Αντώνης Ρήγας: «Λύση στο προσφυγικό μόνο αν κτυπήσουμε τα αίτια που το δημιουργούν σε Ιράκ και Συρία».

Αναδημοσίευση από : http://ardin-rixi.gr/archives/195145

Το οξύ προσφυγικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, αν και στην κορυφή της προεκλογικής ατζέντας, δεν αντιμετωπίζεται με την σοβαρότητα που θα του έπρεπε από το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Η κατάσταση στην Κω, στην Μυτιλήνη, την Ειδομένη, δεικνύει αν μη τι άλλο την ολοκληρωτική αποτυχία της ελληνικής πολιτείας να διαχειριστεί το ζήτημα –με την μεγαλύτερη ευθύνη να βαραίνει την απερχόμενη κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο.
Ο Αντώνης Ρήγας, έχοντας εμπειρίες συμμετοχής σε ανθρωπιστικές αποστολές επί τρεις δεκαετίες, δραστηριοποιείται εδώ και μερικούς μήνες στις παρεμβάσεις που αναπτύσσουν οι ΜΚΟ στα σύνορα της Ειδομένης. Μας μίλησε για την κατάσταση που επικρατεί εκεί, καθώς και για το συνολικότερο πρόβλημα.

Την συνέντευξη πήρε ο Γιώργος Ρακκάς.
ardin–rixi.gr

Γιώργος Ρακκάς: Πως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση στα σύνορα με την FYROM;

Αντώνης Ρήγας: Από τον Μάρτιο που δραστηριοποιούμαστε στην περιοχή, η κατάσταση αλλάζει συνεχώς.

Αρχικά είχαμε 200-400 άτομα την ημέρα, αρκετές οικογένειες, οι οποίες κρύβονταν στην «νεκρή ζώνη» κάτω τα δέντρα και δίπλα από το ποτάμι, κατά μήκος των γραμμών του τραίνου, περιμένοντας τους λαθροδιακινητές να τους περάσουν απέναντι έναντι απίστευτων ποσών. Σύμφωνα με τους ντόπιους εθελοντές που δίνουν μαρτυρίες απο τον Σεπτέμβριο του 2014, αρχικώς οι πρόσφυγες ήταν οι πιο ευκατάστατοι, είχαν περισσότερα χρήματα –πράγμα που φαινόταν και από την εμφάνισή τους. Αυτοί διέμεναν στα τοπικά ξενοδοχεία, και περνούσαν σχετικά ευκολότερα από τα σύνορα, πληρώνοντας το ανάλογο τίμημα στους διακινητές.

Στην συνέχεια η κατάσταση άλλαξε, ως προς τη σύνθεση των προσφύγων.

Από τον Ιούλιο κι έπειτα τα σύνορα έκλεισαν τρεις φορές, και δημιουργήθηκε μια κατάσταση ασφυκτική και δραματική για την περιοχή. Χιλιάδες άνθρωποι ήταν εκτεθειμένοι στην ύπαιθρο άλλοτε στις ψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού και άλλοτε με καταρρακτώδεις βροχές. Η τοπική κοινωνία και οι οργανώσεις αλληλεγγύης βρέθηκαν μπροστά σε τρομακτικό αδιέξοδο. Ακολούθησαν οι εικόνες που είδαμε στην τηλεόραση με τα δακρυγόνα των ειδικών δυνάμεων της Αστυνομίας της FYROM, το ξύλο, τις χειροβομβίδες-κρότου λάμψης κτλ.. Εκείνες τις μέρες περιθάλπαμε τραυματίες με σπασμένα κεφάλια και χέρια, καθώς και με πληγές από πλαστικές σφαίρες.

Μετά από την δημοσιοποίηση αυτών των εικόνων, παρενέβη η Ε.Ε. σε επίπεδο κορυφής, και τα σύνορα άνοιξαν. Εδώ, θα πρέπει να πούμε ότι η πολιτική της Ουγγαρίας, που είναι η σκληρότερη από την πολιτική όλων των άλλων χωρών για την διέλευση των προσφύγων από το εσωτερικό της, δημιουργεί πάρα πολλά προβλήματα στις υπόλοιπες χώρες, και κυρίως στην δική μας που είναι έγινε η βασική χώρα εισόδου ξεπερνώντας τον Ιούλιο ακόμη και την Ιταλία.

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι αν η Ουγγαρία ξανακλείσει τα σύνορά της, θα κλείσει αυτομάτως και η Σερβία και η FYROM. Αποτέλεσμα αυτών είναι να μπλοκαριστούν στην Ειδομένη πάνω από 15.000 πρόσφυγες, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, σε τέσσερις ή πέντε μέρες. Θα γίνει δηλαδή το απόλυτο χάος, και παρ’ όλον αυτόν τον κίνδυνο μέχρι την στιγμή που μιλάμε δεν έχει υπάρξει καμία πρόβλεψη για αυτό το ενδεχόμενο που έχει ξανασυμβεί.

Στην Ειδομένη δεν υπάρχει ούτε μια σκηνή*, οι μόνες υποδομές που έχουν στηθεί είναι από τις ΜΚΟ και αφορούν νερό, 20 τουαλέτες (ελάχιστες για τον αριθμό των προσφύγων που διέρχονται), και μερικές ντουζιέρες. Έχει δημιουργηθεί δε ένας απίστευτος σκουπιδότοπος, και οι μόνες που προσπαθούν κάπως να τον συμμαζέψουν είναι πάλι οι ΜΚΟ. Η πολιτεία, δηλαδή, είναι ολοκληρωτικά απούσα.

Εδώ αξίζει να συγκρίνουμε τι συμβαίνει στην Ελλάδα, και πως αντιμετώπισε η FYROM το ζήτημα.

Γύρω στον Απρίλιο, άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια καταγγελίες και μαρτυρίες απο πρόσφυγες για την ύπαρξη «σπιτιών ομηρίας» επάνω από το Κουμάνοβο –η τελευταία μεγάλη πόλη της FYROM πριν την Σερβία– όπου κρατούνταν από τους λαθροδιακινητές ώσπου να καταβάλουν πολλαπλάσια ποσά από τα συμφωνηθέντα.

Η δημοσιοποίηση αυτών των καταγγελιών στα δυτικά ΜΜΕ (Le Monde, TV Channel 4 κ.ο.κ.) προκάλεσε διεθνές ζήτημα, και εξανάγκασε την κυβέρνηση των Σκοπίων να διαμορφώσει μια συστηματική πολιτική διαχείρισης των προσφυγικών ρευμάτων, η περίφημη πολιτική των «72 ωρών». Σύμφωνα με αυτήν, οι εισερχόμενοι πρόσφυγες στην χώρα, έχουν περιθώριο 72 ώστε να την εγκαταλείψουν.

Μέρος αυτής της πολιτικής, ήταν και η οργάνωση ενός μικρού καταυλισμού, που βρίσκεται ένα χιλιόμετρο από την Ειδομένη, επί του εδάφους της FYROM και υποδέχεται τους πρόσφυγες. Ο καταυλισμός αυτός είναι ένας οργανωμένος καταυλισμός που στήθηκε με την καθοδήγηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, όπου σε ελάχιστο χρόνο ολοκληρώνει τις διατυπώσεις εισόδου και μεταβίβασης σε τραίνο για την έξοδό τους από την χώρα.

Οι διαδικασίες είναι πολύ συνοπτικές, υπολογίζονται ότι μπορούν στον καταυλισμό οι αρχές να καταγράψουν μέχρι και 400 άτομα ανά ώρα. Αυτή η δυνατότητα έχει καταστήσει την FYROM, ως τη χώρα διέλευσης με την γρηγορότερη και λιγότερο επώδυνη μεταφορά των προσφύγων όπου συναντούν τα μικρότερα εμπόδια. Το σπουδαιότερο κατόρθωμα δε είναι οτι απέτρεψε την εμπλοκή της μαφίας και των λαθροδιακινητών στην μεταφορά των προσφύγων.

Βέβαια, υπάρχουν ορισμένες στιγμές, που μας δημιουργείται η εντύπωση ότι οι αρχές της FYROM καθυστερούν αδικαιολόγητα τις διαδικασίες με συνέπεια να δημιουργείται συνωστισμός στα σύνορα από την ελληνική πλευρά.

Γ.Ρ.: Γιατί μια χώρα πολύ μικρότερη, με ατελείς κρατικές δομές, όπως είναι η FYROM τα καταφέρνει καλύτερα στην διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος από την Ελλάδα;

Α.Ρ.: Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι πολυσύνθετο. Πρώτον, ενώ η Ελλάδα δέχεται πιέσεις από πληθυσμιακές ροές προσφύγων και μεταναστών εδώ και πάρα πολλά χρόνια, δεν φροντίσαμε ποτέ να στήσουμε συστηματική πολιτική διαχείρισης αυτών των ρευμάτων σε συνεννόηση με γειτονικές χώρες και με την Ε.Ε. Τι έχουμε να επιδείξουμε τον φράχτη στον Έβρο που καταστράφηκε, και τα κέντρα κράτησης σαν την Αμυγδαλέζα. Αυτά δεν κρατούν τους προσφυγικούς πληθυσμούς, απλά κάνουν δυσκολώτερη τη διέλευσή τους

Δεύτερον, σε ό,τι αφορά τις προσφυγικές ροές, το γεγονός ότι διέρχονται από τα θαλάσσια σύνορα δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα ασφάλειας και λαθροδιακίνησης και δημιουργεί τις συνθήκες συνωστισμού των προσφύγων στα νησιά μας. Υπολογίζεται ότι κάθε μήνα τα δουλεμπορικά κυκλώματα έχουν τζίρους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Εδώ θα πρέπει να υπάρξει άμεση παρέμβαση: Αφού η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε το πρόβλημα, θα πρέπει να στηθεί ένας κανονικός μηχανισμός χερσαίας (απο τον Έβρο), οργανωμένης διέλευσης των προσφύγων από τα παράλια της Μικράς Ασίας προς την Κεντρική/Δυτική Ευρώπη που θα εκμηδενίζει την εμπλοκή των δουλεμπόρων και τα τεράστια προβλήματα που δημιουργεί η θαλάσσια διέλευση: από το ανθρωπιστικό άγος των πνιγμών, μέχρι τα τεράστια κόστη που απαιτούνται για την κινητοποίηση των μηχανισμών διάσωσης. Χώρια που χωρίς τέτοιες λύσεις επιβραδύνεται η διέλευσή τους από την Ελλάδα, και τα ρεύματα σχεδόν μπλοκάρονται εδώ, με συνέπεια να έχουμε τις εικόνες που βλέπουμε στα ελληνικά νησιά, αλλά και την Αθήνα. Έτσι μεταβάλλεται η Ελλάδα, από χώρα διέλευσης σε χώρο αναμονής.

Γ.Ρ.: Υπήρξε και ολιγωρία της κυβέρνησης;

Α.Ρ.: Αυτό είναι ολοφάνερο. Έξι μήνες στην Ειδομένη δεν είδαμε ούτε έναν κυβερνητικό υπεύθυνο πολιτικής προστασίας, ούτε βέβαια κάποιον ανώτερο αξιωματούχο να ασχολείται πραγματικά με το ζήτημα. Είδαμε υπεύθυνους υγειονομικών υπηρεσιών, τον Δήμο ο οποίος προσπαθούσε λόγω της απαγόρευσης διαμονής προσφύγων στο Κιλκίς που προκύπτει από τις συμφωνίες του Δουβλίνου που υπέγραψε η Ελλάδα, να μην στηθεί τίποτα στην περιοχή. Και υπήρχε και τεράστιο έλλειμμα επικοινωνίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το Ελληνικό Κράτος για κομματικούς λόγους, καθώς άλλα κόμματα έλεγχαν τους Δήμους, και άλλα το Ελληνικό κράτος. Το ίδιο συνέβη και στην Κω.

Τα αποτελέσματα τα βιώνουν καθημερινά οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αλλά και οι πρόσφυγες που εγκλωβίζονται στην χώρα μας. Και βέβαια, είναι οι πιο ευάλωτες ομάδες προσφύγων που καταπονούνται περισσότερο, μένοντας εκτεθειμένοι σε θανάσιμους κινδύνους: Φτάσαμε να έχουμε πνιγμό στις 9 Σεπτεμβρίου μέχρι και στον Αξιό Ποταμό! Την ώρα που μιλάμε έχουμε 39 πνιγμένους στο Φαρμακονήσι.

Εδώ υπεισέρχονται και οι συνέπειες της ολοκληρωτικής ανυπαρξίας σχεδίου. Μέσα σε αυτό το κενό, ο καθένας κάνει (ή δεν κάνει) ό,τι του καπνίσει. Φανταστείτε ότι οι ΜΚΟ, που κανονικά θα έπρεπε να έχουν τομείς ευθύνης και να αναπτύσσουν δραστητριότητες υπό τον συντονισμό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και του ελληνικού κράτους είναι εκείνες που συντονίζουν το κράτος και την τοπική αυτοδιοίκηση. Δηλαδή συμβαίνει το ανάποδο.

Βέβαια, αξίζει να πούμε ότι η τοπική κοινωνία, επειδή ακριβώς ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της κατάγεται από τους πρόσφυγες του Πόντου και της Ανατολικής Ρωμυλίας, έχοντας μάλιστα μνήμες γενοκτονίας, ανταποκρίθηκε πολύ θετικά στο πρόβλημα: Ο βαθμός αλληλεγγύης που έδειξε ήταν εξαιρετικός. Οι τοπικοί εθελοντές συμμετέχουν ενεργά ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2014, μοιράζοντας τρόφιμα, κουβέρτες, και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, που προέρχονται από το υστέρημα της ελληνικής κοινωνίας, η οποία είναι η ίδια σε ανθρωπιστική κρίση. Αξίζει να σημειωθεί ότι, κάθε βδομάδα καταφθάνει σημαντική βοήθεια από όλα τα μέρη της Μακεδονίας.

Δυστυχώς θα πρέπει να επαναλάβουμε ότι, δίχως κρατικό σχέδιο περιορίζεται σημαντικά και η αποτελεσματικότητα της αλληλεγγύης που δείχνει η κοινωνία.

Επίσης, η τοπική Εκκλησία είναι απούσα από αυτήν την υπόθεση, ενώ θα μπορούσε να έχει σημαντική συνεισφορά. Στο κενό που δημιουργείται, αναπτύσσουν δραστηριότητες άλλες Εκκλησίες, η Καθολική (μέσω της Caritas), οι Έλληνες Ευαγγελιστές, Ευαγγελιστές από την Γερμανία κτλ.

 Γ.Ρ.: Υπάρχει η τάση να αντιμετωπίζεται το προσφυγικό πρόβλημα μόνο στην διάσταση της ανθρωπιστικής κρίσης, και όχι ως πρόβλημα διάλυσης ενός ολόκληρου κράτους, αλλαγής συνόρων, ισοπέδωσης μιας ολόκληρης κοινωνίας…

 Α.Ρ.: Είναι η κλασική προσέγγιση των ελληνικών και των διεθνών ΜΚΟ: Μιλούν σχεδόν αποκλειστικά για την ανθρωπιστική κρίση των προσφύγων, και όχι για τις αιτίες που την δημιουργούν, επί του προκειμένου, στην Συρία και το Ιράκ.

Βέβαια το πρόβλημα είναι γεωστρατηγικό, αλλά αν υποθέσουμε ότι πρέπει να σεβαστούμε αρχές θεμελιωμένες στο Διεθνές Δίκαιο, περί μη αλλαγής συνόρων κ.λπ., θα πρέπει να αναδείξουμε το ζήτημα και να πιέσουμε την Διεθνή Κοινότητα να αναλάβει δράση. Αυτό που συμβαίνει στην Συρία ή το Ιράκ, αυτό που συμβαίνει με τους πρόσφυγες αυτών των περιοχών, οι οποίοι λίγο ως πολύ εξαναγκάζονται να διέλθουν με τα… πόδια από την Μέση Ανατολή στην Κεντρική Ευρώπη αποτελεί μια χρεοκοπία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος υποτίθεται ότι ιδρύθηκε για αυτούς ακριβώς τους σκοπούς.

Αυτά τα πράγματα είναι αυτονόητα, ωστόσο κανείς δεν θα τα ομολογήσει δημόσια, και βέβαια δεν θα τα θέσει στην προτεραιότητα που τους αρμόζουν.

Βέβαια δεν είναι μόνο ο πόλεμος. Ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός έχει επιβάλει στο φαντασιακό όλων των ανθρώπων του πλανήτη, μια πολύ συγκεκριμένη υπόσχεση ευημερίας. Αυτή λειτουργεί σαν μαγνήτης των πληθυσμιακών μετακινήσεων προς την Ευρώπη –το ίδιο συμβαίνει με τις ΗΠΑ και τις πιέσεις που δέχεται από το Νότο. Βέβαια, η Λατινική Αμερική δεν είναι Μέση Ανατολή. Και εδώ εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες, οι πόλεμοι, οι πολιτισμικές συγκρούσεις κ.ο.κ.

Εδώ δημιουργείται και ένα τεράστιο ζήτημα για την Ευρώπη, το οποίο αυτήν την στιγμή δεν φαίνεται να γίνεται αντιληπτό από τις ηγεσίες της, κυρίως την Μέρκελ: Όλες αυτές οι πληθυσμιακές και πολιτισμικές ανακατατάξεις δημιουργούν σταδιακά μια εντελώς διαφορετική φυσιογνωμία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Άραγε αυτές οι κοινωνίες θα μπορέσουν να απορροφήσουν πολιτισμικά αυτά τα ρεύματα ή θα βρεθούμε μπροστά σε βαθιές αλλαγές; Ο κίνδυνος να μεταφερθεί στην Ευρώπη η πολιτισμική αντιπαράθεση που εξελίσσεται στην Μέση Ανατολή, και κυρίως η δράση του Ισλαμικού Χαλιφάτου, είναι μεγάλος. Και θα είναι το πρώτο επεισόδιο μιας ευρύτερης αλλαγής, αστυνομοκρατίας, περιορισμού των δικαιωμάτων, καθώς όπως καταλαβαίνεις τίθεται ένα υπαρξιακό θέμα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Ο πρώην Ελβετός πρέσβης επισκέφθηκε την Ειδομένη, και μας έλεγε ότι ήδη στην Ελβετία το 20% του πληθυσμού προέρχεται από μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές. Και αυτός ο άνθρωπος κάθε άλλο παρά ξενόφοβη στάση είχε πάνω στο ζήτημα, ωστόσο, αναρωτιόταν πόσους άραγε ακόμα πρόσφυγες ή μετανάστες θα μπορούσε να υποδεχθεί η ελβετική κοινωνία.

Γ.Ρ.: Το ίδιο πρόβλημα δεν ισχύει και για την Ελλάδα;

 Α.Ρ.: Ασφαλώς και ισχύει, και είναι και μεγαλύτερο αν σκεφτεί κανείς την δημογραφική κατάσταση της Ελλάδας, την φυγή των νέων, ως επί το πλείστο επιστημόνων, από την χώρα, την οικονομική κρίση, και γενικά όλα τα δεδομένα της βαθιάς κρίσης που ούτως ή άλλως αντιμετωπίζει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια.

Βέβαια αξίζει να πούμε, ότι μαζί με τους πρόσφυγες υπήρξαν και αρκετοί μετανάστες από την Ινδία, το Μπαγκλαντες, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, την Δυτική Αφρική που βρήκαν την ευκαιρία να εγκαταλείψουν την Ελλάδα και να περάσουν από την Ειδομένη με σκοπό να πάνε στις βόρειες χώρες.

Θεσσαλονίκη 14/09/2015