Του Γιώργου Κρανιδιώτη
Στην προσπάθειά μου κατανόησης του μυστηρίου του Σταυρού και της εξιλαστήριας θυσίας του Χριστού, το καλύτερο βοήθημα που έχω ως τώρα βρει είναι μια έννοια που εισήγαγε ένας Ιουδαίος, ο Γαλλο-Λιθουανός φιλόσοφος Εμμανουέλ Λεβινάς (1906-1995), η υποκατάσταση (substitution).
Υποκατάσταση είναι η «ευθύνη για την ευθύνη του άλλου», η «ευθύνη στο τετράγωνο». Είμαι υπεύθυνος όχι μόνο για όσα έχω εγώ διαπράξει, αλλά και για όσα έχουν διαπράξει οι άλλοι, για τα λάθη και τα εγκλήματά τους, τα οποία με καταδιώκουν ψυχικά και βαραίνουν την αθωότητά μου, καίτοι δεν είμαι εγώ η αιτία τους. Είμαι υπόλογος για όλα, ακόμη και για το κακό που άλλοι προκάλεσαν.
Πρόκειται για ένα σχήμα υπερβολής. Όπως γράφει ο Γεράσιμος Κακολύρης: «Είμαι υπεύθυνος για τον άλλον σε τέτοιο βαθμό (ή, καλύτερα, πέρα από κάθε βαθμό), έτσι που να είμαι υπεύθυνος για οτιδήποτε πράττει ο άλλος, δηλαδή υπεύθυνος για την ίδια την ευθύνη του άλλου, για την ελευθερία του. Μέχρι του σημείου ο άλλος να εξιλεώνεται “για το αμάρτημά του μέσα από εμένα”».
Η υποκατάσταση δεν είναι «ενσυναίσθηση»· δεν είναι απλώς το να βάλω τον εαυτό μου στη θέση του άλλου, για να νιώσω αυτό που εκείνος αισθάνεται. Ούτε είναι ταύτιση ή συγχώνευση, ήτοι το να γίνω ο άλλος. Απεναντίας, διατηρώ την ετερότητά μου, αλλά θυσιάζω το συμφέρον μου (στην περίπτωση του Ιησού, την ίδια τη ζωή μου) για τον άλλο και κουβαλώ το βάρος όχι μόνο του πόνου και των βασάνων του, αλλά και των παραπτωμάτων και των κακουργιών του, χωρίς μάλιστα να φταίω.
Όπως το διατυπώνει ο ίδιος ο Λεβινάς, «χωρίς να έχω κάνει τίποτα, μου έχουν απαγγελθεί κατηγορίες: είμαι διωκόμενος… Η προσωπική αντωνυμία Εγώ σημαίνει ιδού εγώ, υπεύθυνος για όλα και όλους»! Το λεβινασιανό «υποκείμενο», ως αυτό που υπόκειται-στα-πάντα, είναι «όμηρος». Η καλοσύνη του φθάνει μέχρι του ακραίου σημείου να αναλαμβάνει την ευθύνη για τον βασανιστή του και να εξιλεώνει τη βία της ίδιας του της δίωξης!
[Βλ. Γεράσιμος Κακολύρης, Η απειρότητα του άλλου: Η φαινομενολογία της διυποκειμενικότητας του Emmanuel Levinas. Στο: Κόντος, Π., & Κακολύρης, Γ. (2022). Η φαινομενολογία της διυποκειμενικότητας – Husserl, Heidegger, Merleau-Ponty, Levinas [Προπτυχιακό εγχειρίδιο], Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις, 2022, σσ. 162-164.]
[Ντιέγκο Βελάσκεθ, Ο Εσταυρωμένος Χριστός, λάδι σε καμβά, 1632, Μουσείο Πράντο, Μαδρίτη].
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.