Διαδικασία κοινωνικοποίησης ή υπονόμευση του φύλου;

Οι κούκλες της Mattel μπορεί να έχουν κοντά ή μακριά μαλλιά, να φορούν φούστα ή παντελόνι. Ή και τα δύο.

«Τα παιχνίδια αποτελούν αντανάκλαση του πολιτισμού, και σε έναν κόσμο που γιορτάζει τη θετική επίδραση της ενσωμάτωσης των διαφορών θεωρήσαμε ότι ήταν ώρα να δημιουργήσουμε μια κούκλα χωρίς ταμπέλες», δήλωσε ο Κιμ Καλμόουν, αντιπρόεδρος της εταιρείας Mattel.

Πέρυσι η διάσημη Μπάρμπι γιόρτασε τα 60 χρόνια της και η αμερικανική εταιρεία Mattel, που κατηγορήθηκε στο παρελθόν ότι προάγει τα στερεότυπα του φύλου, αποφάσισε να ανατρέψει τα δεδομένα.

Η νέα της σειρά με κούκλες που είναι ουδέτερες ως προς το φύλο ονομάζεται «Creatable World» και δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα αμέτρητων συνδυασμών στην εμφάνιση της κούκλας τους (ρούχα, μαλλιά και αξεσουάρ), που διαφοροποιούν την εικόνα της ανθρωπότητας που διακρίνεται σε Κεν ή Μπάρμπι, δηλαδή αγόρια και κορίτσια. Τα παιδιά μπορούν επίσης να αποφασίσουν όχι μόνο για το στάιλινγκ, αλλά και για το χρώμα της επιδερμίδας της κούκλας τους. «Αυτή η σειρά επιτρέπει στα παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα», συνέχισε ο εκπρόσωπος της εταιρείας, «γεγονός που έχει για αυτά τεράστια σημασία».

Το θέμα προφανώς γεννάει συζητήσεις, και όχι μόνον παιδαγωγικού χαρακτήρα. Σημαίνει άραγε αυτή η κούκλα την αυγή ενός νέου, πιο «δημιουργικού» και ανεκτικού κόσμου; Ή πρόκειται απλώς για ένα εμπορικό προϊόν που χωρίς σοβαρή σκέψη κάνει στάιλινγκ με το ζήτημα της ταυτότητας των φύλων;

Μ.Β.

«Creatable World»

Αλεξάνδρα Χαλκιά, Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η μητέρα-εταιρεία της Μπάρμπι και του Κεν προχωρεί στην παραγωγή μιας νέας σειράς από κούκλες, οι οποίες είναι, όπως λέει, «ουδέτερες ως προς το φύλο».

Η σειρά ονομάζεται «Creatable World», υπογραμμίζοντας σαφώς τη δυνατότητα των παιδιών να «δημιουργούν» τον κόσμο (τους;). Οι κούκλες έχουν δέρμα διαφόρων αποχρώσεων, ενώ συγχρόνως πωλούνται με συνοδευτική «εργαλειοθήκη» που παρέχει τη δυνατότητα η ίδια κούκλα να φοράει φούστα ή παντελόνι, να έχει μακριά μαλλιά ή κοντά.

Η υπεύθυνη σχεδιασμού περιέγραψε την καινούργια σειρά στους New York Times μιλώντας για τις θετικές συνέπειες της «συμπερίληψης». Η παραγωγή παιχνιδιών-εμπορευμάτων προϋποθέτει τον εντοπισμό μιας αγοράς πρόθυμης να τα αγοράσει, και αυτό σημαίνει πως έχει αρχίσει να γίνεται κοινωνικά ορατή η τάση αμφισβήτησης των παραδοσιακών έμφυλων προτύπων.

Θετικό σημάδι; Εν πρώτοις, ναι. Τα παιχνίδια με τα οποία παίζουν τα παιδιά έχουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους, υπό την έννοια ότι το παιχνίδι αποτελεί μέρος μιας ιδιαίτερα σημαντικής διαδικασίας κοινωνικοποίησης.

Ως εκ τούτου, μια κούκλα που μπορεί να αλλάζει φύλο και στυλ στη βάση της βούλησης του παιδιού μπορεί να το βοηθήσει να διαμορφώσει την αντίληψη ότι το φύλο δεν είναι απαραίτητα παγιωμένο, καθώς και ότι δεν υπάρχει ένας μόνο «σωστός» τρόπος να «το κάνουμε». Τίθεται, ωστόσο, εδώ το εξής σημαντικό ερώτημα, το οποίο μάλλον δεν αφορά τα παιδιά: Κατά πόσον είναι πράγματι δυνατό να δημιουργεί κανείς ατομικά τον κόσμο και ποιες μορφές μπορεί να λάβει αυτή η δραστηριότητα; Αρκεί δηλαδή η τροποποίηση της εξωτερικής εμφάνισης για να υποκινηθεί μια ουσιώδης αλλαγή στις έμφυλες σχέσεις και εντέλει για τη δημιουργία ενός δικαιότερου κόσμου; Αν ο «δημιουργήσιμος κόσμος» περιορίζεται στη διεύρυνση των ενδυματολογικών και κομμωτικών επιλογών του ατόμου, το μήνυμα της σειράς μπορεί τελικά να είναι και αρνητικό.

Σε μια κοινωνία που έχει την τάση να περιορίζει την υποκειμενικότητα στην εμφάνιση, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος δημιουργίας της εντύπωσης ότι δεν υπάρχουν άλλα σημαντικά ζητήματα στις έμφυλες σχέσεις, όπως για παράδειγμα οι επίμονα χαμηλότεροι μισθοί των γυναικών παντού στον κόσμο, η έμφυλη βία ή η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και η συνύφανση του ρατσισμού σε όλα αυτά.

Η ελευθερία όσον αφορά την εμφάνιση και μια ρευστότητα στους έμφυλους κανόνες που τη διέπουν είναι καλή. Αλλά τι γίνεται με τις μορφές κοινωνικών σχέσεων και ανισότητας που υποστυλώνουν τις συχνά βίαιες αδικίες της καθημερινής ζωής στην ύστερη νεωτερικότητα; Με τις συνέπειες, κοινωνικές και προσωπικές, ενός διαρκώς αυξανόμενου ατομοκεντρισμού; Μπορούν, και αν ναι πόσο, να επηρεαστούν από τις νέες κούκλες; 

Μπάρμπι, όπως Αποσύνθεση;

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΕΡΜΟΣ, Πρωτοπρεσβύτερος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, αναπληρωτής καθηγητής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας

Κούκλα που συναρμολογείται σε διάφορες εκδοχές φύλου. Ισως η ισχυρότερη εποπτική απεικόνιση του καινοφανούς οράματος για μια μηχανική της ανθρώπινης φύσης, η οποία θα συναρμολογεί και θα λύνει εύπλαστες ταυτότητες. Για όσους δεν το έχουν αντιληφθεί, έχει διαπραχθεί πειρατεία μιας πραγματικής οδύνης. Η δυσφορία φύλου έχει σοβαρές ιατρονομικές διαστάσεις, αλλά κάποιοι τη μετέτρεψαν σε κρησφύγετο για γενική βολονταριστική σχετικοποίηση του σώματος. Ανασχεδιάζουν τον άνθρωπο με τη φιλοδοξία να του εξασφαλίσουν ναρκισσιστική απόλαυση αυτοδιάθεσης, καθώς και ψυχική κατανάλωση ποικίλων αναπαραστάσεων εαυτού.

Αποτέλεσμα; Προτείνεται μια αγωγή που θα δελεάσει τους ανηλίκους «πουλώντας» τους σαν δήθεν θρίαμβο το να γίνουν τα γεννητικά όργανα εναλλάξιμα. Λογικό: ακραία κατάληξη ενός πολιτισμικά υπερτροφικού «εγώ», ήδη εθισμένου από τη διαφήμιση στην αναζήτηση του απεριόριστου. Στη δεκαετία του ’60 θα ήταν αφελές. Σήμερα είναι καταστροφικό.

Η φιλόσοφος Bérénice Levet (Η θεωρία του φύλου) προειδοποιεί για την «ηδονή που νιώθουμε βλέποντας τον εαυτό μας να κόβει, τον ένα μετά τον άλλο, τους δεσμούς μας με τη φύση» (σ. 49). Θα προσθέσει με οξυδέρκεια πως «υπάρχει στην καρδιά της θεωρίας του φύλου μια απαξίωση και μια θεμελιώδης περιφρόνηση της ανθρώπινης συνθήκης, της περατότητάς της, την οποία δεν πρέπει να αφήσουμε αναπάντητη» (σ. 43).

Εξάλλου, η ψυχαναλύτρια Marie Balmary (Η απαγορευμένη θυσία) αποκρυπτογραφεί και νοηματοδοτεί τη σύμφυτη σε όλους μας έλλειψη: «Ο άνδρας δεν μπορεί να ξέρει τι σημαίνει να είσαι γυναίκα, ούτε η γυναίκα τι σημαίνει να είσαι άνδρας… Να κρατήσουμε την απαραίτητη απόσταση ώστε η διαφορά των φύλων να είναι ο τόπος και το κίνητρο του λόγου» (σ. 321-322). Ο άνθρωπος δομείται μέσα από την ευγνώμονη αναγνώριση της μερικότητάς του, ότι (ευτυχώς) δεν μπορεί να είναι όλα.

Τι μέλλον θα έχει η ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων αν ενδώσουμε σε νοοτροπίες που δείχνουν να μισούν τη διαφορά των φύλων και σε πρακτικές που υπονομεύουν το πολύτιμο αίσθημα ταυτότητάς τους; Μια τεχνητή, υποκινούμενη και όχι αυτοφυής, ρευστοποίηση της ταυτότητας φύλου δεν θα μείνει ατιμώρητη. Εγγίζει ιστορικών διαστάσεων ύβριν η προπαγάνδα στους ανηλίκους της αυταπάτης ότι το αδιαφοροποίητο είναι εφικτό, μάλιστα δε επιθυμητό.

Οχι, η Mattel, κατασκεύαστρια των Μπάρμπι, κάνει λάθος όταν δικαιολογείται πως απλά «τα παιχνίδια εκφράζουν την εκάστοτε κουλτούρα». Τα παιχνίδια επίσης δημιουργούν κουλτούρα και αυτό το ξέρουν καλύτερα απ’ όλους ακριβώς (οι ασυνεπείς) εκείνοι που μάχονται να καταργηθούν οι διακρίσεις των φύλων στα παιχνίδια!

Το μεταμοντέρνο ξεκίνησε ως ιδεολογική αποδόμηση και έφτασε σε πειραματική αποσυναρμολόγηση. Ας μην επιτρέψουμε να καταλήξει σε ψυχική αποσύνθεση.

ΠΗΓΗ: https://www.kathimerini.gr

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com