ΟΔ. ΕΛΥΤΗΣ . ''Εφυγε'' 18 Μαρτίου 1996.

Σε μια άλλη Ελλάδα, κάπου στο 1936, ο Γκάτσος συνάντησε τον Ελύτη και για 50 χρόνια, έμειναν αχώριστοι.

 Βρισκόντουσαν στο ιστορικό φιλολογικό "καφενείο" του Λουμίδη. Ο Γκάτσος και ο Ελύτης καθιέρωσαν τα φιλολογικά στέκια του Ηραίου και του Λουμίδη. Σε αυτά συγκεντρώνονταν πνευματικοί άνθρωποι –  στο πρώτο κυρίως πριν από τον πόλεμο και στο δεύτερο αμέσως μετά. Με την πάροδο του χρόνου σε αυτά τα στέκια ο Γκάτσος ξεχώρισε ως εξέχουσα προσωπικότητα μιας μεγάλης ομάδας διανοούμενων, ποιητών, ζωγράφων, λογοτεχνών από την οποία πέρασαν ο Κουν, ο Εγγονόπουλος, ο Εμπειρίκος, ο Τσαρούχης, ο Ν. Βαλαωρίτης, ο Χατζιδάκις, ο Ταχτσής, ο Μόραλης, ο Αργυράκης και πάρα πολλοί άλλοι. 

Επιστολή  του  Ν. Γκάτσου  προς  Ο. Ελύτη

29 Απριλίου

Αγαπητέ μου Οδυσσέα,

Είναι μια εβδομάδα περίπου από τότε που έλαβα το γράμμα σου, αλλά δε σου απάντησα αμέσως περιμένοντας να βρω την κατάλληλη ευκαιρία για να σου γράψω πιο πλατιά και πιο ελεύθερα τις σκέψεις μου και τα συμπεράσματά μου από πολλά πράγματα που μας απασχολούν και τους δυο.

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, πρόχειρα, σα να βρισκόμασταν μαζί σε κάποια φιλική γωνιά όπως άλλοτε, κι ας αφήσουμε τα οριστικά συμπεράσματα από ορισμένες ανησυχίες μας, αφού άλλωστε μπορεί να είναι πολύ θλιβερά, για άλλη φορά.

Και πρώτα - πρώτα ευχαριστήθηκα πολύ που έλαβα γράμμα σου ύστερα από τόσον καιρό. Τα παράπονά μου νομίζω πως ήταν δικαιολογημένα: Σου είχα γράψει για τις φροντίδες μου και για τις προσπάθειες που έκαμα να πείσω όχι τόσο τον Αλέξη Σολομό όσο τους άλλους υπευθύνους του θεάτρου ότι συντομεύοντας αναγκαστικά τον Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, έπρεπε να κρατήσουμε τα μέρη που εγώ θεωρούσα περισσότερο «θεατρικά» -δηλαδή πιο εύκολα να τα ερμηνεύσουν κατά τον τρόπο τους. Περίμενα μια τυπική τουλάχιστο έγκρισή σου για να τους μιλώ με περισσότερο κύρος, αλλά εσύ αγρόν ηγόραζες εις τα Ηλύσια Πεδία. Πάντως το ποίημα είχε μεγάλη επιτυχία όπως διάβασες και οι επιφυλάξεις των κριτικών σχετικά με την ερμηνεία ήταν ως ένα σημείο δικαιολογημένες, γιατί έχω πεισθεί πως οι Έλληνες ηθοποιοί βρίσκονται σε πολύ χαμηλό πνευματικό επίπεδο. Και φυσικά άλλο είναι να ερμηνεύσεις ένα συνηθισμένο νατουραλιστικό δράμα, κι άλλο να ερμηνεύεις ένα ποιητικό κείμενο.

Αλλά και γενικά η πνευματική κατάσταση στην Ελλάδα είναι νομίζω σήμερα χειρότερη από κάθε άλλη φορά. Αν δεν κάνω λάθος, ο Κατσίμπαλης σου στέλνει ταχτικά περιοδικά και τα περίφημα Λογοτεχνικά Νέα του «Έθνους», κι έτσι θα έχεις μια μικρή ιδέα για το τι συμβαίνει εδώ πέρα. Έχουν έρθει στο προσκήνιο διάφοροι απίθανοι άνθρωποι που περνούν για ποιητές κι είναι χειρότεροι κι από τους αξιοθρήνητους αισχρούς συκοφάντες των «Νέων Ρυθμών». Αλλά μήπως τους απαντά κανείς για να τους βάλει στη θέση τους;  Ο Καραντώνης έχει σχεδόν πάψει να ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία. Ο Δημαράς με το περίφημο Επίμετρο στην Ιστορία του της Λογοτεχνίας δημιούργησε μεγαλύτερη σύγχυση. Οι άλλοι κριτικοί είναι ανύπαρκτοι, δεν έχουν κανένα κύρος και καμιά κατάρτιση. Αλλά κι εμείς δεν πάμε πίσω. Ο Σεφέρης προτιμά να αγνοεί τη σύγχρονη πραγματικότητα της λογοτεχνίας μας και να μένει βυθισμένος στη σιωπή του στην Άγκυρα. Εσύ προτιμάς επίσης τη μόνωση, μ’ όλο που ξέρω ότι δε σου αρέσει. Όσο για μένα, η απογοήτευσή μου είναι δυστυχώς ισχυρότερη από κάθε διάθεσή μου ν’ ανακατευτώ σε τρέχοντα λογοτεχνικά ζητήματα - προς το παρόν, τουλάχιστο.  

Κι όμως εμείς θα έπρεπε να δώσουμε τον τόνο και να έχουμε τον πρώτο λόγο στη σημερινή λογοτεχνική ζωή της χώρας μας, όχι μόνο γιατί πιστεύω πως είμαστε -άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο- οι πιο προικισμένοι της γενιάς μας, αλλά και γιατί μπορούμε να διακρίνουμε την ποιότητα των πραγμάτων, άσχετα αν σαν δημιουργοί δε μπορούμε πάντοτε να φτάσουμε εκεί που θέλουμε. Ούτε είναι αλήθεια πως οι πραγματικοί ποιητές μένουν μακριά από την τύρβη της ζωής, κλεισμένοι στον εαυτό τους και στις ονειροπολήσεις τους. Ίσια-ίσια. Ο Έλιοτ θεωρείται από πολλούς σήμερα ένας «κλειστός» ποιητής, αλλά τι άλλο ήταν η Έρημη Χώρα παρά μια διαμαρτυρία και μια κριτική της σύγχρονης ζωής - κι όχι μόνο της σύγχρονης; Και τι άλλο έκαμε, με το δικό του τρόπο, ο Καβάφης, που θεωρείται κι αυτός ένας «κλειστός» ποιητής, αν όχι μια κριτική της σύγχρονης ζωής με τη μάσκα της κριτικής του παρελθόντος;

 Περιορίζομαι σε δυο κάπως σημαντικότερα παραδείγματα ποιητών του καιρού μας, ενώ θα μπορούσα να αναφέρω περισσότερα. Και σου μιλώ για ποιητές που διαβάζονται, ενδιαφέρουν κι επηρεάζουν σήμερα, άσχετα με τις μικρές ή μεγάλες αντιρρήσεις που μπορεί κάποιος από μας να έχει για το έργο τους ή για τη στάση τους απέναντι στα προβλήματα της ζωής.

Αυτές και πολλές άλλες σκέψεις -που λυπούμαι γιατί σήμερα δεν έχω την κατάλληλη ευκαιρία, όπως σου έλεγα πριν, να σου τις αναπτύξω πιο πλατιά -  μ’ έχουν κάνει να αναθεωρήσω πολλές απόψεις μου για την ποίηση όπως πρέπει να γράφεται σήμερα, και να διστάζω να δημοσιεύσω παλαιότερά μου ποιήματα, σαν το Μικρό Χορμόπουλο ή την Ισπανική Ραψωδία, που μπορεί να είναι στο είδος τους αρκετά καλά και μάλιστα να κάνουν εντύπωση σε πολλούς, αλλά που εμένα δε με ικανοποιούν πια γιατί μου φαίνεται πως πρέπει να είχαν γραφτεί πριν από εβδομήντα τουλάχιστο χρόνια.  

Καταλαβαίνεις, φυσικά, ότι δε μιλώ καθόλου εδώ με την έννοια των διαφόρων αριστερών και μη απόψεων, που υποστηρίζουν πως οι ποιητές πρέπει να ενδιαφέρονται για τον πόνο του ανθρώπου, για την κοινωνική δυστυχία, και γι’ άλλα «ηχηρά παρόμοια», που είναι ωραίες παρηγοριές και καταφύγια για ανθρώπους χωρίς ευαισθησία, χωρίς αντίληψη, και χωρίς ταλέντο.  Αλλά πιστεύω πως ο αληθινός ποιητής, είτε το ξέρει είτε όχι, εκφράζει το νόημα της εποχής του - κι είναι τρομερά δύσκολο να βρει κανείς το πραγματικό νόημα, τον χαρακτήρα της δικής μας εποχής.

Νομίζω ότι τα ίδια περίπου θέλεις κι εσύ να πεις στο τελευταίο σου γράμμα, κι είναι κρίμα που δεν είμαστε κοντά για να μιλούμε περισσότερο. Χάρηκα με την ιδέα ότι μπορεί σε λίγους μήνες να έρθεις, αν και φοβούμαι ότι δύσκολα θα συνηθίσεις πάλι το στενό περιβάλλον της Αθήνας.  Ωστόσο μπορεί να σου κάνει καλό από δημιουργική άποψη - ποιος μπορεί να ξέρει;  

Δε μου γράφεις, όμως, αν έχεις μερικούς ανθρώπους που να μπορείς να συνεννοείσαι μαζί τους, στο Παρίσι.  Ο Ζήσιμος είναι πραγματικά πολύ αξιόλογος άνθρωπος, και η τυχόν επιρροή του πάνω σου θα είναι νομίζω πάντοτε για καλό. Οι μεταφράσεις του από τον Έζρα Πάουντ είναι αρκετά καλές μόνο που τους λείπει κάπως η μαγική χάρη που έχει το πρωτότυπο - δεν παραγνωρίζω φυσικά τις τρομερές αδυναμίες της δικής μας γλώσσας.

Τα καθημερινά πράγματα της Αθήνας είναι πάντοτε τα ίδια. Ο Εγγονόπουλος παντρεύτηκε - θα το έχεις μάθει φαντάζομαι. Ο Κατσίμπαλης είναι καλά. Τα χαρτοπαίγνια απαγορεύονται.

Δεν έχω σήμερα περισσότερα να σου γράψω. Θα τα ξαναπούμε άλλη φορά. Η Ντίνα σού στέλνει πολλά χαιρετίσματα, κι εγώ περιμένω γρήγορα γράμμα σου.

Με αγάπη,

Νίκοςi

ΠΗΓΗ: ekevi.gr

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com