ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΟΙ ΠΛΑΒΙ...

Στις 29 Ιουνίου του 1991 η εθνική ομάδα της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας χόρεψε τον τελευταίο χορό στα ιταλικά παρκέ. Τιμώντας αυτή την ομάδα και την ιστορία του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ, ας θυμηθούμε πως ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΟΙ ΠΛΑΒΙ...

Το γιουγκοσλαβικό μπάσκετ ήταν πάντα μια ιστορία βγαλμένη από σελίδες σεναρίων του ασπρόμαυρου κινηματογράφου, γεμάτες με συγκινήσεις, θριάμβους και απογοητεύσεις. Με μεγάλους πρωταγωνιστές τους παίχτες και στην καρέκλα του σκηνοθέτη εξίσου σπουδαίους προπονητές. Σε αντίθεση όμως με το σινεμά, το φίλμ των Πλάβι δεν είχε happy end...

Ας πιάσουμε λοιπόν το νήμα απ' την αρχή και ας μεταφερθούμε στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, όταν μέσω των νεολαίων του κινήματος Sokol το νεόκοπο άθλημα έφτασε και   στα Βαλκάνια. Ήταν στο Μάριμπορ της Σλοβενίας το 1919 και στο Δημοτικό Σχολείο της πόλης όπου ο δάσκαλος Κύριλ Χότσεβαρ έκανε την πρώτη επίδειξη στο Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων όπως ονομαζόταν τότε η χώρα. 

Ένας Αμερικανός, ο Γουίλιαμ Γουΐλαντ τον Οκτώβριο του 1923 διοργάνωσε τον πρώτο αγώνα στο Βελιγράδι, στο προαύλιο του σχολείου "Βασιλεύς Πέτρος Ά" και στη συνέχεια περιόδευσε σε όλες τις μεγάλες πόλεις με την ιδιότητα του μέλους του Ερυθρού Σταυρού, φέρνοντας σε επαφή με το άθλημα όλο και περισσότερους νέους και ενθουσιασμένος από την ανταπόκριση θα γράψει στο ημερολόγιο του πως "οι Νοτιοσλάβοι έχουν μεγάλο ταλέντο στο μπάσκετ, με τους Εσθονούς να τους ακολουθούν".

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος φρέναρε προσωρινά την εξέλιξη αλλά με τη λήξη του ξεκίνησε η άνθιση του μπάσκετ στη νεοσύστατη Ομοσπονδία των έξι Λαϊκών Δημοκρατιών, τη Γιουγκοσλαβία. Σε μία χώρα κατεστραμμένη από τον πόλεμο και την κατοχή, ο αθλητισμός έμοιαζε διέξοδο για τη νεολαία της ομοσπονδίας κρατών που δημιουργήθηκε.

Το πρώτο -τύποις- πρωτάθλημα, που έγινε στη Σουμπότιτσα το κατέκτησε η ομάδα του Στρατού, που αργότερα μετονομάστηκε στη γνωστή μας Παρτιζάν Βελιγραδίου. Από το 1946 και μέχρι το 1955 ο μεγάλος αντίπαλος της Παρτιζάν, ο Ερυθρός Αστέρας δημιούργησε τη δική του δυναστεία με 10 συνεχόμενα πρωταθλήματα και ξεχωριστές μορφές τον Νεμπόισα Πόποβιτς ως παίχτη-προπονητή, τον "Προφέσορα" Άτσα Νίκολιτς και τον γνωστό μας Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς. Οι Crvenο Βeli (Ερυθρόλευκοι) θεωρούνται οι πρωτοπόροι του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ και αυτοί που έβαλαν τα θεμέλια για να γιγαντωθεί το ακόμα φτωχό και ισχνό οικοδόμημα.

Ταυτόχρονα με τη διεξαγωγή του πρωταθλήματος ξεκίνησε και η παρουσία της εθνικής ομάδας σε διεθνείς διοργανώσεις, χωρίς όμως μεγάλες επιτυχίες. Σε Ευρωμπάσκετ κατέκτησε δύο φορές την 6η θέση, ενώ σε Μουντομπάσκετ και Ολυμπιακούς Αγώνες επίσης δεν ανέβηκε στο βάθρο. 

Όλα αυτά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '50 και τις αρχές του '60 όπου θα κάνει την εμφάνιση του στο διεθνές προσκήνιο ο πρώτος μεγάλος Γιουγκοσλάβος μπασκετμπολίστας, ο αδικοχαμένος Ραντιβόϊ Κόρατς. Με ηγέτη τον αριστερόχειρα πάουερ φόργουορντ και συνοδοιπόρους τον Ίβο Ντανέου, τον Πέταρ Σκάνσι και έναν νεαρό που λεγόταν Κρέζιμιρ Τσόσιτς, οι Πλάβι θα κατακτήσουν τρία μετάλλια σε Ευρωμπάσκετ, δύο σε Μουντομπάσκετ και ένα σε Ολυμπιακούς Αγώνες, όλα στο χρώμα του ασημιού.

Ήδη έχει συμπληρωθεί ένας κύκλος. Οι Γιουγκοσλάβοι όμως έχουν στόχο την κορυφή αφού το αντίπαλον δέος -και όχι μόνο σε μπασκετικό επίπεδο- οι Σοβιετικοί, έχουν κατακτήσει μετάλλιο σχεδόν σε όλες τις διοργανώσεις που συμμετείχαν με αρκετά από αυτά να είναι χρυσά. 

Για τον λόγο αυτό θα συσταθεί μία επιτροπή αποτελούμενη από την "Αγία Τετράδα" του Ερυθρού Αστέρα (Στάνκοβιτς, Πόποβιτς, Νίκολιτς, Σάπερ) με σκοπό την κατάκτηση του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος του 1970. Οι συνθήκες είναι κάτι παραπάνω από ευνοϊκές μιας και η διοργάνωση θα γίνει στη Γιουγκοσλαβία, οι Σοβιετικοί βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο και η ομάδα είναι καλύτερη από κάθε άλλη φορά. 

Με τη βοήθεια του κόσμου τους που θα γεμίσει τα γήπεδα (και εκμεταλλευόμενοι το σύστημα της διοργάνωσης) οι Γιουγκοσλάβοι με οδηγό τον Ράνκο Ζεράβιτσα θα καταφέρουν να αναδειχθούν Πρωταθλητές Κόσμου με αστέρια τον Σιμόνοβιτς, τον Γέλοβατς, τον Σκάνσι και φυσικά τον Τσόσιτς. Το νερό πια είχε μπει στο αυλάκι. Η δεκαετία που θα ακολουθήσει θα σημάνει την εδραίωση στην ελίτ για το γιουγκοσλαβικό μπάσκετ. 

Με προπονητή είτε τον Μίρκο Νόβοσελ είτε τον Νίκολιτς, οι Πλάβι θα βρεθούν στο βάθρο όλων των μεγάλων διοργανώσεων, ανεβαίνοντας τρεις φορές στην κορυφή της Ευρώπης (1973, 1975, 1977), θα ξανακατακτήσουν το Μουντομπάσκετ του 1978 (2η θέση το 1974) και θα πάρουν το ασημένιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1976. 

Ιερά τέρατα του ευρωπαϊκού μπάσκετ θα στελεχώσουν εκείνες τις ομάδες με μπροστάρη φυσικά τον Κρέζο Τσόσιτς και πλαισιωμένο από τον Νταλιπάγκιτς, τον Ντελίμπασιτς, τον Ζόραν "Μόκα" Σλάβνιτς και τον Κιτσάνοβιτς. Η ραγδαία άνοδος της εθνικής θα συμπαρασύρει την ανταγωνιστικότητα και στο εγχώριο πρωτάθλημα. Από το 1970 μέχρι το 1979 ο τίτλος άλλαξε οχτώ διαφορετικά χέρια ενώ στην Ευρώπη οι γιουγκοσλαβικές ομάδες συμμετείχαν σε 13 τελικούς κατακτώντας 7 τίτλους, ανάμεσα τους και το Κύπελλο Πρωταθλητριών με τη Μπόσνα Σαράγεβο. Δικαίως αυτή η δεκαετία χαρακτηρίστηκε ως "Χρυσή" για τους Γιουγκοσλάβους. 

Μπαίνοντας στη δεκαετία του 1980 οι επιτυχίες συνεχίστηκαν κατακτώντας το χρυσό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, το ασημένιο στο Ευρωμπάσκετ της Τσεχοσλοβακίας (1981) και το χάλκινο στο Μουντομπάσκετ της Κολομβίας (1982). Σιγά σιγά όμως, η παλιά φρουρά άρχισε να αποσύρεται με το  κύκνειο άσμα της να γράφεται στο Λος Άντζελες με την τρίτη θέση στο βάθρο των νικητών. 

Οι δύο συνεχόμενες αποτυχίες σε Ευρωμπάσκετ (7η θέση 1983, 1985) ώθησαν την KSJ στην απόφαση ανανέωσης.Ο Τσόσιτς  στο ρόλο του προπονητή πια, άρχισε να προωθεί σταδιακά, μέλη της Εθνικής Ελπίδων που θα πλαισίωναν το νέο μεγάλο αστέρι, τον "Μότσαρτ" Ντράζεν Πέτροβιτς που με τη Τσιμπόνα της χρυσής διετίας 1985-86 έχει ήδη καθιερωθεί ως ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους. 

Στόχος ήταν η επιστροφή στην κορυφή και η πρώτη απόπειρα θα γίνει το καλοκαίρι του 1986 στο Μουντομπάσκετ της Ισπανίας. Στον ημιτελικό της Μαδρίτης οι Πλάβι βρίσκονται με το ένα πόδι στον τελικό καθώς 58 δευτερόλεπτα πρίν το τέλος, προηγούνται των αιωνίων αντιπάλων Σοβιετικών με 85:76. Όμως, τρία συνεχόμενα τρίποντα και ένα τραγικό λάθος του 18χρονου Βλάντε Ντίβατς θα οδηγήσουν το παιχνίδι στην παράταση και τους Σοβιετικούς στη νίκη.

Το χάλκινο μετάλλιο θεωρήθηκε αποτυχία και το Ευρωμπάσκετ της Αθήνας ήταν η ευκαιρία για εξιλέωση, αλλά ο Γκάλης και η εθνική μας είχαν άλλη γνώμη και οι Γιουγκοσλάβοι περιορίστηκαν ξανά στην τρίτη θέση. Δεν θα τα καταφέρουν ούτε στη Σεούλ καθώς θα πέσουν πάνω  σε έναν αφηνιασμένο Σαμπόνις και θα γυρίσουν στην πατρίδα με το ασημένιο μετάλλιο στις αποσκεύες τους. Όλοι βλέπουν πια μπροστά τους το Ευρωμπάσκετ του 1989 που θα γίνει στη Γιουγκοσλαβία και συγκεκριμένα στο Ζάγκρεμπ. Είναι η μεγάλη τους ευκαιρία για να φορέσουν ξανά το στέμμα τους και δεν θα απογοητευθούν.

Στο παρκέ του Dom Sportova, o Ντούσαν 'Ιβκοβιτς θα παρουσιάσει την τελειότερη μπασκετική μηχανή που εμφανίστηκε ποτέ στα ευρωπαϊκά γήπεδα. Στελεχωμένη με παίχτες-τοτέμ του ευρωπαϊκού μπάσκετ (Ντράζεν, Κούκοτς, Πάσπαλι, Ράτζα, Ντίβατς) κάθε παιχνίδι θα είναι μία παράσταση, "αναγκάζοντας" τους δημοσιογράφους να ομολογήσουν "Οι Αμερικανοί εφηύραν το μπάσκετ αλλά οι Γιουγκοσλάβοι το τελειοποίησαν". 

Μπροστά στο κοινό τους θα κερδίσουν στον τελικό την Ελλάδα με 98:77 και αγκαλιασμένοι θα γιορτάσουν το χρυσό μετάλλιο. Εκείνη τη στιγμή του θριάμβου δεν ήταν Σέρβοι, Κροάτες, Σλοβένοι αλλά Γιουγκοσλάβοι που τους ένωνε η αγάπη για το άθλημα. Σίγουρα κανείς δεν φανταζόταν ότι σε λιγότερο απο τρία χρόνια, αυτοί που κάποτε αποκαλούσε "αδέρφια" θα του γύριζαν την πλάτη με ένα συγκαλυμμένο μίσος να πλανάται.

Όλα αυτά όμως έμοιαζαν πολύ μακρινά για την αρμάδα του Ίβκοβιτς. Στο Μουντομπάσκετ της Αργεντινής το 1990 αν και με σημαντικές απουσίες λόγω τραυματισμών, απλά επιβεβαίωσαν ότι ήταν η καλύτερη ομάδα του κόσμου. Η παγκόσμια μπασκετική κοινότητα ανέμενε με τεράστια προσμονή την επικείμενη αναμέτρηση με τη Dream Team στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης. Αλίμονο....

Οι εθνικιστικές εξάρσεις παραμονεύουν ενώ αρχίζουν να πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν τη διάλυση και την ανεξαρτησία κάθε ομόσπονδου κράτους. Οι τρεις συνεχόμενοι ευρωπαϊκοί τίτλοι των "μωρών" της Γιουγκοπλάστικα προσωρινή μόνο ευφορία θα φέρουν και θα ρίξουν για λίγο τους τόνους. Παρόλα αυτά οι Γιουγκοσλάβοι ακόμα και με την ηχηρή απουσία του Πέτροβιτς που κυνηγούσε το όνειρο του ΝΒΑ, θα ταξιδέψουν στην Ιταλία το 1991 για να υπερασπιστούν τον τίτλο τους ως πρωταθλητές Ευρώπης και τα κατάφεραν. 

Το βράδυ της 29ης Ιουνίου 1991, έντεκα -ακόμα- Γιουγκοσλάβοι παίχτες φορούσαν στο λαιμό τους το χρυσό μετάλλιο. Ένας όμως δεν ήταν εκεί...

Τα τύμπανα του πολέμου ηχούσαν ήδη στη γιουγκοσλαβική επικράτεια  και για άλλη μία φορά η πολιτική μαχαίρωσε πισώπλατα τον αθλητισμό. Λίγες ημέρες πρίν, το "Ξανθό Σκυλί" ο Γιούρι Ζντόβτς μιλάει στο τηλέφωνο του δωματίου που μοιραζόταν με τον Ζάρκο Πάσπαλι. Όταν τελείωσε η συνομιλία με δάκρυα στα μάτια ενημέρωσε τον συμπαίχτη του ότι η προσωρινή κυβέρνηση της Σλοβενίας είχε διακηρύξει την ανεξαρτησία της και τον διέτασσε να επιστρέψει αμέσως στη Λιουμπλιάνα. 

Στη Ρώμη γράφτηκε ο θλιβερός επίλογος στο όμορφο παραμύθι των Πλάβι που ξεκίνησε από το κόκκινο χώμα του Καλέμεγκνταν στις όχθες του Δούναβη και ολοκληρώθηκε στο παρκέ του Palaeur.

Λίγους μήνες αργότερα θα ξεκινήσει ο εμφύλιος που θα έχει καταστροφικές συνέπειες και για το μπάσκετ της πάλαι ποτέ κραταιάς χώρας. Ο αποκλεισμός της διαδόχου Σερβίας από τις διεθνείς διοργανώσεις θεωρήθηκε άδικος αλλά αναγκαίος. Δεν στάθηκε όμως ικανός να τισσαθεύσει τα πάθη. 

Η αποχώρηση των Κροατών από το βάθρο του ΟΑΚΑ ώστε να μη δουν τους Σέρβους να σηκώνουν το τρόπαιο του Ευρωμπάσκετ 1995  ήταν απόρροια αυτών των παθών. Τελικά τι απέμεινε;

Μόνο οι αναμνήσεις... Από μία σπουδαία σχολή του μπάσκετ που το εξέλιξε και σχεδόν το έφτασε στην τελειότητα. Που ανέδειξε μερικές από τις πιο εμβληματικές μορφές στην ιστορία του αθλήματος. 

Κοιτώντας πίσω, όλοι όσοι αγαπάμε το μπάσκετ, πιστεύω ότι κάνουμε την ίδια σκέψη. Που θα έφτανε αυτή η υπέροχη ομάδα και πόσες ακόμα μαγικές στιγμές θα προσέφερε. Κρίμα που δεν το μάθαμε ποτέ και μπορούμε μόνο να το φανταζόμαστε. Αλλά καμιά φορά η φαντασία είναι καλύτερη από την πραγματικότητα.

Ας κλείσουμε τα μάτια ακούγοντας τον ήχο της μπάλας που σκάει στο παρκέ και ας ονειρευτούμε τον Ντράζεν να πασάρει στον Νταλιπάγκιτς, τον Τσόσιτς να μαρκάρει τον Ράτζα, από τον Ντελίμπασιτς να φτάνει η μπάλα στον Κούκοτς που την εξαφανίζει και αυτή να εμφανίζεται στα χέρια του Κόρατς. 

Και ας θυμηθούμε τα λόγια του μεγάλου Μπόγκνταν Τάνιεβιτς "Εγώ γεννήθηκα, είμαι και θα πεθάνω Γιουγκοσλάβος". Γιατί όλοι μεγαλούργησαν ως Γιουγκοσλάβοι, γιατί όλοι ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΟΙ ΠΛΑΒΙ...

Antreas Tsemperlidis

ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/p/nriWxBzAXSmqkZj4/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com