Το δημοκρατικό πείραμα των Κούρδων της Συρίας

Η ισότητα των γυναικών σε κάθε πτυχή της ζωής αποτελεί βασική αρχή και ακρογωνιαίο λίθο των δομών αυτοδιαχείρισης μεταξύ των Κούρδων της Συρίας

Συντάκτης: Χριστίνα Πάντζου-Εφημεριδα των Συντακτων

Τα ΜΜΕ πρωτοασχολήθηκαν με τους Κούρδους της Συρίας όταν έγιναν ασπίδα κατά της επέλασης των εξτρεμιστών του Ισλαμικού Κράτους, αλλά αποφεύγουν να αναφερθούν στις δημοκρατικές διεργασίες που εδραιώνονται στα εδάφη που ελέγχουν, καθιερώνοντας ένα μοναδικό μοντέλο διακυβέρνησης στη Μέση Ανατολή και όχι μόνο.

Οταν υπό το βάρος του εμφυλίου, το 2012, οι δυνάμεις του Αλ Ασαντ εγκατέλειψαν τις περιοχές των Κούρδων για να επικεντρωθούν σε πιο καυτά μέτωπα της εξέγερσης, στη Ροζάβα (Δυτικό Κουρδιστάν) άρχισε να αναπτύσσεται ένα μοναδικό πείραμα άμεσης δημοκρατίας. Οι Κούρδοι ανέλαβαν τον έλεγχο των εδαφών τους και με τη στήριξη του PYD (Kόμμα Δημοκρατικής Ενωσης), πλειοψηφικού ανάμεσα στον πληθυσμό, ανακήρυξαν μια δημοκρατική, πολυεθνική, πολυθρησκευτική αυτονομία, ιδρύοντας τρία αυτοδιοικούμενα καντόνια: Κομπάνι, Αφρίν και Τζαζίρα.

Λαϊκές συνελεύσεις αναδύονται στις κοινότητες ως κυρίαρχα σώματα λήψης αποφάσεων, συμβούλια εκλέγονται με αυστηρή τήρηση κανόνων φυλετικής, θρησκευτικής και έμφυλης ισότητας (κάθε συνέλευσης ηγούνται τρία άτομα: ένας άντρας, μία γυναίκα και ένας εκπρόσωπος μειονοτήτων), αποκεντρωμένες επιτροπές πολιτών στους δρόμους, στις γειτονιές, στα χωριά, στις πόλεις αναλαμβάνουν τη διαχείριση κάθε τομέα της δημόσιας ζωής, από την υγεία, την παιδεία και το περιβάλλον έως τα οικονομικά, την άμυνα και τη δικαιοσύνη, ενώ ενώσεις νέων και γυναικών προωθούν πρωτοβουλίες για την επίλυση των ιδιαίτερων προβλημάτων τους, περιέγραφε προ μηνός στον «Guardian» ο συγγραφέας και καθηγητής Ανθρωπολογίας του London School of Economics Ντέιβιντ Γκρέβερ, παρομοιάζοντας -με την τήρηση των ιστορικών αναλογιών- όσα συντελούνται σήμερα στις αυτόνομες κουρδικές περιοχές της Συρίας με την κοινωνική επανάσταση της Ισπανικής Δημοκρατίας.

Με τη σύμπραξη του PYD, άλλων κομμάτων, αλλά και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, άνθρωποι από διαφορετικά υπόβαθρα, Κούρδοι, Αραβες, μουσουλμάνοι, χριστιανοί, Ασσύριοι, Γεζήδες, σχημάτισαν το Tev-Dem (Κίνημα της Δημοκρατικής Κοινωνίας). Οι συνελεύσεις που ξεπηδούν σε κάθε γειτονιά έχουν δικό τους εκπρόσωπο στην κύρια συνέλευση των χωριών ή των πόλεων, που ονομάζεται «Οίκος του Λαού». Ο συντονισμός σε κάθε καντόνι γίνεται από μια κυβέρνηση, ένα εκλεγμένο σώμα που έχει στόχο να υλοποιήσει τις αποφάσεις που λαμβάνονται στον «Οίκο του Λαού». Αποτελείται από 22 άνδρες και γυναίκες, με τον καθένα από αυτούς να έχει δύο αναπληρωτές (έναν άνδρα και μία γυναίκα), και μετέχουν άνθρωποι από διαφορετικές εθνικότητες και θρησκείες.

Αποκαλούν το μοντέλο τους «Δημοκρατική Αυτονομία», μια συμμετοχική μορφή διακυβέρνησης που προωθεί το PYD, αδελφό κόμμα του PKK των Κούρδων της Τουρκίας, και όραμα του φυλακισμένου του ηγέτη Αμπντουλάχ Οτζαλάν στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής που έχει υιοθετήσει: μια «κοινωνική συνομοσπονδιοποίηση» σαν όχημα για μακροπρόθεσμη λύση του κουρδικού ζητήματος στη Μέση Ανατολή.

Το τίμημα της αντίστασης και της δημοκρατίας

Οι Κούρδοι της Συρίας έγιναν πρωτοσέλιδο όταν ο στρατός τους, οι Μονάδες Λαϊκής Αμυνας (YPG), αλλά και το γυναικείο του σώμα (Μονάδες Αμυνας των Γυναικών) έσπευσαν να βοηθήσουν στη διάσωση των πολιορκημένων από το Ισλαμικό Κράτος Γεζήδων στο όρος Σιντζάρ του Ιράκ. Σήμερα το Κομπάνι πληρώνει το τίμημα του να αντισταθεί αποφασιστικά στην επέλαση των εξτρεμιστών και να προτείνει μια κοινωνία που γι’ αυτούς τους σκοταδιστές αποτελεί ενσάρκωση όλων των αξιών που αποστρέφονται. Το διακήρυξαν και σε πρόσφατο βίντεό τους, όπου χαρακτηρίζουν το καντόνι «παράδεισο για κάθε εχθρό του χαλιφάτου».

Το Κομπάνι εξακολουθεί να βρίσκεται υπό πολιορκία από τις 15 Σεπτεμβρίου και πιθανή του πτώση μπορεί να σημάνει μια νέα μαζική σφαγή. Οι περισσότεροι από τους 60.000 κατοίκους του και μαζί περισσότεροι από 250.000 πρόσφυγες που είχαν καταφύγει εκεί έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την περιοχή. Αλλά για τους χιλιάδες που έχουν απομείνει υπερασπιζόμενοι την περιοχή τους κατά του Ισλαμικού Κράτους το μέλλον φαντάζει ζοφερό.

Η σημασία αυτών των μετασχηματισμών είναι τεράστια, κυρίως ως προς τον αντίκτυπο που θα μπορούσαν να έχουν στις γειτονικές μουσουλμανικές κοινωνίες και σε μια περιοχή όπου ανοχή, σεβασμός στη διαφορετικότητα, ισότητα, συμμετοχή, ελευθερία και κοσμική δημοκρατία είναι αξίες που σπάνια απαντώνται. Αλλά αντί αυτές οι καταλυτικές διεργασίες να προβάλλονται, αποσιωπούνται συστηματικά.

«Μπορεί κανείς να καταλάβει πως η κοσμική, πολυθρησκευτική και πολυεθνική αυτοδιαχειριζόμενη Ροζάβα αποτελεί απειλή τόσο για το Ισλαμικό Κράτος όσο και για τη συντηρητική ισλαμική κυβέρνηση της Τουρκίας», γράφει στο opendemocracy.org η ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ Νέκλα Ασίκ. Για τη Δύση ωστόσο, που παραπονιέται για το έλλειμμα δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή και τόσους πολέμους έχει κάνει με αυτή την πρόφαση, είναι άξιον απορίας γιατί διστάζει τόσο να στηρίξει ένα τέτοιο προοδευτικό κίνημα, που αποτελεί ανάχωμα στην επέλαση του Ισλαμκού Κράτους και υπόδειγμα δημοκρατικής διακυβέρνησης και ειρηνικής συνύπαρξης.

Κοινωνικό συμβόλαιο και επανάσταση των γυναικών

Μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες της Δημοκρατικής Αυτονομίας ήταν η εκπόνηση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου που, όπως φιλοδοξούν οι ηγέτες του PYD, θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για το Σύνταγμα της νέας Συρίας όταν τελειώσει ο εμφύλιος. Ανάμεσα στα άλλα θεσπίζει τον χωρισμό κράτους και θρησκείας, την ισότητα όλων των εθνοτήτων, την αναγνώριση όλων των γλωσσών που ομιλούνται από τον λαό ως επίσημες, την ισότητα ευκαιριών χωρίς διακρίσεις, την ισότητα των δύο φύλων, το δικαίωμα του ασύλου και προστασίας των προσφύγων, την αξιοπρέπεια των κρατουμένων σε φυλακές που να αποτελούν κέντρα αποκατάστασης, την απαγόρευση του γάμου κάτω των 18 ετών, της πολυγαμίας και της κλειτοριδεκτομής.

Η ισότητα των γυναικών σε κάθε πτυχή της ζωής αποτελεί βασική αρχή και ακρογωνιαίο λίθο των δομών αυτοδιαχείρισης. Σε κάθε βαθμίδα της διοίκησης υπάρχει συν-ηγεσία ενός άντρα και μιας γυναίκας. Εχουν δικό τους στρατιωτικό σώμα, δικό τους κόμμα, δική τους μονάδας διερεύνησης περιστατικών οικογενειακής βίας και περισσότερα από δώδεκα Κέντρα Αρωγής και Χειραφέτησης που προωθούν τα γυναικεία δικαιώματα.

«Ολες μας οι οργανώσεις δομούνται στη βάση ποσοστώσεων του 40% για τις γυναίκες, 40% για τους άντρες και ένα 20% για άτομα μειονοτήτων ανεξαρτήτως του φύλου τους. Ζούμε μια διττή κουρδική επανάσταση. Από τη μία οι διεκδικήσεις ως έθνους που γνώρισε επί δεκαετίες την καταστολή της Δαμασκού. Και από την άλλη, οι διεκδικήσεις των γυναικών συνολικά. Δεν θα κάνουμε το λάθος να περιμένουμε το τέλος του πολέμου για να ανακτήσουμε τα δικαιώματά μας», λέει η Ασια Αμπντάλα, συν-πρόεδρος του PYD. «Η Επανάσταση της Ροτζάβα έγινε συνάμα και επανάσταση των γυναικών. Το 75% των γυναικών έχει οργανωθεί έτσι ώστε να μπορέσουμε να σπάσουν τα δεσμά της παραδοσιακής κοινωνίας».

Σήμερα, οι γυναίκες στη Ροζάβα είναι πιο ορατές από οπουδήποτε αλλού στη Μέση Ανατολή: φορούν τον πράσινο σκούφο τής μόλις ιδρυθείσας κουρδικής αστυνομίας, το μπλε της υπηρεσίας αποκομιδής απορριμμάτων, το χακί της παραλλαγής των ειδικών Μονάδων Λαϊκής Αμυνας, είναι πρόεδροι, υπουργοί, δικαστές, δημοσιογράφοι, εργαζόμενες ή ακτιβίστριες σαν την Ιλχάμ Αχμέτ, εκπρόσωπο του Κινήματος της Δημοκρατικής Κοινωνίας, που πιστεύουν ότι «η απελευθέρωση της κοινωνίας στο σύνολό της περνά μέσα από την απελευθέρωση των γυναικών. Είναι η πρώτη μας ευκαιρία να κατακτήσουμε τα δικαιώματά μας και δεν θα την αφήσουμε αναξιοποίητη».