Οι προσανατολισμοί της Τουρκίας και οι γεωπολιτικές αναταράξεις

Ευάγγελος Κοροβίνης

 

Αρκετοί στην Ελλάδα και αλλού σπεύδουν να προεξοφλήσουν για την χώρα μας έναν ρόλο προμαχώνα της Δύσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα εάν η Τουρκία ρυμουλκηθεί στον ολοένα και πιο συνεκτικό ευρασιατικό πόλο Ρωσίας-Κίνας-Ιράν, με τον οποίο ερωτοτροπούν αρκετές χώρες.

Ορισμένοι, μάλιστα, θεωρούν ότι η διαφαινόμενη συμφιλίωση Τουρκίας και Συρίας, Ερντογάν και Άσαντ, θα αποτελέσει προανάκρουσμα για μια πλήρη ένταξη της Τουρκίας στον ευρασιατικό πόλο των διεθνών σχέσεων. Πράγματι, αν η Τουρκία θυσίαζε τις καλές σχέσεις της με τους σαφώς αποδυναμωμένους αλλά πάντα μαχητικούς τζιχαντιστές της Συρίας, που εξεγέρθηκαν κατά του Άσαντ από το 2011, θα μπορούσε να προσδοκά ότι μια ισχυρή κυβέρνηση στην Δαμασκό θα έθετε υπό τον έλεγχο της τους Κούρδους της Συρίας. Θα παρεμποδίζονταν έτσι ο σχηματισμός αυτόνομης κουρδικής περιοχής δίπλα στα τουρκικά σύνορα και θα γίνονταν δυνατός επιπλέον ο επαναπατρισμός αρκετών από τους Σύρους πρόσφυγες της Τουρκίας. Οι εξελίξεις αυτές θα ενίσχυαν σημαντικά την δημοτικότητα του Ερντογάν εν όψει της εκλογικής χρονιάς του 2023.

Όμως όσο σημαντικές και αν αποδειχθούν τέτοιου είδους εξελίξεις δεν μπορούν από μόνες τους να καθορίσουν την ευρύτερη στάση και τους προσανατολισμούς της Τουρκίας. Η Τουρκία δεν κινείται μόνον από τις ανησυχίες που δημιουργεί για την ασφάλειά της το κουρδικό ζήτημα.

Είναι χαρακτηριστικό, από αυτήν την άποψη, ότι σε μια σειρά από άλλες σημαντικές περιοχές υπάρχουν αποκλίνοντα συμφέροντα μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας. Γίνεται λόγος για την Μαύρη Θάλασσα, τα Βαλκάνια, τον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Ειδικά σε ότι αφορά την Κεντρική Ασία, μάλιστα, μια ενίσχυση της τουρκικής επιρροής στα τουρκογενή κράτη της περιοχής, υποβοηθούμενη από την Δύση, θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια μερική ανάσχεση της Ρωσίας και της Κίνας, ιδιαίτερα αν διακόπτονταν και οι καλές σχέσεις Πακιστάν και Κίνας.

Γενικότερα, τώρα, παρά την αντιδυτική ρητορική του Ερντογάν, η Ρωσία και η Τουρκία δεν έχουν ένα κοινό όραμα για τις διεθνείς σχέσεις. Ο σύγχρονος αντιδυτικισμός, ευρύτερα, δεν διαθέτει ένα παγκόσμιο όραμα, όπως ο αντιιμπεριαλισμός και το κίνημα των αδεσμεύτων των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Στο μόνο σημείο στο οποίο συγκλίνουν διάφορες χώρες είναι η διαπίστωση της αποδυνάμωσης της Δύσης και η διεκδίκηση επιστροφής στις πρόνοιες της συνθήκης της Βεστφαλίας, περί εθνικά κυρίαρχων κρατών και περί  ενός κόσμου μη ιεραρχικού και πολυπολικού. Πέραν αυτού του σημαντικού μεν ισχνού δε, κατά τα άλλα, μίνιμουμ από πουθενά δεν διατυπώνεται μια συνεκτική πρόταση για την αντιμετώπιση των συνεπειών της παρακμής και της κατάρρευσης της νεωτερικότητας. Σημειώνονται μόνον κάποιες αναβιώσεις προνεωτερικών πνευματικών παραδόσεων, που στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να λειτουργήσουν σαν προσωρινό και ασθενές ανάχωμα απέναντι στην γενικότερη σήψη και την αποσάθρωση ατομικών και συλλογικών υποκειμένων.

Παρά, πάντως, τα αποκλίνοντα συμφέροντα Τουρκίας και Ρωσίας σε διάφορες περιοχές και την απουσία κοινού οράματος, η ανοιχτή εχθρότητα της Άγκυρας με την Μόσχα ούτε δυνατή είναι, ούτε την επιθυμεί η Τουρκία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Τουρκία καταδίκασε μεν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά αρνείται να επιβάλει κυρώσεις στην Ρωσία.

Ο πιο σημαντικός, εξάλλου, προμηθευτής ενέργειας και σιτηρών για την Τουρκία είναι η Ρωσία, ενώ το 19% των τουριστών που επισκέφθηκαν την Τουρκία το 2021 ήταν Ρώσοι. Παρότι, επίσης,η υποστήριξη των ΗΠΑ προς τους Κούρδους είναι εν πολλοίς μόνον λεκτική, στην Τουρκία υπάρχουν δυνάμεις που ανησυχούν για κάποια αμερικανικά σενάρια περί ενός «ενιαίου Κουρδιστάν» και για ορισμένους ατλαντικούς σχεδιασμούς για την Ανατολική Μεσόγειο, που «περιθωριοποιούν» την Τουρκία σε αυτήν την μεγάλου ενδιαφέροντος περιοχή. Η Ρωσία προβάλλει, λοιπόν, για αρκετούς στην Τουρκία ως παράγοντας αντιστάθμισης τέτοιων σεναρίων.

Στην Ανατολική Μεσόγειο, τώρα, δεν εστιάζουν την προσοχή τους μόνον η αναθεωρητική Τουρκία και οι έχουσες νόμιμα δικαιώματα Ελλάδα και Κύπρος. Ζωηρό ενδιαφέρον για την περιοχή εκδηλώνουν και άλλες δυνάμεις (όπως η Γαλλία, το Ισραήλ, η Ιταλία, οι Άραβες, οι ΗΠΑ και η Ρωσία), καθώς η Ανατολική Μεσόγειος υπήρξε παραδοσιακά σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπορικών δρόμων, ενώ εσχάτως ανακαλύπτονται στην περιοχή υποθαλάσσια κοιτάσματα ορυκτών καυσίμων.

Η στάση που θα κρατήσουν όλες αυτές οι δυνάμεις παραμένει σε ένα βαθμό ασαφής και αδιάγνωστη. Θα εξαρτηθεί, μεταξύ των άλλων, από το όποιο σθένος θα επιδείξει ο ελληνισμός στην υπεράσπιση των δικαίων του. Η Τουρκία κατανοεί πλήρως, πάντως, ότι η εδραίωσή της ως σημαντικής περιφερειακής δύναμης με παγκόσμιες φιλοδοξίες περνάει μέσα από την καθυπόταξη του ελληνισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ προσπαθεί να κλείσει διάφορα μέτωπα, το μόνο που αφήνει ανοιχτό είναι το ελληνοτουρκικό, διευρύνοντας μάλιστα συνεχώς την φαρέτρα των διεκδικήσεων της. Η αναζήτηση στρατηγικής αυτονομίας έναντι όλων των πόλων του διεθνούς συστήματος θα έχει αίσιο τέλος για την Τουρκία μόνον αν υλοποιηθεί το δόγμα της «Γαλάζιας πατρίδας».

Στο προβλέψιμο μέλλον, λοιπόν, ο αυτόνομος ρόλος της Τουρκίας και η ισορροπία που επιδιώκει στις σχέσεις της μεταξύ Δύσης και Ανατολής δεν μοιάζει να εγκαταλείπεται. Ούτε η πλήρης ρυμούλκηση στον ισχυρό ευρασιατικό πόλο Ρωσίας και Κίνας, ούτε η επιστροφή στο «δυτικό μαντρί» συγκεντρώνουν μεγάλες πιθανότητες. Και αυτό, πιθανόν, ακόμη και στην περίπτωση που η Ρωσία αποσπούσε μια καθαρή νίκη στην Ουκρανία και διεσπάτο η εύθραυστη συνοχή των χωρών της Δύσης. Οι σημαντικοί βαθμοί ελευθερίας κινήσεων της Τουρκίας στηρίζονται στην υπολογίσιμη παραγωγική της βάση, στην αξιόλογη αμυντική της βιομηχανία και στην αρκετά συνεκτική εθνική της ταυτότητα. Μόνον αν η Ανατολή, στην οποία η κρίση του δυτικού παραδείγματος είναι εισαγόμενη, μπορέσει να συμβάλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κρίσης αυτής, θα  γείρει η ζυγαριά σταθερά προς την πλευρά των δυνάμεων του ευρασιατικού πόλου.

Πηγές

Γιατί οι ΗΠΑ θα ανεχθούν και μια ευρασιανική Τουρκία. Του Κώστα Γρίβα. Slpress.gr. 26/8/2022.

Erdogan repairs Syria ties with eye on Eurasianism.By M.K.Bhadrakumar. Indian punchline. August 23,2022.

Deciphering Turkey’s geopolitical balancing and anti-westernism in its relations with Russia. By Galip Dalay. SWP Comment. NO.35 May 2022.

ΠΗΓΗ: https://antifono.gr/%ce%bf%ce%b9-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%84%ce%bf%ce%bb%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%ce%b9-%cf%84%ce%b7%cf%83-%cf%84%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%ba%ce%b9%ce%b1%cf%83-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bf/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com