Συγγραφέας : Καρλ Μαρξ
Βιβλίο : Για το Εβραϊκό ζήτημα
Εκδόσεις : Γκοβόστη
Έτος : 1932
11
Η ικανότητα των Εβραίων και των σημερινών χριστιανών να γίνουν ελεύθεροι
Κάτω απ' αυτή τη μορφή ο Bauer εξετάζει τις σχέσεις της εβραϊκής και της χριστιανικής θρησκείας και τις σχέσεις των με την κριτική. Η σχέση με την κριτική είναι η σχέση των με "την ικανότητα να γίνουν ελεύθεροι".
Ο Bauer καταλήγει στο εξής:
"Για το χριστιανό φτάνει μια βαθμίδα, να ξεπεράσει τη θρησκεία του, για να καταργήσει γενικά τη θρησκεία" και να γίνει συνεπώς ελεύθερος· "ο Εβραίος απεναντίας είναι αναγκασμένος ν' απαλλαγεί όχι μόνον απ' την εβραϊκή φύση του, αλλά και απ' την τελειοποιημένη μορφή της θρησκείας του, έχει μείνει ξένη".
Έτσι ο Bauer μεταμορφώνει το ζήτημα της χειραφέτησης των Εβραίων σε ζήτημα καθαρά θρησκευτικό. Η ανόητη θρησκευτική λεπτολογία για το ποιος έχει μεγαλύτερες πιθανότητες ν' απολαύσει την αιώνια μακαριότητα, ο Εβραίος ή ο χριστιανός, επαναλαμβάνεται εδώ με φιλοσοφικότερη τάχα μορφή: Ποιος απ' τους δυο είναι ικανότερος να χειραφετηθεί. Δεν διερωτώνται πια: Ποιος είναι εκείνος που ελευθερώνει, ο ιουδαϊσμός ή ο χριστιανισμός; Αλλά αντίθετα: Ποιο είναι εκείνο που ελευθερώνει περισσότερο, η άρνηση του ιουδαϊσμού ή η άρνηση του χριστιανισμού;
"Αν οι Εβραίοι θέλουν να γίνουν ελεύθεροι, δεν πρέπει να μεταστραφούν στο συνηθισμένο χριστιανισμό, αλλά στο χριστιανισμό τον αποσυντεθειμένο, στην αποσυντεθειμένη θρησκεία, δηλαδή στη φιλοσοφία, στην κριτική και στο αποτέλεσμα της, που είναι η ελεύθερη ανθρωπότητα".
Ο λόγος πάντα για τους Εβραίους, που πρέπει κάτι να πρεσβεύουν, είναι να πρεσβεύουν όχι πια το συνηθισμένο χριστιανισμό, αλλά τον αποσυντεθειμένο χριστιανισμό.
Ο Bauer ζητά απ' τους Εβραίους να διακόψουν κάθε σχέση με τη βαθύτερη ουσία της χριστιανικής θρησκείας· αλλά η απαίτηση αυτή δεν πηγάζει, το λέει ο ίδιος, απ' την ανάπτυξη της εβραϊκής φύσης.
Αφού ο Bauer δεν είδε τίποτα άλλο στον ιουδαϊσμό, παρά τη χονδροειδή θρησκευτική κριτική του χριστιανισμού και επομένως δεν του έδωσε παρά απλή θρησκευτική σημασία, είναι πολύ φυσικό να έχει μεταμορφώσει τη χειραφέτηση των Εβραίων σε φιλοσοφικό-θεολογική υπόθεση.
Ο Bauer νομίζει ότι η ιδεώδης και αφηρημένη ουσία του Εβραίου, η θρησκεία του δηλαδή, είναι και όλη η ουσία του. Συμπεραίνει λοιπόν με το δίκιο του:
"Ο Εβραίος δε δίνει τίποτε στην ανθρωπότητα όταν εγκαταλείπει την περιορισμένη πίστη του, όταν αποκτήσει όλο του τον ιουδαϊσμό".
Η σχέση λοιπόν μεταξύ Εβραίων και χριστιανών είναι η ακόλουθη: το μόνο ενδιαφέρον που παρουσιάζει για το χριστιανό η χειραφέτηση του Εβραίου είναι ενδιαφέρον θεωρητικό, με γενικό ανθρώπινο χαρακτήρα. Ο ιουδαϊσμός είναι ένα γεγονός που σκοτίζει το θρησκευτικό μάτι του χριστιανού. Άμα το μάτι του χριστιανού πάψει να είναι θρησκευτικό, θα πάψει να σκοτίζεται και από αυτό το γεγονός. Η χειραφέτηση, λοιπόν, του Εβραίου δεν είναι καθ' εαυτήν κάτι που ενδιαφέρει τον χριστιανό.
Ο Εβραίος, αντίθετα, αν θέλει να απελευθερωθεί, πρέπει εξόν από την προσωπική του δουλειά να κάνει και τη δουλειά του χριστιανού, την κριτική των συνοπτικών, της ζωής του Ιησού κ.λπ.
"Στα χέρια τους είναι να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους· μόνοι τους θα καθορίσουν την τύχη τους· αλλά η ιστορία δεν ανέχεται να την κοροϊδεύουν".
Θα προσπαθήσουμε να απαλλαγούμε απ' τη θεολογική φόρμουλα. Το ζήτημα για την ικανότητα χειραφέτησης του Εβραίου μεταβάλλεται για μας στο εξής ζήτημα: Ποιο είναι το ιδιαίτερο κοινωνικό στοιχείο που χρειάζεται για την κατάργηση του ιουδαϊσμού; Κι αυτό γιατί η ικανότητα χειραφέτησης του σημερινού Εβραίου είναι η σχέση του ιουδαϊσμού με τη χειραφέτηση του σημερινού κόσμου. Η σχέση αυτή πηγάζει αναγκαία από την ειδική σχέση του ιουδαϊσμού μέσα στο σημερινό υποδουλωμένο κόσμο.
Ας δούμε τον πραγματικό Εβραίο, όχι τον Εβραίο του Σαββάτου, όπως κάνει ο Bauer, αλλά τον κοινό Εβραίο.
Ας μη ζητήσουμε το μυστικό του Εβραίου στη θρησκεία του, αλλά το μυστικό της θρησκείας στον πραγματικό Εβραίο.
Ποιο είναι το κοσμικό φόντο του ιουδαϊσμού; Η πρακτική ανάγκη, η προσωπική ωφέλεια. Ποια είναι η εγκόσμια λατρεία του Εβραίου; Το εμπόριο. Ποιος είναι ο γήινος θεός του; Το χρήμα. Ε, λοιπόν, αν μπορούσε να χειραφετηθεί απ' την εμπορική συναλλαγή κι απ' το χρήμα, συνεπώς απ' τον πραγματικό και πρακτικό ιουδαϊσμό, θα είχε χειραφετηθεί η ίδια η σημερινή εποχή.
Μια κοινωνική οργάνωση τέτοια που να καταργούνται τους απαραίτητους όρους της εμπορικής συναλλαγής και επομένως τη δυνατότητα της συναλλαγής και επομένως τη δυνατότητα της συναλλαγής θα καθιστούσε αδύνατη την ύπαρξη του Εβραίου. Η θρησκευτική συνείδηση του Εβραίου θα χανόταν σαν αέρας μέσα στην αληθινή ατμόσφαιρα της κοινωνίας. Αφετέρου, απ' τη στιγμή που θ' αναγνώριζε τη ματαιότητα της πρακτικής του φύσης και θα έβαζε τα δυνατά του να πνίξει αυτή τη φύση ο Εβραίος, θ' άρχιζε ν' απαλλάσσεται από αυτό που ως τα τώρα στάθηκε η πρόοδος του, θα δούλευε για τη γενική ανθρώπινη χειραφέτηση και θα βάδιζε προς την υψηλότερη πρακτική έκφραση της ανθρώπινης αυταπάρνησης.
Αναγνωρίζουμε, λοιπόν, στον ιουδαϊσμό ένα γενικό και σημερινό αντικοινωνικό στοιχείο, που με την ιστορική ανάπτυξη, για την οποία οι Εβραίοι εργάστηκαν δραστήρια, έχει φτάσει σήμερα στο ζενίθ του, σε ύψος όπου δεν μπορεί παρά ν' αποσυντεθεί.
Τελειωτικά, η εβραϊκή χειραφέτηση είναι η χειραφέτηση της ανθρωπότητας απ' τον ιουδαϊσμό.
Ο Εβραίος έχει ήδη χειραφετηθεί, αλλά με τον εβραϊκό τρόπο.
"Ο Εβραίος, λόγου χάρη, που είναι απλώς ανεκτός στη Βιέννη, καθορίζει με τη χρηματική του δύναμη την τύχη ολόκληρης της αυτοκρατορίας. Ο Εβραίος, που και στα πιο μικρά γερμανικά κρατίδια μπορεί να μην έχει δικαιώματα, αποφασίζει για την τύχη της Ευρώπης".
Ενώ τα σωματεία και οι συντεχνίες μένουν κλειστές για τους Εβραίους, ή δεν είναι καθόλου ευμενείς, η τόλμη της βιομηχανίας κοροϊδεύει με τη στενοκεφαλιά των μεσαιωνικών συνηθειών".
Αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Ο Εβραίος έχει χειραφετηθεί με τον εβραϊκό τρόπο, όχι μόνο με το να έγινε κύριος της χρηματιστηριακής, αλλά και γιατί χάρη σ' αυτόν και μ' αυτόν το χρήμα έγινε παγκόσμια δύναμη, και το πρακτικό εβραϊκό πνεύμα έγινε το πρακτικό πνεύμα των χριστιανών λαών. Οι Εβραίοι χειραφετήθηκαν με την ίδια αναλογία που οι χριστιανοί έγιναν Εβραίοι.
"Οι θρησκευτικοί και πολιτικά ελεύθεροι κάτοικοι της Νέας Αγγλίας, λέει λ.χ. ο συνταγματάρχης Hamilton, είναι ένα είδος Λαοκόοντος που δεν καταβάλλει και την παραμικρή προσπάθεια για να ελευθερωθεί από τα φίδια που τον έχουν ζώσει. Ο Μαμμωνάς είναι το είδωλο τους που το λατρεύουν όχι μόνο με τα χείλη, αλλά και με όλη τη δύναμη του σώματος των και της ψυχής των. Στα μάτια του η γη είναι ένα χρηματιστήριο και έχουν την πεποίθηση πως ο προορισμός τους σ' αυτόν τον κόσμο είναι μόνο να γίνουν πλουσιότεροι από τους γείτονες των. Η εμπορική συναλλαγή έχει σκλαβώσει όλες τους τις σκέψεις και δεν έχουν άλλη αναψυχή από το ν' ανταλλάσσουν αντικείμενα. Όταν ταξιδεύουν, λες και κρατούν στις πλάτες τους τα εμπορεύματα τους ή τα λογιστικά τους βιβλία και δεν μιλούν παρά μόνο για συμφέροντα και για κέρδη· κι αν καμιά στιγμή ξεχάσουν τις δικές τους υποθέσεις το κάνουν μόνο για να χώσουν τη μύτη τους στις υποθέσεις των συναγωνιστών τους".
Και κάτι παραπάνω! Η πραγματική υπεροχή του ιουδαϊσμού πάνω στο χριστιανικό κόσμο έχει πάρει στη Β. Αμερική την εξής κανονική και απόλυτη καθαρή έκφραση: το κήρυγμα του Ευαγγελίου, το θρησκευτικό κήρυγμα έχει καταντήσει είδος εμπορίου και ο επιχειρηματίας που χρεοκόπησε απ' το Ευαγγέλιο καταπιάνεται με άλλες επιχειρήσεις, όπως και ο ιεροκήρυκας που πλούτισε.
"Αυτός που βλέπετε επί κεφαλής ενός σεβαστού θρησκευτικού συλλόγου άρχισε το στάδιο του ως έμπορος· επειδή όμως έπεσε έξω στο εμπόριο, έγινε λειτουργός του υψίστου. Αυτός ο άλλος πάλι ντεμπούταρε παπάς· αλλά μόλις οικονόμησε κάτι λεφτουδάκια, παράτησε το σχήμα κι έγινε επιχειρηματίας. Στα μάτια πολλών ανθρώπων το θρησκευτικό στάδιο είναι πραγματικά βιομηχανικό στάδιο".
Αν πιστέψουμε τον Bauer, brisk;omaste
"μπρος σε μια ψεύτικη κατάσταση: στη θεωρία ότι ο Εβραίος είναι στερημένος απ' τα πολιτικά του δικαιώματα, ενώ στην πρακτική διαθέτει τεράστια δύναμη και ασκεί χονδρικά την πολιτική του επιρροή, που είναι λιανικά μειωμένη".
Η αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα στην πραγματική πολιτική δύναμη του Εβραίου και στα πολιτικά του δικαιώματα, είναι η αντίφαση ανάμεσα στην πολιτική και τη δύναμη του χρήματος. Θεωρητικά η πολιτική βρίσκεται πιο ψηλά απ' τη δύναμη του χρήματος, αλλά πρακτικά είναι εντελώς αιχμάλωτη σ' αυτή.
Ο ιουδαϊσμός διατηρήθηκε στο πλάι του χριστιανισμού και προσωποποιούσε την αμφιβολία για τη θρησκευτική κριτική καταγωγή του χριστιανισμού, αλλά ακόμη και γιατί το πρακτικό εβραϊκό πνεύμα, γιατί ο ιουδαϊσμός διαιωνίσθηκε μέσα στη χριστιανική κοινωνία βρίσκεται τοποθετημένος σαν ένα ξεχωριστό μέλος, εκπροσωπεί κατά ειδικό τρόπο τον ιουδαϊσμό της αστικής κοινωνίας.
Ο ιουδαϊσμός διατηρήθηκε, όχι παρά τη θέληση της ιστορίας, αλλά μέσον της ιστορίας.
Η αστική κοινωνία γεννά αδιάκοπα τον Εβραίο, μέσα απ' τα βάθη των δικών της σωθικών.
Ποια ήταν καθ' εαυτήν η βάση της εβραϊκής θρησκείας; Η πρακτική ανάγκη, ο εγωισμός.
Η μονοθεΐα, λοιπόν, του Εβραίου στην πραγματικότητα είναι η πολυθεΐα των πολλών αναγκών, μια πολυθεΐα που ως και τα αποχωρητήρια ακόμη τα κάνει αντικείμενο του θείου νόμου. Η πρακτική ανάγκη, ο εγωισμός, είναι η αρχή της αστικής κοινωνίας και εκδηλώνεται σαν αρχή του καθαρά, αφ' ότου η αστική κοινωνία γέννησε το πολιτικό κράτος. Ο θεός της πρακτικής ανάγκης και του εγωισμού είναι το χρήμα.
Το χρήμα είναι ο ζηλότυπος θεός του Ισραήλ, μπρος στον οποίο κανένας άλλος θεός δεν πρέπει να υπάρχει. Το χρήμα εξευτελίζει όλους τους θεούς του ανθρώπου και τους μεταβάλλει σε εμπόρευμα. Το χρήμα είναι η γενική αξία όλων των πραγμάτων. Γι' αυτόν τον λόγο απογύμνωσε από κάθε αξία ολόκληρο τον κόσμο, τον κόσμο των ανθρώπων και τον κόσμο της φύσης. Το χρήμα είναι η ουσία του ανθρώπου του χωρισμένου απ' τον άνθρωπο και αυτή η ξένη προς τον άνθρωπο ουσία κυριαρχεί επάνω του και λατρεύεται απ' αυτόν.
Ο θεός των Εβραίων διαιωνίσθηκε κι έγινε θεός του κόσμου. Ο αληθινός θεός του Εβραίου είναι η συναλλαγματική. Ο άλλος θεός του Εβραίου είναι μια φανταστική συναλλαγματική.
Η ιδέα ότι κάτω απ' την κυριαρχία του θεσμού της ατομικής ιδιοκτησίας και του χρήματος ζει κανείς σύμφωνα με τη φύση είναι πραγματική περιφρόνηση, αναμφισβήτητη κατάπτωση της θρησκείας και υπάρχει μεν στην ιουδαϊκή θρησκεία, αλλά μόνο στη φαντασία.
Μ' αυτήν την έννοια κι ο Θωμάς Munzer διακηρύσσει ότι είναι ανυπόφορο
"να έχει μεταβληθεί ολόκληρη η δημιουργία, τα ψάρια των νερών, τα πουλιά του αέρος, τα φυτά της γης, σε ατομική ιδιοκτησία και ότι "πρέπει κι η δημιουργία να γίνει ελεύθερη".
Ό,τι στην ιουδαϊκή θρησκεία περιλαμβάνονται με αφηρημένη μορφή, η περιφρόνηση δηλαδή της θεωρίας, της τέχνης, της ιστορίας, του ανθρώπου ως αυτοσκοπού, είναι η πραγματική και συνειδητή άποψη, η καθαυτό αρετή του ανθρώπου του χρήματος. Ως και οι σχέσεις μεταξύ ανδρός και γυναικός έχουν γίνει αντικείμενο εμπορίου. Η γυναίκα είναι αντικείμενο συναλλαγής.
Η χιμαιρική εθνικότητα του Εβραίου είναι η εθνικότητα του εμπόρου, του ανθρώπου του χρήματος.
Ο άλογος και αβάσιμος νόμος του Εβραίου είναι η θρησκευτική γελοιοποίηση της ηθικότητας και του άλογου και αβάσιμου δικαίου, των καθαρά εξωτερικών τύπων που διέπουν τον κόσμο του εγωισμού.
ο υπέρτατος ρυθμιστής των πράξεων του ανθρώπου στην αστική κοινωνία είναι ο νομικός ρυθμιστής, η σχέση με νόμους που έχουν αξία γι' αυτόν, όχι διότι είναι οι νόμοι της δικής του θέλησης και τη δικής του ουσίας, αλλά γιατί ισχύουν και γιατί κάθε παράβαση τους τιμωρείται.
Ο εβραϊκός ιησουιτισμός, που ο Bauer διαπιστώνει την ύπαρξη του στο Ταλμούδ, είναι η σχέση του κόσμου του εγωισμού με τους νόμους που διέπουν αυτό τον κόσμο και που ο κόσμος αυτός βάζει όλη την τέχνη του για να τους εκμεταλλευθεί προς το συμφέρον του.
Αυτός ο κόσμος δεν μπορεί να κινηθεί μέσα στο πλαίσιο των νόμων αυτών χωρίς να τους καταργεί αδιάκοπα.
Ο ιουδαϊσμός δεν μπορούσε να αναπτυχθεί περισσότερο από θεωρητική άποψη, γιατί η αντίληψη που η πρακτική ανάγκη σχηματίζει για τον κόσμο, είναι από τη φύση της περιορισμένη και θ' αρκούσαν λίγες γραμμές για να την εξαντλήσουν.
Η θρησκεία της πρακτικής ανάγκης δεν μπορούσε λόγω της ουσίας της να τελειοποιηθεί στη θεωρία, αλλά μόνο μέσα στην πρακτική με την αλήθεια της, δηλαδή την πρακτική.
Ο ιουδαϊσμός δεν μπορούσε να δημιουργήσει καινούργιο κόσμο· εκείνο που μπορούσε ήταν να τραβήξει στη δική του ακτίνα δράσης, όλες τις άλλες δημιουργίες κι όλες τις άλλες αντιλήψεις, γιατί η πρακτική ανάγκη, της οποίας ο λόγος είναι ο εγωισμός, μένει παθητική και δεν ευρύνεται "κατά βούλησιν", αλλά εφόσον εξακολουθεί ν' αναπτύσσονται και οι κοινωνικές συνθήκες.
Ο ιουδαϊσμός φθάνει στο απόγειο του με την τελειοποίηση της αστικής κοινωνίας· αλλά η αστική κοινωνία φθάνει στο ανώτατο σημείο της τελειοποίησης της μέσα στο χριστιανικό κόσμο. Μόνο κάτω απ' τη βασιλεία του χριστιανισμού που εξωτερικεύει όλες τις εθνικές, φυσικές, ηθικές και θεωρητικές σχέσεις του ανθρώπου, μπορούσε η αστική κοινωνία να απομακρυνθεί τελειωτικά απ' τον δρόμο του Κράτους, να κόψει όλους τους δεσμούς του ανθρώπου που πηγάζουν απ' το γένος και να βάλει στη θέση τους τον εγωισμό, την εγωιστική ανάγκη, ν' αποσυνθέσει τον κόσμο των ανθρώπων σε κόσμο ατομιστικών ατόμων που αλληλοεχθρεύονται.
Ο χριστιανισμός πήγασε απ' τον ιουδαϊσμό και στο τέλος ξαναγύρισε τον ιουδαϊσμό.
Ο χριστιανός υπήρξε Εβραίος θεωρητικολόγων· ο Εβραίος είναι πρακτικός χριστιανός και ο πρακτικός χριστιανός ξανάγινε Εβραίος.
Μόνο φαινομενικά ο χριστιανισμός νίκησε τον πραγματικό ιουδαϊσμό. Ήταν τόσο πολύ πνευματοκρατικός, ώστε δεν μπορούσε αλλιώς να περιορίσει τη χυδαιότητα της πρακτικής ανάγκης, παρά υψώνοντας την σαν αιθέρια ομίχλη.
Ο χριστιανισμός είναι η υπέρτατη πνευματική εκδήλωση του ιουδαϊσμού, ο δε ιουδαϊσμός είναι η χυδαία πρακτικοποίηση του χριστιανισμού· αλλά η πρακτικοποίηση αυτή δεν μπορούσε να γίνει γενική παρά μόνον όταν ο χριστιανισμός, σαν τέλεια θρησκεία, θα είχε επιτύχει, τουλάχιστον στη θεωρία, να κάνει τον άνθρωπο ξένο προς τον εαυτό του και τη φύση.
Τότε μόνο μπορούσε ο ιουδαϊσμός να φθάνει στη γενική κυριαρχία και να εξωτερικεύσει τον άνθρωπο και τη φύση αποξενωμένους απ' τους εαυτούς των και να τους κάνει αντικείμενο πώλησης, υποδουλωμένο στην εγωιστική ανάγκη και την εμπορική συναλλαγή. η πώληση είναι πρακτική όψη της αποξένωσης.
Όπως ο άνθρωπος, ενόσω βρίσκεται κάτω από την κατοχή της θρησκείας, δεν μπορεί να καταστήσει συγκεκριμένο τον εαυτό του παρά μεταβάλλοντας τον σ' ένα φανταστικό και ξένο ον, έτσι δεν μπορεί κάτω απ' την επίδραση της εγωιστικής ανάγκης να αυτοβεβαιωθεί πρακτικά και να παράγει πρακτικά αντικείμενα, παρά υποτάσσοντας τα προϊόντα του και τη δραστηριότητα του στην κυριαρχία μιας ξένης οντότητας και δίνοντας σ' αυτά τη σημασία μιας ξένης οντότητας του χρήματος.
Στην πρακτική ο πνευματικός εγωισμός του χριστιανού γίνεται αναγκαστικά υλικός εγωισμός του Εβραίου, η επουράνια ανάγκη μεταβάλλεται σ' επίγεια, ο υποκειμενισμός σε εγωισμό. Τη φιλαργυρία του Εβραίου, την εξηγούμε όχι με τη θρησκεία του, αλλά με το ανθρώπινο φόντο της θρησκείας του, την πρακτική ανάγκη, τον εγωισμό.
Η αστική κοινωνία δεν κατόρθωσε να πείσει τον Εβραίο για την ανεδαφικότητα της θρησκευτικής φύσης, που δεν είναι άλλο παρά η ιδεώδης αντίληψη της πρακτικής ανάγκης, γιατί η φύση του Εβραίου πραγματοποιήθηκε και διαιωνίσθηκε κατά τρόπο γενικό μέσα στην αστική κοινωνία. Ώστε τη φύση του Εβραίου των ημερών μας, μια φύση όχι αφηρημένη, αλλά κατ' εξοχήν εμπειρική, όχι σαν κοινωνικό περιορισμό της κοινωνίας, τη φύση αυτή τη βρίσκουμε όχι μόνο στην Πεντάτευχο και το Ταλμούδ, αλλά και μέσα στη σημερινή κοινωνία.
Όταν η κοινωνία θα επιτύχει να καταργήσει την εμπειρική φύση του ιουδαϊσμού, την εμπορική δηλαδή συναλλαγή και τις προϋποθέσεις της, ο Εβραίος δε θα μπορεί να υπάρχει, γιατί η συνείδηση του δε θα έχει πια αντικείμενο, γιατί η υποκειμενική βάση του ιουδαϊσμού, η πρακτική ανάγκη θα έχει πάρει ανθρώπινη κατεύθυνση, γιατί θα έχει εξαλειφθεί η σύγκρουση ανάμεσα στην ατομική και αισθητή ύπαρξη του ανθρώπου και στην ύπαρξη του ως γένος.
Η κοινωνική χειραφέτηση του Εβραίου είναι η χειραφέτηση της κοινωνίας απ' τον ιουδαϊσμό.
(σελίδες 188-199)
Εκ του Δεσμώτη-Μπαγιαρτάκη Νικόλαου του "Νεωτερικού Κράτους - Λεβιάθαν": αυτή η θέση του Μαρξ είναι η απάντηση του ως προς τον Bruno Bauer, όπου ήταν ο κύριος εκπρόσωπος του αθεϊσμού της εποχής εκείνης και ειδικότερα ως προς το έργο του το "Εβραϊκό ζήτημα". Ως φυσικό επακόλουθο ήταν να στιγματιστεί ο Μαρξ για αυτή του την θέση ως αντισημίτης από τους ομοεθνείς του.
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.