Το τέλος της Ενωσης

Του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ιστορικού, διδάσκοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Οφιλοευρωπαίος Γάλλος Francois Heisbourg, πρόεδρος του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών της Γενεύης, δημοσίευσε το βιβλίο του «Το τέλος ενός ευρωπαϊκού ονείρου», στο οποίο αναφέρει ότι ο μόνος τρόπος να σωθεί η Ε.Ε. είναι να εγκαταλειφθεί το ευρώ.

Ολοι βλέπουν πλέον ότι το ενιαίο νόμισμα οδηγεί όχι μόνο στην ύφεση, αλλά στη διάλυση της ίδιας της ένωσης. Ο Heisbourg τονίζει ότι η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε. θα αποτελέσει την αρχή του τέλους, ενώ το σύνθημα δόθηκε από τους Γάλλους το 2005, οι οποίοι απέρριψαν το σχέδιο πολιτικής ένωσης.

Το πρόβλημα προκύπτει από μία θεμελιώδη αντίφαση: τα προβλήματα του ευρώ απαιτούν ισχυρή κεντρική διοίκηση. Επειδή η οικονομική κρίση δεν αντιμετωπίζεται δημοσιονομικά, αυτό σημαίνει ότι απαιτούνται πολιτικές αποφάσεις. Αυτό όμως είναι αδύνατον, διότι η Ε.Ε. δημιουργήθηκε ως ένωση ανεξάρτητων κρατών και όχι ως ενιαίος θεσμός. Επιπλέον, τα συμφέροντα των κρατών, τόσο μεταξύ Βορρά και Νότου όσο και μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, είναι πλέον αλληλοσυγκρουόμενα.

Ενώ οι εκλογές πλησιάζουν, οι ψηφοφόροι επιρρίπτουν στην Ε.Ε. την ευθύνη για την κρίση, δεν είναι διατεθειμένοι να μεταφέρουν περισσότερη ισχύ στο κέντρο και στρέφονται προς το εθνικό τους πλαίσιο. Για αυτόν το λόγο ακριβώς ενισχύονται και τα αντιευρωπαϊκά κόμματα.

Το 54% του «Εθνικού Μετώπου» της Μαρίν Λεπέν στις εκλογές της Μπρινιόλ και η πρωτιά στις δημοσκοπήσεις έφεραν σεισμό στη Γαλλία. Το «Εθνικό Μέτωπο» δεν είναι τάγμα εφόδου, όπως η Χ.Α., αλλά ένα εθνικιστικό κόμμα με αναγωγές στον παραδοσιακό γαλλικό γιακωβινισμό. Είναι πιθανόν στις ευρωεκλογές του Μαΐου να έχουμε ένα νέο γαλλικό «όχι», αυτή τη φορά εναντίον της Γερμανίας και της Ε.Ε.! Η ίδια η Λεπέν, με την οποία μάλιστα συμφωνούν και αριστεροί διανοούμενοι, όπως ο Ε. Τοντ και ο Ζακ Σαπίρ, δήλωσε πως στόχος της είναι η ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας στο οικονομικό και το πολιτικό πεδίο, με έξοδο από το ευρώ και την Ε.Ε. και αποκατάσταση της υπεροχής του Γαλλικού Δικαίου, έναντι του ευρωπαϊκού. Αντίθετη στο νεοφιλελευθερισμό, η Μαρίν Λεπέν τάσσεται υπέρ της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία, της προστασίας της γαλλικής παραγωγής και του εμπορίου.

Ποιο είναι το συμπέρασμα; Οτι η κύρια αντίθεση σήμερα στην Ευρώπη είναι αυτή μεταξύ του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και της μισθωτής εργασίας. Τα συμφέροντά τους συγκρούονται και το καθεστώς του ελεύθερου εμπορίου και του ευρώ διέλυσε τις εθνικές οικονομίες, σε όφελος του ευρωπαϊκού Βορρά. Ο εθνικός προστατευτισμός της παραγωγής και του εμπορίου μοιάζει μονόδρομος.

Και η Αριστερά; Εδώ είναι το πρόβλημα. Διότι, προσδεμένη στο άρμα του νεοφιλελευθερισμού και του ευρώ, έχασε τη σύνδεσή της με τα λαϊκά στρώματα. Υπάρχουν βεβαίως φωνές που επιμένουν στην υπεράσπιση των εθνικών θεσμών, αλλά ακόμα είναι αδύναμες και έτσι από τις εξελίξεις ωφελούνται πολιτικά τα εθνικιστικά δεξιά κόμματα. Ισως οι εξελίξεις στην Ελλάδα να ανατρέψουν αυτή την εξέλιξη και να δείξουν ότι ο εναλλακτικός δρόμος μιας λαϊκής Αριστεράς είναι εφικτός, εάν γίνει σαφές το αδιέξοδο της γερμανικής Ευρώπης.

Ο Κονδύλης μού είχε πει κάποτε προφητικά ότι, «Ενωμένη Ευρώπη δεν υπήρξε ούτε πρόκειται να υπάρξει στο προβλεπτό μέλλον». Αν ζούσε σήμερα ίσως να μας έλεγε και πότε ακριβώς θα επιστρέψει στα εθνικά κράτη.