Οι γλώσσες και η προφορά τους

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Δρόμος της αριστεράς: Φύλλο 334 - 20/11/2016

Της Γιάννας Γιαννουλοπούλου

Στο σημερινό σημείωμα της στήλης Ζητήματα Παιδείας θα ασχοληθούμε με διαστάσεις της εκπαιδευτικής γλωσσικής πολιτικής. Το δεκαπενθήμερο που μεσολάβησε από το τελευταίο σημείωμα έδωσε δύο διαφορετικές αφορμές για την συγκεκριμένη θεματολογία. Η πρώτη είναι η αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας και η ανάληψη θέσης υφυπουργού από τον κ. Ζουράρι, ο οποίος έχει καταφέρει να εισαγάγει στον δημόσιο βίο μια αντίληψη ότι η γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας αφενός είναι χρήσιμη για ατάκες και λογοπαίγνια και αφετέρου δεν είναι κάτι ιδιαίτερα δύσκολο για τον μέσο ομιλητή της νέας ελληνικής. Η δεύτερη αφορμή είναι η επίσκεψη του Ομπάμα και ο βομβαρδισμός όλων μας από την ηγεμονική αμερικάνικη αγγλική που συνοδεύεται με την παράλληλη ρητή ή υπόρρητη αξιολόγηση ότι όποιος δεν μιλά καλά την αγγλική (όπως π.χ. ο πρωθυπουργός) δεν είναι «μορφωμένος», επομένως θα πρέπει οπωσδήποτε να προσποιείται ότι μιμείται τουλάχιστον την προφορά της (όπως π.χ. ο πρωθυπουργός). Ελπίζω ότι στη συνέχεια θα φανεί η συσχέτιση των δύο παραπάνω τυχαίων περιστατικών.

Το σίγουρο είναι ότι η παρουσία της αγγλικής θα είναι διαρκώς εντονότερη όχι μόνο γενικά στο δημόσιο βίο, αλλά και στην εκπαίδευση ειδικότερα. Στο γνωστό Υπόμνημα της Επιτροπής Λιάκου για την αναδιοργάνωση της Μέσης Εκπαίδευσης, ως πρώτο κοινό υποχρεωτικό μάθημα για το διετές Λύκειο αναφέρονται τα Αγγλικά. Και μάλιστα αναφέρεται ότι: «Το μάθημα δεν θα έχει καμία σχέση µε τη φροντιστηριακή διδασκαλία των Αγγλικών ως ξένη γλώσσα η οποία οδηγεί σε κάποιο πτυχίο πιστοποίησης, αλλά θα εστιάζεται στην πολιτισμική διάσταση της γλώσσας: λογοτεχνία, δοκίμιο, θέατρο, εφημερίδες και περιοδικά, θέματα σχετικά µε άλλα γνωστικά αντικείμενα θα συμπεριλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα. Μεγάλο μέρος του αναλυτικού προγράμματος θα συνδέεται µε θέματα πολιτισμού, Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Λειτουργίας Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεσμών, Περιβαλλοντικής Προστασίας κλπ» (η σύνταξη είναι των συγγραφέων του Υπομνήματος).

Προβλέπεται και προετοιμάζεται, δηλαδή, η διδασκαλία της αγγλικής όχι απλώς ως ξένης γλώσσας, αλλά ως δεύτερης γλώσσας του κράτους, ως γλώσσας στην οποία «αυτονόητα» -κατά τους συντάκτες- θα πρέπει οι μαθητές να πραγματεύονται θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων και ευρωπαϊκών θεσμών. Δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερο παράδειγμα για το τι σημαίνει γλωσσικός ιμπεριαλισμός, όρο που επεξεργάστηκε ο γλωσσολόγος Robert Phillipson στο ομώνυμο έργο του το 1992. Σύμφωνα με τον Phillipson: «η ευρωπαϊκή αποικιοποίηση νομιμοποιείται από τον δόλιο μύθο της terra nullius (γη κενή ανθρώπων). Η αμερικανοποίηση παγκοσμίως προωθείται με το να προβάλλονται οι κανόνες και το στυλ ζωής των ΗΠΑ ωςcultura nullius (πολιτισμός κανενός) για όλους. Η αγγλική πωλείται ως lingua nullius (γλώσσα κανενός, δηλαδή όλων), για παράδειγμα με την προώθηση της αγγλικής παγκοσμίως, ως εάν η αγγλική είναι μια καθολική ‘βασική δεξιότητα’ (basic skill). Αυτή είναι η ψευδής επιχειρηματολογία που απηχεί τον αποικιακό λόγο».

Επομένως, ο σχεδιασμός της Υπουργείου Παιδείας –ανεξάρτητα από το εάν και πώς θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί– είναι απολύτως συμβατός με τον κυρίαρχο παγκοσμίως εξευρωπαϊσμό και εξαμερικανισμό. Η αγγλική δεν θα διδάσκεται ως χρήσιμη ξένη γλώσσα (που είναι), αλλά ως η «αυτονόητη» γλώσσα του «πολιτισμού» και των «δικαιωμάτων». Είναι χαρακτηριστικό ότι στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 ο πρώιμος λόγος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης άφηνε πολλά περιθώρια στην πολυγλωσσία και την πολυπολιτισμικότητα, περικλείοντας γλωσσικά δικαιώματα σε γλώσσες εθνικές, αλλά και –κυρίως– μειονοτικές. Αυτή η «ευρυχωρία» μετά την κρίση είναι πια παρελθόν. Ακόμη και το ευρωπαϊκό Portfolio for multilingualism (χαρτοφυλάκιο για την πολυγλωσσία) έχει πάψει να ισχύει από το 2010.

Ενώπιον της παγκόσμιας ηγεμονίας της αγγλικής και του πολιτισμού που φέρει ως αντικειμενικό και αυτονόητο, ως φυσικοποιημένο σχεδόν, οι τοπικοί αντιπρόσωποι (πρωθυπουργοί, υφυπουργοί και άλλοι αξιωματούχοι) θα αγωνίζονται είτε να μιμηθούν τη σωστή προφορά της αγγλικής είτε να απαγγέλλουν κακοχωνεμένα αρχαία ρητά και αντιεπιστημονικές ετυμολογίες που θα παραπέμπουν σε κάποιο ένδοξο αρχαίο παρελθόν. Και μιας και όλες οι γλώσσες είναι η συνύπαρξη μορφής και περιεχομένου, ο αντι-ηγεμονικός λόγος δεν μπορεί παρά να εκφερθεί από εκείνους τους λαούς, τα έθνη και τις κοινωνικές τάξεις που θα τολμήσουν να αλλάξουν τα περιεχόμενα, να αντισταθούν στην ομογενοποίηση. Όσο αυτό δεν γίνεται, θα θαυμάζουμε αυτούς που μιλούν τα αγγλικά σαν να ήταν η φυσική τους γλώσσα και θα νιώθουμε πολύ περήφανοι που ο κάθε πλανητάρχης περιλαμβάνει κάποιες ελληνικές λέξεις στην ομιλία του –έστω και με την αμερικανική προφορά. Ως πότε όμως;

ΠΗΓΗ: http://www.e-dromos.gr/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com