Τις τελευταίες δυο δεκαετίες ο πλανήτης γνώρισε μεγάλες ανατροπές. Η σημαντικότερη απ’ αυτές είναι η μετατόπιση της βιομηχανικής παραγωγής και της οικονομικής ισχύος από την Δύση στην Ανατολή και τον Νότο. Ενδεικτικά η βιομηχανική παραγωγή της Κίνας είναι πλέον τρεις φορές μεγαλύτερη της παραγωγής των ΗΠΑ και εννέα φορές της παραγωγής της Γερμανίας. Αν στα παραπάνω στοιχεία προστεθεί η αυξανόμενη οικονομική ισχύς χωρών όπως η Ινδία και η Βραζιλία, τότε καθίσταται βέβαιη η πορεία προς έναν πολυπολικό κόσμο. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν αυτός ο κόσμος θα παραμείνει επ’αόριστον συγκρουσιακός ή θα κατασταλάξει κάποτε σε ειρηνικό.
Υπάρχει άραγε ιστορικό προηγούμενο πολυπολικού κόσμου και πως μπορεί να φωτίσει τις σημερινές εξελίξεις; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι καταφατική. Ο κόσμος που προέκυψε από τους ναπολεόντειους πολέμους ήταν πολυπολικός και παρέμεινε ειρηνικός, εν πολλοίς, σε όλη σχεδόν την διάρκεια του 19ου αιώνα. Ήταν ειρηνικός επειδή υπήρξε ισορροπημένος, χαρακτηρίζονταν δηλαδή από την ισορροπία ισχύος μεταξύ πέντε δυνάμεων: της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Πρωσίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας.
Το λεγόμενο κονσέρτο των μεγάλων αυτών ευρωπαϊκών δυνάμεων με τις σχετικά συχνές συναντήσεις κορυφής διευθετούσε τις τριβές και τις εντάσεις που προέκυπταν και εξασφάλισε μια μακρά περίοδο ειρήνης και σταθερότητας. Ο ισορροπημένος αυτός πολυπολισμός τερματίσθηκε λόγω της αυξανόμενης οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος της ενοποιημένης από το 1871 Γερμανίας. Η εξέλιξη αυτή εξώθησε, από ένα σημείο και πέρα, την Αγγλία, την Γαλλία και την Ρωσία να συμπήξουν έναν εξισορροπητικό συνασπισμό ενάντια στον αντίπαλο τους, την Γερμανία. Τον ισορροπημένο πολυπολισμό διαδέχθηκε ένας μη ισορροπημένος με δυνητικό ηγεμόνα την Γερμανία και τα πράγματα οδηγήθηκαν στο τέλος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Σήμερα μια προσπάθεια να διευθετηθούν οι σχέσεις μεταξύ των Μεγάλων κατά τα πρότυπα των διευθετήσεων του κονσέρτου των ευρωπαϊκών δυνάμεων μοιάζει δύσκολη. Ο σημερινός κόσμος χαρακτηρίζεται από την ταχεία άνοδο κάποιων μεγάλων δυνάμεων (Κίνα, Ινδία) και την σχετική αποδυνάμωση κάποιων άλλων (ΗΠΑ, ΕΕ), ενώ στο πολιτισμικό πεδίο παρατηρείται κρίση της νεωτερικότητας με αυξανόμενη ανομία και σήψη αξιών σε πολλές χώρες του πλανήτη καθώς και προσπάθειες ανάσχεσης αυτών των φαινομένων με αναβιώσεις προνεωτερικών παραδόσεων.
Ο αναδυόμενος πολυπολικός κόσμος δεν έχει τα χαρακτηριστικά ισορροπημένου πολυπολισμού, χωρίς όμως να έχει παγιώσει και χαρακτηριστικά ενός συγκρουσιακού και μη ισορροπημένου πολυπολισμού. Η Κίνα δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο δυνητικού παγκοσμίου ηγεμόνα, καθώς περιστοιχίζεται στη περιοχή της από αρκετούς και ισχυρούς δυνάμει ανταγωνιστές (Ιαπωνία, Ινδία κ.λπ.) που και να ήθελε δεν θα μπορούσε να τους καθυποτάξει. Προϋπόθεση, όμως, για να αναδειχθεί η Κίνα σε παγκόσμιο ηγεμόνα θα ήταν να ελέγξει πρώτα την περιοχή της, την Ανατολική Ασία, όπως το επέτυχαν εύκολα στο παρελθόν οι ΗΠΑ στην περιοχή τους, την Αμερικανική ήπειρο, με το δόγμα Μονρόε. (Τα περί Γροιλανδίας, Παναμά και Καναδά της πολιτικής Τραμπ αποτελούν επικαιροποίηση του δόγματος Μονρόε από πλευράς, βέβαια, μιας ανεπανόρθωτα αποδυναμωμένης Αμερικής).
Κλειδί των εξελίξεων, πέραν των διεξαγόμενων πολέμων, θα είναι η πορεία των ΗΠΑ. Στην χώρα αυτή παρατηρείται ένας άνευ προηγουμένου υπερκαταναλωτισμός των μεσαίων τάξεων της Ανατολικής και της Δυτικής ακτής, εντελώς αναντίστοιχος με την παραγωγική ικανότητα της Αμερικής. Αν δεν εξευρεθούν τρόποι «συμμαζέματος» και αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος, οι παγκόσμιες εντάσεις θα αυξηθούν. Συμμετρικά η Κίνα θα πρέπει να πάψει να στηρίζει την οικονομική της ανάπτυξη κυρίως στις εξαγωγές, βρίσκοντας τρόπους να ενσωματώσει ομαλά στον κορμό της εθνικής της οικονομίας τις καθυστερημένες περιοχές της ενδοχώρας της και αναπτύσσοντας ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος.
Συνολικά για να γίνει ισορροπημένος και κατά συνέπεια και ειρηνικός ο πολυπολικός κόσμος που αναδύεται, θα πρέπει να πάψει να ασπάζεται την θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος (με βάση την οποία, για παράδειγμα, οι Έλληνες πρέπει να γίνουν σχεδόν όλοι γκαρσόνια, αξιοποιώντας το συγκριτικό πλεονέκτημα της «αφθονίας» ήλιου και θάλασσας) και να στραφεί στην διαμόρφωση εθνικών οικονομιών με σχετική αυτάρκεια και υποκατάσταση των εισαγωγών. Η θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έκφραση του φιλελευθερισμού στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις και ωθεί τα πράγματα προς ένα παγκόσμιο σύστημα ιεραρχικό, εκμεταλλευτικό και συγκρουσιακό.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σημερινού κόσμου που αφορά άμεσα την Ελλάδα είναι τα αυξημένα περιθώρια κινήσεων μεσαίων δυνάμεων, όπως η Τουρκία, λόγω των αντιπαραθέσεων των Μεγάλων μεταξύ τους. Οι Μεγάλοι συγκρούονται και προσπαθούν να προσεταιρισθούν τους μεσαίους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διαπραγματευτική ισχύς και η ελευθερία κινήσεων των τελευταίων.
Τα ελληνοτουρκικά θα πρέπει να τοποθετηθούν στο παραπάνω πλαίσιο. Θα προκύψουν άραγε ειρηνικές διευθετήσεις μεταξύ των Μεγάλων πριν επιχειρήσει η Τουρκία να καθυποτάξει τον Ελληνισμό; Οι ειρηνικές διευθετήσεις θα περιόριζαν δραστικά τα περιθώρια κινήσεων των μεσαίων δυνάμεων, όπως η Τουρκία και τις φιλοδοξίες τους να μετατραπούν σε αυτόνομους πόλους του διεθνούς συστήματος, ελέγχοντας την περιφέρειά τους.
Το μεγάλο ερώτημα είναι εν τέλει αν ο κόσμος θα οδηγηθεί σε αύξηση των αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων, όπως διαφαίνεται ή αν τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας (κλιματική αλλαγή, απειλή πυρηνικού ολέθρου κ.λπ.) θα ευνοήσουν μια συνεννόηση των μεγάλων δυνάμεων. Μια συνεννόηση βασισμένη στις νέες πραγματικότητες κατανομής της ισχύος. Το πιθανότερο είναι να αυξηθούν οι εντάσεις και αντιπαραθέσεις και μετά από ένα διάστημα αταξίας να γίνουν σοβαρές προσπάθειες διευθετήσεων.
Πηγές
Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων. Του John J. Mearsheimer. Εκδόσεις Ποιότητα. 2006
Η επερχόμενη κατάρρευση των «κανόνων της διεθνούς τάξης». Του Γιώργου Παπανικολάου. Euro2 day. 25 Ιουνίου 2024.
Το χαρακτικό έργο που συμπληρώνει τη σελίδα ("Ειρηνικό") αποτελεί δημιουργία της Βάσως Κατράκη
ετικέτες
ΠΗΓΗ:https://antifono.gr/monima-sygkrousiakos-o-anadyomenos-polypolismos/?fbclid=IwY2xjawIN-Q1leHRuA2FlbQIxMQABHTLWKJAJS-XhuSLeiIaFyf77GNYWMX3-1wG662rGvT7_guUStB4d5BzVkg_aem_WQVW2NkbZ8pY1rTwoItqPA
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Υπάρχει άραγε ιστορικό προηγούμενο πολυπολικού κόσμου και πως μπορεί να φωτίσει τις σημερινές εξελίξεις; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι καταφατική. Ο κόσμος που προέκυψε από τους ναπολεόντειους πολέμους ήταν πολυπολικός και παρέμεινε ειρηνικός, εν πολλοίς, σε όλη σχεδόν την διάρκεια του 19ου αιώνα. Ήταν ειρηνικός επειδή υπήρξε ισορροπημένος, χαρακτηρίζονταν δηλαδή από την ισορροπία ισχύος μεταξύ πέντε δυνάμεων: της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Πρωσίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας.
Το λεγόμενο κονσέρτο των μεγάλων αυτών ευρωπαϊκών δυνάμεων με τις σχετικά συχνές συναντήσεις κορυφής διευθετούσε τις τριβές και τις εντάσεις που προέκυπταν και εξασφάλισε μια μακρά περίοδο ειρήνης και σταθερότητας. Ο ισορροπημένος αυτός πολυπολισμός τερματίσθηκε λόγω της αυξανόμενης οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος της ενοποιημένης από το 1871 Γερμανίας. Η εξέλιξη αυτή εξώθησε, από ένα σημείο και πέρα, την Αγγλία, την Γαλλία και την Ρωσία να συμπήξουν έναν εξισορροπητικό συνασπισμό ενάντια στον αντίπαλο τους, την Γερμανία. Τον ισορροπημένο πολυπολισμό διαδέχθηκε ένας μη ισορροπημένος με δυνητικό ηγεμόνα την Γερμανία και τα πράγματα οδηγήθηκαν στο τέλος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.
***
Σήμερα μια προσπάθεια να διευθετηθούν οι σχέσεις μεταξύ των Μεγάλων κατά τα πρότυπα των διευθετήσεων του κονσέρτου των ευρωπαϊκών δυνάμεων μοιάζει δύσκολη. Ο σημερινός κόσμος χαρακτηρίζεται από την ταχεία άνοδο κάποιων μεγάλων δυνάμεων (Κίνα, Ινδία) και την σχετική αποδυνάμωση κάποιων άλλων (ΗΠΑ, ΕΕ), ενώ στο πολιτισμικό πεδίο παρατηρείται κρίση της νεωτερικότητας με αυξανόμενη ανομία και σήψη αξιών σε πολλές χώρες του πλανήτη καθώς και προσπάθειες ανάσχεσης αυτών των φαινομένων με αναβιώσεις προνεωτερικών παραδόσεων.
Ο αναδυόμενος πολυπολικός κόσμος δεν έχει τα χαρακτηριστικά ισορροπημένου πολυπολισμού, χωρίς όμως να έχει παγιώσει και χαρακτηριστικά ενός συγκρουσιακού και μη ισορροπημένου πολυπολισμού. Η Κίνα δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο δυνητικού παγκοσμίου ηγεμόνα, καθώς περιστοιχίζεται στη περιοχή της από αρκετούς και ισχυρούς δυνάμει ανταγωνιστές (Ιαπωνία, Ινδία κ.λπ.) που και να ήθελε δεν θα μπορούσε να τους καθυποτάξει. Προϋπόθεση, όμως, για να αναδειχθεί η Κίνα σε παγκόσμιο ηγεμόνα θα ήταν να ελέγξει πρώτα την περιοχή της, την Ανατολική Ασία, όπως το επέτυχαν εύκολα στο παρελθόν οι ΗΠΑ στην περιοχή τους, την Αμερικανική ήπειρο, με το δόγμα Μονρόε. (Τα περί Γροιλανδίας, Παναμά και Καναδά της πολιτικής Τραμπ αποτελούν επικαιροποίηση του δόγματος Μονρόε από πλευράς, βέβαια, μιας ανεπανόρθωτα αποδυναμωμένης Αμερικής).
Κλειδί των εξελίξεων, πέραν των διεξαγόμενων πολέμων, θα είναι η πορεία των ΗΠΑ. Στην χώρα αυτή παρατηρείται ένας άνευ προηγουμένου υπερκαταναλωτισμός των μεσαίων τάξεων της Ανατολικής και της Δυτικής ακτής, εντελώς αναντίστοιχος με την παραγωγική ικανότητα της Αμερικής. Αν δεν εξευρεθούν τρόποι «συμμαζέματος» και αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος, οι παγκόσμιες εντάσεις θα αυξηθούν. Συμμετρικά η Κίνα θα πρέπει να πάψει να στηρίζει την οικονομική της ανάπτυξη κυρίως στις εξαγωγές, βρίσκοντας τρόπους να ενσωματώσει ομαλά στον κορμό της εθνικής της οικονομίας τις καθυστερημένες περιοχές της ενδοχώρας της και αναπτύσσοντας ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος.
Συνολικά για να γίνει ισορροπημένος και κατά συνέπεια και ειρηνικός ο πολυπολικός κόσμος που αναδύεται, θα πρέπει να πάψει να ασπάζεται την θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος (με βάση την οποία, για παράδειγμα, οι Έλληνες πρέπει να γίνουν σχεδόν όλοι γκαρσόνια, αξιοποιώντας το συγκριτικό πλεονέκτημα της «αφθονίας» ήλιου και θάλασσας) και να στραφεί στην διαμόρφωση εθνικών οικονομιών με σχετική αυτάρκεια και υποκατάσταση των εισαγωγών. Η θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έκφραση του φιλελευθερισμού στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις και ωθεί τα πράγματα προς ένα παγκόσμιο σύστημα ιεραρχικό, εκμεταλλευτικό και συγκρουσιακό.
***
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σημερινού κόσμου που αφορά άμεσα την Ελλάδα είναι τα αυξημένα περιθώρια κινήσεων μεσαίων δυνάμεων, όπως η Τουρκία, λόγω των αντιπαραθέσεων των Μεγάλων μεταξύ τους. Οι Μεγάλοι συγκρούονται και προσπαθούν να προσεταιρισθούν τους μεσαίους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διαπραγματευτική ισχύς και η ελευθερία κινήσεων των τελευταίων.
Τα ελληνοτουρκικά θα πρέπει να τοποθετηθούν στο παραπάνω πλαίσιο. Θα προκύψουν άραγε ειρηνικές διευθετήσεις μεταξύ των Μεγάλων πριν επιχειρήσει η Τουρκία να καθυποτάξει τον Ελληνισμό; Οι ειρηνικές διευθετήσεις θα περιόριζαν δραστικά τα περιθώρια κινήσεων των μεσαίων δυνάμεων, όπως η Τουρκία και τις φιλοδοξίες τους να μετατραπούν σε αυτόνομους πόλους του διεθνούς συστήματος, ελέγχοντας την περιφέρειά τους.
Το μεγάλο ερώτημα είναι εν τέλει αν ο κόσμος θα οδηγηθεί σε αύξηση των αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων, όπως διαφαίνεται ή αν τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας (κλιματική αλλαγή, απειλή πυρηνικού ολέθρου κ.λπ.) θα ευνοήσουν μια συνεννόηση των μεγάλων δυνάμεων. Μια συνεννόηση βασισμένη στις νέες πραγματικότητες κατανομής της ισχύος. Το πιθανότερο είναι να αυξηθούν οι εντάσεις και αντιπαραθέσεις και μετά από ένα διάστημα αταξίας να γίνουν σοβαρές προσπάθειες διευθετήσεων.
Πηγές
Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων. Του John J. Mearsheimer. Εκδόσεις Ποιότητα. 2006
Η επερχόμενη κατάρρευση των «κανόνων της διεθνούς τάξης». Του Γιώργου Παπανικολάου. Euro2 day. 25 Ιουνίου 2024.
Το χαρακτικό έργο που συμπληρώνει τη σελίδα ("Ειρηνικό") αποτελεί δημιουργία της Βάσως Κατράκη
ετικέτες
ΠΗΓΗ:https://antifono.gr/monima-sygkrousiakos-o-anadyomenos-polypolismos/?fbclid=IwY2xjawIN-Q1leHRuA2FlbQIxMQABHTLWKJAJS-XhuSLeiIaFyf77GNYWMX3-1wG662rGvT7_guUStB4d5BzVkg_aem_WQVW2NkbZ8pY1rTwoItqPA
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.