Αιώνιοι Φωστήρες

Τρεις Iεράρχες

Αρθρογράφος: 

Ανδριανή Στράνη

Για όλους εμάς που έχουμε σχέση με τον Ταύρο, η λέξη «Φωστήρας» έχει ένα ιδιαίτερο νόημα για την ιστορία του τόπου. Στο άκουσμα της ομάδας τους, οι μαθητές του σχολείου μας εκφράζονται με εκδηλώσεις λατρείας, σαν σε θεό, και ζωηρεύουν τα πνεύματα γενικώς. Από την παρατήρηση αυτή φαίνεται ότι οι λαοί μπορεί να μην έχουν ανάγκη από προστάτες, έχουν ανάγκη όμως από Φωστήρες, αυθεντικούς και γνήσιους μπαλαδόρους που δίνουν τον ωραίο αγώνα στα στάδια της ζωής.

Στην εποχή μας, μάλλον ξεμείναμε από τέτοιους παίκτες-αγωνιστές που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία στέρεη βάση δεδομένων ιδανικών, για την καλλιέργεια της ανθρωπιστικής παιδείας. Ίσως σε αυτό το ζητούμενο απάντησε και η βυζαντινή κοινωνία, με τη συγκρότηση της τριάδας των Ιεραρχών. Υπήρξε μια εκκλησιαστική επινόηση του Ιωάννη Μαυρόποδα, Μητροπολίτη Ευχαΐτων, στα μέσα του 11ου αιώνα, επί Αλεξίου Α΄ Κομνημού. Η μετατροπή της σε εορτή της παιδείας και των γραμμάτων, συντελείται τον 19ο αιώνα, και στοχεύει στην αναβίωση του «ελληνοχριστιανικού ιδεώδους». Ωστόσο, ανεξάρτητα από τους εθνικούς, θρησκευτικούς και ιδεολογικούς παράγοντες διαμόρφωσης και καθιέρωσης της εορτής των Τριών Ιεραρχών, αυτή αποτελεί διαχρονικό σύμβολο στην παράδοση του «ελληνοχριστιανικού πολιτισμού».

Τρεις Iεράρχες, Palazzo Normanni, Παλέρμο

Οι τρεις Φωστήρες, Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος, και Ιωάννης ο Χρυσόστομος, είχαν ως πρωταρχική τους επιλογή τον δρόμο της γνώσης σε ανοικτά πεδία όλων των κατευθύνσεων. Θεολογία, Φιλοσοφία, Νομική, Ρητορική, Γεωμετρία, Αριθμητική, Αστρονομία και Μουσική. Στόχος της γνώσης, η καλλιέργεια του νου, το άνοιγμα της καρδιάς και η αγάπη προς τον πλησίον. Υπήρξαν φιλομαθείς και φιλόχριστοι, όχι φιλόχρυσοι και φιλάνθρωποι. Στο σύντομο πέρασμα από τούτον τον κόσμο της αδικίας, και οι τρεις αγωνίστηκαν για μια διαφορετική κοινωνία, χωρίς ταξικές αντιθέσεις και διακρίσεις. Στηλίτευσαν τον πλούτο και τη διαφθορά των αρχόντων, δίδαξαν με τη ζωή και το έργο τους την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Στέρεο θεμέλιο των αγώνων τους, ο σεβασμός στα κλασικά γράμματα, την αρχαία ελληνική σκέψη και φιλοσοφία. Συνδύασαν την πίστη στα λόγια τού ξυπόλητου Ναζωραίου με τον λόγο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη σε μία ενότητα θεωρίας και πράξης.

Το συγγραφικό τους έργο, πλούσιο, και το κοινωνικό, αξεπέραστο. Δριμύ το κατηγορώ στον αυτοκράτορα και την εξουσία τής εποχής τους. Στόχος τους, κανένας φτωχός, κανένας πεινασμένος. Δάνειο λοιπόν ασφαλές η επιλογή της διδασκαλίας τους από τον 4ο αιώνα μ.Χ. έως και σήμερα, για το σχολείο της εποχής μας. Η ζωή και το έργο τους αποτελεί μια ριζοσπαστική πρόταση για ένα διαφορετικό σχολείο της μόρφωσης, και όχι της αγοράς, του κέρδους και του ανταγωνισμού. Οι ιδέες τους είναι επίκαιρες και αναγκαίες για την ερμηνεία και τη μεταμόρφωση του κόσμου. Συνεπώς, το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, εάν στοχεύει στην αλλαγή του προσανατολισμού της παιδείας, δεν θα αρνηθεί το έργο των μεγάλων Πατέρων με τον φόβο τού πισωγυρίσματος σε συντηρητικά σχήματα, αλλά θα τολμήσει να αναδείξει την κοινωνική διάσταση του έργου τους, η γνώση και προβολή του οποίου οδηγεί σε μία κοινωνία απελευθέρωσης, ισότητας και δικαιοσύνης.

Στο πλαίσιο αυτό, κρίνονται αναγκαίες, όχι οι γιορτές και τα πανηγύρια κάθε 30 Γενάρη, αλλά η διδασκαλία και εισαγωγή των κειμένων τους στα σχολικά βιβλία του Γυμνασίου, από τα οποία εξορίστηκαν τα τελευταία χρόνια, όπως και οι ίδιοι εξορίστηκαν από την εξουσία της εποχής τους.

Απολυτίκιο. Ήχος α΄

Τους τρεις μεγίστους φωστήρας, της Τρισηλίου Θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας· τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταδρεύσαντας· Βασίλειον τον μέγα, και τον θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι· πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν· αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν.

Ανδριανή Στράνη