“Αυτόπτης μάρτυς”, για την εξέγερση του Πολυτεχνείου...

Του Ηλία Μπιτσάνη

"Περιποιεί ιδιαίτερη τιμή για μένα η πρόσκληση να μιλήσω στη σημερινή σας εκδήλωση για τη σπουδαία αυτή σελίδα της σύγχρονης ιστορίας. Εισαγωγικά θα έλεγα ότι θα σας μιλήσω ως “αυτόπτης μάρτυς”. Ετσι υπέγραφα για δεκαετίες τα σχετικά κείμενα πιστεύοντας ότι ήταν μια μεγάλη στιγμή συλλογικής δράσης και όχι ευκαιρία προσωπικής προβολής μέσα από αυτή. Αποφάσισα να “αποκαλυφθώ” όταν πλέον το “Πολυτεχνείο” δεν πουλούσε στη γλώσσα της πολιτικής και κοινωνικής πιάτσας. Και όσοι ζήσαμε την εποχή και τα γεγονότα, θα έπρεπε να υπερασπιστούμε “το έπος της γενιάς μας” πέρα από ιδιοτέλειες και την απαξία στην οποία είχαν οδηγήσει στάσεις και συμπεριφορές.

Θα προσπαθήσω να αφηγηθώ όσο γίνεται πιο συνοπτικά τις τρεις μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα και το πως φθάσαμε σε αυτό:

Είχαμε περάσει ένα θερμό χειμώνα. Τον ζέστανε η πυρκαγιά της Νομικής στην καρδιά του Φλεβάρη. Η δεύτερη απόπειρα το Μάρτη. Το κυνηγητό της άνοιξης στους δρόμους της Αθήνας. Με κάθε ευκαιρία. Πολλά τα γεγονότα, έντονες οι συζητήσεις, τα πανεπιστήμια “έβραζαν” από ζωντάνια και συγκρουσιακή διάθεση. Λίγοι στις παρατάξεις πολλοί στους δρόμους. Το αυθόρμητο μεγαλουργούσε, η φήμη γινόταν είδηση και η γενίκευση της αντίδρασης δεν θα αργούσε πολύ. Προετοιμαζόταν στα υπόγεια της Αθήνας που ήταν αποκλειστικό… προνόμιο των φοιτητών. Αλλοτε οργανωμένα από φοιτητές-μέλη των παρατάξεων ή οργανώσεων νεολαίας και με χίλιες προφυλάξεις καθώς δεν ήξερες μέχρι που έχει βάλει χέρι το σπουδαστικό της ασφάλειας. Αλλοτε από ένστικτο καθώς η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι.

Η χούντα για να παρουσιάσει φιλελεύθερο πρόσωπο, προχώρησε στο «πείραμα Μαρκεζίνη» το οποίο όμως απαιτούσε χαλάρωση των περιορισμών στις κινήσεις των φοιτητών, ανοχή σε ό,τι οι δικτάτορες θεωρούσαν ανώδυνο.

Ενα κλίμα μαχητικής διάθεσης διαπερνούσε τα πανεπιστήμια. Η στιγμή της σύγκρουσης πλησίαζε αλλά κανένας δεν μπορούσε να προσδιορίσει τη μορφή της. Η χούντα απαγορεύει τις φοιτητικές εκλογές. Ο υπουργός Παιδείας Σιφναίος την Τρίτη 13 Νοέμβρη καταφθάνει στο Πολυτεχνείο και προσπαθεί να πείσει τις επιτροπές αγώνα των σπουδαστών και τη σύγκλητο του ιδρύματος ότι δεν πρέπει να ζητάνε και να συζητάνε για φοιτητικές εκλογές. Με περισσό θράσος δηλώνει ότι θα γίνουν μετά τις «βουλευτικές» του Μαρκεζίνη και ή το δεχόμαστε ή θα γίνει αιματοχυσία αν ξεσπάσουν διαδηλώσεις. Την άλλη μέρα το πρωί αρχίζουν συνελεύσεις στο Πολυτεχνείο και τη Νομική. Στα αμφιθέατρα της Νομικής φθάνει η πληροφορία: Στο Πολυτεχνείο πέφτει ξύλο. Ακούσαμε τη διαδήλωση να κατηφορίζει από τη Νομική προς το Πολυτεχνείο από τη Σόλωνος. Δεν θέλαμε τίποτε περισσότερο για να παρατήσουμε τα αμφιθέατρα και τα εργαστήρια. Δεν υπήρχε άλλωστε και πολύ μυαλό για σπουδές εκείνο το φεγγάρι. Στο Πολυτεχνείο δεν βρήκαμε… μάχες με τους αστυνομικούς. Βρήκαμε στα σκαλιά της Αρχιτεκτονικής το Στέφανο, την Ιωάννα, το Νίκο και πολλούς άλλους να δίνουν μάχες για το αν θα πρέπει ή όχι να καταληφθεί το Πολυτεχνείο. Πως πρέπει να προχωρήσει η επανάσταση. Μέσα συνεχίζονταν οι συνελεύσεις των σπουδαστών του Πολυτεχνείου. Συνέλευση στα σκαλιά. Η απόφαση διά βοής. Δεν μπορούσε ούτε διαφορετικά να γίνει, ούτε να είναι διαφορετική. Η σύγκρουση ήταν το ζητούμενο. Η ψευδαίσθηση για τη δύναμη των φοιτητών και την αδυναμία των δικτατόρων κυριαρχούσε. Οι συσχετισμοί δυνάμεων, οι στρατηγικές, το «ορθόδοξο» ήταν ψιλά γράμματα. Η επανάληψη της Νομικής σε ένα χώρο που δεν ήταν απομονωμένος συγκινούσε. Οι πόρτες έκλεισαν, οι αστυνομικοί έζωσαν το κτήριο. Αυτή τη φορά όμως είχαμε… λύσεις. Τα νεράτζια ήταν πρώτης τάξεως όπλο-επίθεσης καθώς μάλιστα τα πετούσαμε εκ του ασφαλούς. Ο κλοιός τέντωσε, οι δουλειές έκλεισαν, όλη η Αθήνα μαθαίνει τα γεγονότα. Οι χιλιάδες άνθρωποι που βρίσκονται πλέον στο Πολυτεχνείο δεν μπορεί να συμβιώσουν χωρίς στοιχειώδη τάξη αλλά και σκοπό περιμένοντας μόνο τους επόμενους που θα προστεθούν. Αρχίζουν οι συνελεύσεις κατά σχολές πλέον και η οργάνωσή τους γίνεται μέσα από τα μεγάφωνα των εγκαταστάσεων του συγκροτήματος. Η προκήρυξη των φοιτητών δεν είναι μια απλή υπόθεση. Συζητιέται στις συνελεύσεις και μαζί της όλα τα πολιτικά προβλήματα της χώρας. Το αίσθημα κοινό: Να φύγει η χούντα. Για το «πώς» και «τι» παίρνουν φωτιά τα αμφιθέατρα. Συζητήσεις επί συζητήσεων, οξύτητες, φωνές, απανωτές ψηφοφορίες. Ακόμη και για ζητήματα που πολλοί δεν καταλάβαιναν. Τίποτε το πιο φυσιολογικό κάτω από τους όρους που διαμορφώνονταν. Οσο πηγαίνουμε προς το βράδυ ο κόσμος πυκνώνει. Μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Τα συνθήματα εκφράζουν τις αντιδικτατορικές διαθέσεις των συγκεντρωμένων: «Λαέ πεινάς, γιατί τους προσκυνάς;». «Εξη χρόνια αρκετά, δεν θα γίνουνε εφτά». «Δεν περνάει ο φασισμός». «Συμπαράσταση λαέ». «Επανάσταση λαέ». «Μαρκεζίνη μασκαρά». «Δημοκρατία και όχι κοροϊδία». «Κάτω η χούντα». «Κάτω ο Παπαδόπουλος». «Λαέ, λαέ ή τώρα ή ποτέ». «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός». Βγήκε και η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή. Μέσα στην αναταραχή κατορθώνει να επιβάλει έναν έλεγχο σε ορισμένα πράγματα. Διανομή τροφίμων, μεγάφωνα, ο πρώτος πομπός. Η νύχτα έπεσε, ο κόσμος αραίωσε, το αίσθημα του φόβου ότι μπορεί να βρεθούμε μπροστά σε αστυνομική επίθεση άρχισε να πλανιέται. Οργανώθηκαν οι ομάδες περιφρούρησης. «Περίπολα» κατά ομάδες στον αυλόγυρο… οπλισμός με καρεκλοπόδαρα, ξύλα, πέτρες και νεράτζια. Το κρύο άρχισε να τσούζει. Κάποιοι έκλεβαν έναν ύπνο στα έδρανα. Κάποιο άλλοι συζητούσαν έντονα τις εξελίξεις. Καθώς περνούσε η ώρα και η επίθεση δεν γινόταν τα πράγματα χαλάρωναν. Οσο μπορούσαν μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα.

Η αυγή μας βρήκε κομμένους από την αγρύπνια. Ισως και με πεσμένο το ηθικό καθώς δεν βλέπαμε ακόμη την Αθήνα να κατεβαίνει σύσσωμη. Τα συνθήματα έγιναν πιο πολιτικά, άρχισαν να ακουμπάνε το πολιτικό πρόβλημα της χώρας, καθοδηγούνται πλέον από τη Συντονιστική Επιτροπή: «Ελευθερία». «Δημοκρατία». «Εξω οι Αμερικάνοι». «Εξω ο 6ος στόλος». «Εξω από το ΝΑΤΟ». «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές». «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία». «Ενας είναι αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός». Από το μεσημέρι το κλίμα άλλαξε και πάλι. Η προσέλευση του κόσμου μεγαλώνει απότομα, οι χώροι γεμίζουν ασφυκτικά μέσα και γύρω από το Πολυτεχνείο. Καταφθάνουν τρόφιμα και φάρμακα. Η εσωτερική οργάνωση γίνεται καλύτερη. Εχει ακόμη και… συσσίτιο. Η νύχτα ήταν θερμή: Θυελλώδεις συνελεύσεις για την εκλογή νέας Συντονιστικής Επιτροπής. Τα μάτια πρησμένα από την αγρύπνια και το τσιγάρο, την ένταση στα αμφιθέατρα. Ο κόσμος γύρω από το Πολυτεχνείο έχει αραιώσει. Εμείς στις θέσεις μας, εκεί που έλαχε στον καθένα. Γύρω από τα κάγκελα του Πολυτεχνείου πηγαδάκια. Οι μέσα με τους έξω. Κάποια στιγμή περνούν από εκεί και ορισμένοι πολιτικοί συζητούν με τους φοιτητές. Προσπαθούν και αυτοί να καταλάβουν πώς πάνε τα πράγματα. Νουθετούν για προσοχή. Μεταφέρουν πληροφορίες ότι «κάτι μεγάλο ετοιμάζεται». Στα αμφιθέατρα ο πυρετός συνεχίζεται. Συνελεύσεις φοιτητών, συνελεύσεις ομάδων, οργανώσεις και απλοί άνθρωποι σε ένα κουβάρι ατέλειωτων συζητήσεων, γενικής συμφωνίας αλλά και έντονων διαφωνιών.

Η «μεγάλη» Παρασκευή μας βρήκε μέσα σε ένα κλίμα απερίγραπτου ενθουσιασμού. Πλήθη πολιτών καταφθάνουν. Διαδηλώσεις ξεκινάνε από το Πολυτεχνείο σε διάφορες κατευθύνσεις, ενώνονται με άλλες που έρχονται προς το Πολυτεχνείο, γενικός ξεσηκωμός. Τον απεικονίζουν οι φωτογραφίες που έμειναν από εκείνη την εποχή. Ζούσαμε το δικό μας “Μάη”. Η Συντονιστική Επιτροπή καταφέρνει μετά από πολύωρες συζητήσεις και ταλαντεύσεις να εκδώσει την ανακοίνωσή της για τους στόχους της εξέγερσης το μεσημέρι της Παρασκευής. Οσο μαζεύεται κόσμος, τόσο μαζεύονται και σύννεφα. Οι πληροφορίες φθάνουν η μία πίσω από την άλλη, μιλούν για κινήσεις και μετακινήσεις στρατευμάτων. Ερχόταν Σαββατοκύριακο και γινόταν φανερό πως θα έβγαινε όλη η Αθήνα στους δρόμους. Η λογική έλεγε «αποχώρηση» αλλά δεν τολμούσε κανένας εκείνες τις ώρες να βάλει τέτοιο ζήτημα. Ενα αίσθημα «ελεύθερων πολιορκημένων» είχε κατακυριεύσει τον κόσμο που αντιλαμβανόταν ότι πλησιάζει η ώρα που η χούντα θα άπλωνε το σιδερένιο της χέρι.

Κατά τις 7 το βράδυ άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Η Αστυνομία άρχισε να χτυπά χωρίς έλεος ξεκινώντας τις εκκαθαρίσεις μακριά από τους χώρους του Πολυτεχνείου. Οι πληροφορίες φθάνουν μέσα σε αυτούς. Μιλάνε για νεκρούς. Εντονες συζητήσεις για το τι να κάνουμε. Οι περισσότεροι μένουν. Ετσι και αλλιώς πολλοί από αυτούς που επιχειρούσαν να απομακρυνθούν βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στον τεράστιο κλοιό των αστυνομικών δυνάμεων. Τα δακρυγόνα αρχίζουν να κάνουν τη δουλειά τους. Μέσα στο Πολυτεχνείο δημιουργείται αφόρητη κατάσταση. Η ατμόσφαιρα πνιγηρή. Κάποιος βρέθηκε με ένα κουτί βαζελίνη. Τη βάλαμε κάτω από τα μάτια για να απορροφά τα αέρια. Κάποιος έριξε την ιδέα να βάλουμε φίλτρα από τσιγάρα στη μύτη. Το Πολυτεχνείο όμως είχε γίνει ανοιχτός θάλαμος αερίων. Χωρίς διέξοδο. Είχαμε εγκλωβιστεί σαν τα ποντίκια στη φάκα. Σειρήνες ασθενοφόρων. Κροτάλισμα όπλων. Σκηνές από πολεμικές ταινίες. Η αγωνία στο κατακόρυφο. Περιφερόμαστε περιμένοντας τα χειρότερα, κοιτάζοντας να μην σκάσει στο κεφάλι μας κανένα δακρυγόνο. Εσκαγαν δίπλα και μας ανάγκαζαν σε ενστικτώδεις μετακινήσεις.

Μεσάνυχτα και η ώρα της τελικής εκκαθάρισης έφθασε. Βρισκόμαστε μπροστά στα σκαλιά της Αρχιτεκτονικής, το τανκ εμφανίζεται από το στενό απέναντι από την είσοδο του Πολυτεχνείου. «Είμαστε άοπλοι». Ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου απευθύνει εναγώνιες εκκλήσεις. «Χρειαζόμαστε γιατρούς και φάρμακα». Εχουμε τραυματίες ακόμη από την πολιορκία. Οι ερπύστριες αρχίζουν να γυρίζουν κάνοντας ανατριχιαστικό θόρυβο. Μετακινείται αργά, σταματάει και ξεκινάει πάλι. Ο τεράστιος προβολέας φωτίζει το χώρο μέσα στο Πολυτεχνείο. Κάνουμε μερικά βήματα μπροστά. Ισως ελπίζοντας ότι δεν θα προχωρήσει άλλο, ότι εκβιάζει την αποχώρηση. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει τον τελικό σκοπό. Το τανκ προχωρεί, η πόρτα πέφτει παίρνοντας μαζί της ό,τι υπήρχε εκεί. Είδαμε τους ανθρώπους να πέφτουν, γυρίσαμε πίσω προς τα σκαλιά. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Ηταν βέβαιο πως όσοι έμπαιναν στο κτήριο της Αρχιτεκτονικής διάλεγαν τη σύλληψη. Σε δευτερόλεπτα αποφασίσαμε την ηρωική έξοδο με την ελπίδα πως μπορεί να έχουμε καλύτερη τύχη. Πού να ξέραμε τι γίνεται έξω στην πραγματικότητα! Το τανκ προχωράει, μερικές παρέες κατευθυνόμαστε προς την έξοδο. Ο περιβόητος «αξιωματικός με το φουλάρι», κρατώντας το πιστόλι κινείται παράλληλα προς το τανκ βρίζοντας χυδαία, χτυπώντας με χέρια και με πόδια όσους περνούν δίπλα του. Βρεθήκαμε στην Πατησίων. Μαύριζε ο τόπος από τις στολές των αστυνομικών. Με τα όπλα στα χέρια χτυπούσαν με τον υποκόπανο όποιον έπεφτε πάνω τους. Χτυπούσαν κλωτσιές όποιον προλάβαιναν. Σταυροδρόμι: Κατά πού να γείρεις; Αυτοί που κινήθηκαν προς την Τοσίτσα βρέθηκαν μέσα στα πυρά των ακροβολιστών που χτυπούσαν αδιάκριτα από τις ταράτσες των πολυκατοικιών. Σταθήκαμε περισσότερο τυχεροί. Φθάσαμε στη Στουρνάρα. Μπροστά από το θέατρο «ΑΛΦΑ» ένα… σύνταγμα αστυνομικών κλείνει το δρόμο. Στροφή προς τα Εξάρχεια. Πυροβολισμοί, κραυγές, απειλές και τα πόδια στο κεφάλι. Σπάζει και η πόρτα της Στουρνάρα και φεύγουν οι φοιτητές. Κάποιοι μας είπαν πως την έσπασαν οι φαντάροι και έδωσαν διέξοδο. Βρήκαμε μια πόρτα πολυκατοικίας σπασμένη. Ανεβήκαμε τα σκαλιά, δεν βρήκαμε κανέναν. Στην ταράτσα και από εκεί σε άλλη ταράτσα μέχρι να βρούμε… παρέα. Τη βρήκαμε στα σκαλιά μιας πολυκατοικίας που κρέμονταν οι άνθρωποι σαν τσαμπιά. Απόλυτη ησυχία. Κάποιος στα σκαλιά έχει τρανζίστορ. Προσπαθούμε από εκεί να μάθουμε τα νέα. Τέρμα ο Μαρκεζίνης. Αγωνία για το τι θα ακολουθήσει. Ξημερώνει και βρισκόμαστε ακόμη στριμωγμένοι στα σκαλιά. Ακούγεται ο πρώτος θόρυβος των αστικών λεωφορείων που κινούνται στα προκαθορισμένα δρομολόγια. Ξεθαρρεύουμε. Ο αστυνομικός κλοιός έχει χαλαρώσει. Η χούντα στο Πολυτεχνείο πλένει το έγκλημά της. Κάποιοι βγάζουν το κεφάλι μέχρι την είσοδο και βλέπουν να κυκλοφορούν άνθρωποι. Οι πρώτοι βγαίνουν, οι ένοικοι ειδοποιούν ότι οι δρόμοι είναι σχετικά ελεύθεροι. Η τελευταία πράξη έχει γραφτεί. Στο λεωφορείο ο κόσμος κλαμένος. Αλλος από τα δακρυγόνα, άλλος από τη συγκίνηση, άλλος και από τα δύο μαζί.

Μνήμες. Τούτες τις μέρες όλοι επιδίδονται σε «κοπτική-ραπτική» μηνυμάτων. Ράβουν το κοστούμι-μήνυμα που ταιριάζει στην πολιτική τους. Ολοι δηλώνουν παρόντες. Πράξεις χωρίς νόημα. Το Πολυτεχνείο δεν είναι αναλώσιμο σε τρέχουσες πολιτικές. Είναι μια από τις μεγάλες στιγμές του λαού μας. Η “άνοιξη” μέσα στη “βαρυχειμωνιά” της χούντας. Η δική μας “επανάσταση” με αιτία. Ο αποφασιστικός – όχι όμως και ο μοναδικός – παράγοντας ανατροπής του δικτατορικού καθεστώτος.

Το Πολυτεχνείο άνοιξε το δρόμο για την ελευθερία, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αφήνει παρακαταθήκη αγώνα και συλλογικής δράσης για τους νεότερους. Τους καλεί να διώξουν το φόβο, να αψηφήσουν τον κίνδυνο και να ρισκάρουν. Αποτελεί μια πρόκληση στις νεότερες γενιές για τα δικά τους ποικιλόμορφα “Πολυτεχνεία”. Για να πάει μπροστά ο τόπος και η κοινωνία".

Ηλίας Μπιτσάνης

Αναδημοσίευση από το f/b για την εκδήλωση του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου σχετικά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου.  Μίλησαν οι πρόεδροι των δύο συλλόγων φοιτητών, ο Καθηγητής Θανάσης Χρήστου και ο υπογραφόμενος.

ΠΗΓΗ: Ηλίας Μπιτσάνης

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com