Ο Franklin Roosevelt ήταν ίσως ο πιο σημαντικός πρόεδρος των ΗΠΑ καθώς κατάφερε να βρει εκείνο το μείγμα πολιτικής το οποίο συνδύαζε τους αμερικανικούς φόβους για τα ”δεινά” της εμπλοκής τους στις διεθνείς σχέσεις αλλά και την φύσει και θέσει εξωστρεφή κουλτούρα του αμερικανικού φιλελευθερισμού, ο οποίος ήδη από το 1898 είχε βγει εκτός της αμερικανική ηπείρου και ήλεγχε τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Όταν ξέσπασε ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Roosevelt διαβεβαίωσε τους Αμερικανούς πολίτες οτι η Αμερική παραμένει ουδέτερη (ως κράτος) σε αυτόν τον Πόλεμο, αλλά κανένας Αμερικανός πολίτης δε θα πιεστεί ώστε να είναι ουδέτερος μπροστά σε αυτήν τη φρίκη.
Ο Roosevelt δειλά-δειλά προσπαθούσε να προϊδεάσει το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αλλά και τους πολίτες, οτι αυτός ο πόλεμος δε γινόταν να μην αγγίξει την Αμερική. H Aμερική είναι πάντα διστακτική στην εμπλοκή της σε άλλες περιοχές και το Βιετνάμ, μαζί με το Ιράκ και το Αφγανιστάν (και τη Σομαλία) αποτελούν τραύματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
- Η πολιτική της ουδετερότητας των ΗΠΑ συνδέεται άρρηκτα με τον απομονωτισμό (Isolationism) και με τον ” αμερικανικό εξαιρετισμό” (American Exceptionalism). Ο αμερικανικός εξαιρετισμός, πηγάζει από την αίσθηση μιας υψηλής αποστολής της οποίας ηγούνται οι Αμερικανοί καθώς το έθνος τους είναι νέο όπως νέα ήταν και η γη στην οποία έλαβε χώρα η Αμερικανική Επανάσταση.
- Η γεωγραφία δίνει την πολυτέλεια στην Αμερική να κοιτά τον κόσμο από πολύ μακριά. Νιώθουν και πολλές φορές είναι, απομονωμένοι. Παρόλο που οι Αμερικανοί είναι ως επί το πλείστον τέκνα Ευρωπαίων, δε νιώθουν Ευρωπαίοι.
Σήμερα βλέπουμε στη Μεσόγειο ένα αμερικανικό deja vu το οποίο όμως έχει εμπλουτιστεί μέσα από την πάντα ευρηματική αμερικανική διπλωματική γλώσσα. Πρόκειται για την ”Ενεργητική Ουδετερότητα” η οποία ίσως μας μπερδεύει αλλά αποδίδει ακριβώς αυτό που θέλει να κάνει η Αμερική στη Μεσόγειο και το οποίος, συμφέρει την Ελλάδα.
Από τη στιγμή που η Ελλάδα εδώ και δέκα περίπου χρόνια αναβαθμίζει διαρκώς τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, είναι πολύ σημαντικό να αρχίσουμε να μαθαίνουμε να διαβάζουμε τις αμερικανικές κινήσεις προκειμένου να επωφεληθεί ο Ελληνισμός από αυτές. Πολλές φορές μιλάμε για τον ”ρόλο του Ποντίου Πιλάτου” τον οποίον υιοθετούν οι Αμερικανοί κυρίως σε θέματα που αφορούν τα ελληνοτουρκικά.
Ας ξεκινήσουμε από την πρόσφατη λιτή δήλωση του State Department αναφορικά με την τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου: ”Οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν όλα τα κράτη να επιλύουν τα θέματα για τα θαλάσσια συνόρά τους ειρηνικά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο”. Ιδανικά ως Έλληνες θα θέλαμε να δούμε πιο βαρύ ρήμα από το ”ενθαρρύνουμε”. Ίσως το ”υποχρεώνουμε”.
- Δεν είναι όμως οι ΗΠΑ κάποιο ανώτατο διεθνές όργανο το οποίο να μπορεί δικαιοδοτεί. Είναι η πιο ισχυρή χώρα του πλανήτη και μέσα από αυτόν τον ρόλο που η αμερικανική ισχύς παρέχει στην Ουάσινγκτον, προσφέρει πολιτική νομιμοποίηση σε όποιον ακολουθεί την πεπατημένη. Η άλλη λέξη που χρήζει προσοχής είναι το ”όλα”. Χωρίς καμία εξαίρεση, την οποία θα ήθελε η Τουρκία που χαιδεύτηκε αρκετά από την Αμερική τα προηγούμενα χρόνια λόγω του γεωπολιτικού μονοπωλίου που ”πουλούσε” η Άγκυρα στην Ουάσινγκτον. Μια ουδέτερη δήλωση χωρίς συγκεκριμένες αναφορές που λέει όμως τα πάντα. Το Διεθνές Δίκαιο επιστρέφει ενεργά στην αμερικανική ρητορική καθώς η Κίνα προσπαθεί να μετατρέψει σε λίμνη της τη Νότια Σινική Θάλασσα.
Η ”ενεργητική ουδετερότητα” υπονοεί οτι υπάρχει και παθητική ουδετερότητα.
Οι ΗΠΑ έχουν έλθει σε δύσκολη θέση καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος φέρνει ξανά πίσω τα δαιμόνια του απομονωτισμού. Για τον κόσμο, μια πιθανή αποχώρηση των ΗΠΑ από τις διεθνείς υποθέσεις θα είχε ολέθριες συνέπειες αφήνοντας ένα τεράστιο κενό το οποίο θα προκαλούσε συρράξεις αντίστοιχες με αυτές που έλαβαν χώρα στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
Οι ΗΠΑ που έχουν ένα σύστημα στο οποίο ο πρόεδρος είναι ένας αρχηγός γραφειοκρατίας, θυμίζουν στον κόσμο (και ειδικά στους συμμάχους τους) πως δεν αποχώρησαν και πως κοιτούν τα πάντα. Από την άλλη πλευρά, είναι προς όφελός τους να δουν την Ρωσία να μπαίνει πιο βαθιά στα αδιέξοδα της Μέσης Ανατολής και της Μεσογείου.
- Το USS Eisenhower έκανε την εμφάνισή του στη Μεσόγειο και αλίμονο αν ένα τέτοιο οπλικό σύστημα δε συνιστά μήνυμα. Έχουμε μάθει στην Ευρώπη οτι η ισχύς συνοδεύεται από φωνές και ιαχές. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης διαμηνύσει (με διευκρινιστική κιόλας δήλωση στην οποία προέβη ο Αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα) από την μέρα που ξεκίνησε η ελληνοτουρκική κρίση (21 Ιουλίου 2020) πως ”Οι ΗΠΑ γνωρίζουν πως η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX για έρευνα σε διαφιλονικούμενα ύδατα στην Ανατολική Μεσόγειο. Προτρέπουμε τις τουρκικές αρχές να παύσουν τα όποια σχέδια για επιχειρήσεις αποφεύγοντας βήματα τα οποία θα αυξήσουν τις εντάσεις στην περιοχή”.
Από την Αλεξανδρούπολη, ο Geoffrey Pyatt διέλυσε τις όποιες ασάφειες άφησε λόγω της ουδετερότητας το State Department (επιβεβλημένη ουδετερότητα λόγω του οτι ΗΠΑ-Ελλάδα-Τουρκία είναι στο ΝΑΤΟ) υποστηρίζοντας οτι «οι Ηνωμένες Πολιτείες γενικά δεν παίρνουν θέση σε διαφορές θαλάσσιων συνόρων άλλων κρατών, αλλά ως ζήτημα μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής ενθαρρύνουμε τα κράτη να επιλύουν τις διαφορές τους ειρηνικά και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Έχω επίσης επισημάνει αρκετές φορές και θα το επαναλάβω και σήμερα, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σέβονται τις αρχές του διεθνούς ναυτικού δικαίου, βάσει των οποίων τα νησιά, συμπεριλαμβανομένου και του Καστελόριζου, έχουν ακριβώς την ίδια υφαλοκρηπίδα και δικαιώματα ΑΟΖ όπως και κάθε περιοχή στην ηπειρωτική χώρα».
- Για ακόμη μια φορά οι ΗΠΑ υπενθυμίζουν οτι ”γενικά δεν παίρνουν θέση σε διαφορές θαλασσίων συνόρων άλλων κρατών (…)”. Μετά ο αντιθετικός σύνδεσμος ”αλλά”, δείχνει ποιά πολιτική στηρίζει η Αμερική.
Η ενεργητική ουδετερότητα συμφέρει τις ΗΠΑ καθώς αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο για παρέμβαση και γι’ αυτό και τονίζεται ως ”ενεργητική”. Αν αυτή η παρέμβαση είναι διαμεσολαβητική (κατά τη διάρκεια ή μετά από μια σύρραξη) ή αν πρόκειται για επέμβαση στρατιωτική, δεν είναι σαφές.
- Όταν όμως ακούμε την ”ενεργητική ουδετερότητα” σημαίνει οτι οι ΗΠΑ δεν έχουν υιοθετήσει μια πολιτική που εδράζεται στην αδιαφορία και στην αποξένωσή τους από τους συμμάχους τους. Πέραν των άλλων, οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να παρέμβουν προσώρας σε μια περιοχή που φθείρεται η Τουρκία, η Ρωσία, η Γαλλία αλλά και η ΕΕ συνολικά (όπως και άλλες δυνάμεις). Η όποια παρέμβαση για τις ΗΠΑ είναι στο πλαίσιο του διαλόγου με κάθε κράτος της περιοχής. Η περίοδος την οποία διανύουν οι ΗΠΑ μόνο εύκολη δεν είναι και έτσι η Ουάσινγκτον, κερδίζει χρόνο χωρίς να χάσει προς το παρόν, κανέναν σύμμαχο. Ο ανταγωνισμός των ΗΠΑ με Κίνα, Ιράν και Ρωσία, καθιστά αναγκαία τη διαφοροποίηση της εξωτερικής τους πολιτικής σε σχέση με την εποχή Bush Jr. που είχε μια πολωτική προσέγγιση. Παρόλα αυτά, οι ΗΠΑ γνωρίζουν μέχρι ποίου σημείου απειλούνται ζωτικά τους συμφέροντα στην Μεσόγειο.
Η Ελλάδα έχει όφελος από την ενεργητική ουδετερότητα των ΗΠΑ καθώς είναι με την πλευρά της νομιμότητας και με την διατήρηση του status quo που προτείνει η υπερδύναμη, χωρίς από την άλλη να είναι πιεστική η Ουάσινγκτον σε θέματα διαχείρισης κρίσεων.
Ας σκεφτούμε πώς θα αντιδρούσε μια πιο παρεμβατική Αμερική στο τηλεφώνημα του Πορέδρου της Κύπρου στον Putin προ ολίγων ημερών. Οι ΗΠΑ μάλιστα προχώρησαν στην άρση του εμπάργκο όπλων για την Κύπρο. Ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος όπως είναι η Ελλάδα, πρέπει να το ενδιαφέρει πρωτίστως να μην είναι η Αμερική με το μέρος της Τουρκίας. Είναι θέμα χρόνου να γίνει η Τουρκία θέμα συζήτησης στις ΗΠΑ αλλά και στο ΝΑΤΟ. Μπορεί ο Ταγίπ Ερντογάν να έτυχε ασυλίας από τον σημερινό ένοικο του Λευκού Οίκου, όμως τα νομοσχέδια που έχουν εγκριθεί από το αμερικανικό νομοθετικό σώμα, δεν είναι καθόλου ”ουδέτερα” και είναι μάλλον ”ενεργητικά”.
Στην Αμερική οι ΝΥΤ έβγαλαν όλα τα θέματα στα οποία οι Τούρκοι υποθάλπτουν τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μεσόγειο, εντός του ΝΑΤΟ και στη Μέση Ανατολή, αδιαφορώντας για τον νόμο CAATSA (ιδιαίτερη μνεία έγινε για τις φιλορωσικές ενέργειες της Τουρκίας στο θέμα του εξοπλισμού της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής).
Ο Philip Gordon (πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου Οbama) ο οποίος έδωσε συνέντευξη για το άρθρο των ΝΥΤ που παρουσιάζουν την Τουρκία ως ”τον ελέφαντα στο δωμάτιο του ΝΑΤΟ”, ανέφερε πως η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί πλέον ως σύμμαχος. Αυτές οι λέξεις μπορεί να είναι για μας τους Έλληνες λίγες καθώς ζούμε το κράτος-ταραξία από πολύ κοντά και πολύ έντονα, όμως ποτέ ξανά στην Αμερική δεν έχουν γίνει τέτοιες ενέργειες εναντίον της Τουρκίας (πχ Αναγνώριση Αρμενικής Γενοκτονίας, ψήφιση κυρώσεων από τη Γερουσία και τη Βουλή, άρθρα που κατακεραυνώνουν την Τουρκία στις μεγαλύτερες εφημερίδες και think tanks των ΗΠΑ, όπως οι ΝΥΤ και το CFR). H ενεργητική ουδετερότητα των ΗΠΑ δε σημαίνει οτι η Ουάσινγκτον δεν ακολουθεί τα συμφέροντά της στην περιοχή και τα οποία συγκλίνουν με χώρες όπως είναι η Γαλλία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος.
(*) Αλέξανδρος Δρίβας
Research Fellow – HALC (Hellenic American Leadership Council)
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.