ΤΑ ΑΥΤΟΝΟΗΤΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΑΝ

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη 

Για να δούμε "τι θα κάνουμε" χρειάζεται να μάθουμε πρώτα  "ποιοι είμαστε" και για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουμε "τι μας έχει συμβεί".

Χρειάζεται δηλαδή να για να δούμε «πώς θα προχωρήσουμε ως κοινωνία», να αναστοχαστούμε: 

- πώς μεταπολεμικά και μεταπολιτευτικά χάθηκε η συνέχεια του νοήματος,

- ποιοι μηχανισμοί μας αποξένωσαν από το συλλογικό “εμείς”,

- και πώς η “πρόοδος” οικοδομήθηκε συχνά πάνω σε ανεπεξέργαστα τραύματα (εμφύλιος, μετανάστευση, εξάρτηση, Μνημόνια-κρίση, Τέμπη κ.α. ).

Αυτή η συνειδητοποίηση δεν είναι μοιρολατρία, ούτε ευκαιρία να πούμε τον καημό μας, είναι προϋπόθεση ελευθερίας.

Πως λοιπόν άλλαξε το κοινωνικό φαντασιακό στην Ελλάδα, πως μεταμορφώθηκαν τα αυτονόητα με τα οποία πορευόμασταν στη ζωή μας, δηλαδή πώς άλλαξε το νόημα του κόσμου (μας);

1. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ 

Πριν (μεταπολεμικά–ως δεκαετία ’80/αρχές ’90):

Η αξιοπρέπεια ήταν υπέρτατη αξία. Το «να μην ντροπιαστούμε» και «να κρατήσουμε την τιμή» ήταν βασικό κριτήριο συνύπαρξης και πράξης. 

Ένας πατέρας, για παράδειγμα, προτιμούσε να βγάλει λιγότερα χρήματα, αλλά να «μην υποκύψει». Το «όχι» είχε μεγάλο ηθικό βάρος.

Μετά (2000–σήμερα):

Η κύρια αξία γίνεται η προσαρμοστικότητα. Ο άνθρωπος «επιβιώνει» συνεχώς, αλλά χωρίς εσωτερικό άξονα. «Έλα μωρέ, όλοι έτσι κάνουν.»  «Το θέμα είναι να βολευτούμε κι εμείς.»

Αλλαγή φαντασιακού/αυτονόητου:

Η αξιοπρέπεια χάνει την πρωτοκαθεδρία ως ορίζοντας νοήματος.

Το νόημα μετακινείται από το «είμαι» στο «τα βγάζω πέρα».

2. ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΕΙΣ ΣΤΟ «Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ»

Πριν:

Η συλλογικότητα ήταν αυτονόητο πλαίσιο ζωής: Η οικογένεια, η Γειτονιά, η Συντεχνία/συνδικάτο, η Κοινότητα, η Πολιτική συμμετοχή. Το «εμείς» προηγούνταν του «εγώ».

Μετά:

Η συλλογικότητα διαλύεται. Το πολιτικό γίνεται ιδιωτικό και το ιδιωτικό μοναχικό. «Δεν αλλάζει τίποτα.» «Ας κοιτάξει ο καθένας τον εαυτό του.»

Αλλαγή φαντασιακού/αυτονόητου:

Το κοινό δεν βιώνεται ως χώρος νοήματος, αλλά ως χώρος απειλής, ματαίωσης, απογοήτευσης.

3. ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΩΣ ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Πριν:

Το μέλλον νοούνταν ως κάτι που μπορούμε να κερδίσουμε.

«Θα φτιάξουμε καλύτερα για τα παιδιά μας.» Ο ορίζοντας ήταν προοδευτικός.

Μετά:

Το μέλλον γίνεται αόρατο, αβέβαιο, χωρίς δομή. «Ποιος ξέρει τι θα γίνει…» «Ζήσε σήμερα.»

Αλλαγή φαντασιακού/αυτονήτου:

Η κοινωνία παύει να προβάλλεται διαγενεακά. Η αυτοσυνέχεια σπάει.

4. ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΩΣ ΖΩΣΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΩΣ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ 

Πριν:

Η παράδοση ήταν βιωματική (έθιμα, λόγος, προφορικότητα, θρησκευτικότητα). Δεν χρειαζόταν εξήγηση — ήταν τρόπος ζωής.

Μετά:

Η παράδοση γίνεται "σκέτο" ιστορικό υλικό, που αναφέρεται, τιμάται στα λόγια, αλλά δεν λειτουργεί ως κανόνας νοήματος.

Αλλαγή φαντασιακού/αυτονόητου:

Η μνήμη παύει να είναι ζώσα και γίνεται αδρανής.

5. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΩΣ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΩΣ ΕΠΙΛΟΓΗ 

Πριν:

Ελευθερία είναι να "σηκώνεις" βάρος, να αναλαμβάνεις ευθύνη, να στέκεσαι όρθιος, να αγαπάς.

Μετά:

Ελευθερία είναι να έχεις επιλογές, άνεση, πεδίο κατανάλωσης.

Αλλαγή φαντασιακού/αυτονόητο:

Η ελευθερία απο-ηθικοποιείται. Γίνεται "σκέτη" εμπειρία, διασκέδαση, όχι δέσμευση. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ 

Παλιά ο κόσμος νοηματοδοτούνταν από την αξιοπρέπεια, τη συνέχεια και το εμείς.

Σήμερα νοηματοδοτείται από την προσαρμογή, την επιβίωση και το εγώ.

Δεν πρόκειται για «ηθική παρακμή». Πρόκειται για ρήξη της κοσμολογικής βάσης της ταυτότητας, που σημαίνει όχι απλώς ότι «αλλάξαμε αξίες» ή ότι «ξεχάσαμε την ιστορία μας», αλλά ότι ο ίδιος ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τη θέση μας μέσα σε αυτόν έχει υποστεί διάρρηξη.

Με άλλα λόγια οι απαντήσεις στα ερωτήματα:

-Τι είναι άνθρωπος;

-Τι αξίζει να προστατεύεται;

-Πώς συνδέεται το άτομο με το σύνολο;

-Ποια είναι η θέση μας μέσα στην ιστορία και τη φύση;

άλλαξαν ολοσχερώς. 

Αυτό είναι ακριβώς η διακοπή του κοινού φαντασιακού, το οποίο χρειάζεται να αποκαταστήσουμε.

ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/p/1Bdrjo7TyY/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com