Γερομοριάς: Απάντηση στο άρθρο του Παντελή Μπουκάλα: «Πόθεν το κοινόν άσμα «Μακεδονία ξακουστή»»

Σάββατο 30 Μαρτίου 2019

Απάντηση στο άρθρο του Παντελή Μπουκάλα: «Πόθεν το κοινόν άσμα «Μακεδονία ξακουστή»»

Γράφει ο Ανδρέας Σταλιδης

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή στις 6 Φεβρουαρίου 2018.

Πρώτον. Ακριβώς το γεγονός ότι ο όρος Μακεδονία είναι γεωγραφικά και πολιτικά ασαφής, είναι ο λόγος που κάνει τους Έλληνες να ταυτίζουν την Μακεδονία με την αρχαία ή κλασική της έννοια. Όταν λέμε Μακεδονία, εννοούμε την αρχαία Μακεδονία. Δεν εννοούμε ούτε την έννοια των Ρωμαίων, ούτε των Βυζαντινών, ούτε των Οθωμανών (για τους οποίους ο όρος αυτός είναι ανύπαρκτος και δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ των ποτών), ούτε των διαφόρων περιηγητών και χαρτογραφών που ο καθένας της απέδιδε ό,τι όρια ήθελε, ούτε -για να έρθω στον 20ο αιώνα- των Βουλγάρων, των Σέρβων, των Γιουγκοσλάβων, ούτε των επίδοξων (ψευδο-)«Μακεδόνων» σήμερα.

Δεύτερον. Οι ιστορικοί όροι δεν είναι του γούστου μας. Καθίστανται δόκιμοι ή παραμένουν αδόκιμοι μετά από αιώνες, ζύμωσης της πραγματικότητας με την Ιστορία. Κατ’ αρχάς να μάθει ο κ. Μπουκάλας ότι Άνω δεν σημαίνει Βόρεια! Και Κάτω δεν σημαίνει Νότια! Άνω σημαίνει ορεινή. Κάτω σημαίνει πεδινή.

Όταν ο κ. Τσίπρας (ντρέπομαι να γράψω τον θεσμικό του ρόλο) μίλησε για «Άνω Μακεδονία», έγραψα το κάτωθι άρθρο (δείτε το στις σημειώσεις) περί του όρου όπου γράφω ότι ο όρος Άνω Μακεδονία είναι δόκιμος ιστορικός όρος από τον Ηρόδοτο, δηλαδή το 450π.Χ. Ακολούθως, τον όρο αναφέρει ο Θουκυδίδης, ο Στράβων, ο Λίβιος και πολλοί άλλοι. Μέχρι να φτάσει για πρώτη φορά τον 20ο αιώνα να εμφανιστεί ο όρος στα βουλγάρικα ως Gorna Makedonija.

Ως Άνω Μακεδονία οριζόταν η σημερινή περιοχή των νομών Καστοριάς, Φλώρινας, Κοζάνης και Γρεβενών, δηλαδή η ορεινή Μακεδονία. Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης αναφέρουν συγκεκριμένες πόλεις που ανήκουν στην Άνω Μακεδονία, αλλά και περιοχές της Κάτω Μακεδονίας που είναι περίπου οι σημερινοί νομοί Ημαθίας, Πέλλας, Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Κιλκίς, Σερρών, Καβάλας.

Βόρεια και Νότια δεν είναι δόκιμοι όροι σε σχέση με τη Μακεδονία. Ίσως γι’ αυτό, ο Βακαλόπουλος χρησιμοποιεί το «βόρεια» δίπλα στο γιουγκοσλαβική πρώτον, μέσα σε παρένθεση και δεύτερον με μικρό γράμμα. Ακριβώς επειδή είναι αδόκιμος όρος. Βόρεια Ιρλανδία το γράφουμε με κεφαλαίο Β, ενώ, βόρεια Ιταλία το γράφουμε με μικρό. Αχ αυτές οι λεπτομέρειες πώς μας ξεφεύγουν…

Τρίτον. Πολύ σωστά ο Βακαλόπουλος γράφει, και ο Μπουκάλας μεταφέρει, ότι τα Σκόπια και το Τέτοβο δεν αποτελούν μέρος της Μακεδονίας. Γιατί άραγε το έγραψε ο δημοσιογράφος; δεν βλέπει το αυτογκόλ του; Τα Σκόπια ήταν μέρος του βιλαετίου του Κοσσυφοπεδίου και μάλιστα από το 1888 ως το 1913 ήταν η πρωτεύουσά του! Είναι ορθό να βλέπουμε τα πράγματα και από τη δική τους πλευρά. Έστω λοιπόν, και πράγματι έτσι είναι, ότι μία ζώνη περίπου 10 χιλιομέτρων βορείως των ελληνικών συνόρων, μία ζώνη η οποία από δυτικά προς ανατολικά περιλαμβάνει τις πόλεις Μοναστήρι, Αχρίδα, Στρώμνιτσα, Μελένικο (στη Βουλγαρία), ανήκει στην ιστορική ή αρχαία ή κλασική Μακεδονία. Για την ακρίβεια στην ευρύτερη Ιστορική Μακεδονία. Είναι πράγματι ένα ποσοστό της.

Τι ποσοστό όμως της περιοχής των Σκοπίων, της πρώην πΓΔΜ (ππΓΔΜ), απαρτίζει αυτή η περιοχή; λιγότερο από 20%. Να δούμε και κανέναν χάρτη, να διαπιστώσουμε πόσο βόρεια είναι η πόλη των Σκοπίων και πόσο κοντά στο Κοσσυφοπέδιο.

Τέταρτον. Κάνει εκτενή αναφορά στο τραγούδι. Κατ΄ αρχάς, οι θεωρίες είναι δύο, αλλά ο κ. Μπουκάλας αναφέρει μόνο την μία από τις δύο. Η μία είναι ότι πράγματι η μελωδία βρέθηκε σε μία κασέτα του πρώτου εβραϊκού σχολείου της Θεσσαλονίκης το 1873. Το ότι βρέθηκε εκεί, δεν σημαίνει ότι γράφτηκε εκεί. Δοκάρι! Η δεύτερη πιθανότητα είναι να γράφτηκε από κάποιον δυτικό μουσικό και να την δανείστηκαν από εκεί στο εβραϊκό σχολείο. Αυτή είναι μακράν η πιθανότερη εκδοχή ανάμεσα στις δύο. Διότι αν ΜΙΑ φορά «μουσικολογικά δεν πρόκειται για παραδοσιακή μελωδία», όπως γράφει το άρθρο, δηλαδή παραδοσιακή για την μακεδονική παράδοση, τότε ΔΕΚΑ φορές δεν πρόκειται για σεφαραδίτικη μελωδία! Συνεπώς καταλήγουμε στο ότι η μουσικολογική προέλευσή του είναι πράγματι άγνωστη. Άρα τρύπα στο νερό.

Επίσης, το τραγούδι είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο, άρα εντός ελληνικής δημοτικής παράδοσης. Δεν ξέρω από πού κρίνει ο κ. Μπουκάλας ότι «κινησιολογικά το χορευτικό βήμα παρουσιάζει έλλειμμα εντοπιότητας, δημιουργικής φαντασίας και «αυθεντικότητας»», όπως γράφει. Σε τι βοηθά αυτή η αστήριχτη φράση άραγε;

Ως προς τους στίχους, τους οποίους βιάζεται ο κ. Μπουκάλας να χαρακτηρίσει «εθνικιστικού χαρακτήρα», θα πω τα εξής: υποθέτω αγνοεί ότι υπάρχει ποίημα του Γεωργίου Δροσίνη με τίτλο «Ελληνοπούλα» το οποίο τυπώθηκε το 1896 στο «Μακεδονικόν Ημερολόγιον του 1897», του οποίου ο πρώτος στίχος είναι «Μακεδονία ξακουστή του Αλεξάνδρου χήρα». Χήρα, βεβαίως, διότι ακόμα ήταν κατεχόμενη από τους Οθωμανούς. Το ποίημα αυτό είναι μία ατράνταχτη απόδειξη ότι δεν υπάρχουν Μακεδόνες! Αντικατοπτρίζει στο ακέραιο το κλίμα της εποχής, ότι δηλαδή μιλάμε για την Μακεδονία την οποία κατέχουν οι Τούρκοι («σκλαβψμένη», «δούλα» κλπ), έχει ελληνικές ρίζες από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κατοικείται από Έλληνες και περιμένει να «αναστηθεί ως Ελληνοπούλα», την διεκδικούν οι Βούλγαροι και γενικώς οι δυνάμεις που την εποφθαλμιούν είναι οι «Αυστριακοί, Βούλγαροι, Τούρκοι και Ρώσοι». Άλλοι παράγοντες δεν υπάρχουν. Οι «Μακεδόνες» δημιουργήθηκαν μετά. Η ουσία είναι ότι οι στίχοι ξεκινούν με παράφραση του Δροσίνη ή ότι ο Δροσίνης ξεκίνησε με παράφραση άγραφων και άγνωστων στίχων έως τότε (1896), και απλώς εξυμνούν την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τις επιβουλές των Βουλγάρων, διότι οι μάχες του 1913 έγιναν με τους Βούλγαρους, όπως η φονικότερη μάχη ίσως τον 20ο αιώνα, η νικηφόρα μάχη του Κιλκίς – Λαχανά τον Ιούνιο του 1913 με 8800 Έλληνες στρατιώτες νεκρούς.