Αφιέρωμα στον Μάνο Ελευθερίου
της Σοφίας Ντρέκου
Ενότητες:
- Συνέντευξη στην Εφημερίδα «Ορθόδοξη Αλήθεια» 30-11-2016
- Σε άδειο θέατρο (ποίημα του 2008)
- Βιογραφικό
- Ένα γκράφιτι και ένα ποίημα του Μάνου Ελευθερίου για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη
- Δηλώσεις σε βίντεο του Μ. Ελευθερίου για τον θάνατο του Β. Γιακουμάκη
- Τραγούδια σε στίχους και ποίηση του Μ. Ελευθερίου στο YouTube (βίντεο)
«Ένιωσα την ανάγκη να ζητήσω
τη βοήθεια του Θεού. Δεν γίνεται αλλιώς!»
Ο ποιητής, στιχουργός και συγγραφέας Μάνος Ελευθερίου μιλά για την πίστη και όσα τον συγκινούν.
- «Μικρός βρήκα ένα βιβλίο της γιαγιάς μου με ψαλμούς. Το έμαθα απέξω. Τόσο μου άρεσε!»
Βραβεύτηκε το 2005 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το 2013 από την Ακαδημία Αθηνών για τη συνολική προσφορά του. Συνεργάστηκε, μεταξύ άλλων, με τους συνθέτες Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Σταύρο Κουγιουμτζή, Γιάννη Σπανό, ενώ έχει γράψει στίχους για πάνω από 400 τραγούδια! Πριν από λίγες μέρες εξέδωσε το νέο βιβλίο του με τον τίτλο «Φαρμακείον Εκστρατείας».
ΕΡ. Ανατρέχοντας στις παιδικές σας μνήμες στην όμορφη και με μεγάλη αστική παράδοση Σύρο, θα θέλαμε να μας πείτε ποια ήταν η πρώτη επαφή σας με το περιβάλλον αλλά και με το πνεύμα της εκκλησιαστικής παράδοσης.
Ονομαζόταν «Ωρολόγιον το Μέγα». Αυτό περιλάμβανε ψαλμούς, τον Ακάθιστο Ύμνο αλλά και το πρόγραμμα της εκκλησίας κ.ά. Ήταν μια πολύ καλή έκδοση του 19ου αιώνα, με στοιχεία δωδεκάρια, από την οποία οι πρώτες σελίδες είχαν αφαιρεθεί, δυστυχώς. Δεν μείωνε όμως αυτό καθόλου το ότι ήταν ένα εκπληκτικό βιβλίο. Μου άρεσε τόσο πολύ και γι' αυτό κάθισα και το έμαθα όλο απέξω! Μάλιστα, αργότερα, σε μεγαλύτερη, βέβαια, ηλικία, όταν πήγαινα σε εκκλησίες, άκουγα πάλι όλα όσα είχα διαβάσει και τα ξαναθυμόμουν!
Αργότερα το έχασα αυτό το βιβλίο. Δεν είχα τη δυνατότητα να πιάσω στα χέρια μου άλλα παιδικά βιβλία, αφού εκείνα τα χρόνια δεν κυκλοφορούσε στα βιβλιοπωλεία της επαρχίας μεγάλος αριθμός βιβλίων. Επομένως, ήταν μια λύση να κρατήσω με ζέση και να αγαπήσω αυτό το βιβλίο. Είχα, έτσι, τη δυνατότητα επαφής όχι τόσο με το θείο, αλλά με μια γλώσσα που δεν γνώριζα -όπως ήταν η καθαρεύουσα- καθώς και με την ποίηση.
ΕΡ. Και έτσι, μέσω του θρησκευτικού στοιχείου, βάλατε τις βάσεις για να αποκτήσετε στέρεες γνώσεις της ελληνικής γλώσσας.
ΑΠ. Η ποίηση, έτσι όπως αναδύεται μέσα από αυτά τα εκκλησιαστικά κείμενα, είναι αναντικατάστατη. Πολλές φορές βλέπω ορισμένους ύμνους που γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους, όπως είναι οι βυζαντινοί ή οι Ψαλμοί του Δαυίδ, και ανακαλύπτω τα στοιχεία μιας απίθανης, ασύγκριτης ποίησης.
Αναρωτιέμαι, όταν τους ακούω, εάν τους έγραψαν ανθρώπινα μυαλά ή κάποιος από το υπερπέραν τους τούς υπαγόρευσε και αυτοί απλώς τους έγραψαν! Δεν μπορώ να το σκεφτώ, να το συλλάβω! Αστειευόμενος, μάλιστα, θα έλεγα ότι αυτά που εγράφησαν αντιστοιχούν με το να γράψει όχι μόνος ένας Οδυσσέας Ελύτης, αλλά άλλοι δύο αντίστοιχης ικανότητας, όπως ο Ελύτης, ποιητές! Οι μεταφραστές των κειμένων αυτών στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα, πέραν του ότι έπρεπε να ήξεραν τέλεια ελληνικά, ήταν και οι ίδιοι μεγάλοι ποιητές.
ΕΡ. Υπάρχει κάποιο κείμενο που σας έχει αποτυπωθεί τόσο έντονα στη μνήμη;
ΑΠ. Ακούω και μένω εκστατικός το απόσπασμα από το Ανάγνωσμα του Μικρού Απόδειπνου, όπου αναφέρονται κατά σειρά όλα τα παρακάτω επίθετα στην Παναγία και μόνο: «Άσπιλε, αμόλυντε, άφθορε, άχραντε, αγνή, Παρθένε, Θεόνυμφε, Δέσποινα». Είναι συγκλονιστικό! Αυτό που σας ανέφερα φέρνει στον νου και την περίπτωση του Καβάφη, στον οποίο βρίσκουμε ένα ποίημα όπου χρησιμοποιεί τέσσερα πέντε επίθετα μαζί στην αναφορά που κάνει για τον Μέγα Αλέξανδρο. Αυτό είναι ένα είδος διδασκαλίας για έναν ποιητή, ειδικά όταν κάνει τα πρώτα του βήματα στην ποιητική διαδρομή του.
- Το ίδιο μπορώ να πω ότι με συγκινούν και οι ψαλμοί κατά τη διάρκεια των τελετουργιών, οι παρακλήσεις, όπως και οι ευχές υπέρ αναπαύσεως κεκοιμημένων στις νεκρώσιμες ακολουθίες κ.α.
Το ίδιο έντονα έχει αποτυπωθεί μέσα μου και το παρακάτω απόσπασμα, που ακούγεται στο εξόδιον της νεκρώσιμης ακολουθίας: «Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, όσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον· ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα· επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται. Διό Χριστώ τω αθανάτω Βασιλεί βοήσωμεν». Αλλά δεν μπορώ να μην εκφράσω τον θαυμασμό μου και για τους ύμνους που ακούγονται καθ' όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας. Μεγάλες στιγμές συγκίνησης!
Αριστερά: Το 2013 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών
για τη συνολική προσφορά του στις τέχνες και στα γράμματα.
Δεξιά: Το 2005 παρέλαβε το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας
και δέχτηκε συγχαρητήρια από τον τότε υπουργό Γ. Βουλγαράκη
- «Όταν βλέπω τα εξωκλήσια, αισθάνομαι πάντα ανάταση στην ψυχή μου. Αποπνέουν γνήσια θρησκευτική λατρεία»
ΑΠ. Δεν ξέρω πώς ακριβώς συμβαίνει! Πολλά πράγματα, όταν ξεκινώ να γράφω, αναβιώνουν μέσα από την ανάμνηση. Για παράδειγμα, το «Αμήν λέγω σοι ότι εν ταύτη τη νυκτί, πριν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήση με» και ακολουθεί η φράση: «Και εξελθών έξω έκλαυσεν πικρώς». Αυτή τη φράση, «έκλαυσεν πικρώς», τη θεωρώ μια σκηνοθεσία εξαιρετική! Είναι κάτι απίθανο το στοιχείο της ποιητικότητας αυτών των κειμένων! Και αυτή η αξεπέραστη ποιητικότητα δεν νομίζω ότι συναντάται στα υπόλοιπα θρησκευτικά δόγματα! Αποπνέει ένα σπαρακτικό στοιχείο πνευματικής εξύψωσης. Ίσως κάποια είδη θρησκευτικών ύμνων που ακούω να προέρχονται από κακές μεταφράσεις. Σκεπτόμουν κάποτε να προχωρήσουμε στην ακριβή μετάφραση κάποιων κειμένων και ύμνων από άλλα θρησκευτικά δόγματα, λέξη προς λέξη, και έπειτα να τα παραλάβει ένας ικανός ποιητής, ώστε να τα μεταπλάσει, χωρίς διόλου να ξεφύγουν από το αρχικό νόημα του πρωτότυπου κειμένου. Δεν έχει πάψει διόλου να με απασχολεί αυτό το θέμα.
ΕΡ. Με την τέχνη της ψαλτικής έχετε ασχοληθεί στο παρελθόν;
ΑΠ. Όχι, δεν το έχω πράξει! Έχω όμως φίλους που είναι καλοί ψάλτες. Στην τηλεόραση έχω συχνά την ευκαιρία να ακούω τις ψαλμωδίες κάθε φορά που μεταδίδεται μια λειτουργία. Δεν κάνω όμως σαν υστερικός στην κριτική μου, όπως π.χ ο Φώτης Κόντογλου, στον οποίο δεν άρεσε τίποτα! Εννοώ ότι δεν του άρεσε ο τρόπος με τον οποίο απέδιδαν τους ύμνους οι σύγχρονοι ψάλτες. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω και μια άλλη εξαιρετική προσωπικότητα στον χώρο της ψαλτικής τέχνης, τον Σίμωνα Καρά, ο οποίος ήταν και εξαίρετος μουσικολόγος και ερευνητής της ελληνικής μουσικής παράδοσης.
ΕΡ. Μπορείτε να μας αναφέρετε ποιες είναι οι πλέον αγαπημένες σας εκκλησίες, τις οποίες επισκέπτεστε ακόμη και σήμερα;
ΑΠ. Εγώ έχω παραμείνει στις εκκλησίες της πατρίδας μου, της Σύρου. Εδώ, στην Αθήνα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά λόγω συνθηκών ζωής, ενώ στην επαρχία είσαι πολύ πιο κοντά στον Θεό! Η ζωή στην Αθήνα σε απομακρύνει από την επαφή με τον Θεόκαι σε αυτό το σημείο χρειάζεται προσοχή από τους ανθρώπους. Η στιγμή όμως όπου πάντα νιώθω ανάταση στην ψυχή μου είναι όταν βλέπω τα εξωκλήσια! Και ειδικά εκείνα τα οποία έχουν απέξω φυτεμένα κυπαρίσσια! Μου αρέσει να επισκέπτομαι μερικά από αυτά, σε όσα από αυτά οι πόρτες τους είναι ανοιχτές και υποδέχονται ανεμπόδιστα τους επισκέπτες. Είναι έκδηλη η ιερότητα του χώρου, αλλά, δυστυχώς, φοβάμαι πως ό,τι υπήρχε παλαιό μέσα σε αυτά θα έχει κλαπεί από τους επιτήδειους! Νιώθω ότι τα εξωκλήσια αποπνέουν την αυθεντική εικόνα της θρησκευτικής λατρείας σε όλη της την απλότητα!
ΕΡ. Το στοιχείο της ταπεινότητας και της αγαθότητας καταξιώνεται μέσα από την επικοινωνία με τον Θεό;
Ναι, αρκεί όμως αυτός ο άνθρωπος να είναι συνειδητά σοβαρός και να μη γίνεται αυτό μόνο για επίδειξη! Εάν ένας πνευματικός άνθρωπος παραμένει ταπεινός, τότε είναι πραγματικά εμπνευσμένος από τον λόγο του Θεού.
ΑΠ. Μα και βέβαια! Αυτό όμως που δεν συγχωρώ στους νεότερους αγιογράφους είναι ότι δεν προχώρησαν και δεν ανανέωσαν την τέχνη των παλαιοτέρων. Δεν είναι δυνατόν να ζωγραφίζεις το ίδιο πράγμα όπως γινόταν πριν από 500 και 1.000 χρόνια! Είναι μια αγκύλωση αυτό! Κάτι θα έπρεπε να έχουν αλλάξει στην τεχνοτροπία αυτή, όπως έχει συμβεί και στην υπόλοιπη ζωγραφική. Σημαντικότεροι εκπρόσωποι αυτής της τέχνης για μένα είναι ο Θεοφάνης ο Κρης και οι Ρώσοι αγιογράφοι. Είναι μια φοβερή τέχνη!
ΕΡ. Έχετε δώσει μια πειστική απάντηση στο ερώτημα περί πίστης;
ΑΠ. Όχι! Έχω νιώσει όμως την ανάγκη να ζητήσω τη βοήθεια του Θεού. Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει διαφορετικά, αφού βλέπω το αδιέξοδο. Η αμέσως επόμενη κίνηση, το επόμενο βήμα, είναι να πατήσω σε ένα πιο σίγουρο και όχι ετοιμόρροπο σκαλί. Ο Θεός είναι κάτι πέρα από τα ανθρώπινα, και αυτό το επικαλείται κάποιος. Η επίκληση αυτή σίγουρα προσφέρει βοήθεια, δίνει μια ανάταση στον άνθρωπο!
ΕΡ. Η έννοια του Θεού στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι πιο ζωντανή, φιλική και προσιτή σε σχέση με τα υπόλοιπα δόγματα;
ΕΡ. Σήμερα πώς μπορεί να εμπλουτιστεί και να διατηρηθεί η ελληνική γλώσσα;
ΑΠ. Δεν γνωρίζω πολύ καλά τα αρχαία ελληνικά, αλλά διακρίνω τη διάρκεια της ελληνικής γλώσσας, αφού κατάφερε να επιβιώσει μέσα από τις πιο άγριες συνθήκες. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό! Ας μην ξεχνάμε τη φράση του Οδυσσέα Ελύτη: Αυτός ο σπουδαίος στίχος φανερώνει τη διαδρομή που έχει διανύσει η γλώσσα διαμέσου των αρχαιότητας, της εκκλησιαστικής γλώσσας, της βυζαντινής έως την ομιλούσα ελληνική των σημερινών ημερών. Έχει ενδιαφέρον στα ιστορικά κυρίως κείμενα των Βυζαντινών να δούμε αυτό που έλεγε και ο Καβάφης: «Με ενδιαφέρουν οι Βυζαντινοί συγγραφείς, επειδή έγραφαν την Ιστορία δραματικά!» Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όπως δραματικά έγραφαν και οι μεγάλοι ιστορικοί του παρελθόντος.
Από την Εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια 30 Νοεμβρίου 2016 στις 6:46 μ.μ.
ΑΠ. Όχι, δεν το έχω πράξει! Έχω όμως φίλους που είναι καλοί ψάλτες. Στην τηλεόραση έχω συχνά την ευκαιρία να ακούω τις ψαλμωδίες κάθε φορά που μεταδίδεται μια λειτουργία. Δεν κάνω όμως σαν υστερικός στην κριτική μου, όπως π.χ ο Φώτης Κόντογλου, στον οποίο δεν άρεσε τίποτα! Εννοώ ότι δεν του άρεσε ο τρόπος με τον οποίο απέδιδαν τους ύμνους οι σύγχρονοι ψάλτες. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω και μια άλλη εξαιρετική προσωπικότητα στον χώρο της ψαλτικής τέχνης, τον Σίμωνα Καρά, ο οποίος ήταν και εξαίρετος μουσικολόγος και ερευνητής της ελληνικής μουσικής παράδοσης.
ΑΠ. Εγώ έχω παραμείνει στις εκκλησίες της πατρίδας μου, της Σύρου. Εδώ, στην Αθήνα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά λόγω συνθηκών ζωής, ενώ στην επαρχία είσαι πολύ πιο κοντά στον Θεό! Η ζωή στην Αθήνα σε απομακρύνει από την επαφή με τον Θεόκαι σε αυτό το σημείο χρειάζεται προσοχή από τους ανθρώπους. Η στιγμή όμως όπου πάντα νιώθω ανάταση στην ψυχή μου είναι όταν βλέπω τα εξωκλήσια! Και ειδικά εκείνα τα οποία έχουν απέξω φυτεμένα κυπαρίσσια! Μου αρέσει να επισκέπτομαι μερικά από αυτά, σε όσα από αυτά οι πόρτες τους είναι ανοιχτές και υποδέχονται ανεμπόδιστα τους επισκέπτες. Είναι έκδηλη η ιερότητα του χώρου, αλλά, δυστυχώς, φοβάμαι πως ό,τι υπήρχε παλαιό μέσα σε αυτά θα έχει κλαπεί από τους επιτήδειους! Νιώθω ότι τα εξωκλήσια αποπνέουν την αυθεντική εικόνα της θρησκευτικής λατρείας σε όλη της την απλότητα!
ΕΡ. Το στοιχείο της ταπεινότητας και της αγαθότητας καταξιώνεται μέσα από την επικοινωνία με τον Θεό;
Ναι, αρκεί όμως αυτός ο άνθρωπος να είναι συνειδητά σοβαρός και να μη γίνεται αυτό μόνο για επίδειξη! Εάν ένας πνευματικός άνθρωπος παραμένει ταπεινός, τότε είναι πραγματικά εμπνευσμένος από τον λόγο του Θεού.
- «Είναι φοβερή τέχνη η αγιογραφία, αλλά χρειάζεται ανανέωση από τους νεότερους»
ΑΠ. Μα και βέβαια! Αυτό όμως που δεν συγχωρώ στους νεότερους αγιογράφους είναι ότι δεν προχώρησαν και δεν ανανέωσαν την τέχνη των παλαιοτέρων. Δεν είναι δυνατόν να ζωγραφίζεις το ίδιο πράγμα όπως γινόταν πριν από 500 και 1.000 χρόνια! Είναι μια αγκύλωση αυτό! Κάτι θα έπρεπε να έχουν αλλάξει στην τεχνοτροπία αυτή, όπως έχει συμβεί και στην υπόλοιπη ζωγραφική. Σημαντικότεροι εκπρόσωποι αυτής της τέχνης για μένα είναι ο Θεοφάνης ο Κρης και οι Ρώσοι αγιογράφοι. Είναι μια φοβερή τέχνη!
ΕΡ. Έχετε δώσει μια πειστική απάντηση στο ερώτημα περί πίστης;
ΑΠ. Όχι! Έχω νιώσει όμως την ανάγκη να ζητήσω τη βοήθεια του Θεού. Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει διαφορετικά, αφού βλέπω το αδιέξοδο. Η αμέσως επόμενη κίνηση, το επόμενο βήμα, είναι να πατήσω σε ένα πιο σίγουρο και όχι ετοιμόρροπο σκαλί. Ο Θεός είναι κάτι πέρα από τα ανθρώπινα, και αυτό το επικαλείται κάποιος. Η επίκληση αυτή σίγουρα προσφέρει βοήθεια, δίνει μια ανάταση στον άνθρωπο!
ΑΠ. Δεν γνωρίζω πολύ καλά τα αρχαία ελληνικά, αλλά διακρίνω τη διάρκεια της ελληνικής γλώσσας, αφού κατάφερε να επιβιώσει μέσα από τις πιο άγριες συνθήκες. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό! Ας μην ξεχνάμε τη φράση του Οδυσσέα Ελύτη: Αυτός ο σπουδαίος στίχος φανερώνει τη διαδρομή που έχει διανύσει η γλώσσα διαμέσου των αρχαιότητας, της εκκλησιαστικής γλώσσας, της βυζαντινής έως την ομιλούσα ελληνική των σημερινών ημερών. Έχει ενδιαφέρον στα ιστορικά κυρίως κείμενα των Βυζαντινών να δούμε αυτό που έλεγε και ο Καβάφης: «Με ενδιαφέρουν οι Βυζαντινοί συγγραφείς, επειδή έγραφαν την Ιστορία δραματικά!» Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όπως δραματικά έγραφαν και οι μεγάλοι ιστορικοί του παρελθόντος.
Από την Εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια 30 Νοεμβρίου 2016 στις 6:46 μ.μ.
Επιμέλεια - Πηγή: www.sophia-ntrekou.gr
Σε άδειο θέατρο χωρίς τους θεατές
Σύντομο βιογραφικό
Ο Μάνος Ελευθερίου (Ερμούπολη Σύρου, 12 Μαρτίου 1938) είναι Έλληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος. Έχει συγγράψει μέχρι τώρα εννέα ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα, δύο μυθιστορήματα, πάνω από 400 τραγούδια και έχει επιμεληθεί διάφορα λευκώματα βασισμένα σε προσωπικές συλλογές του. Παράλληλα έχει εργαστεί ως αρθογράφος, επιμελητής εκδόσεων, εικονογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός.
Έγραφα μέρα, νύχτα, δεν είδα διακοπές, δεν είδα γιορτές τίποτα». Εξάλλου, όπως έχει παραδεχθεί:
Βραβεύσεις
(2005) Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το μυθιστόρημά του "Ο καιρός των χρυσανθέμων".
(2013) Βραβείο ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του έργου του, Ακαδημία Αθηνών.
Πώς είναι ο έρωτας γραμμένος στο πετσί μας.
Μάνος Ελευθερίου
Μάρτιος 2015
Η συναυλία διαρκεί δύο ώρες. Θα ακουστούν 33 από τα 70 τραγούδια που γεννήθηκαν από τη συνεργασία των Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Ελευθερίου. Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
Τα τραγούδια της συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Μάνο Ελευθερίου στην εκπομπή του Θανάση Γιώγλου "Εγώ,δεν έχω βγάλει το...ωδείο" στο Εθελοντικό Ραδιόφωνο του Δήμου Θεσσαλονίκης (100,6 fm) στις 24 Μαΐου 2017.
Στο πρώτο μέρος ακούγονται δισκογραφημένες εκτελέσεις και ζωντανές ηχογραφήσεις και στο δεύτερο μέρος, ο Σωτήρης Μπαλλάς (τραγούδι, κιθάρα), ο Γιώργος Καραμφίλλης (μπουζούκι) και η Μέλπω Αλεξανδροπούλου (τραγούδι) παρουσιάζουν ζωντανά μια σειρά από τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Μάνου Ελευθερίου.
Έχει συγγράψει μέχρι τώρα
Ο Μάνος Ελευθερίου
Σε άδειο θέατρο χωρίς τους θεατές
μέσα στη νύχτα σαν καράβι ταξιδεύεις
βρίσκεις λιμάνια που βουλιάξανε στο χθες
και να βρεθείς ξανά στο χάος κινδυνεύεις
Παλιές αγάπες αγιασμένες και μικρές
κι άλλες που μείνανε στον κόσμο κολασμένες
σαν καραμέλες μες στο στόμα μας πικρές
μας ταξιδεύουν κάθε βράδυ στοιχειωμένες
Κάτι αγάπες αγιασμένες και μικρές
Παλιές αγάπες
Είχα μι’ αγάπη τ’ όνειρό μου ν’ ακουμπώ
κι έγινε θέατρο κι αυτό πυρπολημένο
δεν έχει πόρτα μήτε είσοδο να μπω
μονάχα ένα θεατή και μεθυσμένο
Μάνος Ελευθερίου
Σε άδειο θέατρο - 2008
Σύντομο βιογραφικό
Ο Μάνος Ελευθερίου (Ερμούπολη Σύρου, 12 Μαρτίου 1938) είναι Έλληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος. Έχει συγγράψει μέχρι τώρα εννέα ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα, δύο μυθιστορήματα, πάνω από 400 τραγούδια και έχει επιμεληθεί διάφορα λευκώματα βασισμένα σε προσωπικές συλλογές του. Παράλληλα έχει εργαστεί ως αρθογράφος, επιμελητής εκδόσεων, εικονογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός.
- Για το πρώτο του μυθιστόρημα, «ο Καιρός των Χρυσανθέμων», έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας του 2005.
Οι στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από όλους σχεδόν τους διαπρεπείς Έλληνες συνθέτες. Έγινε γνωστός ως στιχουργός τη δεκαετία του '70, συνεργαζόμενος με το Μίκη Θεοδωράκη (Λαϊκά: Το παλληκάρι έχει καημό, Σ' αυτή τη γειτονιά, Πολιτεία Γ & Δ), τον Δήμο Μούτση (Ο Άγιος Φεβρουάριος: Η σούστα πήγαινε μπροστά, Άλλος για Χίο τράβηξε, Ο χάρος βγήκε παγανιά) και τον Γιάννη Μαρκόπουλο (Θητεία: Μαλαματένια λόγια, Τα λόγια και τα χρόνια, Παραπονεμένα λόγια).
Αργότερα στίχοι του θα γίνουν τραγούδια από τον Γιάννη Σπανό (Η μαρκίζα), τον Σταύρο Κουγιουμτζή (Ελέυθεροι κι ωραίοι, Στα χρόνια της υπομονής), τον Θάνο Μικρούτσικο (Άμλετ της Σελήνης, Δεν είμαι άλλος, Δίκοπη ζωή), τον Ηλία Ανδριόπουλο (Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες) και τον Χρήστο Νικολόπουλο (Διαθήκη, Στων αγγέλων τα μπουζούκια).
- Θεωρείται μάλιστα ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς εκφραστές του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού.
Ο Μάνος Ελευθερίου το 2016 ετών 78.
- «Ποτέ δεν έγραψα κάτι, χωρίς να γίνουν μετά άπειρες αλλαγές. Ποτέ δεν έγραψα μια πρόταση, χωρίς να κάτσω από πάνω της 100 και 200 φορές να την ξαναδώ, με διαφορετική διάθεση, διαφορετική ώρα και μέρα. Το κοιτάζω, το βλέπω, με αγανακτεί, το ξανακοιτάζω, το δέρνω, μένω εκεί. Αν δεις κάτι που έχεις γράψει και σου αρέσει πολύ, τότε υπάρχει πρόβλημα. Φαίνονται ξέρετε τα εύκολα πράγματα. Δεν τσιμπάει ο αναγνώστης».
Τρέφει αντιπάθεια προς τις συνεντεύξεις και προς τον μη ελεγχόμενο προφορικό λόγο. Καθώς όμως μερικές φορές αναγκάζεται να υποκύψει στον πειρασμό της δημοσιεύσιμης συνομιλίας κάποιες από τις αγαπημένες του συνήθειες ή προτιμήσεις έχουν διαρρεύσει στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.
- Όπως, λόγου χάρη, ότι απολαμβάνει τη μουσική του Νίνο Ρότα ή ότι θαυμάζει τη ζωγραφική του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Ότι του αρέσει το ουΐσκι. Ότι είναι μανιώδης καπνιστής. Αγαπημένο του χρώμα είναι το μπλε και αγαπημένη του ταινία το φελινικό «Και το πλοίο φεύγει». Ότι φτιάχνει μόνος του σταφύλι γλυκό του κουταλιού...
O ίδιος παραδέχεται χαριτωμένα: «Εγώ θα έλεγα πάλι ότι ήμουν τυχερός. Μέσα από τα τραγούδια γνώρισα εξαιρετικούς ανθρώπους, κέρδισα χρήματα, χρήματα τόσα ώστε να ζω αξιοπρεπώς για πάρα πολλά χρόνια και να αγοράζω πράγματα που με ενδιέφεραν. Αυτή ήταν η ανταμοιβή μου. Τώρα, αν όλα αυτά τα πράγματα είναι καταξίωση και όντως έκανα κάτι σημαντικό, τι να πω, φαίνεται ότι πρέπει να υπάρχει κάπου μια αλήθεια σε όλες αυτές τις υπερβολές».
Βραβεύσεις
(2005) Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το μυθιστόρημά του "Ο καιρός των χρυσανθέμων".
(2013) Βραβείο ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του έργου του, Ακαδημία Αθηνών.
Ένα γκράφιτι και ένα ποίημα του Μάνου
Ελευθερίου για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη
- Διαβάστε το ποίημα που έγραψε ο Μάνος Ελευθερίου για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τα Νέα στις 30/3/2015 στη στήλη της Πέπης Ραγκούση "Ασυχρώρητη".
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ποιητής με γοργά αντανακλαστικά γράφει ένα ποίημα ή στίχους για ένα θέμα της επικαιρότητας. Όπως αναφέρεται στη στήλη, οι στίχοι αυτοί αναμένεται να γίνουν τραγούδι.
Για τον Βαγγέλη
Πώς είναι ο έρωτας γραμμένος στο πετσί μας.
Με γράμματα άραγε ή μαύρους αριθμούς.
Αίμα θηλάζει κι η Ελλάδα κι η ζωή μας
Μα οι εχθροί μας πίνουν μόνο αγιασμούς.
Των δράκων γάλα, δηλαδή. Και το φαρμάκι.
Κρίμα. Δεν γνώρισες τον Κώστα Καρυωτάκη.
Στους ουρανούς θ' αναγνωρίσουνε ποιος ήσουν.
Ξέρουν αυτοί. Το φωτοστέφανο χρυσό.
Φώτιζες νύχτες των ανθρώπων που θα ζήσουν
κι έχουν και θάνατο και φως μισό μισό.
Οχι τσεκούρι και μπαλτάς. Μήτε και σφαίρα.
Μ' ένα σουγιά που κόβει φλέβες στον αέρα.
Με του Μακμπέθ πήγες τις μάγισσες,
στους βάλτους να βρεις πώς σμίγει το χρυσάφι με χαλκό
κυνηγημένος απ΄το σώμα σου κοντά τους
αλλά ποιος δαίμονας ξορκίζει το κακό.
Δεν παραστάθηκαν Απόστολοι εκ περάτων
Κι ας πήραν όψη τα μυστήρια των πραγμάτων.
Τι συζητούσες στον Αγρό του Κεραμέως
στους κήπους του αίματος σαν μια σταλαγματιά.
Για στρατηλάτης δεν σου πήγαινε γενναίος
μήτε τσιράκι στων τραμπούκων τη στρατιά.
Επαρχία, επαρχία, όλα τα σφάζεις.
Λυσσάς και ράβεις και κεντάς κι όλο σπαράζεις.
Ο Γκρέκο εδώ, ο Λόρκα εκεί. Ποιος θα κερδίσει.
Τους ξέρεις άραγε να ρίξεις μια ματιά.
Και τώρα ποιος από τους δυο θα ζωγραφίσει
την ομορφιά σου, σαν την άγρια νυχτιά.
Σ' άγγιξαν άραγε τα φίδια κι οι αράχνες.
Τι μυστικά σού είπε το φως μέσα στις πάχνες.
Αθώοι όλοι. Σε μια χώρα των αθώων.
Δεν σε γνωρίσαμε να πιούμε έναν καφέ,
δυο τρεις κουβέντες για τους άθλους των ηρώων
γι' αυτούς που ζούνε συντροφιά μ' έναν χαφιέ.
Λυσσούν να σ' έβρουν τα σκυλιά. Λυσσούν οι σκύλοι.
Κι η ομερτά στις καφετέριες καντήλι.
Πώς να σου γράψω, το λοιπόν, βιογραφία
αφού οι λέξεις μου είναι μόνο της βροχής.
Ποτέ το μπλε δεν το χωρά δικογραφία.
Θυμίζει σύλληψη κι εκτέλεση εποχής.
Είμαστε άρρωστοι βαριά από νοσταλγία.
Μας περιμένουν τα τσιγγέλια στα σφαγεία.
Μάρτιος 2015
Πηγή: www.sophia-ntrekou.gr | αέναη επΑνάσταση
Βίντεο: Ένα αφιέρωμα στον ποιητή που μας έδωσε σπουδαίους στίχους (την ημέρα που έκλεινε τα 70 του χρόνια). Ακούμε πολλά τραγούδια του από αγαπημένους τραγουδιστές. Στα πλαίσια της εκπομπής «Στην υγειά μας».
Επιλεκτικό οπτικό υλικό για τον
στιχουργό Μάνο Ελευθερίου
Βίντεο: Ένα αφιέρωμα στον ποιητή που μας έδωσε σπουδαίους στίχους (την ημέρα που έκλεινε τα 70 του χρόνια). Ακούμε πολλά τραγούδια του από αγαπημένους τραγουδιστές. Στα πλαίσια της εκπομπής «Στην υγειά μας».
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου Ιανός, η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» θα παρουσιάσει αποσπάσματα από τους κύκλους τραγουδιών Λαϊκά, Νύχτα Θανάτου, Αρκαδία IΙ, Αρκαδία ΙΙΙ, Τα τραγούδια του Αγώνα, Μήπως ζούμε σ' άλλη χώρα;, Πολιτεία Γ', Πολιτεία Δ' και το τραγούδι Το τραίνο δεν ξεκίνησε ποτέ για Κατερίνη, σε ποίηση του Μάνου Ελευθερίου. Ερμηνεύουν: Γιώργος Νταλάρας (Παρασκευή 11/4), Δώρος Δημοσθένους, Κώστας Πατσιάς, Μπέττυ Χαρλαύτη.
Η συναυλία διαρκεί δύο ώρες. Θα ακουστούν 33 από τα 70 τραγούδια που γεννήθηκαν από τη συνεργασία των Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Ελευθερίου. Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
- Από την εκπομπή του Νίκου Κυπουργού "Τα μυστικά της μουσικής" ΕΤ1, 2/2/2013
- Επεισόδιο 6: "Μουσική και λόγος: το τραγούδι"
"Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί Μάνο Ελευθερίου"
Τα τραγούδια της συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Μάνο Ελευθερίου στην εκπομπή του Θανάση Γιώγλου "Εγώ,δεν έχω βγάλει το...ωδείο" στο Εθελοντικό Ραδιόφωνο του Δήμου Θεσσαλονίκης (100,6 fm) στις 24 Μαΐου 2017.
Στο πρώτο μέρος ακούγονται δισκογραφημένες εκτελέσεις και ζωντανές ηχογραφήσεις και στο δεύτερο μέρος, ο Σωτήρης Μπαλλάς (τραγούδι, κιθάρα), ο Γιώργος Καραμφίλλης (μπουζούκι) και η Μέλπω Αλεξανδροπούλου (τραγούδι) παρουσιάζουν ζωντανά μια σειρά από τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Μάνου Ελευθερίου.
Έχει συγγράψει μέχρι τώρα
εννέα ποιητικές συλλογές,
διηγήματα, μία νουβέλα,
δύο μυθιστορήματα,
πάνω από 400 τραγούδια !
Δείτε ακόμη:
ΠΗΓΗ: http://www.sophia-ntrekou.gr/2016/12/manos-eleutheriou.html
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.