλις θα πατούσαν οι δούλοι θα ελευθερώνονταν, το δε δικαίωμα των κυρίων τους επί της ιδιοκτησίας τους πήγαινε περίπατο.

- Έλληνες και ξένοι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.

Κάνω αυτή την αντιπαραβολή, για να νιώσουμε την διαφορετική δυναμική που έχει ο λόγος περί ελευθερίας όταν είναι λόγος επικυρίαρχου και όταν είναι λόγος καταπιεζόμενου. 

Φυσικά, η δουλεία (όπως κι αν ονομαστεί η πραγμο-ποίηση του προσώπου, η εργαλειοποίηση του ανθρώπου από άνθρωπο και η μετατροπή της εργασίας σε εμπόρευμα) αλλάζει τρόπους, και μάλιστα πολύ πολύ ευέλικτα. Για παράδειγμα, η αποικιοποίηση μέσω της «ελευθερίας» σύναψης δανειακών συμβάσεων που δένουν χειροπόδαρα έναν τόπο (με συναινετικές διαδικασίες, παρακαλώ), ή η υποδούλωση μέσω της εθελοδουλείας χάριν χρυσών αλυσίδων έχουν τεράστια ισχύ και εφαρμογή – αδιάκοπα. 

1η Αυγούστου 2024. Ξεκίνησαν τα απογεύματα στους ναούς οι Παρακλήσεις της Θεοτόκου, καθ’ οδόν προς τον Δεκαπενταύγουστο. Οι Παρακλήσεις είναι καρδιακές, κατανυκτικές προσευχές για τους ανθρώπινους πόνους και τις ελπίδες. Αν όσοι μπαίνουν στις εκκλησίες έχουν μια στάλα μυαλό, κι αν όσοι δεν μπαίνουν στις εκκλησίες έχουν ένα δράμι μυαλό, αξίζει να προσέξουν το εξής. Από τους πρώτους ύμνους στην Παράκληση της 1ης Αυγούστου είναι ένας που υπενθυμίζει την Έξοδο: την απελευθέρωση των Ισραηλιτών από την δουλεία της Αιγύπτου. Και το ευαγγέλιο που διαβάζεται αφηγείται τον ύμνο που τραγούδησε η έγκυος Μαρία, για τον απελευθερωτή Θεό. Τα λόγια της είναι αντίστοιχα του παιάνα που είχε τραγουδήσει στην Έξοδο η Μαριάμ, η αδερφή του Μωυσή... 

Σε όσους σπεύσουν να ερμηνεύουν αυτά αλληγορικά και μη-κοινωνικά, θυμίζω την φράση του αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα, πατριάρχη Αλεξανδρείας (7ο αιώνα): «Αν είμαστε ίσοι ενώπιον του Χριστού, να γίνουμε ίσοι και μεταξύ μας». Η φράση του είναι συγκλονιστική, με αξιοπρόσεκτη ευαισθησία για την σημασία της πράξης. Προσέξτε τα δύο ρήματα: Στη σχέση μας με τον Χριστό ΕΙΜΑΣΤΕ, στη σχέση μας όμως μεταξύ μας (δηλαδή στις κοινωνικές σχέσεις) πρέπει ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ!

Αν παραβλέπουμε αναίσθητα αυτά τα πράγματα (αν, για παράδειγμα, όσοι μπαίνουν στις εκκλησίες βουλιάζουν σε ένα άνευρο μέλωμα, κι αν όσοι δεν μπαίνουν στις εκκλησίες βουλιάζουν σε έναν τυφλό αντιθρησκευτισμό), τότε και η μια στάλα και το ένα δράμι είναι αγαθά εν απολύτω ανεπαρκεία. Ό,τι καλύτερο για τους δουλοκτήτες, ό,τι βολικότερο για τους πρόθυμους υπαλλήλους τους...

Θ.Ν.Π. / 1-8-2024

ΥΓ. Για όποιον έχει όρεξη για λίγο παραπάνω διάβασμα: 

1. «Πράξη κατάργησης της δουλείας του 1833», https://shorturl.at/uODTE 

2. Αριστείδης Χατζής, «Ενα φιλελεύθερο Σύνταγμα για την Ελλάδα», https://shorturl.at/BhW3S 

3. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, «Βασιλιάς και θερμοστάτης. Το οικουμενικό όραμα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η πανουργία της δουλείας κι ένας θεολογικός εμφύλιος (εκδ. Manifesto, Αθήνα 2019), όπου παρουσιάζονται οι αγώνες για την κατάργηση της δουλείας στις ΗΠΑ, αγώνες με το πνεύμα των οποίων βρίσκεται κοντά το πνεύμα του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος» (και το οποίο πνεύμα, βεβαίως, στρεβλώνεται και ακυρώνεται ποικιλότροπα στην πράξη).

[Η ζωγραφιά: Ηonoré Daumier, “Η εξέγερση”, π. 1848, https://mymodernmet.com/revolution-art/]

ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/p/7vKYw82HUsu9hTJX/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com