Του Δημήτρη Βασιλειάδη
Είμαστε κάπου στο 2001, στα χρόνια που ο Μιχάλης ξεκίνησε να βάζει στο δημόσιο διάλογο το ζήτημα του ελληνικού διατροφικού πρότυπου.
Ενθουσιασμένος εγώ, απ΄ όλη αυτή τη συζήτηση που άνοιξε στο χώρο, σκέφτηκα την οργάνωση μιας εκδήλωσης στα Γιαννιτσά της οποίας το θέμα θα ήταν, ''Το ελληνικό διατροφικό πρότυπο''.
Σε μια επικοινωνία που είχα με το Μιχάλη και καθώς του ανέφερα τα σχέδιά μου, και πριν απ΄ οποιαδήποτε άλλη κουβέντα, πριν δευτερώσω την κουβέντα που ξεκίνησα, ο Μιχάλης, καταιγιστικά, άρχισε να μου προτείνει -για να προετοιμαστώ καλύτερα- μια βιβλιογραφία. ''Θα διαβάσεις'' μου είπε, ''τους ''Δειπνοσοφιστές'' του Αθήναιου, θα διαβάσεις ''Πτωχοπρόδρομο'', θα διαβάσεις τον ''Πολιτισμό της ελιάς'' της Μαρίας Ψιλάκη, θα διαβάσεις ''Τα Σειρήνεια δείπνα'' του Ντάλμπι, θα διαβάσεις επίσης και την κ. Καμηλάκη, θα διαβάσεις,... θα διαβάσεις,... θα διαβάσεις,...''.
Προσέξτε, ο Μιχάλης δεν μπήκε καν στα τετριμμένα διαδικαστικά της εκδήλωσης, παρά μόνο τον ενδιέφερε η αρτιώτερη προετοιμασία της. Έμεινα με το στόμα ανοιχτό και με μια τυποποιημένη εικόνα του Μιχάλη που είχα σχηματισμένη για κείνον, μέχρι εκείνη τη στιγμή, να γίνεται κομμάτια.
Ήξερα πως είχε ένα μεγάλο γνωστικό πεδίο πάνω στο οποίο στηρίζονταν ο λόγος του αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ το εύρος του.
Πάντοτε ανίχνευα, ψηλάφιζα αυτό το εύρος, το πολύπλευρο, το όχι μονομερές εύρος της συγκρότησής του μέσα από τα κείμενά του, πίσω από τον λόγο του. Θα αναφέρω μόνο δυο παραδείγματα.
Ο Μιχάλης έλεγε για την πολιτική : ''Η Πολιτική είναι η επιστήμη των επιστημών''. Αυτή η φράση έχεις αναφορές στον Αριστοτέλη και στα ''Ηθικά Νικομάχειά'' του. Αυτό σημαίνει με άλλα λόγια πως ο Μιχάλης ''πέρασε από κόσκινο'' τον μεγάλο Σταγειρίτη. Και όχι μόνον αυτό, αλλά από τον όγκο των γραφομένων του για την Πολιτική, καταλαβαίνει κανείς πως εμπλούτισε την Αριστοτέλεια σκέψη και την επεξέτεινε.
Το δεύτερο παράδειγμά που θα αναφέρω έχει να κάνει με τη δουλειά που έκανε πάνω στο Βησσαρίωνα, τον σπουδαίο πια, αυτόν Έλληνα (έχει σημασία που το λέω αυτό, θα καταλάβετε παρακάτω). Το λέω αυτό γιατί η μέχρι τώρα εικόνα που είχαμε για τον Βησσαρίωνα ήταν, από τη μιά αυτή του αιρετικού που άφησε την Ορθοδοξία και εντάχθηκε στον Καθολικισμό, κι από την άλλη ενός σπουδαίου διανοούμενου-ιερωμένου που ήταν ένας απ΄ τους θεμέλιους λίθους της Αναγέννησης. Ο Μιχάλης κατάφερε να αποστάξει όλην αυτή τη γνώση και να φανερώσει έναν άλλον Βησσαρίωνα:
πρώτα-πρώτα τον Έλληνα Βησσαρίωνα, αυτόν που μέσα απ΄ τον κύκλο του δάσκαλού του, του Πλήθωνα, θεμελιώσε την αναγέννηση του Ελληνισμού και την απαρχή της Νεοελληνικής συνείδησης,
και δεύτερον να φανερώσει, ότι ό,τι έχει κάνει ο Βησσαρίωνας το έκανε για να περισώσει τον Ελληνισμό από τον επελαύνοντα Οθωμανισμό.
Αυτό για να το κάνει ο Μιχάλης, δεν γίνεται -πέρα από όσα άλλα έχει διαβάσει- να μην έχει διαβάσει Ψελλό, Παχυμέρη, Νικηφόρο Γρηγορά, Πλήθωνα Γεμιστό, κ.α.
Πάει καιρός που ''βλέπω'' πως τα αναλυτικά εργαλεία που ερμηνεύαμε τον κόσμο είναι πια ατελέσφορα, δεν είναι αρκετά, και πως το να επιμένουμε, μόνο στην αποκλειστική τους χρήση ''ουδέν άξιον τελούμεν''.
Δηλαδή, δεν μπορείς να ερμηνεύσεις τους καιρούς που περνάμε μόνο με εργαλεία 150 χρονών (η ίδια η Πολιτική αν θέλουμε να την πάρουμε στα σοβαρά δεν είναι υπόθεση μιας ανάσας του χρόνου -όπως τέτοια είναι αυτά τα 150 χρόνια). Δηλαδή, με όρους έθνογέννεσης όπως αυτοί θεμελιώθηκαν απ΄ τα τέλη του 19ου αιώνα έως τους δυο μεγάλους πολέμους από τη μια, ή με όρους όπως αυτοί θεμελιώθηκαν από τον Μαρξ σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, και για να το κάνω πιο σαφές, με όρους Τρίτης διεθνούς.
Ο κόσμος έχει γίνει πιο περίπλοκος -δεν παύει να μας εκπλήσσει- και κοντά στα εργαλεία που έχουμε θα πρέπει να προστεθούν κι άλλα. Και για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε κι άλλη, πιο μεγάλη βιβλιογραφία, στην οποία, θα πρέπει να έχουν κυρίαρχη θέση, κείμενα και βιβλία του ελληνικού λόγου (λείπουν πολύ απ΄ τον αρθρωμένο πολιτικό μας λόγο τα χρώματα του λόγου του λαού μας στη διαχρονία του).
Για παράδειγμα, δεν μπορείς να αναλύσεις πια το μεσανατολικό, το Νέο Ανατολικό Ζήτημα (έιμαστε ο μόνος χώρος στην Ελλάδα που ασχολείται σοβαρά μ΄ αυτό) ευρύτερα, χωρίς να πάρεις στα σοβαρά υπ΄ όψιν σου, τη συνιστώσα του μεταφυσικού στοιχείου που κομίζει στις εξελίξεις ο Ισλαμικός ριζοσπαστισμός.
Δεν μπορείς να τον προσπερνάς, να τον αγνοείς επειδή είναι έξω απ΄ το ιδεολογικοπολιτικό σου σύμπαν, όπως έκανε ο Δημ. Κουτσούμπας σ΄ ένα κείμενό του στο Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου της 22-10-2023, αναλύοντας τα γεγονότα της 7-10-2023.
Όλα αυτά που λέω είναι γνώμη δική μου (που μπορεί να είναι και λάθος). Δεν υπονοώ πως κι ο Μιχάλης έχει αντιληφθεί κάτι τέτοιο (δεν μπορώ να το αποδείξω) και άρα έτσι ενεργούσε, καθόλου -δεν θέλω να βάλω κάτι τέτοιο στις προθέσεις του.
Όμως όλος αυτός ο βιβλιογραφικός πλούτος, όλο αυτό το τεράστιο γνωστικό επίπεδο, όλη αυτή η ελευθερία με την οποία έμπαινε στα κείμενα και τα βιβλία, όλη αυτή η αδογμάτιστη θέαση της γνώσης, νομίζω πως κάτι υποδηλώνει.
______****"______
Ευχαριστίες Γιώργου Τασιόπουλου:
Ευχαριστούμε Δημήτρη!
Εξαιρετική προσέγγιση για το πρόσωπο του Μιχάλη!
Ο Μιχάλης παρότι πολλοί εντυπωσιάζονται από τον "προφητικό" πολιτικό του λόγο και το εύρος της πολιτικής του σκέψης, όπως έγινε γνωστή από κάποια βίντεο και κυρίως αυτό από το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, αδικείται.
Ελάχιστα γνωστά είναι τα βιβλία του, που σε κάθε δεύτερη, τρίτη ανάγνωση σου αποκαλύπτουν νέες ιδέες, βάθος σκέψης που δεν μπορεί να προσεγγιστεί με μια εφήμερη οπτική. Ο πολιτικός του λόγος είναι διαχρονικός, και πολυεπιστημονικός, όπως έλεγε, τα έγραψε για να ζήσουν...
Αυτό που συγκινεί όμως και αναδεικνύει το άλλο πρόσωπο του Μιχάλη είναι η προσωπική σχέση που είχε με τους φίλους του, τους συντρόφους του, τους μαθητές του, γιατί κυρίως όμως ο Μιχάλης ήταν μέντορας για πολλούς που δεν τους άνοιξε ορίζοντες μόνο στη γνώση, όπως και εσύ Δημήτρη μας φανερώνεις στην ανάρτησή σου, αλλά ήταν και πρότυπο ενός άλλου ήθους.
Οι αληθινά φίλοι του είχαν και έχουν άλλη περπατησιά αταίριαστη με την παρακμιακή εποχή μας.
Θα μου επιτρέψεις Δημήτρη να σε νιώθω ως άξιο μαθητή του Μιχάλη!
Έχουμε να μάθουμε από τα κείμενά σου...
Κάθε σου ανάρτηση και ένα κομμάτι από το ψηφιδωτό της γνώσης, η πυξίδα σου προσανατολισμένη στην ομορφιά του λόγου, του λυρισμού και της Σοφίας.
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.