Για την τεχνοφεουδαρχία

από Ευάγγελος Κοροβίνης

-5 Δεκεμβρίου 2025

Κατά το πόνημα του Γ. Βαρουφάκη «Μιλώντας στον πατέρα μου. Μια εισαγωγή στην τεχνοφεουδαρχία» (Εκδόσεις Πατάκη) ο κόσμος σήμερα ολισθαίνει προς ένα οικονομικό σύστημα πιο ιεραρχικό και εκμεταλλευτικό από το καπιταλιστικό. Η μετάλλαξη του καπιταλισμού σε τεχνοφεουδαρχία διέψευσε τις ελπίδες ότι η οργανωμένη εργασία θα νικούσε τον καπιταλισμό. Αντί του σοσιαλισμού ο κόσμος οδεύει πλησίστια προς μια ψηφιακή εκδοχή της φεουδαρχίας.

Ο Βαρουφάκης θεωρεί ότι η επελαύνουσα τεχνοφεουδαρχία διέπεται από παρόμοια λογική με αυτήν της παραδοσιακής φεουδαρχίας. Κύρια χαρακτηριστικά της τελευταίας υπήρξαν η ιεραρχική δομή της κοινωνίας, οι δεσμοί αλυσιδωτής εξάρτησης μεταξύ αρχόντων και υποτελών και ένα αγροτικό οικονομικό σύστημα στα πλαίσια του οποίου οι υποτελείς χωρικοί τίθενται υπό την προστασία των ισχυρών γαιοκτημόνων, με αντάλλαγμα τον πλήρη έλεγχο της ζωής και της εργασίας των και τις υπέρογκες κρατήσεις από την παραγωγή της σοδειάς τους. Στην συνέχεια της παρουσίασης του βιβλίου του Γ. Βαρουφάκη θα αναδειχθούν σταδιακά αρκετές ομοιότητες μεταξύ της παραδοσιακής και της σύγχρονης φεουδαρχίας.

Το τεχνοφεουδαρχικό κεφάλαιο απαρτίζεται, λοιπόν, από απέραντες φάρμες διακομιστών (των περίφημων servers), από πύργους ελέγχου κινητής τηλεφωνίας, αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, από παντοειδές λογισμικό και από αμέτρητες χιλιάδες χιλιόμετρα οπτικών ινών. Το κεφάλαιο αυτό λειτουργεί κατά εντελώς διαφορετικό τρόπο από το παραδοσιακό κεφάλαιο. Οι υποδομές και οι μηχανές του κατ’ αρχάς δεν παράγουν προϊόντα αλλά τροποποιούν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Καθορίζουν τι επιθυμούμε και μας το πουλάνε παρακάμπτοντας τις κλασικές καπιταλιστικές αγορές. Ο εξοπλισμός του τεχνοφεουδαρχικού κεφαλαίου μας οδηγεί επιπλέον να το εμπλουτίζουμε με την δωρεάν εθελοντική εργασία μας (με κάθε ανάρτηση σχολίου,βίντεο,κριτικής και φωτογραφίας από μέρους μας). Το τεχνοφεουδαρχικό κεφάλαιο επιτηρεί επίσης στενά και εντατικοποιεί την μισθωτή εργασία στους χώρους δουλειάς.

Την προσέγγιση του Βαρουφάκη την αμφισβητούν αρκετοί τονίζοντας ότι οι τεχνολογικές εταιρείες επενδύουν μαζικά στην έρευνα, στις υποδομές και τον εξοπλισμό με μηχανές. Οι μαζικές επενδύσεις, λένε, χαρακτηρίζουν τον καπιταλισμό, σε αντίθεση με την ένδεια επενδύσεων στην εποχή της φεουδαρχίας. Οι τεχνολογικές εταιρείες δεν διευθύνονται εξάλλου, συνεχίζουν, από αργόσχολους φεουδάρχες αλλά από άοκνα εργαζόμενους μάνατζερ που προωθούν την καινοτομία. Ο Βαρουφάκης απαντά σε αυτές τις αιτιάσεις υπογραμμίζοντας εύστοχα ότι οι επενδύσεις των τεχνοφεουδαρχών δεν αποσκοπούν στο να τους κάνουν ανταγωνιστικούς στην καπιταλιστική αγορά αλλά στο να υποχρεώσουν σχεδόν τους πάντες να εξέλθουν από τις καπιταλιστικές αγορές και να ενταχθούν στα τεχνοφέουδα τους. Άλλο θέμα πάλι είναι, λέει ο συγγραφέας του βιβλίου, οι άοκνα εργαζόμενοι μάνατζερ και άλλο οι μεγαλομέτοχοι των τεχνολογικών εταιρειών που μπορεί κάλλιστα να είναι αργόσχολοι εισοδηματίες.

Οι ασκούντες κριτική στον Βαρουφάκη προσθέτουν ότι η μονοπώληση οικονομικών δραστηριοτήτων από τους τεχνολογικούς γίγαντες και η απόσπαση υπερκερδών είναι ένα χαρακτηριστικό του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Δεν έχουμε να κάνουμε, τονίζουν,με τεχνοφέουδα αλλά με κλασικά μονοπώλια. Σε αυτήν την δεύτερη αιτίαση ο Βαρουφάκης απαντά παραδεχόμενος κατ’ αρχάς ότι το κέρδος των μονοπωλίων είναι πράγματι μεγαλύτερο από το κανονικό κέρδος σε μια ανταγωνιστική αγορά. Οι τεχνοφεουδάρχες όμως χρεώνουν τεράστια δικαιώματα και «ενοίκια» στις καπιταλιστικές εταιρίες που πουλάνε τα προϊόντα τους διαμέσου των πλατφορμών τους. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις εξαρτώνται από πλατφόρμες όπως η Amazon για να αποκτήσουν πρόσβαση στους υποψήφιους πελάτες των. Καταβάλλουν έως και το 40% της τιμής του προϊόντος στην Amazon και καθίστανται έτσι υποτελείς και «βασάλοι» αυτής της πλατφόρμας. Στην Amazon εξάλλου δεν εισερχόμαστε μαζί με άλλους πελάτες όπως σε ένα πολυκατάστημα, βλέποντας στις βιτρίνες και τα ράφια του τα ίδια προϊόντα όλοι. Εισερχόμαστε μεμονωμένα και μας υποδεικνύονται για αγορά προϊόντα με βάση τις αποθηκευμένες εξατομικευμένες προτιμήσεις μας.

Κλείνοντας την παρουσίαση του πονήματος του Γ. Βαρουφάκη κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της ανάδυσης των τεχνολογικών γιγάντων, μένοντας πιστοί στις διατυπώσεις του συγγραφέα. Τα πρώτα βήματα της η τεχνοφεουδαρχία τα έκανε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 όταν το ιντερνέτ, που μέχρι τότε ήταν κοινό κτήμα των χρηστών του, ιδιωτικοποιήθηκε και πέρασε στον έλεγχο των τεχνολογικών εταιρειών. Η εκρηκτική ανάπτυξη όμως του τεχνοφεουδαρχικού κεφαλαίου σημειώθηκε μετά την κρίση του 2008. Οι τεχνοφεουδάρχες εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο το άφθονο και φθηνό χρήμα που τύπωναν οι κεντρικές τράπεζες για να μπορέσουν να εδραιωθούν και να γιγαντωθούν. Την ίδια περίοδο οι παραδοσιακοί καπιταλιστές «επένδυαν» σε ακίνητα και άλλα μη παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία και όχι σε νέα εργοστάσια. Η λιτότητα για τους πολλούς και ο σοσιαλισμός για τους λίγους οδηγούσε σε πτώση της συνολικής ζήτησης και δεν προσφέρονταν για παραγωγικές επενδύσεις.

Σταδιακά και σε πλανητική κλίμακα, εν πάση περιπτώσει,δημιουργήθηκαν δυο ανταγωνιστικά τεχνοφεουδαρχικά οικοσυστήματα. Το ένα συσσωρεύει προσόδους εκφρασμένες σε αμερικανικά δολάρια και το άλλο σε κινεζικά γουάν. Το κινεζικό οικοσύστημα τεχνολογικών εταιρειών είναι πιο ολοκληρωμένο, καθώς ενσωματώνει τρόπους απευθείας πληρωμών για κάθε συναλλαγή, ενώ το αμερικανικό χαρακτηρίζεται από δολιχοδρομίες στην διαδρομή του χρήματος.

Ο Βαρουφάκης στο τελευταίο κεφάλαιο του πονήματος του προτείνει ως διέξοδο από την τεχνοφεουδαρχία τον συλλογικό έλεγχο του τεχνοφεουδαρχικού κεφαλαίου. Για να έχουμε, λέει, έλεγχο πάνω στα μυαλά μας ατομικά, θα πρέπει να ελέγξουμε το τεχνοφεουδαρχικό κεφάλαιο συλλογικά.

Ο ζωγραφικός πίνακας που συμπληρώνει τη σελίδα (χωρίς τίτλο, 2008) είναι έργο του Στέλιου Φαϊτάκη.


ΠΗΓΗ:https://antifono.gr/gia-tin-technofeoudarchia/?fbclid=IwdGRjcAOgER1jbGNrA6AQb2V4dG4DYWVtAjExAHNydGMGYXBwX2lkDDM1MDY4NTUzMTcyOAABHtL4dloXUUEvTAI2M55jFv27vNc5NGrxxST6V4AR7qGjnWLQs00lJwjHTBmB_aem_L53HAIR7p_P-KFO3M7lu4w
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com