Ερατοσθένη Καψωμένου "Η κρητική μαντινάδα: Η δομή, η αισθητική και η θεματολογία της"

Του Ερατοσθένη Καψωμένου 

Υπάρχει μια κατηγορία μαντινάδων που ξεχωρίζουν για τους απροσδόκητα πυκνούς συνδυασμούς λεκτικών σχημάτων: παρηχητικές επαναλήψεις, λογοπαίγνια, συμμετρικές και αντισυμμετρικές αντιθέσεις, αντιφατικές εκφράσεις και κλιμακώσεις παραστατικής έντασης: 

- Αλλά ‘λεγες κι άλλά ‘κανες κι άλλά ‘πες κι άλλα κάνεις, άλλα λογιάζεις κι άλλα λες κι άλλα στο νου σου βάνεις.

 
- Ανάθεμα σε ‘σέ κι εμέ και πάλι εμέ κι εσένα και πάλι σένα μοναχή και μή κακό σ’ εμένα. 

- Θέλεις με, θέλεις, θέλεις με, θέλεις με μα φοβάσαι, να μ’ αγαπάς δε μ’ αγαπάς, να μ’ αρνηθείς λυπάσαι. 

- Κλαίω πονώ, πονείς και κλαις, πονείς πονώ και κλαίω και καίγεσαι και καίγομαι κι αθρώπου δεν το λέω. 

- Λόγιά ‘πες και μου τά ΄πανε, κι αν τά ‘πες γιάντα τά ‘πες, απού σου φύσουνα της γης, μικιό μου, κι επροπάθιες.

- Μάθια μου, μάθια, μάθια μου, των αμαθιώ μου μάθια, τα μάθια μου δεν είδανε σαν τα δικά σου μάθια. 

- Μαύρο μου, μαύρο, μαύρο μου, μαύρο μου μαυροπούλι, αγάπα με, να σκάσουνε στη γειτονιά μας ούλοι. 

- Μπέρδε και μπέρδε και μπερδέ και μπερδεμένος είμαι και στα σγουρά σου τα μαλλιά περιπλεγμένος είμαι. 

- Μίλιε, μηλιά μου, μίλιε μου, μίλιε μου, κοπελιά μου, κι απού ντα ψές τα μάρανες τα φύλλα τση καρδιάς μου. 

- Μέσα στα διπλοτρίπλοκα στα διπλοτριπλωμένα, θα μπω να διπλοτριπλωθώ, αγάπη μου, για σένα. 

- Πονώ πονείς πονείς πονώ, πονώ πονείς πονούμε έλα να σμίξομε τα δυο να γιατροπορευτούμε. 

- Το δεν το θέλω θέλει με, το θέλω δε με θέλει, και κιντυνεύγω κι αρρωστώ και κλαίω σαν κοπέλι. 

- Τρώω πεινώ, πίνω διψώ, νυστάζω δεν κοιμούμαι, μα δε νυστάζω ξαγρυπνώ κι εσένα συλλογούμαι. 

- Χαρώ το και χαρήνω το, χαρήνω το χαρώ το, στα χέρια μου τ΄αναβαστώ και πάλι αναζητώ το. 

- Χάρε μου, Χάρε, Χάροντα, Χάρε μου, Χάρε, Χάρε, έλα το γρηγορήτερο και την ψυχή μου πάρε. 

- Χαρά στη χάρη σας, βουνά, που Χάρο δε φοβάστε, μον’ ανιμένετ’ άνοιξη να πρασινολογάστε. 

Τα περίτεχνα αυτά εκφραστικά σχήματα βασίζονται στην αρχή του ισομορφισμού σημαινόντων και σημαινόμενων, που ευνοεί την ηχητική και ρυθμική ζωγραφική και συμβολισμό, τα οποία δημιουργούν επάλληλες συνδηλωτικές φορτίσεις και προσδίδουν στο ποιητικό μήνυμα τη μέγιστη δυνατή δραστικότητα. Η δραστικότητα βασίζεται στην κατασκευή του μηνύματος, που με την "υλικότητά" του πλήττει ταυτόχρονα και ισόρροπα τη νόηση, το συναίσθημα και τις αισθήσεις, προκαλώντας σύνθετα ερεθίσματα στο δέκτη, αισθητηριακά και ψυχοδιανοητικά. Τα σύνθετα αυτά ερεθίσματα, με τη ρυθ­μιστική παρέμβαση του νευρικού συστήματος (του "μεγάλου συμπαθητι­κού") ασκούν μια λειτουργία εναρμόνισης όλων των λειτουργιών του ανθρώπου, βιολογικών-ψυχικών-νοητικών, από την οποία απορρέει εκείνη η ψυχοσωματική ευφορία, που ονομάστηκε "κάθαρση" ή "αισθητική απόλαυση". 

Τέτοιες αισθητικές κορυφώσεις φαίνονται απίστευτες για λαϊκή προφορική λογοτεχνία· και θα μπορούσε εύλογα να αμφισβητηθεί η αυθεντικό­τητα τους, αν δεν ανήκαν σε μια ποιητική παράδοση χιλίων και πάνω χρόνων -ως είδος με τη σημερινή ομοιοκατάληκτη μορφή, πέντε τουλάχιστον αιώ­νων- που έχει συσσωρεύσει πολλών γενεών ευαισθησία, αισθητική πείρα και λαϊκή σοφία. Κι έτσι, στα πλαίσια της παραδοσιακής κοινωνίας, γίνεται ένα μοναδικό σχολείο γλωσσικής και αισθητικής καλλιέργειας. 

 Ερατοσθένη Καψωμένου "Η κρητική μαντινάδα: Η δομή, η αισθητική και η θεματολογία της"

ΠΗΓΗ:  Κώστας Ντουντουλάκης 

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com