Του Βασίλη Στοϊλόπουλου
Εκατό χρόνια «Το μαγικό βουνό»!
Πριν από 100 χρόνια, Νοέμβριο του 1924, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα σταθμός στην παγκόσμια λογοτεχνία: «Το μαγικό βουνό» του Γερμανού νομπελίστα συγγραφέα Τόμας Μαν.
Πρόκειται, πανθομολογουμένως, για ένα σπάνιο «λογοτεχνικό θαύμα» στο οποίο περιγράφονται αριστοτεχνικά οι διαχρονικές παθολογίες της νεωτερικότητας: «ένας χαλαρός κόσμος της κατάπτωσης και μια απελπισμένη δίψα για ζωή μιας κοινωνίας που περιστρέφεται με αυτολύπηση γύρω από τον εαυτό της».
Πίσω από τους συναρπαστικούς στοχασμούς, τις συζητήσεις βάθους, τα άφθονα αποφθέγματα, τις ευθύβολες αναφορές, τις μοναδικές συνομιλίες, τους δεικτικούς υπαινιγμούς και τις μακροσκελείς διαλέξεις που παραθέτει ο Τόμας Μαν στο «βιβλίο του αιώνα», «αναδύεται το άσχημο πρόσωπο ενός τυφλωμένου, απερίσκεπτου, ηδονιστικού και κυρίως υποχονδριακού κόσμου».
Ένα αριστούργημα που ακουμπά στο σήμερα του δυτικού κόσμου! Γιατί - μεταξύ πολλών άλλων - ο αναγνώστης διαπιστώνει στο «μαγικό βουνό» κι ένα αλληγορικό «παραμύθι» για τη νεωτερικότητα, που «ξεκίνησε στα πεδία των μαχών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τώρα πλησιάζει σπασμωδικά στο φινάλε». Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που «Το μαγικό βουνό» είναι συγχρόνως και «μια τραγωδία, μια κωμωδία, ένα σατυρικό έργο και μια άρνηση του κλασικού εξελικτικού μυθιστορήματος».
Το έργο διαδραματίζεται στον διακριτικά δυσοίωνο κόσμο ενός πνευμονολογικού σανατόριου, στο Berghof του Νταβός της Ελβετίας, που συγχρόνως είναι και ένα απόκοσμο, απόμακρο και άτονο καταφύγιο για πλούσιους και εύπορους. Μιας υποτιθέμενης ελίτ που «πανηγυρίζει την ανικανότητά της να ζήσει και απολαμβάνει με λαγνεία την πτώση της».
Σε αυτόν τον κλειστό κόσμο του σανατορίου ο πρωταγωνιστής Χανς Κάστορπ συναντά παράξενες προσωπικότητες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν ο Ιταλός ουμανιστής Λουδοβίκο Σαττεμπρίνι, ο Ιησουίτης Λέο Νάφτα και η παντρεμένη Ρωσίδα καλλονή Κλάβντια Σοσά προς την οποία ο Κάστορπ νιώθει ερωτική έλξη.
Μεταξύ μακροχρόνιας ανάρρωσης, βαρετών εκδηλώσεων, θανάτων, επαναληπτικών ιατρικών εξετάσεων, πλούσιων γευμάτων και πολύωρων περιπάτων, ο Κάστορπ έρχεται σε στενότερη επαφή με τον λόγιο Σεττεμπρίνι, ο οποίος προσπαθεί να βάλει τον αφελή νεαρό μηχανικό από το Αμβούργο στη δική του «φωτισμένη, ανθρωπιστική, φιλελεύθερη και προοδευτική κοσμοθεωρία». Μάταιος κόπος.
Σε έναν από τους περιπάτους τους οι δύο συνοδοιπόροι συναντούν τον πνευματική αντίπαλο του Σεττεμπρίνι, τον Νάφτα, ο οποίος ταλαντεύεται μεταξύ φασισμού και κομμουνισμού. Στους διαλόγους μεταξύ Σαττεμπρίνι και Νάφτα δεν συγκρούονται όμως μόνο ο εσχατολογικός φιλελευθερισμός και η πίστη στην αέναη πρόοδο από τη μια και ο φονταμενταλισμός, η περιφρόνηση για την εξαχρειωμένη ανθρωπότητα και η εξύμνηση του τρόμου από την άλλη.
Τελικά, ο Μαν κατορθώνει περίτεχνα να εκθέσει διακριτικά ως βαρετά φλυαρούντες και τους δύο - τον αισιόδοξο φιλελεύθερο διαφωτιστή στοχαστή και τον διανοούμενο εξτρεμιστή του μηδενισμού: Σε μια μονομαχία ανάμεσα στους δύο αντιφρονούντες, ο Νάφτα αυτοπυροβολείται και ο Ιταλός στοχαστής πυροβολεί στον αέρα. Προφανώς, η πιο κωμική και ταυτόχρονα η πιο ακριβής εικόνα για τις μεγάλες ιδεολογίες του 20ου αιώνα - και όχι μόνο.
Φυσικά, ο Μαν αναφέρεται κριτικά και σε πολλές άλλες «ιδεολογίες» του σύγχρονου κόσμου ο οποίος αισθάνεται αυτάρεσκα τόσο διαφωτισμένος: την ψυχανάλυση, την τέχνη, την επιστήμη. Και φυσικά τον απατηλό και φευγαλέο ερωτισμό, με τη μορφή της σαγηνευτικής κυρίας Σοσά.
Γεγονός είναι όμως πως αν κοιτάξουμε προσεκτικά τους ανθρώπους των δύο πρώτων δεκαετιών του 21ου αιώνα, βλέπουμε ότι δεν έχουμε γίνει καθόλου σοφότεροι από τους έγκλειστους στο Berghof, αλλά εξακολουθούμε να είμαστε το ίδιο χαλαροί, ατομοκεντρικοί, απόκοσμοι, παρηκμασμένοι και συγχρόνως φανατικοί.
Ακριβώς όπως ήταν η υπνοβατούσα δυτική κοινωνία λίγο πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κάτι που με συναρπαστικό και διεισδυτικό τρόπο περιγράφει ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της ανθρωπότητας. Για, όντως, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, σαν αυτά που γράφονται μια φορά κάθε αιώνα.
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.