Ορτέγα Υ Γκάσσετ: Η εξέγερση των μαζών, εισαγωγή-μετάφραση-επιλεγόμενα Χρήστου Μαλεβίτση (τόμος 18 Άπαντα Χρήστου Μαλεβίτση ), εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2010.
του Σπύρου Κουτρούλη
Το διάσημο έργο του Ορτέγα Υ Γκάσσετ εκδίδεται στην Ισπανία γύρω στο 1930 αλλά είχε αρχίσει να το επεξεργάζεται σε διάφορες μορφές ήδη από το 1922. Μεταξύ δύο πολέμων που η φιλελεύθερη δημοκρατία δέχτηκε σκληρά κτυπήματα από τον ναζισμό, τον φασισμό και βέβαια τον μπολσεβικισμό αλλά και η Ευρώπη διαλύθηκε εντελώς από ποτάμια αίματος, ο συγγραφέας δηλώνει αμετανόητα οπαδός της δημοκρατίας αλλά και της Ενωμένης Ευρώπης η οποία θα έχει υπερβεί υποτίθεται τις επιμέρους εθνικές πραγματικότητες.
Η επιδίωξη αυτή, όσο και να φαίνεται λογικά προκλητικό και παράδοξο, θεμελιώνεται στο συμπέρασμα "ότι η ανθρώπινη κοινωνία είτε το θέλει είτε όχι είναι πάντοτε αριστοκρατική από αυτή τούτη την ουσία της, μέχρι το σημείο να είναι κοινωνία μόνο στο βαθμό που είναι αριστοκρατική και παύει να είναι τέτοια όταν παύει να είναι αριστοκρατική. Βεβαίως μιλάω για κοινωνία και όχι για το κράτος"(σελ.48). Κάτι τέτοιο θυμίζει την άποψη του Β. Παρέτο ότι η "ιστορία είναι το νεκροταφείο των αριστοκρατιών" με την έννοια ότι η ιστορία συντίθεται από την διαμάχη μεταξύ ελίτ που επιχειρούν να εμφανίσουν το δικό τους συμφέρον ως συμφέρον μιας τάξης ή της κοινωνίας συνολικά. Είναι ενδεικτική η στάση του Λένιν που στο "Τι να κάνουμε" υποστηρίζει ότι οι εργάτες από μόνοι μπορούσαν να φτάσουν μόνο σε μεταρρυθμιστικά και όχι επαναστατικά αιτήματα, ώστε η επαναστατική τους συνείδηση θα έπρεπε να δημιουργηθεί εξωτερικά από την κομματική πρωτοπορία. Βεβαίως έτσι αναιρείται η μαρξική σκέψη ότι το κοινωνικό είναι προσδιορίζει την συνείδηση, όχι το αντίστροφο, αλλά αυτό έχει εν προκειμένω μικρή σημασία αφού αυτό που έπρεπε να επιτευχθεί ήταν να παρουσιαστεί το συμφέρον του κόμματος ως συμφέρον της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας.
Αλλά για να επανέλθουμε στο έργο:
"στην εποχή μας είναι ο μαζάνθρωπος που κυριαρχεί, αυτός είναι που αποφασίζει. Τούτο δεν σημαίνει πως αυτό ακριβώς συμβαίνει στην περίοδο της δημοκρατίας, κατά την καθολική ψηφοφορία. Κάτω από την καθολική ψηφοφορία οι μάζες δεν αποφασίζουν ο ρόλος τους συνίσταται στο να υποστηρίζουν την απόφαση της μιας μειοψηφίας ή της άλλης. Αυτές οι μειοψηφίες παρουσιάζουν το "πρόγραμμά "τους- σπουδαία λέξη. Τέτοια προγράμματα βεβαίως είναι προγράμματα συλλογικής ζωής. Μ' αυτά καλούνται οι μάζες να δεχθούν ένα σχέδιο αποφάσεων"(σελ.82).
Ενώ πιο εμφατικά θα καταλήξει "Μαζάνθρωπος είναι αυτός που η ζωή του στερείται από οποιονδήποτε σκοπό και απλώς σύρεται από το ρεύμα. Συνεπώς μολονότι οι δυνατότητες και η δύναμη του είναι τεράστιες, δεν οικοδομεί τίποτε (σελ.83).
Ο Ορτέγα Υ Γκάσετ καταλήγει πώς "η φιλελεύθερη δημοκρατία, βασισμένη στην τεχνική γνώση είναι ο ανώτατος τύπος δημόσιας ζωής που μέχρι τώρα αναγνωρίσαμε" , πως " ίσως αυτός ο τύπος ζωής να μην είναι ο καλύτερος που μπορούμε να φαντασθούμε αλλά κάθε καλύτερος από αυτόν πρέπει να διατηρήσει την ουσία αυτών των δύο αρχών" και πως "η επιστροφή σε οποιαδήποτε μορφή ύπαρξης κατώτερης από αυτήν του δέκατου αιώνα ισοδυναμεί με αυτοκτονία"(σελ.86).
Όμως ο μαζάνθρωπος σε αντίθεση με τον αριστοκράτη, που έχει ταυτίσει την ύπαρξη με τον αγώνα και την διάκριση, "έχει συνηθίσει να μην επικαλείται καμμιάν αυθεντία έξω από τον εαυτό του"(σελ.97). Συμπεραίνει ότι ο σημερινός Ευρωπαίος "κατέληξε να παραγάγη την πιο άρριζη ιστορία που γνωρίζομε (σελ.111), μάλιστα με την μορφή του συνδικαλισμού και του φασισμού δεν θέλει να δικαιολογεί την ορθότητα των πράξεων του(σελ.111).
Βαρβαρισμός είναι η "τάση για διάλυση της κοινοτικής ζωής" , ενώ η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι η "ύψιστη προσπάθεια για την οργάνωση της κοινοτικής ζωής" χάρις στον αυτοπεριορισμό της δημόσιας εξουσίας(σελ.114).
Παραδόξως ο Ο.Υ. Γκάσσετ καταλήγει σε ένα συμπέρασμα ίδιο με αυτό του Μάη του 68: " Το Κράτος αρχίζει με το να είναι απολύτως έργο φαντασίας. Η φαντασία είναι η απελευθερωτική δύναμη του ανθρώπου. Ένας λαός είναι ικανός να δημιουργήσει Κράτος κατά το μέτρο που είναι ικανός να φαντάζεται. Ώστε συμβαίνει σε όλους τους λαούς να υπάρχει ένα όριο στην εξέλιξή τους προς την κατεύθυνση του Κράτους, ακριβώς το όριο που θέτει η φύση στη φαντασία τους"(σελ. 207).
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.