Ο χώρος που πάνω του και μέσα του είναι αποτυπωμένη η διαχρονική σφραγίδα του πολιτισμού έχει μετατραπεί σε τόπο· σ’ έναν τόπο που μιλά τη γλώσσα της κοινωνίας που φιλοξενεί μέσα στο χρόνο, κι αυτή η γλώσσα είναι ο ίδιος ο τρόπος ζωής συνολικά, δηλαδή ο πολιτισμός αυτής της κοινωνίας. Ο τόπος, ένας χώρος δηλαδή με συγκεκριμένη ταυτότητα, μιλά με τα σημεία του, τα «σημάδια» του, και τα σημαινόμενα είναι οι ίδιες οι ιστορικά προσδιορισμένες αξίες μιας ανθρώπινης ομάδας που βρίσκεται σε μια διαρκή και διαλεκτική σχέση με το περιβάλλον της, καθώς το οικειοποιείται.
Η αποτύπωση των βασικών χαρακτηριστικών ενός πολιτισμού στον χώρο οδηγεί με βάση τη συλλογική εμπειρία στη συλλογική ταύτιση της ομάδας μ’ αυτόν και έτσι διαμορφώνεται σε διάφορα επίπεδα, ανάλογα με το εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο, μια ταυτότητα άρρηκτα συνυφασμένη με ένα συγκεκριμένο χώρο μικρής κλίμακας συγκροτώντας ό,τι αποκαλούμε «τοπικότητα». Η τοπικότητα νοείται ως ένα πλαίσιο κοινωνικής αναφοράς και ταύτισης, κάτι που παραπέμπει και στην ιδέα της πατρίδας, ιδιαίτερης (τοπικής) ή εθνικής. Από αυτή την άποψη είναι ευνόητο ότι η τοπικότητα πρέπει να εκλαμβάνεται όχι ως μία προηγούμενη της εθνικότητας «ιστορική φάση», αλλά ως μηχανισμός ένταξης και ενσωμάτωσης τοπικών οντοτήτων σε ευρύτερα σύνολα, όπως τα έθνη-κράτη.
Η ιδέα της κοινότητας που στηρίζεται στα θεμέλια της τοπικότητας θεωρείται βασικό πολιτισμικό ιδίωμα της χώρας μας, συνυφασμένο και με τον τοπικισμό, αυτή την έντονη συναισθηματική και ιδεολογική προσκόλληση στον τόπο καταγωγής, που συνδέεται και με την έννοια της «ηθικής κοινότητας», όπως αυτή αποδόθηκε στις αγροτικές κοινωνίες.
Η σχέση της τοπικότητας με την πραγματικότητα του έθνους είναι αρκετά σύνθετη και δύσκολο να μελετηθεί. Στην ανθρωπολογική βιβλιογραφία παρουσιάζονται κατά κανόνα σαν δύο διαφορετικές ακόμα και ανεξάρτητες οντότητες, ανάμεσα στις οποίες διαμορφώνονται συγκεκριμένες σχέσεις, που καταλήγουν τελικά στην ενσωμάτωση και αφομοίωση της πρώτης από το δεύτερο. Αυτό σημαίνει την τελική υποχώρηση του τοπικού σε όφελος του εθνικού πνεύματος, την επικράτηση της εθνικής ομογενοποιητικής ιδεολογίας, που οδηγεί στην εξάλειψη των όποιων ουσιαστικών τοπικών διαφοροποιήσεων.
Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει μόνον το γεγονός της αντίστασης της τοπικότητας και της αντοχής των τοπικών ταυτοτήτων «σε βάρος» της εθνικής ομοιογένειας, αλλά και το γεγονός της επιστροφής στην τοπικότητα στο πλαίσιο διεκδίκησης ιδιαίτερης ταυτότητας σε κοινωνίες και εποχές που οι ομογενοποιητικοί μηχανισμοί οδηγούν σε μια πολιτισμική ισοπέδωση σαν αυτή της παγκοσμιοποίησης.
Η τοπικότητα, λοιπόν, μπορεί εκτός από «επιβίωμα» να είναι και όχημα διεκδίκησης και συμβολικής κατασκευής ιδιαίτερης ταυτότητας και μάλιστα αυτό μπορεί να προκύπτει από την ίδια την πραγματικότητα του έθνους-κράτους, με την οποία αναπτύσσει μια σχέση διαλεκτική. Υπάρχει πράγματι μια αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις δυο αυτές οντότητες που είναι και συμβολικές κατασκευές, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οποίας απαιτούν ειδική κάθε φορά μελέτη στο πλαίσιο μιας δυναμικής προσέγγισης.
Το ζήτημα, ωστόσο, είναι κατά πόσο αυτή η επιστροφή στην τοπικότητα σημαίνει μια πραγματική διεκδίκηση μιας σχετικής αυτονομίας και αυτοδιάθεσης των τοπικών κοινωνιών ή είναι απλά μια νοσταλγική και φολκλορική ενατένιση του παρελθόντος. Όπως και να έχουν τα πράγματα, είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η ελληνική κοινότητα, βαδίζοντας ιστορικά από την «παράδοση» στην «νεωτερικότητα», γνώρισε μια προϊούσα παρακμή και μια αιχμαλωσία, κοινωνική, πολιτισμική και πολιτική, σε δυνάμεις και μηχανισμούς αρχικά ενός συγκεντρωτικού κράτους και στη συνέχεια υπερεθνικών θεσμών και μηχανισμών. Σήμερα ο λόγος για τον τόπο και το έθνος δεν μπορεί παρά συνδέεται όχι μόνον με την συζήτηση για την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και με την πραγματικότητα της Παγκοσμιοποίησης. Όλα αυτά θα πρέπει να μας απασχολήσουν και ενόψει των «αυτοδιοικητικών» εκλογών.
(Δημοσιεύτηκε στο ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 7/4/2019
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.