Γιατί για τον Κυριάκο Μητσοτάκη «δεν είναι γενοκτονία»;

Ανέβηκε: 21/09/2025

Σωτήρης Μητραλέξης

Σε συνέντευξή του την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου στον Νίκο Χατζηνικολάου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ρωτήθηκε για την κατάσταση στη Γάζα και αν αυτή συνιστά γενοκτονία: «Όχι, δεν θα χρησιμοποιούσα αυτόν τον όρο. Αυτός είναι ένας πολύ βαρύς όρος, ο οποίος απαιτεί άλλου είδους… Και μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν και όμηροι και ότι το Ισραήλ αυτή τη στιγμή, με τα όποια προβλήματά του, είναι μια δημοκρατία η οποία αντέδρασε σε μια αδιανόητης βιαιότητας επίθεση». Πρόσθεσε ότι η κατάσταση είναι «ανεπίτρεπτη» και συνιστά «μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή», την οποία έχει συζητήσει επανειλημμένως με Ισραηλινούς ηγέτες. Αυτή η διατύπωση, πέρα από τις κατά φαντασίαν στρατηγικές σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ, αντανακλά τις νομικές υποχρεώσεις που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις, ιδίως τη Σύμβαση για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας (1948). Η πρόσφατη αναφορά της Ανεξάρτητης Διεθνούς Επιτροπής Έρευνας του ΟΗΕ (Independent International Commission of Inquiry on the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem, and Israel), δημοσιευμένη στις 16 Σεπτεμβρίου 2025 (A/HRC/60/CRP.3), η οποία καταλήγει ότι το Ισραήλ έχει διαπράξει γενοκτονία στη Γάζα, εντείνει την πίεση για δράση από κράτη, όπως η Ελλάδα.

Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας στις 29 Δεκεμβρίου 1949 και την επικύρωσε στις 8 Δεκεμβρίου 1954, καθιστώντας την μέρος του εσωτερικού της δικαίου. Το Άρθρο I της Σύμβασης δεσμεύει τα συμβαλλόμενα κράτη να προλαμβάνουν και να τιμωρούν τη γενοκτονία, ανεξαρτήτως αν αυτή διαπράττεται σε καιρό ειρήνης ή πολέμου. Η υποχρέωση αυτή είναι εξωεδαφική, εφαρμοζόμενη και σε πράξεις τρίτων κρατών, και βασίζεται στην αρχή της «ικανότητας επιρροής» (capacity to influence). Δεν απαιτείται βεβαιότητα για την τέλεση γενοκτονίας, αλλά γνώση σοβαρού κινδύνου. Η υποχρέωση πρόληψης (Duty to Prevent) απαιτεί από τα κράτη να λάβουν όλα τα εύλογα μέτρα για την αποτροπή γενοκτονίας, ανάλογα με την επιρροή τους, όπως διευκρινίστηκε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) στην υπόθεση Βοσνίας κατά Σερβίας (2007). Αυτό περιλαμβάνει διπλωματική πίεση, οικονομικές κυρώσεις, εμπάργκο όπλων, αποφυγή συνδρομής (π.χ. στρατιωτικής ή οικονομικής) που διευκολύνει γενοκτονικές πράξεις, και παραπομπή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στην τρέχουσα, εκδικαζόμενη υπόθεση Νότια Αφρική κατά Ισραήλ, το ICJ εξέδωσε προσωρινά μέτρα για πρόληψη γενοκτονίας στη Γάζα, υπενθυμίζοντας ότι όλα τα κράτη έχουν υποχρέωση να μην συνδράμουν.

Παράλληλα, η υποχρέωση τιμωρίας (Duty to Punish) προβλέπεται στο Άρθρο VI της Σύμβασης και απαιτεί δίωξη εμπλεκόμενων ατόμων στα εθνικά δικαστήρια ή διεθνή όργανα. Η Ελλάδα, ως μέλος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) μέσω του Καταστατικού της Ρώμης, πρέπει να συνεργάζεται για διώξεις, συμπεριλαμβανομένης έκδοσης υπόπτων, καθώς το Άρθρο VII ορίζει ότι η γενοκτονία δεν θεωρείται πολιτικό έγκλημα. Η αναφορά του ΟΗΕ του 2025 ενισχύει αυτές τις υποχρεώσεις, καταλήγοντας ότι το Ισραήλ διέπραξε τέσσερις από τις πέντε γενοκτονικές πράξεις (genocidal acts) του Άρθρου II της Σύμβασης: (1) φόνος μελών ομάδας, (2) σοβαρή βλάβη σωματικής/ψυχικής ακεραιότητας, (3) επιβολή συνθηκών ζωής που οδηγούν σε φυσική καταστροφή, και (4) μέτρα πρόληψης γεννήσεων. Η Επιτροπή κατηγορεί ανώτατους Ισραηλινούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Νετανιάχου, για εντολές που δείχνουν γενοκτονική πρόθεση (genocidal intent), συνεπώς η υπό άλλες συνθήκες φοβερή δυσκολία τεκμηρίωσης πρόθεσης εδώ παρέλκει: τα λένε οι άνθρωποι, με σφραγίδες και υπογραφές.

Το Διεθνές Δικαστήριο (ICJ, «Χάγη») έχει διευκρινίσει τις υποχρεώσεις σε βασικές αποφάσεις. Στην υπόθεση Βοσνίας κατά Σερβίας (2007), το Δικαστήριο έκρινε τη Σερβία υπεύθυνη για μη πρόληψη γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα, χαρακτηρίζοντας την υποχρέωση ως «υποχρέωση συμπεριφοράς» (duty of conduct). Για την ακρίβεια, το Διεθνές Δικαστήριο όρισε ότι η Σερβία παρέβη την υποχρέωσή της να προβλέψει και να αποτρέψει το έγκλημα (duty to prevent), αλλά δεν την έκρινε ως κράτος ευθέως υπεύθυνη για την τέλεση όλων πράξεων γενοκτονίας (καθ’ότι ως υπεύθυνες κρίθηκαν παραστρατιωτικές ομάδες όχι υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους). Η θεωρία της «ικανότητας επιρροής» (capacity to influence) και η «υποχρέωση συμπεριφοράς» προέρχονται από εκείνη την απόφαση. Σε αυτό το πλαίσιο, τα κράτη πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα μέσα, χωρίς να απαιτείται κατ’ ανάγκην στρατιωτική επέμβαση. Στην υπόθεση Γκάμπια κατά Μιανμάρ (2019-συνεχιζόμενη), το ICJ επιβεβαίωσε την εξωεδαφική ισχύ της Σύμβασης, επιτρέποντας προσφυγές για διαφορές σύμφωνα με το Άρθρο IX. Η νέα αναφορά της αρμόδιας Επιτροπής του ΟΗΕ, ως μη δεσμευτική αλλά έγκυρη ερμηνεία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο σε διαδικασίες του Διεθνούς Δικαστηρίου, πιέζοντας κράτη όπως η Ελλάδα να λάβουν μέτρα. Οργανώσεις όπως η Amnesty International καλούν για άμεση διεθνή δράση βασισμένη στην αναφορά αυτή.

Πέρα από τη Σύμβαση, η Ελλάδα δεσμεύεται από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος απαιτεί προαγωγή ειρήνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω ψηφισμάτων ΟΗΕ. Οι Συμβάσεις της Γενεύης, τις οποίες η Ελλάδα έχει επικυρώσει, ενισχύουν την προστασία αμάχων. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (CFSP) απαιτεί συντονισμό, π.χ. κυρώσεις ή απαγόρευση εξαγωγών όπλων σύμφωνα με τον Κανονισμό 2021/821. Η αναφορά του ΟΗΕ του 2025, κατηγορώντας το Ισραήλ για συστηματική χρήση όπλων και πολιτικών που στοχεύουν Παλαιστίνιους ως ομάδα, ενεργοποιεί αυτές τις υποχρεώσεις. Η Ελλάδα, ως μέλος της Ε.Ε. και του ΟΗΕ, δύναται να αντιμετωπίσει πιέσεις για συμμετοχή σε κυρώσεις ή υποστήριξη των ερευνών των αρμοδίων διεθνών δικαστικών οργάνων.

Η διστακτικότητα του Μητσοτάκη αντανακλά όχι μόνο κατά φαντασίαν στρατηγικές σχέσεις (π.χ. συνεργασία με Ισραήλ), αλλά και αποφυγή νομικών συνεπειών. Επίσημη αναγνώριση θα ενεργοποιούσε υποχρεώσεις πρόληψης και τιμωρίας, με κίνδυνο διεθνή ευθύνη για μη συμμόρφωση (όπως στην υπόθεση Βοσνία εναντίον Σερβίας). Η αναφορά του ΟΗΕ το εντείνει ως ενδεχόμενο, καθώς παρέχει «άμεσα αποδεικτικά στοιχεία γενοκτονικής πρόθεσης (genocidal intent)».

Η Σύμβαση περί Γενοκτονίας και, επικουρικά, η αναφορά του ΟΗΕ -δίπλα σε όλες τις λοιπές διεθνείς δεσμεύσεις της Ελλάδας- δημιουργούν δεσμευτικό πλαίσιο. Συνεπώς, η δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν πρέπει μόνο να ερμηνευθεί στο πλαίσιο της γενικότερης τάσης της χώρας μας έναντι του Ισραήλ και, βεβαίως, έναντι των ημερών πολιτειών. Αλλά και ως επίγνωση των νομικών συνεπειών και δεσμεύσεων που η αναγνώριση της πραγματικότητας της γενοκτονίας, όπως τουλάχιστον την περιγράφει η αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ και πλειάδα διεθνών οργανώσεων, συνεπάγεται. Οπότε η Ελλάδα μπορεί απλώς να κρύβει το κεφάλι της στην άμμο, ελπίζοντας ότι η πραγματικότητα θα εξαφανιστεί, ακόμα κι αν αυτή αναγνωρίζεται από ολοένα και περισσότερα κράτη και διεθνείς οντότητες. Φυσικά, αυτή η λογική είναι εν τέλει κοντόθωρη ακόμα και με ιδιοτελή κριτήρια, καθότι ο αναδυόμενος κόσμος και οι διεθνείς συσχετισμοί μετά τη γενοκτονία δεν θα είναι τόσο επιεικείς ως προς τα σημερινά λεκτικά κριτήρια της Ελλάδας…

Σωτήρης Μητραλέξης

Ο Σωτήρης Μητραλέξης γράφει εδώ με την ιδιότητά του ως διδάκτορος πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων. Ατυχώς για τον ίδιον, έχει και άλλες ιδιότητες.

ΠΗΓΗ:https://kosmodromio.gr/2025/09/21/%ce%b3%ce%b9%ce%b1%cf%84%ce%af-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%ba%cf%85%cf%81%ce%b9%ce%ac%ce%ba%ce%bf-%ce%bc%ce%b7%cf%84%cf%83%ce%bf%cf%84%ce%ac%ce%ba%ce%b7-%ce%b4%ce%b5%ce%bd-%ce%b5/?utm_source=substack&utm_medium=email
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com