“Προσπαθώ να ζω με το μήνυμα του Ευαγγελίου, το οποίο είναι μήνυμα πολιτικό και σημαίνει την αλλαγή του κόσμου, ώστε να υπάρξει ένας κόσμος καλύτερος μετά από εκατό χιλιάδες χρόνια ανισότητας”.
Ερνέστο Καρντενάλ
Μικρό μνημόσυνο για τον Ερνέστο Καρντενάλ που πέθανε ήσυχα την Κυριακή 1η Μαρτίου 2020, σε ηλικία 95 ετών.
Ο Ερνέστο Καρντενάλ υπήρξε Νικουαραγουανός καθολικός ιερέας, ποιητής, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Συμμετείχε στην πρώτη κυβέρνηση των Σαντινίστας ως Υπουργός Πολιτισμού (1979-1987), όμως στη συνέχεια διαχώρισε τη θέση του. Παρόμοια πορεία είχε και ο νεώτερος αδελφός του, Φερνάντο Καρντενάλ (βλ. περισσότερα παρακάτω).
Το τελευταίο διάστημα ο Ερνέστο Καρντενάλ είχε προβλήματα με την καρδιά και τα νεφρά του. Τον θάνατό του ανακοίνωσε η στενή του συνεργάτης Λουζ Μαρίνα Ακόστα. Ο Πρόεδρος της Νικαράγουας, Ντανιέλ Ορτέγκα, κήρυξε τη χώρα σε τριήμερο πένθος, παρά τη μεταξύ τους σφοδρή αντίθεση από το 1994 μέχρι σήμερα.
Ο Ερνέστο Καρντενάλ γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1925 στην πόλη Γρανάδα στα δυτικά της Νικαράγουας, σε μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα Μανάγκουα. Η οικογένειά του ανήκε στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Σπούδασε φιλολογικά στη Μανάγκουα, στο Μεξικό και στη Νέα Υόρκη. Μεταξύ 1949-1950 ταξίδεψε στην Ευρώπη (Ιταλία, Ισπανία και Ελβετία), και τον Ιούλιο 1950, επέστρεψε στη Νικαράγουα, όπου σε ηλικία 29 ετών συμμετείχε στην επανάσταση του Απριλίου 1954 εναντίον της δικτατορίας του Σομόζα. Το κίνημα όμως απέτυχε και ο νεαρός Ερνέστο κατέφυγε στη Μονή της Γεθσημανής του τάγματος των Τραπιστών (που ακολουθούν αυστηρά τον μοναστικό κανόνα του Αγ. Βενέδικτου) στο Κεντάκι των ΗΠΑ. Εκεί τον επηρέασε ιδιαίτερα η συναναστροφή με τον μοναχό ποιητή Τόμας Μέρτον (π. Λούις) και το 1954 έφυγε για να σπουδάσει θεολογία στην πόλη Κουερναβάκα του Μεξικού.
Το 1965 ο Ερνέστο Καρντενάλ χρίστηκε ιερέας της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας στην γενέτειρά του, τη Γρανάδα, απ’ όπου έφυγε όμως αμέσως μετά, για να εγκατασταθεί στα Νησιά Σολεντινάμε, στα νότια της μεγάλης λίμνης της Νικαράγουας. Εκεί ίδρυσε μιαν ιδιόμορφη αγροτική κοινότητα, με έντονα μοναστικά στοιχεία, που εξελίχθηκε σε κέντρο καλλιτεχνικής δημιουργίας, ζωγραφικής, γλυπτικής κτλ., την οποία άρχισαν να επισκέπτονται διάσημοι συγγραφείς και καλλιτέχνες της ευρύτερης περιοχής. Εκεί ο Ερνέστο Καρντενάλ έγραψε το περίφημο βιβλίο του “Το Ευαγγέλιο του Σολεντινάμε” (εκδόθηκε στα ελληνικά με τίτλο “Το Ευαγγέλιο της Επανάστασης των Σαντινίστας“). Εκτός όμως από την τέχνη και την αγροτική ζωή, η κοινότητα του Καρντενάλ είχε αρχίσει να συνεργάζεται με το κίνημα των Σαντινίστας (FSLN, Frente Sandinista de Liberación Nacional) για την ανατροπή του καθεστώτος Σομόζα. Το 1977 η Εθνική Φρουρά κατέκαψε εντελώς τις εγκαταστάσεις της κοινότητας στο Σολεντινάμε και ο Ερνέστο Καρντενάλ αναγκάστηκε να διαφύγει στην Κόστα Ρίκα.
Πολλά από τα μέλη της κοινότητας του Σολεντινάμε ενεπλάκησαν στο ένοπλο αντάρτικο μαζί με το FSLN και τον Ιούλιο 1979, αμέσως μετά την ανατροπή του Σομόζα, ο Ερνέστο Καρντενάλ έγινε Υπουργός Πολιτισμού, προωθώντας την ιδέα μιας “επανάστασης χωρίς εκδίκηση”. Την ίδια περίοδο ο αδελφός του, Φερνάντο Καρντενάλ ήταν Υπουργός Παιδείας, ξεκινώντας μια μεγάλη καμπάνια αλφαβητισμού και εκπαίδευσης των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Ο Ερνέστο Καρντενάλ παρέμεινε Υπουργός Πολιτισμού έως το 1987, οπότε το υπουργείο καταργήθηκε εξ αιτίας της έλλειψης χρημάτων (sic). Η πρώτη αυτή κυβέρνηση των Σαντινίστας περάτωσε τη θητεία της το 1990, όταν οι Σαντινίστας ηττήθηκαν στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν εκείνο το έτος.
Η ήττα του 1990 είχε σαν αποτέλεσμα οι Σαντινίστας να περάσουν από έντονες κρίσεις και εσωτερικές ιδεολογικές ανακατατάξεις. Ο Ερνέστο Καρντενάλ παρέμεινε στρατευμένος στις γραμμές του FSLN μέχρι το 1994, που τόσο αυτός, όσο και ο αδελφός του Φερνάντο, αποχώρησαν καταγγέλλοντας τον Ντανιέλ Ορτέγκα, για αυταρχισμό και για εγκατάλειψη της επανάστασης. Όμως ο Ερνέστο Καρντενάλ παρέμεινε πολιτικά ενεργός και συμμετείχε στις εκλογές του 2006 με το κόμμα Movimiento de Renovación Sandinista, που πήρε ένα μικρό ποσοστό, κάτω του 10%. Παρ’ όλα αυτά ο Ορτέγκα πήρε τη νίκη στις εκλογές του 2006, όπως και στις επόμενες, και παραμένει πρόεδρος της χώρας από τότε μέχρι σήμερα. Η στάση του Ερνέστο Καρντνάλ απέναντι στον πρώην σύντροφό του εκφράζεται από τη παρακάτω χαρακτηριστική φράση του: “Προτιμώ” είπε “έναν αυθεντικό καπιταλισμό σαν αυτόν του Μοντεαλέγκρε (υποψήφιου τότε της Φιλελεύθερης Συμμαχίας), παρά μια νόθα επανάσταση”.
Ελπίζοντας πάντα σε μια μελλοντική επανάσταση, ο Ερνέστο Καρντενάλ εγκατέλειψε την άμεση πολιτική δράση και στράφηκε αλλού, συμμετέχοντας σε διάφορες διεθνείς πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, υπήρξε σύμβουλος του λατινοαμερικανικού τμήματος του τηλεοπτικού δικτύου TeleSUR. Συμμετείχε στο πρότζεκ «Stock Exchange of Visions» της Benetton, ένα είδος think-tank για το μέλλον του κόσμου με πολλές διάσημες προσωπικότητες (όχι και τόσο επαναστατικές). Συνδέθηκε με το κίνημα της “Πεινασμένης Γενιάς” στην Ινδία. Από τις τελευταίες πολιτικές πράξεις του Ερνέστο Καρντενάλ ήταν η υπογραφή μαζί με άλλους 26 διανοούμενους τον Μάιο 2016 μιας διακήρυξης με τίτλο “Να μην επιτρέψουμε να γίνει το έθνος όμηρος μιας μειοψηφίας”, όπου καταγγέλλεται το “αυταρχικό και διεφθαρμένο” σύστημα διακυβέρνησης των σημερινών Σαντινίστας.
Παρά τη διεθνή του αναγνώριση, η σχέση του Ερνέστο Καρντενάλ με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία πέρασε από πολλές εντάσεις. Κάτι που χαρακτηρίζει άλλωστε γενικότερα τη σχέση της ρωμαιοκαθολικής ιεραρχίας με τη Θεολογία της Απελευθέρωσης. Για πολλά χρόνια, από το 1985 μέχρι το 2019, ο Ερνέστο Καρντενάλ είχε αποκλειστεί από τα ιερατικά του καθήκοντα. Ήταν μια απόφαση του τότε πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄, την οποία αναίρεσε ο σημερινός πάπας Φραγκίσκος.
Στη φωτογραφία (4 Μαρτίου 1983) ο Ερνέστο Καρντενάλ υποδέχεται γονατιστός τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’ στο αεροδρόμιο της Μανάγκουα, όμως αυτός αρνείται να του δώσει την ευλογία του και τον επικρίνει με υψωμένο το δάχτυλο. “Να ρυθμίσεις πρώτα τις υποθέσεις σου με την εκκλησία”, του λέει.
Πριν οτιδήποτε άλλο ο Ερνέστο Καρντενάλ ήταν ποιητής. Ποιητή της “αγίας επανάστασης” τον είχε αποκαλέσει ο Ριζοσπάστης (άρθρο Κικής Αλεξοπούλου, 2/9/2007). Μιλώντας για τον εαυτό του έχει πει: “Η ποίηση ήταν η ζωή μου. Είμαι ποιητής, ιερέας και επαναστάτης, αλλά η πρώτη κλήση μου, αυτή με την οποία γεννήθηκα, ήταν η ποίηση”. Πλέον αναγνωρίζεται σαν ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του – κατά μία άποψη ο πιο σημαντικός σύγχρονος ποιητής στη Λατινική Αμερική. Το 2005 ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ στην ποίηση.
Ιδού ένα μικρό δείγμα της ποίησής του (μετ. Δημ. Αγγελή, περιοδικό Φρέαρ):
Με πληροφόρησαν ότι ήσουν ερωτευμένη με άλλον
και τότε πήγα στο δωμάτιό μου
κι έγραψα εκείνο το άρθρο ενάντια στην Κυβέρνηση
και γι’ αυτό είμαι τώρα κρατούμενος.
Ένα δεύτερο, σε μετ. Β. Αργυριάδη (από το βιβλίο “Αγάπη, η χαραμάδα της αιωνιότητας”, εκδ. Εν Πλω, σ. 68), το αντιγράφουμε από την ιστοσελίδα Η Θεολογία Μεσοπέλαγα:
Είμασταν μόνοι στο παρεκκλήσι, Εσύ κι εγώ.
Έξω ο κόσμος διαβαίνει βιαστικός , και σε τούτες τις στιγμές δεν έχω τίποτα και κανέναν. Είμαι ολότελα εκδιωγμένος και μόνος μέσα στον κόσμο. Όμως έχω τα πάντα, είμαι ευτυχισμένος, δεν μου λείπει τίποτα, δεν θέλω τίποτα. Ό,τι οι άλλοι αναζητούν σε μια γυναίκα, σε μια οικογένεια, στους φίλους, στους χορούς, και στις γιορτές, εγώ τα έχω εδώ. Ό,τι αναζητά ο ποιητής στην ποίηση και ο ζωγράφος στην ζωγραφική, εγώ τα έχω όλα εδώ. Ό,τι αναζητά ο δικτάτορας στην ισχύ και ο πλούσιος στα χρήματα του και ο πότης στο ποτό, και ό,τι αναζητούσα μάταια παλιά, τα έχω τώρα εδώ. Όλη η ζωή μου είναι εδώ, και όλος μου ο κόσμος και όλες μου οι αγάπες. Έχω αυτά τα τεράστια πλούτη, κι όμως δεν μου ανήκει τίποτα. Έχω κάθε χαρά , κάθε γαλήνη, κάθε ομορφιά και κάθε αγάπη. Είμαι ικανοποιημένος και δεν θέλω τίποτα. Έχω Εσένα και έτσι έχω τα πάντα, αφού Εσύ είσαι ο Κύριος των πάντων και όλων των υπάρξεων πάνω στη γη… Καθετί πάνω στον κόσμο, η ποίηση, οι όμορφες γυναίκες, τα όμορφα τοπία, το κρασί, η φιλία, η μέρα και η νύχτα, δημιουργήθηκαν για να με κάνουν να Σε αγαπήσω…
Ένα τρίτο (από τον Χάρη Βλαβιανό στο blog Η ποίηση είναι σε απόδραση):
Όταν σε έχασα,
καταλήξαμε να είμαστε χαμένοι κι οι δυό
Εγώ έχασα επειδή ήσουν ό,τι αγάπησα πιο πολύ
κι εσύ το ίδιο, γιατί εγώ ήμουν αυτός που σε αγάπησε περισσότερο.
Μα από τους δυό μας, εσύ έχασες πιο πολύ
αφού εγώ θα μπορώ να αγαπήσω και άλλους όπως αγάπησα εσένα
αλλά εσένα δεν θα σε αγαπήσει κανείς όπως σε αγάπησα εγώ .
Και ένα ακόμα (μετ. Ε. Σταγκουράκη, Το Κοράλλι, τ.16, 2018, σ. 33):
Ψαλμός 1
Ευλογημένος ο μη ακολουθών τις εντολές του Κόμματος
ο μη προσερχόμενος στις συναθροίσεις του
Ευλογημένος ο μη κατασκοπεύων τον αδερφόν αυτού
ο μη καταδίδων τον φίλον και συνάδελφον αυτού.
Ευλογημένος ο μη αναγιγνώσκων τα διαφημιστικά τους μηνύματα
ο μη ακούων τα ραδιοφωνικά τους προγράμματα
ο μη πιστεύων τα δικά τους συνθήματα.
Ότι ούτος δένδρον πλησίον της πηγής έσται.
Είχε γράψει και “Παράκληση για τη Μαίριλιν Μονρόε”. (Βρίσκεται ολόκληρη σε μετάφραση Μόσχου Λαγκουβάρδου, στο blog Μικρά Δοκίμια, καθώς και στις ιστοσελίδες Bibliothèque και Poiein).
Κύριε,
Δέξου την κοπέλα αυτή, γνωστή σε όλη τη γη,
με το όνομα Μαίριλυν Μονρόε.
Αν και δεν είναι αυτό το αληθινό της όνομα
(αλλά Εσύ ξέρεις το αληθινό της,
[…]
Τη βρήκαν νεκρή στην κάμαρή της με το χέρι στο τηλέφωνο.
Κι οι αστυνομικοί δεν έμαθαν ποιον καλούσε.
[…]
Όποιον κι αν ήθελε να καλέσει και δεν τον κάλεσε (κι ίσως να μην ήταν κανείς
Ή ήταν κάποιος που ο αριθμός του στον τηλεφωνικό κατάλογο του Λος Άντζελες
δεν υπάρχει)
απάντησε Εσύ στο τηλέφωνο.
Για την ποίηση του Ερνέστο Καρντενάλ βλ. περισσότερα στο άρθρο του Βασίλη Κ. Καλαμαρά (Enetpress, 2020, Μαρτ. 2), “Ερνέστο Καρντενάλ: Ο ιερέας της κοινωνικής απελευθέρωσης“. Βλ. επίσης στην ιστοσελίδα του περιοδικού Φρέαρ: “Συμβουλές για να γράφεις ποίηση“.
Βιβλιογραφία: Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί δύο βιβλία του Ερνέστο Καρντενάλ.
- “Το Ευαγγέλιο της επανάστασης των Σαντινίστας” (ελληνική απόδοση του “El Evangelio en Solentiname”), Μαλλιάρης Παιδεία, 1985.
- “Αγάπη – Η χαραμάδα της αιωνιότητας”, Εν Πλω, 2010
Βλ. επίσης:
- Theofilo Cabastrero, “Και Χριστός και Μαρξ” (βιβλίο με συνεντεύξεις του γάλλου δημοσιογράφου με τους ιερείς, υπουργούς των Σαντινίστας Φερνάντο Καρντενάλ, Μιγκέλ Ντ’ Εσκότο, Ερνέστο Καρντενάλ), εκδ. Παρατηρητής, 1986.
- Ερνέστο Καρντενάλ, “Χριστιανισμός, επανάσταση και ποίηση” (συνέντευξη στον Δημ. Αγγελή), περιοδικό Φρέαρ, τεύχος 1, Μάιος-Ιούνιος 2013.
- Δημήτρης Αγγελής, “Μια συνάντηση με τον Ερνέστο Καρντενάλ στη Νικαράγουα”, περιοδικό Σύναξη, τεύχος 136, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2015, σελ. 87-91.
Ποιήματα του Ερνέστο Καρντενάλ βρίσκονται στον συλλογικό τόμο “Ανθολογία ερωτικής λατινοαμερικανικής ποίησης”, μετ. Γιάννης Σουλιώτης, εκδ. Οδός Πανός, 2018.
Για το γενικότερο έργο του στα Ισπανικά και σε άλλες γλώσσες, μπορεί κανείς να συμβουλευτεί τις δύο παρακάτω ιστοσελίδες:
Συνεντεύξεις (video)
Εδώ είναι ένα βίντεο που περιγράφει αναλυτικά την περιπέτεια με τον “κανονικό αποκλεισμό” του Ερνέστο Καρντινάλ από τα ιερατικά του καθήκοντα και την τελική αποκατάστασή του. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η σκηνή με τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ στις 4 Φεβ. 1983, που υπάρχει εδώ ολόκληρη (0:28-0:40). Video (αγγλικά).
Εδώ μιλά ο ίδιος ο Ερνέστο Καρνενάλ για την επίσκεψη του Ιωάννη Παύλου Β΄ στη Νικαράγουα. Video (ισπανικά).
Συνέντευξη στη Deutsche Welle 2010. Video (αγγλικά).
Συνέντευξη 2011. Video (αγγλικά).
Συνέντευξη 2016. Video (ισπανικά με αγγλικούς υπότιτλους).
Και δυο λόγια για τον Φερνάντο Καρντενάλ (1934-2016)
Ανάλογη πορεία με τον Ερνέστο είχε ο νεώτερος αδελφός του, Φερνάντο Καρντενάλ (1934-2016), ο οποίος υπήρξε επίσης καθολικός ιερέας, Ιησουίτης, οπαδός της θεολογίας της απελευθέρωσης, και συμμετείχε και αυτός στην πρώτη κυβέρνηση των Σαντινίστας ως Υπουργός Παιδείας (1979-1990). Εξ αιτίας της πολιτικής του δράσης απεβλήθη για ορισμένα χρόνια από το τάγμα των Ιησουιτών, για να γίνει και πάλι δεκτός ως ιερέας το 1998, τέσσερα χρόνια μετά την αποχώρησή του από το κόμμα των Σαντινίστας. Αφιέρωσε τη ζωή του στον αλφαβητισμό και την εκπαίδευση των φτωχών και των περιθωριακών, εφαρμόζοντας τις παιδαγωγικές μεθόδους του Πάουλο Φρέϊρε.
ΠΗΓΗ:
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.