Όσο Mπορείς, Κ. Καβάφης

Τούτο το ποίημα έχει μια διαχρονική αξία! Τούτο δε τον καιρό, νομίζω, έχει και επικαιρότητα αφού συνιστά σε όλους μας, !!!! Όσο μπορούμε μακριά από την προσποίηση, υποκρισία και ψευτιά «Όσο μπορούμε» !!!

Όσο Mπορείς, Κ. Καβάφης

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική

Η τεχνική του ποιήματος

Ελεύθερος στίχος

Νοηματική ανάλυση

Αντώνης Καραμπάτσος

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις….. λέει ο ποιητής!!!!

 Μα ποιο ‘Θέλω’ μπορεί να σταθεί αδιάφορο μπρος στο ‘Πρέπει’ και ‘Μπορώ»; Κανένα! 

Δεν το λέει ο ποιητής, αλλά το υπονοεί, διότι αν δεν το υπονοεί το ποίημα αυτό δεν θα προκαλούσε τέτοια συγκίνηση και οι «συμβουλές» που δίνει ο ποιητής παρακάτω στο ποίημά του θα ήταν φλυαρίες, ένα ανούσιο κήρυγμα. Το ποίημα τούτο δεν δίνει άμεσα συμβουλές! Όλο το ποίημα είναι μια ικετευτική παράκληση θρησκευτικής ακολουθίας! Είναι ο «ταπεινά» υπερήφανος λόγος του Καβάφη! 

Αλλά, προς θεού, αγαπητέ αναγνώστη, μη θεωρηθεί ότι αψήφιστα και αυθαίρετα, βάλλαμε εμείς εδώ τις λέξεις το «Πρέπει» και Μπορώ κοντά στο «Θέλω»
Θα σταχυολογήσουμε από μερικά ποιήματα του Καβάφη συγκεκριμένες φράσεις του για να αποκαλυφθεί ο σεβασμός και η υπόληψη που έδινε ο Καβάφης στο «Πρέπει» και στο «Μπορώ»

 
Θα προσεγγίσουμε με προσοχή τον λόγο του και θα καταθέσουμε αυτολεξεί ότι "εκφράζει" γραπτά ο ίδιος στα ποιήματα του, κάνοντας σχετικές αναφορές. Να δούμε πως είναι αλληλένδετα τα: Θέλω -Πρέπει-Μπορώ!!!

Λέει στο ποίημά του: « Μέρες του 1896» ο Καβάφης:
«εξευτελίστην πλήρως από μια ερωτική ροπή του (έμφυτη μολοντούτο)»

Λέει στο ποίημά του «Ομνύει»:
«ομνύω κάθε τόσο να αρχίσω μια καλή ζωή»

Λέει στο ποίημά του «Η πόλις»:
«είπες θα πάγω σε άλλη γη θα πάγω σε άλλη θάλασσα»
«έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες(εδώ) …σ’ όλη τη γη τη χάλασες»

Λέει στο ποίημά του «Νόηση» :
«Κι οι αποφάσεις μου να κρατηθώ, να αλλάξω, κρατούσαν δύο βδομάδες το πολύ».

Όλα αυτά δηλώνουν ότι ο Καβάφης την ήθελε τη ζωή όπως την θέλουμε όλοι οι άνθρωποι. Δηλαδή: «Να αρέσουμε, να μας αγαπούν και να μας αποδέχονται».
Σύμφωνα με τα παραπάνω λέει ο Καβάφης και προφανώς προτρέπει, με μια συμβουλή-παράκληση, ότι είναι καλό να είμαστε αποδεκτοί και «Πρέπει» να κάνουνε μια προσπάθεια να δούμε αν μπορούμε να προσαρμοστούμε και να γίνουμε έτσι όπως μας θέλει η κοινωνία!!! Θα το πω πιο ανθρώπινα: Να κάνουνε μια προσπάθεια να δούμε αν μπορούμε να προσαρμοστούμε και να γίνουμε έτσι όπως μας συμβουλεύουν αυτοί που μας αγαπούν!! Θα το πω πιο θεϊκά: Να προσπαθήσουμε και να γίνουμε έτσι όπως θα μας έλεγε ο σοφός θεός, αν τον ρωτούσαμε!

Εδώ είναι το σταυροδρόμι το μεγάλο: Είναι δύσκολο να κάνουμε αυτό που θέλουμε ή αυτό που «Πρέπει» γιατί δεν έχουμε την δύναμη του «Μπορώ» ή τα σύνεργα του «Πρέπει»

Και τώρα έρχεται ο ποιητής και λέει: αφού τελικά δεν μπορούμε να τα κάνουμε στη ζωή μας αυτά που θέλουμε, αφού δεν μπορούμε απόλυτα να την κάνουμε την ζωή έτσι όπως την θέλουμε: Τότε λέει, τουλάχιστον, όσο μπορείς μην την εξευτελίζεις κάνοντας πράγματα που είναι αταίριαστα, με αυτό που δεν μπορείς να γίνεις. 

Μην προσποιείσαι από εγωισμό και λες πως τίποτα δεν έχασες . Ούτε να πέσεις σε βαρεία απογοήτευση πως έχασες τα πάντα.

Λένε και είναι αλήθεια ότι η καθημερινή τριβή είναι ένας ισοπεδωτικός μηχανισμός που εξομοιώνει τους πολιτισμούς, τις γλώσσες των ανθρώπων, τις συνήθειές τους, τους τρόπους συμπεριφοράς και τις σκέψεις των ανθρώπων.

Λένε επίσης και είναι αλήθεια ότι την εικόνα μας, αυτή την επίσημη, την καλή, εικόνα μας, αυτή που θα θέλαμε να ήμαστε και στην πραγματικότητα,-αυτή που μας παρωθεί να γίνουμε καλύτεροι, το εγώ του Freud ή το άσπρο άλογο του Πλάτωνα (Φαίδρος)- πρέπει να προσπαθούμε καθημερινά να της μοιάσουμε.

Λένε ακόμη και είναι αλήθεια ότι όσο καλύτερη είναι η εικόνα σου ή όσο καλύτερη θέλεις να είναι, τόσο λιγότερο μπορείς να βρεις τις συναναστροφές και τις συνάφειες με ανθρώπους που της ταιριάζουν, ώστε ευχάριστα και ακούραστα να συντροφεύεσαι και να μιλάς μαζί τους.

Λένε ακόμη και είναι αλήθεια ότι η συνήθεια οδηγεί στην πιο στέρεα μάθηση, την υπερμάθηση και τούτη η μάθηση δύσκολα ξεμαθαίνεται.

 
Λένε και τούτο είναι αλήθεια ότι αν συγκρίνει κάποιος «το σχέδιο ζωής του » τα όνειρά του, δηλαδή, που έκανε τότε που ήταν νέος και έλεγε ότι: θα διαλέξει καλούς ανθρώπους για φίλους, για συντρόφους, για συντροφιά, θα έχει καλές συνήθειες, θα βλέπει καλά θεάματα, θα κάνει ταξίδια- αν όλα αυτά που έλεγε τότε (νέος έμπλεος από όνειρα και σχέδια μελλοντικά) τα συγκρίνει- με ό,τι κάνει μετά από αρκετά χρόνια θα φρίξει, σαν δει ότι έχει ισοπεδωθεί από τη συνήθεια, από την πολλή συνάφεια και είναι πολύ μακριά από τα σχέδια που έκανε νέος.

 
Διάλεξε λέει ο καβάφης, αγαπητέ αναγνώστη, τις συνήθειές σου τους φίλους σου πριν κάνουν αγνώριστη και ξένη την εικόνα σου και τότε μείνεις, πάλι, μόνος σαν τότε που ήσουν στα «τείχη», αλλά τότε μπορούσες και έλεγες με παράπονο στη συνείδησή σου, στους στους δικαστές που σε «απομόνωσαν» «Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω». . 

Τώρα τι θα λες, αφού εσύ μόνος με την συμπεριφορά σου αποξενώθηκες από τον εαυτό σου! . Τώρα δεν σου φταίει άλλος κανείς, γιατί είσαι ο συναθροιστής και ο καλεστάρης αυτών που συναναστρέφεσαι, Εσύ είσαι ο κτίστης και ο δικαστής της συμπεριφοράς σου; Όσο μπορείς προσπάθησε, λοιπόν. όσο μπορείς!!

Μια κριτική προσέγγιση

Και στα «Τείχη» και στο «Όσο μπορείς» το μόνος είναι η λέξη κλειδί. Όχι μόνος λέει στο «τα τείχη» και όχι με πολλούς στο «όσο μπορείς»

 
Το «Όσο μπορείς» φαίνεται να γράφτηκε σαν αντίβαρο του ποιήματος «Τα τείχη» που εκεί μας κατατρόμαξε ο Καβάφης με την περιγραφή της μοναξιάς που του επέβαλαν σαν φυλακή.(τα τείχη) Μας επέστησε τότε την προσοχή να ακούμε τους κτίστες και να αποφύγουμε όσο μπορούμε τη φυλακή. Να είμαστε μέσα στους ανθρώπους, στα έθη εκείνων. Να μην μας αιφνιδιάσει το ανεπαισθήτως. Εδώ στο «Όσο μπορείς» μας λέει όχι «μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου», και φαίνεται σαν παλινωδία αυτό, αν δούμε μόνο το γράμμα και όχι το πνεύμα του Καβάφη.

 
Το «Όσο μπορείς» δεν είναι συμβουλή για να παρωθούμε τους άλλους, αλλά για να τους κατανοούμε. Το «Όσο μπορείς» είναι ένα προσωπικό μήνυμα και στοχεύει στο μέτρο. Στοχεύει στη χρυσή τομή, στην αρμονία της σωστής αναλογίας.

Γιατί έχει όριο η λιτότητα όπως και η υπερβολή, λέει ο Επίκουρος.

Η ανθρώπινη ευτυχία βρίσκεται στη χρυσή τομή των πράξεών του, στο μέτρο.
Σαν τις αρμονικές αναλογίες της αρχιτεκτονικής. Σαν την Πυθαγόρεια αρμονία του Φ. Όσο μπορείς να την τηρείς, όσο μπορούμε!

ΠΗΓΗ:Αντωνης Καραμπατσος
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com