Οι δύο Βέμπερ και το μάτι της βελόνας

Η πυρπόληση του «αιρετικού» θεολόγου Michael Servetus στη Γενεύη το 1553, κατ΄ εντολή του Ιωάννη Καλβίνου. Τόλμησε, ο άθλιος, να καταγγείλει τον Καλβίνο για στρέβλωση του μηνύματος αγάπης και ισότητας του Ιησού. Η απάντηση των καλβινιστών ήταν: Στην πυρά!

του Γιώργου Τσιάρα ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Δεν ξέρω τι θα γίνει με το καινούργιο μας Μνημόνιο, ούτε αν την επόμενη «Εφ.Συν.» θα την αγοράσετε με ευρώ, δραχμές, δηνάρια ή... τάλαντα. Αυτό που ξέρω είναι πως, ακούγοντας προ τριημέρου τον αρχηγό της Δεξιάς στην Ευρωβουλή, τον Μάνφρεντ Βέμπερ, να επιτίθεται με σφοδρότητα στον Ελληνα πρωθυπουργό και να αποκαλεί συλλήβδην ολόκληρο τον λαό μας απατεώνες και μπαταξήδες, μου άναψαν τα λαμπάκια!

Ειδικά όταν ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος χρησιμοποίησε το επιχείρημα ότι η απομείωση (διάβαζε: το κούρεμα) του ελληνικού χρέους αποκλείεται, διότι «δεν θα πλήξει τους τραπεζίτες, αλλά τις νοσοκόμες στη Σλοβακία και τους δημόσιους υπαλλήλους στη Φινλανδία», και ότι είναι και καλά απαράδεκτο η Ελλάδα να ζητά να διατηρήσει στα σημερινά επίπεδα τους ήδη πετσοκομμένους μισθούς, διότι οι Βούλγαροι και άλλα τέσσερα κράτη-μέλη έχουν ακόμη χαμηλότερο κατώτατο μισθό από εμάς, και άρα κάτι τέτοιο θα οδηγήσει την Ευρώπη σε διάσπαση (!), μου σηκώθηκε κυριολεκτικά η τρίχα...

Να τη χαίρονται, οι ντόπιοι και ξένοι οπαδοί της, μια τέτοια «πολιτισμένη» δήθεν «Eνωση», όπου είναι δίκαιο για την ίδια δουλειά ο Γερμανός να παίρνει δυο χιλιάρικα μισθό, κι ο Eλληνας με τον Βούλγαρο τριακόσια! Οπου η φτώχεια των πολλών αποτελεί δικαιολογημένο προαπαιτούμενο για την ευημερία των ολίγων! Οπου μόνο το γερμανικό κράτος πρόνοιας είναι ιερό, ενώ τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης των Νότιων είναι του Διαβόλου! Οπου «ηθικός κίνδυνος» υπάρχει μόνο για τον πένητα οφειλέτη, και όχι για τον λαίμαργο τοκογλύφο-πιστωτή – κι αυτό να μας το λέει κουνώντας μας το δάχτυλο ο Γιούνκερ, ο επί εικοσαετία πρωθυπουργός του μεγαλύτερου κράτους-πλυντηρίου χρήματος της ηπείρου!

Αυτό είναι το ευρωπαϊκό κεκτημένο – η κούρσα προς τον πάτο για τους μισθούς και τις συντάξεις της καταχρεωμένης περιφέρειας, την ώρα που ο ισχυρός πυρήνας «μαζεύει όλο το χαρτί»; Τι σόι νομισματική ένωση είναι αυτή, όπου ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ είναι σημαντικότερος από τον λόγο των λαών;

Οταν ηρέμησα λίγο, και αφού άκουσα την «πληρωμένη απάντηση» του Τσίπρα, που του θύμισε πως το ζηλευτό «οικονομικό θαύμα» της Γερμανίας στηρίχτηκε ακριβώς σε μια τέτοια –κατά τα άλλα «απαράδεκτη» σήμερα– διαγραφή χρέους κατά 60%, το 1953, σκέφτηκα πως ο Βέμπερ δικαιώνει απόλυτα έναν σπουδαίο συμπατριώτη του με το ίδιο επώνυμο, τον πατέρα –μαζί με τον Μαρξ, τον Ντιρκχάιμ και τον Κοντ– της κοινωνιολογίας, Μαξ Βέμπερ.

Ο Βέμπερ, λοιπόν, ονομάστηκε «Μαρξ της μπουρζουαζίας» διότι στην προσπάθειά του να κατανοήσει τον καπιταλισμό, ακολούθησε τον αντίθετο δρόμο από τον θείο Κάρολο: δεν είναι η οικονομία που διαμορφώνει το πολιτιστικό εποικοδόμημα, την ιδεολογία και την κουλτούρα των λαών, δίδασκε, αλλά μάλλον είναι η κουλτούρα, και στην περίπτωση του ευρωπαϊκού Βορρά οι σκληρές προτεσταντικές, ακριβέστερα καλβινιστικές πεποιθήσεις περί λύτρωσης και τιμωρίας της ψυχής με γνώμονα τον πλούτο και την εργασία, που διαμορφώνουν τις σύγχρονες οικονομικές δομές της ανισότητας και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Στο κλασικό βιβλίο του για την «Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού», το μακρινό 1905, ο... αυθεντικός Βέμπερ εξηγεί σε βάθος τις ρίζες της σημερινής απάνθρωπης και βαθιά διχαστικής και ελιτίστικης ρητορικής του συνεπωνύμου του και των άλλων νεοφιλελεύθερων σύγχρονων ηγετών. Ρίζες που είναι βαθιά χωμένες στο καλβινικό πρότυπο του θρησκόληπτου εργασιομανούς μεγαλοαστού, του «Homo Economicus»: γι’ αυτούς τους ανθρώπους, η εργασία (το «επάγγελμα») από μέσον για την κάλυψη των απαραιτήτων αναγκών διαβίωσης μετατρέπεται σε ύψιστο καθήκον, το οποίο πρέπει να ασκείται με θρησκευτική ευλάβεια.

Η σκληρή, αδιάκοπη εργασία αποτελεί αυτοσκοπό και θεϊκή επιταγή. Τα κέρδη δεν πρέπει να ξοδεύονται, αλλά να αποταμιεύονται συστηματικά και να επανεπενδύονται με σκοπό το χρηματικό κέρδος, που κυριολεκτικά καθαγιάζεται ως θεόσταλτο. Το «επάγγελμα» είναι το λειτούργημα στο οποίο ο Θεός κάλεσε τον εκλεκτό, και η επαγγελματική κερδοφορία είναι σημάδι της θείας εύνοιας.

Ως εδώ, καλά: ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει. Το πρόβλημα με την κοσμοθεώρηση του Homo Economicus αρχίζει όταν το επιχείρημα αντιστρέφεται και γίνεται όπλο σε βάρος των φτωχών. Με βάση την προτεσταντική ηθική, ο φτωχός είναι νομοτελειακά και δίκαια καταδικασμένος στη φτώχεια. Ο ζητιάνος πληρώνει απλά τις αμαρτίες του, και κανείς δεν πρέπει να τον βοηθά, γιατί, βοηθώντας τον, παρεμβαίνει στο θεϊκό σχέδιο επίγειας –και αιώνιας– τιμωρίας του αμαρτωλού: αυτή ακριβώς, όπως καταλαβαίνετε, είναι η ιδεολογική βάση πάνω στην οποία έχουν χτιστεί όλα τα σημερινά στερεότυπα, και πρώτο απ’ όλα το «μάντρα» του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και της αγαπημένης του φαιοκίτρινης φυλλάδας «Bild», ότι δηλαδή όλοι εμείς οι τεμπέληδες «Τζίτζικες» του Νότου τρεφόμαστε από τους εργατικούς «Μέρμηγκες» του Βορρά. Κοντολογίς, όλοι εμείς οι κακοί Μεσόγειοι ζούμε μόνο για τις ηδονές και τις διασκεδάσεις, σε βάρος των επιτυχημένων «εκλεκτών του Θεού»...

Η κυρίαρχη αυτή ιδεολογία, που αποκρυσταλλώθηκε στις μέρες μας στις νεοφιλελεύθερες ιδέες της σχολής των οικονομολόγων της Βιέννης (Λούντβιχ φον Μίζες, Φρίντριχ φον Χάγεκ) και των μαθητών τους στο Σικάγο (Μίλτον Φρίντμαν κ.ά.), αποτελεί φυσικά μια στρέβλωση του βαθύτερου μηνύματος του χριστιανισμού, που κηρύσσει (κατά Ματθαίον 19:24) ότι είναι ευκολότερο να περάσει μια καμήλα από το μάτι της βελόνας, παρά να εισέλθει ένας πλούσιος στη Βασιλεία των Ουρανών. Για τον Ιησού και τους πρώτους χριστιανούς, η υπερβολική συσσώρευση πλούτου ήταν η ύψιστη αμαρτία και το μοίρασμά του στους φτωχούς ο μόνος δρόμος για τη σωτηρία.

Εκθειάζοντας την απεριόριστη δίψα για κέρδος, ο προτεσταντισμός «ξεπλένει» την αισχροκέρδεια και την τοκογλυφία και καταργεί στην πράξη τα αναδιανεμητικά και εξισωτικά στοιχεία του χριστιανισμού. Πόσο μάλλον που, όπως καλά γνωρίζουμε, τα περί «ενάρετης» ζωής των νεοφιλελεύθερων εκατομμυριούχων δεν είναι παρά ένας τρύπιος μανδύας, ένα σκουληκοφαγωμένο φύλλο συκής – πίσω από το οποίο κρύβονται μύριες διαστροφές και πάθη, που σίγουρα θα έκαναν τον Ναζωραίο να ξαναπιάσει το φραγγέλιο και να τους διώξει με τη βία από το προαύλιο του Ναού.