Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι μουσουλμάνοι της Γαλλίας προέρχονται από τις πρώην γαλλικές αποικίες της Αφρικής: Ακτή Ελεφαντοστού, Μάλι, Γουινέα, Μαυριτανία, Νιγηρία, Σενεγάλη, Γκάμπια, Τσαντ, Γκαμπόν, Κονγκό, Καμερούν, Τόγκο, Μπουρκίνα Φάσο, Μαδαγασκάρη, Ερυθραία, Μαυρίκιος, Τζιμπουτί, Κομόρες. Κυρίως όμως και λόγω εγγύτητας, οι μουσουλμάνοι Γάλλοι πολίτες προέρχονται από την Αλγερία, το Μαρόκο, την Τυνησία, τη Λιβύη και την Αίγυπτο. Υπό αυτό το πρίσμα, η αποικιοκρατία εισέρχεται στο προσκήνιο αντικαθιστώντας τη θρησκεία. Η γαλλική αποικιοκρατία (όπως και η εν γένει αποικιοκρατία) δεν ήταν πεφωτισμένη. Οι λέξεις που θα μπορούσαν να την περιγράψουν είναι καταδυνάστευση, και εκμετάλλευση. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η περίπτωση της Αλγερίας, μια χώρα η οποία επαναστάτησε και κέρδισε την ελευθερία της το 1962, μετά από 130 χρόνια κατοχής. Η ήττα της Γαλλίας στον Αλγερινό πόλεμο γέμισε με μίσος τους Γάλλους για την Αλγερία και δημιούργησε τις συνθήκες για τη μετέπειτα γκετοποίηση των Αλγεριανών και Μαροκινών μεταναστών στα προάστια του Παρισιού.Το ίδιο κλίμα καχυποψίας και προκατάληψης επικράτησε εναντίον όλων των μεταναστών της Β. Αφρικής. Αυτή την η αλήθεια η Γαλλία δεν την έχει ακόμα αντιμετωπίσει.
 
Η αποικιοκρατία, όπως τη γνωρίζουμε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα είναι κυρίως προϊόν του 19ου αιώνα. Πρόκειται για την τελευταία φάση της ευρωπαϊκής επέκτασης που ξεκίνησε την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων του 15ουκαι 16ου αιώνα και συνέχισε τον 17ο και 18ο αιώνα. Σχεδόν όλα τα μεγάλα ευρωπαϊκά έθνη συμμετέχουν σε αυτή τη νέα φάση της αποικιοκρατίας. Η Αγγλία έχει ήδη τη μεγαλύτερη εμπειρία με κτήσεις σε όλο τον κόσμο και θα κρατήσει και τώρα την πρώτη θέση. Η Γαλλία από το 1830 και την κατάκτηση της Αλγερίας χτίζει τη νέα γαλλική αυτοκρατορία. Η Ισπανία και η Πορτογαλία χάνουν τις κτήσεις τους στη Λατινική Αμερική και προσπαθούν να υπερασπιστούν όποια εδάφη μπορούν να ελέγξουν στην Αφρική. Η Ολλανδία κρατάει τις κτήσεις στην Ινδονησία και νέα έθνη-κράτη, όπως το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ιταλία συμμετέχουν στην αποικιακή κούρσα. Κατά τη διάρκεια της επέκτασης τα ευρωπαϊκά έθνη θα εξάγουν στις άλλες ηπείρους τους έντονους ανταγωνισμούς τους που θα οδηγήσουν στον πρώτο παγκόσμιο το 1914. Ο έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στα μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη για την αποικιακή κατάκτηση εδαφών στην Ασία και την Αφρική θα ξεκινήσει γύρω στο 1870 - 1880. Υπάρχουν δύο σημαντικές εκστρατείες στις οποίες πρωταγωνιστεί η Γαλλία : αυτή της Αιγύπτου από το Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1798 και της Αλγερίας το 1830.
Το μοίρασμα της Αφρικής και της Ασίας είναι και συνέπεια του ανταγωνισμού μεταξύ ευρωπαϊκών εθνικισμών. Η αποικιακή κατάκτηση παρουσιάζεται από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ ως το μέσο για να προσλάβουν αξία τα ευρωπαϊκά έθνη. Πολύ καθαρό στην περίπτωση της Γαλλίας: Ταπεινωμένη από την ήττα στο γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870 αναζητεί την αποικιακή κατάκτηση που θα ξανακάνει το έθνος περήφανο. Οι νίκες στην Αφρική απέναντι στους άοπλους κατοίκους λειτουργούν ως παυσίπονο για τις ήττες του γαλλικού στρατού από την Πρωσία. Η κατάκτηση από ένα ευρωπαϊκό κράτος ανοίγει την όρεξη σε άλλα και κανένα κράτος δεν θέλει να μείνει εκτός μοιρασιάς. Έτσι η δημιουργία μιας αυτοκρατορίας με κτήσεις σε όλο τον κόσμο παρουσιάζεται ως ζωτικής σημασίας. Οι Γάλλοι εγκατέλειψαν την Αίγυπτο το 1801 μετά την ήττα τους από τη συμμαχία των Άγγλων με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Αφού λοιπόν στράφηκαν προς την Αλγερία επανέρχονται στην Αίγυπτο όπου κατασκευάζουν τη διώρυγα του Σουέζ από το 1850 έως το 1869. Τότε, όμως, ξανά οι Άγγλοι θα επέμβουν και θα καταφέρουν να ελέγξουν στρατιωτικά τη Διώρυγα και ολόκληρη την Αίγυπτο από το 1882 και έπειτα προκειμένου για να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη επικοινωνία με τις βρετανικές κτήσεις στην Ινδία. Η Γαλλία, ταπεινωμένη από αυτή τη νέα ήττα θα αναζητήσει κτήσεις στη Μαδαγασκάρη και στη Δυτική Αφρική, περιοχές με μειωμένο για τους Άγγλους ενδιαφέρον. Οι υπόλοιπες χώρες βλέποντας τις κατακτήσεις της Γαλλίας ακολουθούν και κατακτούν η καθεμία ό,τι μπορεί. Οι Άγγλοι, οι Βέλγοι στο Κογκό, οι Πορτογάλοι, οι Ιταλοί.
Η αποικιοκρατία δεν υποστηρίχθηκε αυθόρμητα και άμεσα από τις κοινωνίες των ευρωπαϊκών χωρών. Η κοινή γνώμη δεν πείστηκε αμέσως για την αναγκαιότητα των αποικιών εξαιτίας του υψηλού κόστους, επειδή κανείς δεν ήθελε να φύγει και να ζήσει ή να πολεμήσει μακριά από την πατρίδα.Υπήρχαν ισχυρές αντιστάσεις, ειδικά στη γαλλική κοινωνία. Οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ που επωφελούνταν δημιουργήσουν τις συνθήκες υποστήριξης της αποικιοκρατίας. Υπήρξε μια ετερόκλιτη συμμαχία βιομηχάνων, ανθρώπων της οικονομίας, στρατιωτικών, επιστημόνων και πολιτικών. Ενδιαφέρον έχει πως η καθολική εκκλησία υποστήριξε τη γαλλική αποικιοκρατία για να προωθήσει το ιεραποστολικό της έργο. Αν και η εκκλησία με το κράτος στη Γαλλία βρίσκονταν σε διαμάχη, συμμάχησαν στο θέμα της αποικιοκρατίας: χρησιμοποιούν τα ίδια επιχειρήματα για να δικαιολογήσουν την αποικιοκρατία και οι Γάλλοι υπερασπίζονται τις καθολικές ιεραποστολές στις αποικίες. Για να πειστεί λοιπόν η κοινή γνώμη, προωθείται η ιδέα των ανακαλύψεων, η επιθυμία για περιπέτεια, εξυμνούνται οι στρατιωτικές εκστρατείες και καλλιεργείται η ιδέα του εξωτικού. Αναπτύσσεται έτσι στη Γαλλία και στην Ευρώπη γενικότερα ένα αποικιακό φαντασιακό που περιγράφει και ο Edward Said στο βιβλίο του Οριενταλισμός. Η Ανατολή και οι αποικίες ειδικότερα ντύνονται με το μανδύα του εξωτικού. Εικόνες στερεοτυπικές, αφελείς, ρατσιστικές όπου μιλάνε για κανίβαλους, απολίτιστους, άγριους, καθυστερημένους. Έτσι για να προκαλέσουν το φαντασιακό, προκαλούν το φόβο. Και η αγριότητα αυτή που οι ίδιοι κατασκευάζουν δικαιολογεί έτσι τον «εκπολιτιστικό» ρόλο των λευκών Ευρωπαίων.
Έχουμε πέντε διαφορετικούς τύπους αποικιών ανάλογα με το νομικό τους καθεστώς :
- Dé partement d ’outre-mer : υπερπόντιαδιαμερίσματα / υπερπόντιοι νομοί . Ένταξη στο γαλλικό κράτος. Είναι η Αλγερία που είχε και το πιο σκληρόαποικιοκρατικό σύστημα. Διοικείται από το γαλλικό υπουργείο εσωτερικών. - Colonie : Αποικία : Διοίκηση κατευθείαν από το κράτος, υπουργείο αποικιών (Γουινέα, κυρίως στη δυτική υποσαχάρια Αφρική, στη Μαδαγασκάρη). Κατακτήθηκαν την εποχή των μεγάλων κατακτήσεων. - Protectorat : Προτεκτοράτο : Είναι το Μαρόκο από το 1912 και η Τυνησία από το 18 ο αιώνα συμπληρώνουν την αποικιακή παρουσία στο Μαγρέμπ. Διοικούνται από το γαλλικό υπουργείο εξωτερικών και Γάλλο τοπικό διοικητή. - Mandat : Εντολή της Κοινωνίας των εθνών. Συρία, Λίβανος. Με την έναρξη του Α παγκοσμίου πολέμου το 1914 η Οθωμανική Αυτοκρατορία μπαίνει στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Η Αγγλία τότε με τη Γαλλία συμφωνούν μυστικά (1916) να μοιράσουν μεταξύ τους τα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας ενώ την ίδια στιγμή, για να πετύχουν την υποστήριξη των Αράβων τους υπόσχονται ένα ενωμένο αραβικό βασίλειο από τη Σαουδική Αραβία μέχρι τη σημερινή Τουρκία (η ιστορία του Λόρενς της Αραβίας). Με το τέλος βέβαια του πολέμου, η Βρετανία που είχε ήδη υποσχεθεί στους σιωνιστές ένα εβραϊκό κράτος στην Παλαιστίνη, καταλαμβάνει την Παλαιστίνη και το Ιράκ ενώ η Γαλλία τη Συρία και το Λίβανο. - Concession : Σφαίρες επιρροής ειδικού προνομιακού καθεστώτος (Διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο, σε πόλεις όπως το Πορτ Σάιντ, η Σαγκάη στην Κίνα). Το διαφορετικό διοικητικό καθεστώς αφορά και διαφορετικές πρακτικές διακυβέρνησης, οικονομία, σχέσεις με τον αποικιοκρατούμενο πληθυσμό. Ο κοινός παρανομαστής, ο αποικιακός άγραφος νόμος πάντως ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς της περιοχής, είναι αυτός της υποτέλειας σε όλα τα επίπεδα: - Υποτέλειας σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο: η διοίκηση ανατίθεται σε γάλλους δημόσιους υπαλλήλους και στρατιωτικούς οι οποίοι μονοπωλούν τις θέσεις ευθύνης και πραγματικής εξουσίας αφήνοντας στους αυτόχθονες υποδεέστερες θέσεις. - Υποτέλειας σε οικονομικό επίπεδο : Οι άποικοι δείχνουν μικρό ενδιαφέρον για την οικονομική ανάπτυξη των αποικιών και όταν το κάνουν είναι στο βαθμό που αυτό μπορεί να εξυπηρετήσει την οικονομία της Μητρόπολης. 
Οι γαλλικές κυβερνήσεις αντί να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις προτιμούν το δρόμο της καταπίεσης και της καταστολής απέναντι στα προβλήματα που προκύπτουν σε διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας. Ελάχιστες μεταρρυθμίσεις γίνονται αποδεκτές από το γαλλικό κράτος, όπως η παροχή γαλλικής υπηκοότητας σε κάποιους γάλλους μουσουλμάνους το 1919, ή η δημιουργία ενός διοικητικού οργάνου στην Τυνησία με τη συμμετοχή και των αυτόχθονων το 1922. Η μεγάλη αλλαγή θα συμβεί μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου.Οι αποικιακές δυνάμεις εξαντλημένες οικονομικά και στρατιωτικά από τον πόλεμο θα χάσουν σταδιακά τις αποικιακές κτήσεις τους και στο πλαίσιο του Ψυχρού πολέμου το σύστημα γίνεται διπολικό με τη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες στο ρόλο των Υπερδυνάμεων. Η αποχώρηση της Αγγλίας από τις αποικίες είναι πιο αναίμακτη.Η Συρία και ο Λίβανος ανεξαρτητοποιούνται με το τέλος του πολέμου.Tο Μαρόκο και η Τυνησία το 1956.βΣτην Ασία το απελευθερωτικό κίνημα στην Ινδοκίνα δοκιμάζει από το 1946 τις αντοχές της γαλλικής αυτοκρατορίας που τελικά χάνει τον πόλεμο το 1954. Την ίδια χρονιά στην Αλγερία, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο της Αλγερίας (FLN) θα ξεκινήσει την ένοπλη μάχη εναντίον της γαλλικής κυριαρχίας.Το 1962 η Αλγερία ανακηρύσσεται ανεξάρτητη μετά από 132 χρόνια αποικιακής κατάκτησης. 30.000 απώλειες για τους Γάλλους, 500 χιλιάδες για τους Αλγερινούς είναι ο απολογισμός του οκταετούς πολέμου. Είναι, όμως, η εποχή της ανάδυσης του Τρίτου Κόσμου, του παναραβισμού, του κινήματος για την ένωση των Αράβων του οποίου πρωτεργάτης υπήρξε η Αίγυπτος του Νάσερ.
Μεγάλο μέρος του Τρίτου Κόσμου υποφέρει από τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν οι παλιές αποικιοκρατικές δυνάμεις κατά την «από-αποικιοποίηση» των δεκαετιών μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποχωρώντας από τις παλιές τους αυτοκρατορίες, οι αποικιοκράτες χάραξαν αυθαίρετα σύνορα, τα οποία κατακερμάτιζαν εθνικές ομάδες, ή αντίστροφα «στρίμωχναν» ανομοιογενείς πληθυσμούς, ενώ συχνά επέλεγαν οι ίδιοι την τοπική «ελίτ» που θα αναλάμβανε την εξουσία εις βάρος του υπόλοιπου πληθυσμού. Αυτή η τακτική συνέβαλε στην εγγενή αδυναμία των νέων ανεξάρτητων κρατών, η οποία με τη σειρά της επέτρεπε τη διαιώνιση της εξάρτησής τους από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Στην περίπτωση της υποσαχάριας Αφρικής, η συγκεκριμένη μορφή που πήρε αυτή η τακτική δημιούργησε δύο παθογένειες. Η μία είναι ο τεχνητός διαμελισμός της ερήμου Σαχάρα, με σύνορα που κατακερμάτισαν τις νομαδικές φυλές και τις «εγκλώβισαν» σε κράτη στα οποία είναι πολίτες (στην καλύτερη περίπτωση) δεύτερης κατηγορίας. Η δυσφορία για αυτήν την «αφύσικη» κατάσταση κρύβεται πίσω από την γέννηση οργανώσεων όπως το MNLA. Η δεύτερη είναι η επιλογή τα νέα κράτη να έχουν τις πρωτεύουσές τους στον νότο, που επικοινωνεί με τη θάλασσα και που βρίσκεται πολύ μακριά από την έρημο, σε άλλη ουσιαστικά δημογραφική και περιβαλλοντική «ζώνη». Όλα τα κράτη της υποσαχάριας Αφρικής είναι ουσιαστικά διαιρεμένα σε δύο τελείως διαφορετικούς κόσμους, τον αστικοποιημένο νότο και την έρημο του βορρά.
Όπως το συνοψίζει αναλυτής του γεωστρατηγικού σάιτ Στράτφορ: «Δείτε τον χάρτη της Σαχάρα από τον Ατλαντικό Ωκεανό ως το Κέρας της Αφρικής και θα δείτε τη Μαυριτανία, το Μαλί, τον Νίγηρα και το Τσαντ, χώρες που περιλαμβάνουν την έρημο που συγκρίνεται σε μέγεθος με τις ΗΠΑ. Μετά παρατηρείστε πού βρίσκονται οι πρωτεύουσες αυτών των χωρών: αγκυροβολημένες μακριά στο νότο… όπου… βρίσκονται οι ντόπιες πολιτικές ελίτ που ανακάλυψαν οι Ευρωπαίοι. Οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες, σχεδιάζοντας τα σύνορα, αποφάσισαν ότι η έρημος δεν θα διοικείται από ένα κεντρικό σημείο μέσα στην ίδια την έρημο, όπως έκαναν οι παλαιότεροι πολιτισμοί των Βερβέρων, αλλά από μια απομακρυσμένη, προσανατολισμένη στον ωκεανό περιφέρεια…». 
Η Γαλλία διατηρεί συμφέροντα στην πρώην αποικιακή αυτοκρατορία της στην Αφρική, και το Μαλί είναι στο επίκεντρο αυτών των συμφερόντων. Στα βόρεια, είναι η Αλγερία, όπου η Γαλλία έχει ενεργειακές επενδύσεις. Στα νότια είναι η Ακτή Ελεφαντοστού, όπου η Γαλλία παίζει κυρίαρχο ρόλο την παραγωγή κακάο. Το ίδιο το Μαλί είναι η τρίτη δύναμη στην ήπειρο σε εξαγωγή χρυσού. Το πιο σημαντικό, στα ανατολικά είναι ο Νίγηρας, του οποίου η έρημος στα βόρεια της χώρας είναι η βασική πηγή ουρανίου για τη Γαλλία. Οι γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις είναι αυτή την στιγμή ενεργές σε δέκα αφρικανικές χώρες. Στον άνθρωπο, λένε, πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι. Και στην αποικιοκρατία, όμως, το ίδιο συμβαίνει. Όποιος καλομάθει να βάζει τοδάχτυλο στο μέλι του πλούτου των άλλων, μετά δύσκολα το ξεκολλάει από το βάζο. Εθίζεται στην αρπαγή και στην εκμετάλλευση. Έτσι και η Γαλλία κοιτάει, δηλαδή, να βρει και τώρα «ευκαιρίες» μέσα από την αναταραχή και την δυστυχία σε φλεγόμενες περιοχές του πλανήτη. Αργά και αθόρυβα ξαναδιεκδικεί την παλιά αφρικανική αυτοκρατορία της. Μην ξεχνάμε ότι αυτή ήταν που έβαλε μπροστά η Δύση στο «ντου» που έγινε το 2011 στην Λιβύη για να πέσει ο Καντάφι. Είναι κοινό μυστικό, άλλωστε, ότι στην Ευρωζώνη έχουν μοιραστεί οι δουλειές εξ” αρχής. Κουμάντο στα οικονομικά θέματα κάνει η Γερμανία και στα στρατιωτικά τον πρώτο λόγο έχει πάντα η Γαλλία. Αν κι έχουν περάσει πάνω από 50 χρόνια που η Γαλλία έδωσε ανεξαρτησία στις πρώην αποικίες της, το Παρίσι δεν μπορεί να κρατηθεί μακριά από την Αφρική.
Το στάτους της υπερδύναμης
Από την δεκαετία του 1950 και την εποχή Ντε Γκολ η Γαλλία πασχίζει να αναμειγνύεται στα της Αφρικής, με στόχο να προστατέψει τα συμφέροντά της. Για παράδειγμα το 25% του ηλεκτρισμού της Γαλλίας παράγεται με ουράνιο από τον Νίγηρα. Επιπλέον, η αυξανόμενη επιρροή στην Αφρική ανεβάζει το αποδυναμωμένο στάτους της Γαλλίας ως υπερδύναμη. Εκτός Ευρώπης, άλλωστε, η ρημαγμένη, ξεζουμισμένη, πτωχευμένη και καταδικασμένη στον σπαραγμό Αφρική είναι το μόνο μέρος του πλανήτη που η Γαλλία θεωρείται σημαντικός παίκτης. Η πολιτική της διαρκούς – και συνήθως υπόγειας – ανάμειξης στα της Αφρικής έγινε γνωστή σαν Francafrique και το μενού δεκαετιών περιελάμβανε από προσωπικές επαφές επιχειρηματιών ως δίκτυα κατασκόπων, στρατού, μισθοφόρων, μέχρι και Κορσικανούς μαφιόζους που δρούσαν χωρίς έγκριση του γαλλικού κοινοβουλίου.Οι Γάλλοι, πάντως, έχουν συνολικά πραγματοποιήσει πάνω από 40 φανερές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Αφρική. Κάποιες φορές ήταν για να προστατέψουν ηγέτες που συμπαθούσαν και άλλες για να απομακρύνουν αυτούς που δεν συμπαθούσαν. Στα πρώτα δύο χρόνια της διακυβέρνησης Ολάντ έγιναν ήδη τέσσερις στρατιωτικές επεμβάσεις στην Αφρική. Από την άλλη πλευρά, η Νότια Αφρική, η χώρα που διαθέτει τον ισχυρότερο στρατό στην ήπειρο, ανησυχεί για τις εμπλοκές «εξωτερικών παικτών» στην Αφρική, αφού για πολλούς Νοτιοαφρικανούς υπάρχει η αίσθηση ότι κομμάτια της γαλλόφωνης Αφρικής δεν είναι ούτε σήμερα πραγματικά ανεξάρτητα.Με λίγα λόγια, η αποικιοκρατία ζει! Ή, έστω ξαναζεί… |
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.