1. Από την μονοκρατορία στην άνοδο ισχυρών ανταγωνιστών.
Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από την Αμερική, το φάντασμα της παρακμής. Κατά ορισμένους δημοσιολογούντες η παρακμή οφείλεται στην προεδρία Τραμπ. Η εκλογή του Μπάιντεν, του υποψηφίου των Δημοκρατικών, αναμένεται υποτίθεται να αποκαταστήσει το κύρος των Η.Π.Α στο εξωτερικό και να επουλώσει τις πληγές από τον χαμηλής έντασης εμφύλιο πόλεμο στο εσωτερικό. Το πρόβλημα όμως προϋπήρξε του Τραμπ και δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί απλά και μόνον με αλλαγή προέδρου καθώς είναι πολυσύνθετο και περίπλοκο.
Πως όμως από την μονοκρατορία των Η.Π.Α μετά τον ψυχρό πόλεμο περάσαμε στην αποδυνάμωση και την παρακμή τους; Η αυγή του αμερικανικού αιώνα εντοπίζεται μετά την λήξη του Β Παγκοσμίου πολέμου, το 1945. Μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου η Αμερική είχε ισχυρό αντίπαλο, την άλλη υπερδύναμη, την Σοβιετική Ένωση. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 2000, την λεγόμενη μονοπολική στιγμή, οι Η.Π.Α έμοιαζαν να προσεγγίζουν το απόγειο της δύναμης τους με τις «ανθρωπιστικές» επεμβάσεις στην Γιουγκοσλαβία αρχικά, και τις προσπάθειες «αλλαγής καθεστώτος» στο Αφγανιστάν και το Ιράκ αργότερα. Η άνοδος της Κίνας έχει αρχίσει αλλά δεν γίνεται αντιληπτή καθώς εκκινεί από χαμηλή βάση. Η Ρωσία την ίδια περίοδο επιχειρεί, σε επίπεδο ρητορικής τουλάχιστον, να μετατραπεί σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία φιλική προς την Δύση.
Ενώ μεταπολεμικά με το σχέδιο Μάρσαλ η Αμερική επεδίωξε να αλλάξει τον κόσμο διαθέτοντας πλούσιους πόρους μετά τον ψυχρό πόλεμο επιδιώκει το ίδιο, αλλά χωρίς μαζική οικονομική βοήθεια. Η συνταγή προβλέπει άμεση εγκατάσταση του κοινοβουλευτισμού και νεοφιλελεύθερη θεραπεία σοκ στην οικονομία. Οτιδήποτε πιο αργό και πιο σύνθετο θεωρείται απορριπτέο.
Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν που τα πειράματα αλλαγής καθεστώτος στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στην Λιβύη και τη Συρία κατέληξαν στο χάος, στην ανομία και τους εμφυλίους πολέμους. Ακολουθώντας οι Η.Π.Α την παραπάνω συνταγή και στην Ρωσία και επεκτείνοντας επιπλέον το ΝΑΤΟ γρήγορα και απερίσκεπτα εξώθησε αυτήν την χώρα με την πλούσια και ιδιαίτερη παράδοση σε αντιδυτική κατεύθυνση από την δεκαετία του 2000.
2. Η «χαοποίηση» ανώτατο στάδιο της παγκοσμιοποίησης.
Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν την αμερικανική ρητορική των «ανθρωπιστικών» επεμβάσεων και της «αλλαγής καθεστώτων» παραπέτασμα καπνού για να κρυφθεί μια στρατηγική εσκεμμένης «χαοποίησης» εχθρικών κρατών. Οτιδήποτε δεν μπορεί να ελεγχθεί παραδίδεται στο χάος και την ανομία. Καθώς τα αντίπαλα έθνη-κράτη αποσυντίθενται το κενό το καλύπτει η παγκοσμιοποίηση και αλληλομισούμενες φατρίες πολεμάρχων που λεηλατούν την ύπαιθρο και ανταγωνίζονται για τον έλεγχο των όποιων πλουτοπαραγωγικών πηγών των πάλαι ποτέ κυριάρχων κρατών.
Μήπως όμως η «χαοποίηση» δεν είναι παρά μόνον η πιο έκδηλη, εκκωφαντική και καθαρή μορφή μιας στρατηγικής και μιας διαδικασίας που αγκαλιάζει, σε αυτόν η τον άλλο βαθμό και αναπτυγμένες χώρες, ακόμη και την ίδια την Αμερική; Μήπως στόχος είναι ένας μετα-εθνικός κόσμος κυβερνώμενος από μια χρηματοπιστωτική ολιγαρχία και ένα χομπσιανό μέλλον για όλους;
Πράγματι σε αρκετά αναπτυγμένα κράτη οι φόροι, που καλούνται να πληρώσουν οι έχοντες κυρίως, περικόπτονται επί πολλές δεκαετίες. Για να κρατηθούν οι δημόσιες δαπάνες σε ένα υποφερτό επίπεδο το δημόσιο χρέος αυξάνεται ολοένα και περισσότερο από το 2000 και μετά. Το κοινωνικό κράτος συρρικνώνεται και η συντήρηση των υποδομών παραμελείται. Εκτός από το δημόσιο χρέος αυξάνεται και το χρέος των ιδιωτών. Τα νοικοκυριά δανείζονται αφειδώς για να διατηρήσουν το καταναλωτικό τους επίπεδο καθώς οι μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι επί δεκαετίες.
Την εικόνα της συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους και της υπερχρέωσης κρατών και ιδιωτών συμπληρώνει η εκτεταμένη αποβιομηχάνιση χωρών του αναπτυγμένου κόσμου και της ίδιας της Αμερικής. Η βιομηχανία μεταναστεύει σε χώρες χαμηλότερου εργατικού κόστους, ενώ η αυτοματοποίηση της παραγωγής ελαττώνει ακόμη περισσότερο την απασχολούμενη εργατική δύναμη. Η φιγούρα του υπερχρεωμένου καταναλωτή με την παρτ-τάιμ εργασία, ο οποίος στέκεται σε ουρές για να αγοράσει το τελευταίο μοντέλο κινητού που κατασκευάζεται σχεδόν εξολοκλήρου στην Κίνα, αντικαθιστά τον παραδοσιακό εργάτη με τις πλούσιες γνώσεις και δεξιότητες και την λελογισμένη καταναλωτική δαπάνη.
Συνολικά οι αποσυνθετικές διαδικασίες στα έθνη-κράτη συμπληρώνονται από την αποσάθρωση της ατομικότητας που οι αλληλοσυγκρουόμενες και αχαλίνωτες επιθυμίες της χειραγωγούνται από την εμπορική διαφήμιση και το πολιτικό μάρκετινγκ.
3. Αυτοκρατορία ή έθνος-κράτος;
Η αμερικανική αυτοκρατορία, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, που παραδοσιακά ενίσχυε το αμερικανικό έθνος-κράτος μοιάζει τώρα να παρασιτεί πάνω του και πάνω στην εθνική του οικονομία. Η σχέση αυτοκρατορίας και αμερικανικού έθνους-κράτους είναι πλέον σχέση παρασίτου προς ξενιστή. Παρασίτου που αφαιμάσσει τον ξενιστή του και άλλα κράτη προς όφελος μιας παγκόσμιας δικτατορίας τραπεζιτών. Την μη βιώσιμη δομή παρασίτου προς ξενιστή προσπάθησε να αλλάξει άτσαλα και άτολμα ο Τραμπ με φτωχά αποτελέσματα. Δεν είναι παράξενο που του καταλογίζεται από το αντίπαλο στρατόπεδο η αμερικανική παρακμή. Την όλη κατάσταση περιπλέκει η άνοδος δυνάμεων όπως η Ρωσία και η Κίνα που δεν ελέγχονται από τις δυτικές ολιγαρχίες.
Σήμερα πέρα από την χαοτική διαχείριση της πανδημίας που έχει πλήξει περαιτέρω το κύρος τους διεθνώς και την εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς στο εσωτερικό της χώρας σημειώνεται μια άνευ προηγουμένου αδυναμία συνεννόησης ανάμεσα στα δυο τμήματα της πολωμένης αμερικανικής κοινωνίας.
Οι λεγόμενοι προοδευτικοί κάνουν το παν για να επιβεβαιώσουν την υπόνοια ότι τους διακρίνει πολιτισμικός σνομπισμός. Αφιερώνουν όλες τις δυνάμεις τους σε δυσκολονόητες σπουδές φύλου, ταυτότητας και πολιτισμού, παρακάμπτοντας επί δεκαετίες το ζήτημα της αναδιανομής του πλούτου και του εισοδήματος.
Η άλλη πλευρά, η δεξιά, αφήνοντας και αυτή στο απυρόβλητο το κεφάλαιο, στρέφει τα βέλη της κατά των διανοουμένων. Τους κατηγορεί ότι αντιμετωπίζουν τις λαϊκές τάξεις (στις οποίες συμπεριλαμβάνουν και τους επιχειρηματίες με λαϊκά γούστα και αισθητική) ως ρατσιστικές παρανοϊκές, σεξιστικές, ομοφοβικές, εθνικιστικές και φουνταμενταλιστικές.
Η παρηκμασμένη Αμερική λοιπόν είτε υπό τον Τραμπ είτε υπό τον Μπάιντεν δεν μπορεί να λογίζεται ως καταλύτης και ρυθμιστής των εξελίξεων στην περιοχή μας, όπως στο παρελθόν. Το κενό που έχει αφήσει η μερική αναδίπλωση της από την Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο σπεύδουν να το καλύψουν άλλες δυνάμεις όπως η Ρωσία, η Γαλλία και η Γερμανία.
Πηγές
The birth of a global nation: What makes a modern Rhodes scholar? By Matthew Ehret. Strategic Culture Foundation. August 13, 2020.
The self-destruction of American power. By Fareed Zakaria. Foreign Affairs. Jully/August 2019.
Life at the end of American Empire. By Richard Lachman. Literarary hub. January 14,2020.
US: Phoney culture wars. By Serge Halimi. Le monde diplomatique. June 2006.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (“Παλαιό τμήμα μηχανήματος”) είναι έργο του Σωτήρη Σόρογκα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.