Τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται ή ο Βοκάκιος και το Δεκαήμερο, του Μαν. Βαρδή.
Το Δεκαήμερο του Βοκάκιου γράφτηκε στη Φλωρεντία του 1350-1353. Είχε προηγηθεί η θανατηφόρα πανώλη του έτους 1348, ο λεγόμενος «Μαύρος Θάνατος». Στην εισαγωγή των διηγημάτων του, ο συγγραφέας περιγράφει τις τραγικές συνθήκες που έζησε και ο ίδιος. Βρισκόμαστε στον ευρωπαϊκό 14ο αιώνα, όπου η ιδεολογική εξουσία της Εκκλησίας έχει ήδη αμφισβητηθεί: για τον Βοκάκιο, η πανώλη μπορεί το ίδιο να είναι αποτέλεσμα μίας διάταξης αστεριών (αστρολογική ερμηνεία) όσο και έκφραση μίας θείας τιμωρίας για τα αμαρτήματα των ανθρώπων- δεν πρόκειται παρά για υποθέσεις. Η μία υπόθεση είναι δίπλα στην άλλη, δεν υπάρχει ασφαλής βεβαιότητα και εγγύηση πίστης.
Στο πρώτο διήγημα της συλλογής αυτής, βλέπουμε τον Ser Cepparello που εξαπατά έναν ευσεβή ιερέα που καλείται να τον εξομολογήσει, καθώς πρόκειται να πεθάνει άρρωστος, αλλά αναμένοντας την άφεση από την Εκκλησία. Πρόκειται για έναν άνθρωπο της «μεσαίας τάξης» της εποχής, στον οποίον έχει ανατεθεί η είσπραξη των χρεών. Είναι δηλαδή ένας συμβολαιογράφος, που είναι όμως βουτηγμένος μέσα στην αμαρτία και στην ασυδοσία. Συνηθισμένος σε σκάνδαλα, βλάσφημος, πότης, χαρτοπαίκτης, και πολλά άλλα. Είναι ένας εντελώς αναξιόπιστος άνθρωπος (pessimo uomo in vita), που τυγχάνει να φιλοξενείται τις κρίσιμες αυτές ώρες από δύο αδέλφια της Φλωρεντίας, που είναι έμποροι και χρηματιστές. Καθώς πλησιάζει το τέλος του και τα δύο αδέλφια γνωρίζουν για την αμαρτωλή ζωή του, δεν μπορούν ούτε να τον βγάλουν από το σπίτι τους και να τον αφήσουν να πεθάνει μόνο και έρημο, ούτε βέβαια είναι εύκολο να φέρουν κάποιο ιερέα και να του δώσει την άφεση, όταν ακούσει όλα αυτά που έχει κάνει στη ζωή του. Τότε, ο Ser Cepparello τους βγάζει από τη δύσκολη θέση, βρίσκοντας ένα «κόλπο»: είναι η πρώτη φάρσα του βιβλίου, ο απατεώνας και πρόστυχος θα υποκριθεί στον ιερέα τον ευσεβή για να λάβει την πολυπόθητη άφεση. Η φάρσα της εξομολόγησης πετυχαίνει σε τέτοιο βαθμό, που ο ιερέας πείθεται και, όταν πεθαίνει ο Ser Cepparello, στη διάρκεια της κηδείας θα πλέξει τόσο πολύ το εγκώμιο του, που όλη η επαρχία θα πιστέψει ότι τελικά αυτός ο άνθρωπος ήταν άγιος, πάντως πολύ πιο ενάρετος και άγιος από αυτούς τους ίδιους που δεν τολμούν να ομολογήσουν ούτε μία αμαρτία τους. Η φάρσα του Βοκάκιου δομείται σε αυτό το σύντομο διήγημα μέσω των εκφράσεων και αντιδράσεων του Ser Cepparello κατά τη διάρκεια της εξομολόγησης (δάκρυα, ικεσίες, μορφασμοί, επικλήσεις), αλλά και μέσω της συνεχούς επανάληψης να εξομολογηθεί ακόμα κάτι, όταν φαινόταν ότι τα είχε εξομολογηθεί όλα.
Δεν πρέπει κανείς να μείνει μόνο στην φάρσα και στην καταγγελία της υποκρισίας της αστικής τάξης της εποχής, αλλά και της ίδιας της Εκκλησίας. Εδώ έχουμε και κάτι παραπάνω. Σε μία αποσαθρωμένη από την πανώλη κοινωνία, δεν έχει απονομιμοποιηθεί μόνο η Εκκλησία, αλλά και η επιστήμη, δηλαδή η ιατρική. Ο Βοκάκιο αναφέρει ήδη στην Εισαγωγή του ότι τόσοι αξιόλογοι επιστήμονες της εποχής του, άξιοι μαθητές του Ιπποκράτη και του Ασκληπιού, δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν τα «σημεία» της ασθένειας. Η εξωτερική όψη και η εσωτερική σήψη ήταν δύο διαφορετικά πράγματα. Και όταν κάνουμε λόγο για εξωτερική όψη, αναφερόμαστε στο σώμα των ανθρώπων, αλλά και στο πολιτικό σώμα. Ο ιερέας εξαπατάται από τις εκφράσεις και τις σωματικές αντιδράσεις του Ser Cepparello και τελικά ανακηρύσσει άγιο έναν αισχρό απατεώνα- στην θέση του θα μπορούσε να είναι και ένας επιστήμονας- γιατρός της εποχής. Τα φαινόμενα απατούν. Η αναλογία- συσχέτιση μεταξύ της αλήθειας και της εμφάνισης, μεταξύ της ηθικής και της συμπεριφοράς, μεταξύ της ψυχής και του σώματος, έχει διασαλευθεί. Ακόμα και οι πιο υγιείς σωματικές μορφές μπορεί να κρύβουν το πραγματικό πρόβλημα.
Και αν αυτά λέγονται για την πανώλη, τι μπορεί να πει κανείς για τους εντελώς αόρατους ιούς της εποχής μας; Ο Βοκάκιο εκφράζει τον Ουμανισμό, και ίσως προετοιμάζει το κίνημα του Προτεσταντισμού, με την αποδομητική κριτική που ασκούσε αυτός στα πεπραγμένα και στα «φαίνεσθαι» της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η επικαιρότητα του Βοκάκιου έγκειται στο ότι αναδεικνύει, ή αφήνει την πανώλη να αναδείξει, την αναντιστοιχία αλήθειας και πρόφασης.
Όλο και περισσότερο διαβάζει κανείς μελέτες και άρθρα που στοιχειοθετούν την αφετηρία των λοιμωδών ασθενειών στη οικολογική διατάραξη και ανισορροπία (αποψίλωση των δασών, κλιματική αλλαγή, αστυφιλία, επεκτεινόμενη κατανάλωση σε περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου). Η αλήθεια είναι εδώ και μπορεί να βρεθεί. Η αλήθεια είναι, επίσης, ότι η «δοξασμένη παγκοσμιοποίηση» επιταχύνει τα προβλήματα που η ίδια δημιουργεί. Η αλήθεια είναι ότι η περιστολή των δαπανών για την υγεία, η αυστηρή οικονομική πολιτική και το δόγμα του «ελάχιστου κράτους» διαλύονται, αφήνοντας πίσω θάνατο και αγωνία. Το προφανές όμως συνεχίζει να απασχολεί, όπως η δήθεν ευσέβεια του Ser Cepparello. Διαμάχες για την Θεία Κοινωνία, αγώνας δρόμου για το εμβόλιο, χρήματα για την τόνωση της αγοράς, περιοριστικά μέτρα στην καθημερινότητα των πολιτών, «μένουμε σπίτι» και άλλα πολλά. Είναι μία ανάγκη για κανονικότητα, που είναι απόλυτα δικαιολογημένη, αλλά όμως δεν αρκεί, διότι «κρύβει» την αλήθεια του προβλήματος. Ακόμα και να αντιμετωπισθεί η παρούσα κρίση, τα δομικά προβλήματα της ανάπτυξης και της παγκοσμιοποίησης θα δημιουργήσουν νέες κρίσεις και νέες ασθένειες. Είναι εδώ που η καταφυγή στον Θεό και την Εκκλησία, ως πράξη και πρόσκληση μετανοίας, πρέπει να λάβει την απαιτούμενη διάσταση της αποδομητικής κριτικής όπως στην ιστορία του Βοκάκιου. Οι «άγιες» εξουσίες της κοινωνίας μας είναι βαθύτατα αμαρτωλές, όπως ήταν και ο Ser Cepparello. Ο νέος ιός, όπως και η τότε πανώλη, μας το δείχνει.
Πηγές:
1. Irene Albers, “The Passions of Body in Boccaccio’s Decameron”, MLN 125 (2010), 26-53
2. Giovanni Boccaccio, The Decameron, W. Rebhorn, transl., W. W. NORTON & COMPANY New York • London
ΠΗΓΗ:https://antifono.gr/%cf%84%ce%b1-%cf%80%cf%81%ce%ac%ce%b3%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1-%ce%b4%ce%b5%ce%bd-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%8c%cf%80%cf%89%cf%82-%cf%86%ce%b1%ce%af%ce%bd%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1%ce%b9-%ce%ae/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.