Μάρ Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, Ὀκτώ Ὕμνοι τοῦ Παραδείσου Posted by il Notaro

*

Μετάφραση-Εἰσαγωγή: Νατάσα Κεσμέτη

Εἰς Μνημόσυνον Δημητρίου Β. Τριανταφυλλίδη (1959-2024)

Ὁ Μάρ Ἐφραίμ, ὁ Ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σύρος, πολυγραφότατος ὕμνογράφος καί θεολόγος τοῦ 4ου αἰῶνα, τιμᾶται σέ ὁλόκληρο τόν χριστιανικό κόσμο. Ἀνακηρυγμένος ἀπό τούς ρωμαιοκαθολικούς ὡς Δάσκαλος τῆς Ἑκκλησίας, εἶναι ἰδιαιτέρως προσφιλής στήν Ὀρθόδοξη Συριακή Ἐκκλησία. Ἔγραψε ποικίλους ὕμνους, ποιήματα καί ὁμιλίες σέ στίχους, ὅπως ἐπίσης βιβλικές ἑρμηνεῖες σέ πεζό. Οἱ ἐργασίες του αὐτές, πού ἔχουν ἐπίσης χαρακτηρισθεῖ ὡς «πρακτική θεολογία», ἀποτελοῦσαν θεμελιακά ἔργα σέ ταραγμένους καιρούς. Ἦσαν τόσο δημοφιλῆ ὥστε, αἰῶνες μετά τήν κοίμησή του, χριστιανοί συγγραφεῖς έξέδιδαν ψευδεπίγραφα ἔργα μέ το ὄνομά του. Ἡ μεγάλου εὔρους μαρτυρία του φανερώνει τήν πρώιμη μορφή τῆς χριστιανοσύνης, στήν ὁποία οἱ ἰδέες τῆς Δύσης δέν ἔπαιζαν κανένα σημαίνοντα ρόλο. Ἔχει ἀναγνωριστεῖ ὡς ὁ πιό σημαντικός ἀπό ὅλους τούς Πατέρες τῆς Συριακῆς Ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης.

Ὁ σερ Σεμπάστιαν Μπρόκ, παγκόσμια αὐθεντία στά ἀφορῶντα τήν ἀραμαϊκή γλώσσα καί τήν συριακή γραμματεία, ἔχει δώσει μιάν ἔξοχη εἰσαγωγή ὡς πρός τόν τρόπο σκέψης τοῦ Μάρ Ἐφραίμ. Εἰδικά γιά τούς Ὕμνους τοῦ Παραδείσου ὀφείλεται νά τονιστεῖ ὅτι μᾶς μαθαίνει πῶς νά βλέπουμε τήν πραγματικότητα ὄχι μέ τά μάτια ἑνός ἑλληνιστῆ, ἀλλά μέ τά μάτια κάποιου ἀνήκοντος στήν ὁμάδα τῶν ἀρχαίων λαῶν: ἀπογόνων τοῦ Σήμ (γιοῦ τοῦ Νῶε) στήν Ἐγγύς Ἀνατολή καί τήν Ἀφρική, καί ἔχοντος σημιτική νοοτροπία. Πράγμα πού σημαίνει ὅτι στήν ἑλληνιστική ἀντίληψη προτεραιότητα εἶχε ἡ Μορφή, ἡ ὁποία καί ἀποτελοῦσε τό Πραγματικό. Δέν γνωρίζουμε ἄν ὁ Μάρ Ἐφραίμ θά συμφωνοῦσε ἤ ὄχι. Αὐτό ὅμως πού βλέπουμε στόν Ἐφραίμ δέν εἶναι Μορφές ἀλλά Σύμβολα. Ἐπιπλέον συχνά μετακινεῖ ται ἀπό τό ἀτομικό στό συλλογικό. Ἀκριβῶς στο σημεῖο αὐτό ὁ Σεμπάστιαν Μπρόκ διευκρινίζει:
Για τήν σημιτική νοοτροπία τῶν βιβλικῶν συγγραφέων καί τῶν Σύρων ποιητῶν, ὅπως ὁ Ἅγιος Ἐφραίμ, εἶναι πάρα πολύ ἁπλή καί εὔκολη ἡ μετακίνηση ἀπό το συλλογικό στό ἀτομικό, καί ἀπό το ἀτομικό στό συλλογικό.

Ἔτσι, ἀναφορικά μέ τόν Παράδεισο στούς Ὕμνους τοῦ Παραδείσου, ἰσχυρίζεται ὅτι γιά τήν συριακή παράδοση ὁ Παράδεισος ἦταν ἡ κατοικία/διαμονή τοῦ ἱεροῦ χρόνου, σύμφώνως μέ τήν μετάφραση τοῦ miqqedem (πρός τήν Ἀνατολή) ὡς «ἀπό τήν ἀρχή/ ἐξ ἀρχῆς». Στήν συνέχεια ὁ Μπρόκ συνδέει με αὐτήν τήν θεμελιακή ἀντίληψη ἄλλες τοπολογικές λεπτομέρειες τοῦ Ἐφραίμ, ὅπως τά ἑξῆς: το παραδείσιο βουνό εἶναι κυκλικό, κυκλώνει τή Μεγάλη Θάλασσα· ὁ Κατακλυσμός ἔφτασε μόνο μέχρι τούς πρόποδές του, ὅπου εἶναι ἐγκατεστημένος ἕνας φράχτης (syaga) φρουρούμενος ἀπό τά Χερουβείμ. Τό Δέντρο τῆς Γνώσεως εἶναι στά μισά τοῦ δρόμου πρός τά ἄνω. Κι αὐτό εἶναι τό ὅριο (σημεῖο) τό ὁποῖο ὁ Ἀδάμ και ἡ Εὔα, προφανῶς μετά θάνατον, δέν μποροῦσαν νά ὑπερβοῦν.


Σύμφωνα μέ τόν Σεμπάστιαν Μπρόκ, οἱ γήινοι ὅροι ἀποτελοῦν τόν μόνο δυνατό τρόπο γιά νά περιγραφεῖ ὁ Παράδεισος· ἀλλά εἶναι ἄκρως οὐσιῶδες νά ἀναγνωρισθοῦν αὐτοί οἱ ὅροι ὡς ξεκάθαρα μεταφορικοί· ἄν τούς ἐκλάβουμε καί ἄρα τούς κατανοήσουμε κατά λέξη, κακοποιοῦμε τήν μεγαλειώδη Θεία συγκατάβαση νά μᾶς ἀποκαλύψει, μέσα ἀπό τήν Βίβλο , κάτι ἀπό την Ὡραιότητα καί τά Θαυμάσια τοῦ Παραδείσου. Ὡστόσο, ἄν καί ὁ Παράδεισος ἀνήκει σέ ἕνα διαφορετικό τρόπο ὑπάρξεως πέραν χρόνου και χώρου, μπορεῖ νά προσφέρει μιά ἀπευθείας πηγή τοῦ Εὐ-Ὑπάρχειν γιά τήν ἐπίγεια ζωή· γεγονός πού ἡ Ἀφήγηση τῆς Γενέσεως ἐκφράζει μέσῳ τῆς ἐξεικόνισης τῆς κρήνης ἡ ὁποία ἐκπηγάζει ἀπό τόν Παράδεισο καί διαχωρίζεται στούς τέσσερις μεγάλους ποταμούς τοῦ κόσμου. Πουθενά ἀλλοῦ στή γῆ ἡ εὐωδιάζουσα ἀνάσα τοῦ Παράδεισου δέν ἦταν πιο παροῦσα ἀπό το Ὑπερῶον ὅπου οἱ Ἀπόστολοι συγκεντρώθηκαν κατά την Πεντηκοστή.
Μέ αὐτό τό πνεῦμα μποροῦμε νά προσεγγίσουμε κάπως τούς παρακάτω Ὕμνους τοῦ Παραδείσου, γυρισμένους στά ἑλληνικά μέ σέβας καί δισταγμό γιά την ἀπόπειρα, ἀπό τήν ἀγγλική μετάφραση (SVS Press). — Ν.Κ.
~.~

Ὕμνοι τοῦ Παραδείσου

1.
Ὁ ἀέρας τοῦ Παραδείσου
εἶναι κρήνη εὐφροσύνης
ὅπου θήλασε ὁ Ἀδάμ
ὅταν ἦταν νέος·
εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἀναπνοή, ὅπως τό μητρικό στῆθος,
πού τόν ἔθρεψε στήν παδική του ἡλικία.
Ἦταν νέος, δίκαιος, ἔντιμος,
καί γεμάτος χαρά,
ὅμως σάν περιφρόνησε τήν ἐντολή
γέρασε πολύ, ἦταν θλιμμένος καί ἀσθενικός ·
κουβάλαγε τά γηρατειά
ὡσάν φορτίο θρήνων.
Ἄντίφωνο:
Eὐλογημένος Ἒκεῖνος πού δόξασε τόν Ἀδάμ
κι ἔγινε ἡ αἰτία νά ἐπιστρέψει στον Παράδεισο.
///
2.
Καμιά ἐπιβλαβής παγωνιά
κανένας ἀνυπόφορος καύσωνας
δέν πρόκειται νά βρεθεῖ
σ’ ἐκεῖνον τόν εὐλογημένο τόπο τῆς εὐφροσύνης·
λιμένας εἶναι τῶν ὰγαλλιάσεων
οὐρανός τῶν ἀπολαύσεων·
φῶς καί ἑορτασμός
ἐκεῖ κατοικοῦν
ἅρπες καί λύρες
μέλλει συναγμένες νά βρεθοῦν ἐκεῖ
κραυγάζουσες Ὡσανά
καί ψάλλουσα ἡ Ἐκκλησία Ἀλληλούια.
///
3.
Ὁ φράχτης πού τόν περιβάλλει
εἰρήνη εἶναι προσφέρουσα σέ ὅλους εἰρήνη·
οἱ ἐσώτεροι καί οἱ ἐξωτερικοί τοίχοι του
ἡ συμφωνία εἶναι πού συμφιλιώνει τά πάντα·
τά χερουβείμ πού τόν κυκλώνουν
καταλάμπουν τούς εὑρισκόμενους ἐντός του
ἀλλά πλήρη φοβερᾶς ἀπειλῆς εἶναι γιά
τούς ὅποιους ἐκβεβλημένους.
Ὅλα ὅσα ἀκοῦτε νά λέγονται
γι αὐτόν τόν Παράδεισο,
τόσο ἁγνό καί ἅγιο
ἁγνά εἶναι καί πνευματικά.
///
4.
Ἡ περιγραφή του ἐτούτη
ἄς μή γίνει αἰτία κρίσης ἀπό κάποιο ἀκροατή της,
ἐπειδή οἱ περιγραφές του
οὐδόλως ὑπόκεινται σέ κρίση,
καθότι, κι ἄν ἔστω ἐμφανίζεται γήϊνος
λόγῳ τῶν ὅρων πού χρησιμοπιοῦνται,
αὐτός καθαυτόν ὄντως εἶναι
πνευματικός καί ἁγνός.
Ἀκόμη κι ἄν τό ὄνομα «πνεῦμα»
ἰσχύει γιά δύο εἰδῶν ὑπάρξεις, ὅμως
τό ἀκάθαρτο πνεῦμα εἶναι τελείως διαχωρισμένο
ἀπό ἐκεῖνο τό καθαγιασμένο.
///
5.
Γιά κεῖνον πού θά μιλοῦσε γι’ αὐτόν
ἄλλα μέσα δέν ὑπάρχουν
ἀπό τή χρήση τῶν λέξεων
περί πραγμάτων ὁρατῶν,
ἀπεικονίζοντας ἔτσι γιά τούς ἀκροώμενους
μιά προσομοίωση πράγματων κεκρυμμένων.
Διότι ἐάν ὁ Δημιουργός
τοῦ Κήπου
τή μεγαλοπρέπεια Του ἔχει ντύσει
μέ χαρακτηρισμούς καταληπτούς σέ μᾶς,
πόσο περισσότερο μπορεῖ ὁ Κῆπος Του
μέ τίς παρομοιώσεις μας νά περιγραφεῖ;
///
6.
Ἄν κανείς ἑστιάσει τήν προσοχή του ἀποκλειστικά
στις μεταφορές γιά τήν μεγαλοπρέπεια τοῦ Θεοῦ,
κακοποιεῖ καί παρερμηνεύει ἐκεῖνο τό μεγαλεῖο
καί ἑπόμένως σφάλλει
ἐξ αἰτίας τῶν μεταφορῶν
μέ τίς ὁποῖες ὁ Θεός ἐνέδυσε Ἑαυτόν πρός ὄφελός του
καί εἶναι ἀγνώμων ἀπέναντι στήν Χάρη
πού καταδέχτηκε νά σκύψει χαμηλά
στό ἐπίπεδο τῆς ἀνωριμότητάς του·
ἄν καί τίποτα δέν ἔχει μαζί του κοινό,
ὡστόσο ἡ Χάρη ἐνδύθηκε τήν ὁμοίωσή του
γιά νά τόν προσελκύσει στήν ὁμοίωση της.
///
7.
Μά ἀφήνετε τήν διανόησή σας
νά ταράζουν ἁπλές ὀνομασίες,
γιατί ὁ Παράδεισος μέ ἁπλότητα ἔχει σκεπαστεῖ
μέ ὅρους πού σᾶς εἶναι συγγενικοί·
γιατί δεν φτώχυνε
μέ τό νά φορέσει τίς εἰκόνες σας·
μᾶλλον, ἡ καθ’ ὑπερβολήν ἀδύναμη φύση σας
εἶναι πού δέν δύναται
νά προσλάβει τήν μεγαλωσύνη του,
και οἱ ὀμορφιές του λιγοστεύουνε πολύ
ἀπεικονισμένες μέ ξεθωριασμένα χρώματα
τά ὁποῖα σᾶς εἶναι γνώριμα.
///
8.
Τά ἀσθενικά μάτια
δέν ἀντέχουν ν’ ἀτενίσουν
τήν ἐκτυφλωτική θέα
τῶν οὐράνιων ὡραιοτήτων·
τά δένδρα του ἔχουν ντυθεῖ
τά ὀνόματα τῶν γνωστῶν μας δένδρων·
τά σῦκα του ὀνομάζονται
μέ τίς ἴδιες ὀνομασίες ὅπως τά δικά μας,
τά φύλλα του, τά ὁποῖα εἶναι πνευματικά,
ἔχουν προσλάβει σωματική μορφή·
ἔχουν μεταμορφωθεῖ ἔτσι
ὥστε ἡ ἀμφίεσή τους νά προσομοιάζει στή δική μας.

~.~

ΠΗΓΗ:https://neoplanodion.gr/2024/11/10/efraim-o-syros/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR1b290hWUBpxK8cx3u0apM8hy-TsuoZJiO4WYLwIiRvpHSQZyFw7mmzRaU_aem_CaCfymwySYCLNNXEF1ZYcQ
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com