Περί…Ιμπεριαλιστικής Ελλάδας

Σεπτεμβρίου 29, 2014 από seisaxthiablog

του Βασίλη Λιόση

Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε γράψει κείμενα σχετικά με τη θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Έχουμε υποστηρίξει πως η Ελλάδα δεν είναι ιμπεριαλιστική χώρα, σε αντίθεση βεβαίως με την ηγεσία του ΚΚΕ και τον τροτσκιστικό χώρο. Ξεκινάμε να θυμηθούμε ορισμένες βασικές παραδοχές σχετικές με το εν λόγω ζήτημα και στη συνέχεια να παραθέσουμε μερικά πρόσφατα στοιχεία που υπογραμμίζουν εμφατικά τον εξαρτημένο χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού:

1. Στις αρχές του 20ου αιώνα τα μονοπώλια άρχισαν να γίνονται κυρίαρχα στην οικονομική και πολιτική ζωή του καπιταλισμού, κάτι που σήμανε την αυγή του νέου σταδίου στον καπιταλισμό, του ιμπεριαλισμού.

2. Μονοπώλια δημιουργήθηκαν σε όλες σχεδόν τις χώρες, όμως δεν είχαν την ίδια βαρύτητα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Η ισχύς τους καθόρισε και τη θέση της χώρας στην οποία είχαν αναφορά. Η οικονομική δύναμη που είχαν προσδιόριζε και την πολιτική του αντίστοιχου κράτους στο οποίο δρούσαν. Ανάλογα, λοιπόν, με τη δυνατότητά τους να παρεμβαίνουν στις εσωτερικές και εξωτερικές εξελίξεις, προσδιόριζαν και το χαρακτήρα του καπιταλισμού της χώρας που χρησιμοποιούσαν ως βάση.

3. Έτσι, δημιουργήθηκαν ιμπεριαλιστικές χώρες (αυτές που έδιναν τον τόνο στις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις και που επέβαλλαν την πολιτική τους σε κράτη λιγότερο δυνατά ή αδύναμα), χώρες εξαρτημένες (δηλαδή χώρες που τελούσαν υπό την οικονομική, πολιτική, στρατιωτική εξάρτηση των πρώτων), χώρες αποικιοκρατούμενες (χώρες που δε λειτουργούσαν ούτε οι στοιχειώδεις κανόνες αστικής δημοκρατίας, αφού η εφαρμοζόμενη πολιτική σχεδιαζόταν κι εφαρμοζόταν από τον ιμπεριαλιστή). Βεβαίως υπάρχουν χώρες που βρίσκονται ανάμεσα στις γκρίζες ζώνες και πότε ρέπουν προς εκείνη ή την άλλη κατεύθυνση.

4. Η Ελλάδα ήταν και είναι από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις εξαρτημένης χώρας. Για να είμαστε περισσότερο ακριβείς η Ελλάδα είναι μια χώρα μέσου επιπέδου ανάπτυξης κι εξαρτημένη. Η εξάρτησή της ήταν και είναι οικονομική, πολιτική, στρατιωτική ακόμη και διατροφική. Εδράζεται στη μεταφορά υπεραξίας και αξιών προς τις ιμπεριαλιστικές χώρες, στην ύπαρξη και λειτουργία ξένων στρατιωτικών βάσεων, στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών, στη φτωχή ως ανύπαρκτη παραγωγή μέσων παραγωγής, στο αρνητικό εμπορικό της ισοζύγιο κ.λπ. Η είσοδος της τρόικας στην Ελλάδα από το 2010, η δανειοδότηση της από τα χρηματιστηριακά και τραπεζικά γεράκια, το δυσβάσταχτο χρέος, η εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, ο έλεγχος των τροϊκανών στα δημόσια πράγματα, όλα αυτά σηματοδότησαν την ένταση της εξάρτησης.

Όταν, όμως, μια χώρα είναι εξαρτημένη και η πολιτική της ηγεσία αποκτά όλο και πιο «εύκαμπτη μέση» προκειμένου να εξυπηρετήσει τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και την εγχώρια ολιγαρχία, αλλά και για να επιβιώσει και η ίδια ως γραφειοκρατία, τότε είναι σίγουρο πως η εξάρτηση θα βαθαίνει αδιαλείπτως (βέβαια θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως επουδενί δεν θα μπορούσε οποιαδήποτε αστική πολιτική ηγεσία και κανένα τμήμα της ελληνικής αστικής τάξης να αναλάβει έναν τρόπο τινά εθνικοαπελευθερωτικό ρόλο).

Ποια νέα στοιχεία έχουν παρουσιαστεί στην πολιτική ζωή του τόπου που από μόνα τους αποδεικνύουν πως τα ιδεολογήματα περί ιμπεριαλιστικής Ελλάδας είναι πομφόλυγες;

Ας δούμε ορισμένα από αυτά:

1. Οι εραστές της ιμπεριαλιστικής Ελλάδας υποστηρίζουν ότι ένα στοιχείο που αποδεικνύει την «ιμπεριαλιστικότητα» της χώρας είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα από χώρα ροής μεταναστών σε ισχυρότερες οικονομίες σε παρελθούσες δεκαετίες, μετατράπηκε σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Αυτό, όντως έγινε, αλλά πέρα από το ότι σημαντικά μεγάλος αριθμός μεταναστών βρίσκεται εγκλωβισμένος στη χώρα λόγω της συνθήκης «Δουβλίνο 2», παραβλέπουν το γεγονός ότι η σημερινή κρίση έχει προκαλέσει αντίστροφη πορεία.Όπως καταγράφεται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, μέσα σε μόλις έναν χρόνο οι υπήκοοι χωρών εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης που ζουν στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 164.959 άτομα. Το 2011 οι καταγεγραμμένοι ήταν 817.860 και το 2012 περιορίστηκαν σε 650.825. Οι περισσότεροι από αυτούς που έφυγαν είναι υπήκοοι Αλβανίας.Το κύμα φυγής συνεχίστηκε και το 2013, ωστόσο δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, όπως επίσης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα τα στοιχεία για το 2014. Οι μετανάστες που ζουν στην Ελλάδα, μάλλον αντίθετη γνώμη έχουν από τους υποστηρικτές της ιμπεριαλιστικής Ελλάδας, αφού παρατηρήθηκε μια πολύ μεγάλη μείωση της τάξεως των 30 δισεκατομμυρίων ευρώ από τους τραπεζικούς λογαριασμούς των κατοίκων εκτός ζώνης του ευρώ, από το 2010 έως το 2014.

2. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον όσοι υποστηρίζουν πως η Ελλάδα είναι ιμπεριαλιστική να προσκομίσουν στοιχεία για τη διαρροή του επιστημονικού δυναμικού από τις πραγματικά ιμπεριαλιστικές χώρες (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιαπωνία) προς άλλες χώρες. Δεν αναφερόμαστε σε μικρές μετακινήσεις που γίνονται έτσι κι αλλιώς αλλά για μαζικές ροές. Η Ελλάδα πάντα είχε αυτή την αιμορραγία, αλλά τα πράγματα έχουν πάρει πλέον πολύ δυσάρεστη τροπή. Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου Μακεδονίας τα χρόνια της κρίσης έχουν φύγει μέχρι και 140.000 νέοι επιστήμονες, όχι γιατί υπάρχει υπερπροσφορά, αλλά γιατί δεν υπάρχει ζήτηση, ενώ οι μισθοί είναι εξευτελιστικοί. Έτσι, η «ιμπεριαλιστική» Ελλάδα αφού μορφώνει νέους ανθρώπους κι αφού ξοδεύονται χρήματα από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή από τον ιδρώτα του ελληνικού λαού για αυτήν ακριβώς τη μόρφωση, τους στέλνει «πακέτο» σε άλλες χώρες, οι οποίες δεν έχουν ξοδέψει ούτε ένα ευρώ για αυτούς. Έτσι, αν υποθέσουμε πως μια κυβέρνηση ξεκινούσε ένα πρόγραμμα ανασύνταξης της ελληνικής οικονομίας, θα έβρισκε μπροστά της σοβαρά εμπόδια, ελλείψει του κατάλληλου επιστημονικού δυναμικού, που στο μεταξύ θα εργαζόταν σε άλλες χώρες με ικανοποιητικά εισοδήματα. Για να καταλάβουμε πόσο σοβαρό είναι αυτό το ζήτημα, αρκεί να πούμε πως το 3% των κορυφαίων επιστημόνων παγκοσμίως είναι Έλληνες ενώ ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι μόλις το 0,20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Παράλληλα, το 85% των κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων ζει κι εργάζεται στο εξωτερικό.

3. Ένα από τα πιο πρόσφατα στοιχεία που υπογραμμίζουν τον εξαρτημένο χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού είναι και η τελευταία κίνηση του επιτετραμμένου της γερμανικής καγκελαρίας στην Ελλάδα, του γνωστού Φούχτελ. Ο εν λόγω κύριος ως άλλος αποικιοκράτης έστειλε στους δήμους όλης της χώρας ερωτηματολόγιο επιδιώκοντας να συλλέξει πληροφορίες για τα περιουσιακά στοιχεία κάθε Δήμου και Περιφέρειας. Ο στόχος είναι προφανής. Το γερμανικό κεφάλαιο θέλοντας να πάρει στα χέρια του κομμάτια της ελληνικής δημόσιας περιουσίας ή θέλοντας να αναλάβει κάποιες χρυσές δουλειές π.χ. συλλογή και διαχείριση απορριμμάτων, επιθυμεί να έχει ακριβή εικόνα του προτεκτοράτου στο οποίο έχει βάλει για τα καλά πόδι τα τελευταία χρόνια.

4. Ποιος στα αλήθεια πιστεύει ότι στην πρόσφατη επίσκεψη Σαμαρά, ο Σαμαράς έκατσε στο ίδιο τραπέζι με τη Μέρκελ ως ισότιμος εταίρος ή ότι ο Σαμαράς επέπληξε τη Μέρκελ λέγοντάς της «ως εδώ και μη παρέκει». Ασφαλώς, δεν πρόκειται να μάθουμε τι πραγματικά συζήτησαν οι δυο αστοί πολιτικοί, ωστόσο, από την όλη μέχρι τώρα πορεία των πραγμάτων είναι σίγουρο πως ο Σαμαράς πήγε στη Γερμανία για δυο λόγους: πρώτον, για να δώσει αναφορά στο γερμανικό κεφάλαιο και τη γερμανική κυβέρνηση για το πώς πάνε τα πράγματα στο προτεκτοράτο, δίνοντας παράλληλα εγγυήσεις για τη συνέχιση σε γενικές γραμμές της ίδιας πολιτικής και δεύτερον για να ζητήσει ορισμένα ψίχουλα προκειμένου να αποφευχθεί η διαφαινόμενη εκλογική ήττα του κυβερνητικού μπλοκ. Όπως και να έχει, μια τέτοια επίσκεψη με τα όσα υποκρύπτει δείχνει και τη σχέση ανάμεσα σε ένα ιμπεριαλιστικό κι ένα εξαρτημένο κράτος. Βεβαίως, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η πιθανή εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ δε μας κάνει διόλου αισιόδοξους για την αλλαγή της πολιτικής ρότας. Ούτε στο ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας, ούτε πολύ περισσότερο στο ζήτημα της κοινωνικής αλλαγής. Οι επισκέψεις στις ΗΠΑ, στον Πάπα, στο ΣΕΒ, η εμμονή για παραμονή στην ΕΕ, η μη υιοθέτηση ενός αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού προγράμματος, δεν αφήνουν περιθώρια για αυταπάτες.

5. Συχνά η καλύτερη απόδειξη για έναν πολιτικό ισχυρισμό είναι η επίκληση κάποιων λεχθέντων από νυν ή πρώην εκπροσώπους του εχθρικού στρατοπέδου. Ο Τζον Πέρκινς υπήρξε στο παρελθόν «οικονομικός δολοφόνος» (ανιχνευτής ευκαιριών για λογαριασμό των ιμπεριαλιστών) και σε πρόσφατη συνέντευξή του διευκρίνισε με ποιο τρόπο οι ιμπεριαλιστές αλυσοδένουν μια μικρότερη χώρα και πώς αυτό έγινε και με την Ελλάδα. Είπε χαρακτηριστικά: «Εντοπίζουμε χώρες που έχουν κάτι να μας προσφέρουν, όπως για παράδειγμα: πετρέλαιο, φυσικό πλούτο ή δίκτυα μεταφορών. Στη συνέχεια φροντίζουμε να τις φορτώσουμε με υπέρογκα δάνεια, με την υπόσχεση ότι θα υπάρξουν επενδύσεις και οικονομική ανάπτυξη. Φυσικά, τα δάνεια αυτά δεν φτάνουν ποτέ στις ίδιες τις χώρες, αλλά μόνο σε λίγα χέρια πλούσιων, οι οποίοι και αναλαμβάνουν μεγάλα έργα όπως αυτοκινητοδρόμους, εργοστάσια παραγωγής ενέργειας και άλλα παρόμοια. Κάτι τέτοιο συνέβη στην Ελλάδα». Βεβαίως, το «σίριαλ» δεν τελειώνει με την ανάληψη κάποιων έργων, αλλά, όπως εξηγεί ο Πέρκινς στη συνέχεια αναλαμβάνουν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα επιβάλλοντας το γνωστό πακέτο μέτρων: αύξηση φορολογίας, περικοπές δημόσιων δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις δημόσιας περιουσίας. Μιλώντας, ειδικά για την Ελλάδα ο Πέρκινς είπε: «Η Ελλάδα χτυπήθηκε από οικονομικούς δολοφόνους. Αυτό είναι βέβαιο. Σίγουρα είχαν γίνει λάθη στο παρελθόν από τις κυβερνήσεις της χώρας, όμως τα λάθη αυτά δεν τα έκαναν οι πολίτες οι οποίοι τα πληρώνουν τώρα σκληρά. Τα έκαναν οι ηγέτες τους και οι τράπεζες. Το ίδιο ακριβώς έχει συμβεί σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας».

Προς αποφυγή πολιτικών παρεξηγήσεων διευκρινίζουμε πως δεν ρέπουμε προς ένα συνωμοσιολογικό ερμηνευτικό σχήμα με βάση τα λεγόμενα του Πέρκινς. Τα όσα έχουν γίνει στην Ελλάδα αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό την προσπάθεια των ιμπεριαλιστικών κέντρων να αποσείσουν από τις πλάτες τους τη σοβούσα καπιταλιστική κρίση και να την μεταφέρουν σε αδύναμους κρίκους όπως είναι η Ελλάδα. Ο Πέρκινς δεν είναι μαρξιστής για να υιοθετήσει μια τέτοια ερμηνευτική οπτική, ωστόσο με τον τρόπο του λέει πολύ χρήσιμες αλήθειες.

* * * *

Έτσι, η Ελλάδα που δεν δέχεται επιστημονικό δυναμικό μαζικά από άλλες χώρες, που δεν έχει σε ξένα εδάφη στρατιωτικές βάσεις, που διαθέτει φτωχή βαριά βιομηχανία σε σχέση με τους καπιταλιστικούς κολοσσούς∙ με τους εκπροσώπους του ξένου κεφαλαίου να καλούνε τους ντόπιους σφουγγοκωλάριους εκπροσώπους της ελληνικής αστικής τάξης και να τους υποδεικνύουν την ασκούμενη πολιτική ή να τους επιπλήττουν για τυχόν λάθη και αβλεψίες τους, με την αφαίμαξη του ελληνικού λαού από τους διεθνείς βρικόλακες του ιμπεριαλισμού, είναι για κάποιους ιμπεριαλιστική! Την επίπτωση αυτής της θεώρησης την ξέρουμε. Για τους υποστηρικτές της δεν έχει κανένα νόημα, για την ακρίβεια είναι αντιδραστική, η στοχοθεσία δημοκρατικών, πατριωτικών και αντιιμπεριαλιστικών αιτημάτων. Δεν έχει κανένα νόημα και είναι οπορτουνισμός, η υιοθέτηση μεταβατικών αιτημάτων και προγραμμάτων. Όλα λύνονται με μια υποτιθέμενη επαναστατική καθαρότητα και με τη χονδροειδή ανάγνωση της πολιτικής: μόνη αντίθεση είναι αυτή ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Όλες οι υπόλοιπες είναι ανύπαρκτες και ως εκ τούτου δεν είναι αξιοποιήσιμες. Αλλά, αυτός είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για να απομονωθεί κάποιος και να κλειστεί στον πύργο του επαναστατικού βερμπαλισμού. Ο καλύτερος τρόπος να απομακρύνεις την επανάσταση είναι να νομίζεις ότι είσαι επαναστάτης.

Υ.Γ: Όταν η ηγεσία του ΚΚΕ αποφάσισε αρχικά πως η Ελλάδα είναι ιμπεριαλιστική και πως έκανε λάθος το κόμμα όταν στο παρελθόν θεωρούσε τη χώρα εξαρτημένη, συνήθως αυτό το υποστήριζε με μισόλογα και με έμμεσο τρόπο. Τώρα πλέον, κάτι τέτοιο υποστηρίζεται ανοικτά. Ο Μάκης Μαΐλης μιλά για ελληνικό ιμπεριαλισμό στο τελευταίο πόνημά του χρησιμοποιώντας παράλληλα το γνωστό ιδεολογικό σχήμα της ανισότιμης αλληλεξάρτησης (Βλέπε χαρακτηριστικά Μ. Μαΐλης, Το αστικό πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, από το 1950 ως το 1967, σελ. 188, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2014).