Στη ΜΝΗΜΗ του μεγάλου Δασκάλου-Πατριώτη Νεοκλή Σαρρή με αφορμή τα τρία χρόνια από την εκδημία του

Χωρίς αμφιβολία, ο Νεοκλής Σαρρής ήταν ένας από τους τελευταίους μεγάλους μιας χώρας που με θλίψη διαπιστώνουμε ότι βυθίζεται για δεκαετίες στη μετριότητα.

Δημοσιεύουμε αποχαιρετιστήριες ομιλίες και κείμενα του Νεοκλή Σαρρή, που αποθησαύρισε ο φίλος Γιάννης Γκ. - Ιωαν.

..................................................................................................................................

Θεοφάνης Μαλκίδης: Για τον Νεοκλή Σαρρή 

(τρία χρόνια μετά….)

Αγαπητέ μου Νεοκλή

Υπήρξα ένας από τους χιλιάδες φοιτητές σου και συνδέθηκα, όπως άλλωστε το συνήθιζες, γιατί έτσι ήταν η παιδεία σου, με δεσμούς (εκ)παίδευσης, εκτίμησης και φιλίας.

Είναι οι πολλές οι στιγμές, όπου πραγματοποιήσαμε συζητήσεις για απλά και σύνθετα ζητήματα που απασχολούν κάθε άνθρωπο και Έλληνα.

Οι ώρες που πέρασα μαζί σου μου άνοιξαν ένα διαφορετικό κόσμο σκέψης, λόγου και έργου. Τα χαρακτηριστικά σου αναλλοίωτα, Ελληνικά, Ρωμαίικα, Οικουμενικά, του Γένους μας.

Με στήριξες, με βοήθησες, μου έδωσες τα εφόδια να κατανοήσω πολλά από αυτά που ο ίδιος και πρώτος είχες μιλήσεις και γράψει στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Είναι βέβαιο ότι στη ζωή κάθε ανθρώπου, η γνωριμία με ορισμένους συνανθρώπους του, έχει σαν αποτέλεσμα να αλλάξει την πορεία του. Διαμορφώνεται μία νέα στάση ζωής και αναδεικνύεται λόγος και πράξη που μέχρι πρότινος ούτε καν είχε σκεφτεί η ανθρώπινη οντότητα. Και από τότε φανερώνεται ένας άλλος κόσμος και ο σπόρος βγάζει καρπούς.

Για μένα είσαι ένας από τους ανθρώπους που άλλαξαν τη ζωή μου, με τους οποίους άνοιξε μία νέα πραγματικότητα ιδεών και πολιτισμού, πολιτικής και ανθρώπινης δραστηριότητας.

Η γνωριμία με σένα, με τον Κωνσταντινουπολίτη δάσκαλο στα αμφιθέατρα, στις αίθουσες εκδηλώσεων, όπου πολλές φορές αξιώθηκα να μιλήσουμε μαζί σε κοινές επιστημονικές και άλλες συναντήσεις, σε ανθρώπινες και φιλικές στιγμές, μου έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσω πολλά από τα ζητήματα που απασχόλησαν και απασχολούν τους Έλληνες και τις Ελληνίδες εδώ αιώνες. Η Κωνσταντινούπολη, η Ίμβρος και η Τένεδος, η Μικρά Ασία, η Θράκη, ο Πόντος και η Καππαδοκία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Οθωμανικό κράτος και η Τουρκία, η Γενοκτονία και η αναγνώριση, η ελληνική κοινωνία και η συνέχεια του Ελληνισμού.Για κάθε ένα από τα παραπάνω θέματα είχες ολοκληρωμένη, τεκμηριωμένη, εμπεριστατωμένη άποψη και θέση, αλλά ταυτόχρονα άκουγες όπως όφειλε και οφείλει να κάνει κάθε επιστήμονας και άνθρωπος του μεγέθους σου.

Η επιστημονική σου κατάρτιση συνδυαζόταν με βαθιά ανθρώπινα και ελληνικά συναισθήματα.

Πολλά από αυτά βεβαίως, που ανέδειξες τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν έτυχαν ανάλογης αποδοχής της βαρύτητάς και της σπουδαιότητάς τους που τους είχες προσδώσει. Τι γίνεται άλλωστε σ΄ αυτόν εδώ τον τόπο γνωστό και αποδεκτό στην ώρα του;

Ιδιαίτερα σε ότι έχει σχέση με την Τουρκία αποτέλεσες τον επιστήμονα και κυρίως τον άνθρωπο εκείνο, που συνέβαλλε με μοναδικό τρόπο, ώστε η γνώση για τη γειτονική χώρα να γίνει επιστήμη.

Η Τουρκολογία στην Ελλάδα σου οφείλει πολλά, όπως οφείλει πολλά και η μεγάλη κοινότητα των Κωνσταντινουπολιτών, για την οποία και στην οποία ήσουν ο πρωταγωνιστής. Το φανερώνουν οι συνεχείς μνημονεύσεις της παρουσίας σου, σε εκδηλώσεις και αλλού. Ακόμη λένε και γράφουν, και θα λένε και θα γράφουν «αυτό έλεγε ο Σαρρής» ή «έτσι έπραττε ο Σαρρής».

Η αναγνώριση του ανθρώπου και δασκάλου, όπως εσύ Νεοκλή Σαρρή, πέρασε από πολλές διακυμάνσεις και εμπόδια. Σήμερα πλέον είναι διαπιστωμένο ότι η εκτίμηση στο πρόσωπό σου είναι ολοκληρωμένη στον πυρήνα του ελληνικού λαού και στους στρατιωτικούς και πολιτικούς κύκλους της Τουρκίας, παρά στην ελλαδική ομάδα που χρησιμοποιεί λαθραία τον τίτλο «ελίτ».

Τα κείμενα, οι παρεμβάσεις και η δραστηριότητά σου, έβαλαν το στίγμα τους σε πολλά κομμάτια της επιστημονικής και πολιτικής ανάλυσης για τεράστια ζητήματα που αφορούν τον Ελληνισμό. Είναι όμως χαρακτηριστικό των ανθρώπων της εμβέλειας όπως η δική σου, η αποδοχή να έρχεται από μη ομάδες και προσωπικότητες του συστήματος και του καθεστώτος, αλλά από το Λαό. Την πρωτογενή πηγή Δικαίου και Αντικειμενικότητας.

Ήταν ευλογία η γνωριμία μου με σένα Νεοκλή Σαρρή και σχέση που αναπτύχθηκε . Είναι αναρίθμητες οι ώρες διδασκαλίες σε συλλογικό και προσωπικό επίπεδο- πέρα από το αμφιθέατρο υπήρχε και το ανοιχτό γραφείο- που αφιέρωσες για να μεταδώσεις τις ιδέες σου και τις γνώσεις σου. Η σχέση ήταν βαθιά, ανθρώπινη, με σεβασμό και αγάπη. Όπως πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να είναι κάθε ανθρώπινη σχέση και κυρίως μεταξύ δασκάλου και μαθητή.

Εύχομαι οι φοιτητές σου, οι αμέτρητοι Έλληνες και Ελληνίδες που σε παρακολούθησαν στο αμφιθέατρο και σε αίθουσες, μιλώντας για την Τουρκία, την Κωνσταντινούπολη, τη Θράκη, τη Γενοκτονία, και μία σειρά από άλλα ζητήματα που καθόρισαν την ελληνική ιστορία και κοινωνία, να ακολουθήσουν τη στάση και την πορεία ζωής που είχες. Ειλικρίνειας, ευθύτητας, ανθρωπισμού, γνώσης, μετριοφροσύνης και σεμνότητας, ταπεινότητας και ήθους.

Αγαπητέ Νεοκλή σε ευχαριστούμε για όλα αυτά που μας προσέφερες,

σε ευχαριστώ για όσα μου έμαθες.

Ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή σου και να χαρίσει παρηγοριά στην υπέροχη οικογένειά σου, η οποία σε αγαπά χωρίς όρια και προσεύχεται για σένα.

ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΧΑΛΚΗΣ-ΝΕΟΚΛΗΣ ΣΑΡΡΗΣ 1940-2011

Ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Χάλκης Κων/πόλεως θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής σ΄ένα από τους σημαντικότερους Ελληνες & Επίτιμο Πρόεδρο του, τον Νεοκλή Σαρρή, Κων/πολίτη & Χαλκινό διοργάνωσε στις 7 Απριλίου 2012 στον Πολυχώρο Π.Φαλήρου εκδήλωση με παρουσία Ακαδημαϊκών, Καθηγητών και εξεχουσών προσωπικοτήτων.

Απο αριστερά στη φωτο οι κ.κ. Καθ. Κων. Δεσποτόπουλος, Βασ. Φίλιας, Κων. Σβολόπουλος, Λαυρεντ. Δελλασούδας, Κατερ. Χέλμη, Χάρης Μελετιάδης, Αdnan Εksigil

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΝΕΟΚΛΗ 7-4-2012

Ο πρόεδρος του Μορφωτικού Συνδέσμου Χάλκης κ. Περικλής Χ. Πασχαλίδης ανοίγοντας την εκδήλωση επεσήμανε για τον Νεοκλή Σαρρή:

"Ο Δάσκαλος Νεοκλής Σαρρής! Ως Κων/πολίτες και κυρίως Χαλκινοί αισθανόμαστε ιδιαίτερη περηφάνεια γιατί μοιράστηκε με πολλούς από μας τις αγωνίες, τα άγχη και τα οράματα της Κων/πολίτικης ομογένειας στη γενέτειρα και στην Ελλάδα. Στο έργο του, στα οράματα του αλλά και στο χαρακτήρα του το ασυμβίβαστο στοιχείο υπερείχε..."

Κατέληξε, "Εγώ θέλω να σταθώ πρώτον στη θέληση του, να συμβάλλει, ώστε οι Κων/πολίτες ενωμένοι να πορεύονται και να δημιουργούν.Και δεύτερον στο ότι δεν υπολόγιζε το κόστος της κριτικής που ασκούσε ιδιαίτερα στους "ταγούς" που δεν επιδιώκουν τη συλλογική προσπάθεια.Τους καυτηρίαζε ακόμα και χαρακτηριστικές εκφράσεις.

"Ηταν ασυμβίβαστος." 

.Ο συντονιστής της εκδήλωσης Ομοτ. Καθ. Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπ. Αθηνών & Ειδ. Γραμμ. Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών κ. Λαυρέντιος Δελλασούδας

παρουσίασε τους ομιλητές : 

• καθ. κ. Δεσποτόπουλος Κων/νος, ακαδημαϊκός, π. πρόεδρος Ακαδημίας Αθηνών : «Αναμνήσεις από τον Νεοκλή Σαρρή ως επιστημονικός συνεργάτης μου στο Πάντειο Πανεπ. Αθηνών»

• καθ. κ. Σβολόπουλος Κων/νος, ακαδημαϊκός, π. πρόεδρος Ακαδημίας Αθηνών : «Ο Νεοκλής Σαρρής και το ιστορικό παρελθόν»

• καθ. κ. Φίλιας Βασίλειος, π. πρύτανης Παντείου Πανεπ. Αθηνών : «Ο Νεοκλής Σαρρής ως πολιτικός αγωνιστής»

• καθ. κ. Μελετιάδης Χάρης, καθ.Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπ. Αθηνών, τμ. Κοινωνιολογίας : «Ο Νεοκλής Σαρρής ως ερευνητής της οθωμανικής Ιστορίας & της σύγχρονης Τουρκικής πραγματικότητος 

• καθ. κ. Eksigil Adnan, Τούρκος καθ. Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικών Επιστημών : «Η φυλλόρροια της Κων/πολίτικης Ελληνορθόδοξης κοινότητας μετά τον Νεοκλή Σαρρή»

• κ. Παπαδόπουλος Αλέκος, εκδότης - ιδιοκτήτης της εταιρίας "Επτάλοφος": «Τα πρώτα είκοσι χρόνια της ζωής και τα πρώτα δημοσιγραφικά βήματα του Νεοκλή Σαρρή»

• Η ηθοποιός κ.Κατερίνα Χέλμη-Σβολοπούλου διάβασε"Σπαράγματα μνήμης-Σπαραγμός για τις επάλληλες αλώσεις της Κων/πολης" του Νεοκλή Σαρρή

Χαιρετιμό απηύθυναν ο Δήμαρχος Π.Φαλήρου κ. Διον. Χατζηδάκης, η μαθήτρια του κ. Αν Καδδά. 

Στο τέλος της εκδήλωσης η σύζυγος του Φλώρα Σαρρή με πολύ συγκίνηση έκανε κατάθεση ψυχής συνεπαίρνοντας το ακροατήριο.

Ακούστηκαν Βυζαντινοί ύμνοι και τραγούδια από τους: Ευανθία Βαβουλιώτη, Αναστάσιο Δημάκο και Δημήτριο Σταθακόπουλο.

Ακολούθησε κέρασμα.

Ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Χάλκης ευχαριστεί όλους όσους στήριξαν αυτήν την προσπάθεια μας και παρευρέθησαν στην εκδήλωση μας για να τιμήσουμε τον «Δάσκαλο», Νεοκλή Σαρρή.

Η ομιλία του συντονιστή της εκδήλωσης Ομοτ. Καθ. Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπ. Αθηνών &Ειδ. Γραμμ. Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών κ. Λαυρεντίου Δελλασούδα

Κυρίες και κύριοι,

Πριν 10 μήνες (29/5/2011) η συμμετοχή τού Νεοκλή Σαρρή στην ειδική έκδοση για την Κωνσταντινούπολη τής εφημερίδας «Δημοκρατία» περιελήφθη υπό τον τίτλο:

«Σπαράγματα μνήμης - Σπαραγμός για τις επάλληλες αλώσεις τής Κων/πολης»

Πρόκειται για μια επ’ ευκαιρία μορφή αυτοβιογραφίας θα έλεγα, μέσα από τις αναμνήσεις που ζωντάνεψαν κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην πόλη τον Μάη τού ’80. 

Όταν πρωτοδιάβασα την αυτοβιογραφία αυτή με τις συνειρμικές ιστορικές και άλλες αναφορές, η οποία αποτελεί ένα φυλακτό που με περίσσια ευλάβεια κρατά η σύζυγός του Φλώρα, μου γεννήθηκαν ποικίλα συναισθήματα και σκέψεις. Ίσως και πέρα από τον σπαραγμό, τη νοσταλγία και τη θλίψη. Διότι ο αναγνώστης που ταξιδεύει μέσα από τον αψύ πολλές φορές, αλλά πάντοτε ανθρώπινο λόγο του, καταλαμβάνεται και από άλλα συναισθήματα. Και σ’ αυτά φτάνει περνώντας μέσα από «σπαράγματα μνήμης» (χρυσές ψηφίδες πιστεύω ότι μας λέει ο Νεοκλής Σαρρής και όχι κομμάτια), τα οποία μπορεί να αποτελούν όχι μόνο νοσταλγία (αναπόληση τού παρελθόντος που συνοδεύεται από ψυχικό άλγος, ψυχικό πόνο), αλλά και ύμνο για την αιωνιότητα τής μνήμης τής Βυζαντινής Κων/πολης και την Οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας και τού Ελληνισμού. 

Είμαι βέβαιος ότι ανάλογα συναισθήματα θα δημιουργηθούν σε λίγο σε σας τους Συμπολίτες του –Πολίτες και Χαλκινούς και όχι μόνο– με την ανάγνωση αποσπασμάτων τού άρθρου του, ας το πούμε έτσι, από τη μεγάλη μας ηθοποιό Κατερίνα Χέλμη, με την οποία βρέθηκαν κάποια στιγμή να παίζουν –όπως ο ίδιος γράφει– στο θίασο τού Μάνου Κατράκη, εγκαθιδρύοντας από τότε και τις «καλλίτερες φιλικές σχέσεις».

Όμως έχοντας υπόψη ότι δεν είμαι ομιλητής αλλά συντονιστής, θα πρέπει –αφού προηγουμένως ευχαριστήσω τον πρόεδρο και το Δ.Σ. τού Συλλόγου για την τιμητική ανάθεση τού συντονισμού τής εκδήλωσης αυτής– να παραδώσω αμέσως την σκυτάλη στην κ. Κατερίνα Χέλμη, η οποία θα διαβάσει αποσπάσματα από τα 

«Σπαράγματα μνήμης–Σπαραγμός για τις επάλληλες αλώσεις τής Κων/πολης».

Το πολύπτυχο τής προσωπικότητας, τού αγωνιστικού φρονήματος και τής σημαντικότητας τού Ν.Σ. καταδείχτηκε μέσα από την παρουσίαση ορισμένων πτυχών τού συνολικού έργου του εκ μέρους των αντιστοίχως αρμόδιων ομιλητών.

Οι πολλαπλές και εξαιρετικές ιδιότητες ενός εκάστου εξ αυτών, αφενός, και η σχέση τους με τον Νεοκλή, αφετέρου, μας έδωσαν εναργή εικόνα των λόγων για τους οποίους ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Χάλκης επιτελεί τη σημερινή αυτή εκδήλωση.

Παρ’ όλα αυτά, και πριν περάσουμε στο επόμενο και τελευταίο μέρος παρακαλώ να μου επιτρέψετε να τονίσω, λόγω ιδιότητας, και τον Παιδαγωγικό-Ανθρωπαγωγικό χαρακτήρα τής σημερινής εκδήλωσης. 

Κυρίες και κύριοι,

–Υιοθετώντας την άποψη ότι το αύριο οικοδομείται κατ’ ασφαλή τρόπο εάν γνωρίζουμε το χθες, ώστε να αποφεύγουμε την επανάληψη λαθών και να διατηρούμε και να επαυξάνουμε τα θετικά στοιχεία του– θέλω να διατυπώσω μία πρόταση υπό μορφή μηνύματος-συνθήματος που αφορά στους νέους κυρίως ανθρώπους – που είτε είναι εδώ και θα το παραλάβουν τώρα είτε δεν είναι και θα το παραλάβουν με άλλο τρόπο από τους παρόντες οικείους τους–: 

Ο Π(π)ολίτης Νεοκλής Σαρρής δεν είναι το θετικό παράδειγμα τού χθες που έφυγε, αλλά η έμπνευση για τον ανυποχώρητο τίμιο αγώνα τόσο των νέων τού σήμερα, μεταξύ των οποίων και ο γιος του, όσο και τού αύριο, δηλαδή των παιδιών τους. 

Σεις οι νέοι για ό,τι καλό ή κακό κληρονομείτε οφείλετε αντίστοιχα απόδοση τιμής για το καλό και συγχώρηση για το κακό, το οποίο βέβαια δεν θα επαναλάβετε, μόνο εάν δεν ξεχάσετε την Ιστορία μας.

Η ομιλία του κ. Αλέκου Παπαδόπουλου, εκδότη της εταιρίας «Επτάλοφος»,

για τα πρώτα βήματα του Νεοκλή Σαρρή στη δημοσιογραφία

Ως αμούστακο παιδί στην Πόλη, γνώρισα το Νεοκλή. Μαθητή τού Γυμνασίου και όπως τον θυμάμαι ήταν ανήσυχος από τότε. Ζωηρός θα έλεγα. Φλεγόταν από διάθεση, φλεγόταν από ζήλο, από δημιουργική ορμή. Ήθελε να είναι παντού παρών και να δρα πολύπλευρα, χωρίς να περιορίζεται όπως οι συνομήλικοί του στη σχολική δραστηριότητα και στα εφηβικά ενδιαφέροντα.

Πολυγραφότατος θα έλεγα, αν λάβουμε υπόψη ότι έγραφε τα πάντα. Στην αρχή και διηγήματα. Τολμηρά πολλές φορές για μια κλειστή και συντηρητική κοινωνία όπως ήταν η κοινωνία μας εκεί στην Πόλη. Συχνά τα γραπτά του προκαλούσαν ποικίλα σχόλια κυρίως σε βάρος μου, επειδή φιλοξενούσα τα δοκίμια ενός θερμόαιμου έφηβου στη φιλολογική σελίδα αλλά και σε άλλες στήλες της εφημερίδος «Εμπρός» της οποίας ήμουνα τότε διευθυντής σύνταξης και αρχισυντάκτης.

Τα 7 περίπου χρόνια που μας χώριζαν ηλικιακά, σ’ εκείνη τη φάση, βεβαίως και ήταν υπολογίσιμα. Άλλο να άγεις την τρίτη δεκαετία του βίου σου και άλλο την δεύτερη. Άλλο να διατηρείς μια υπεύθυνη θέση και άλλο να είσαι μαθητής του γυμνασίου. Κι’ όμως παρά τα ποικίλα αρνητικά σχόλια των σοβαροφανών, είχα συνδεθεί πολύ στενά με αυτό το μαθητούδι.

Ανοικτές γι’ αυτόν οι σελίδες της εφημερίδος, φιλοξενούσαν τακτικότατα τα κείμενά του. Το «Εμπρός» αποτέλεσε την κολυμβήθρα του και μου έδωσε μετά το δικαίωμα να καμαρώνω ως ανάδοχός του.

Είχα προβλέψει από τότε το ταλέντο του και παρά την πολεμική ή μάλλον το αμείλικτο κυνηγητό και αυτής της αειμνήστου μητέρας του, η οποία θυμάμαι, επανειλημμένα με είχε υβρίσει, ερχόμενη προς τούτο στα γραφεία της εφημερίδος, γιατί όπως έλεγε ξεμυάλιζα το γιο της και παραμελούσε εξ αιτίας μου τα μαθήματά του, ο Νεοκλής συνέχισε να γράφει και εγώ αδιάφορος να τον φιλοξενώ. Είμαι όμως βέβαιος, ότι αργότερα, βλέποντας τα άλματά του σε όλους τους τομείς, ασφαλώς θα παραδέχθηκε και εκείνη ότι η συνεργασία μας συνέβαλε τουλάχιστον θετικά στην εξέλιξή του.

Ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Νεοκλή, ήταν η αγνότητά του.

Παιδική αγνότητα - Μα δεν φαινόταν και από το ηχηρό του γέλιο που χαιρόσουν να το ακούς; Αγνότητα που διατήρησε αναλλοίωτη ως τα τέλη του. Άλλο γνώρισμά του ο ενθουσιασμός, άλλο η μαχητικότητά του, άλλο πρόσθετο στα προηγούμενα, ο ακέραιος χαρακτήρας του. Ήταν και ασυνήθιστα έντιμος ο Νεοκλής, σχολαστικά αδέκαστος θα έλεγα.Γι’ αυτό και κατ’ εμέ δεν θέλησε να προσχωρήσει στις γνωστές πολιτικές οργανώσεις, μολονότι από όσα μου εκμυστηρευόταν κατά καιρούς, είχε επανειλημμένες προτάσεις τόσο από το ΠΑΣΟΚ, όσο και από τη Νέα Δημοκρατία.Μήπως δεν θα μπορούσε αν ήταν άλλος, να αξιοποιήσει την πολιτικά ανεκτίμηση παρακαταθήκη του Ιωάννη Ζίγδη και να διαπρέψει ως αρχηγός της Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου; Συγκριτικά με πολλούς και μάλλον με όλους, τα προσόντα του περίσσευαν. Δυστυχώς όμως εδώ σε μας, ιδιαίτερα δε στον πολιτικό στίβο, η εντιμότης δεν θεωρείται προσόν, δεν αποτελεί πλεονέκτημα η ειλικρίνεια. Και ο Νεοκλής δεν μπορούσε, δεν ήταν του χαρακτήρα του να συμβιβάζεται, ούτε και να ελίσσεται. Μάλλον δε αυτός ήταν ο βασικός λόγος που προτίμησε να περιορισθεί στον ακαδημαϊκό τομέα, αφήνοντας κατά γενική ομολογία ένα αξιόλογο έργο και αποκτώντας άξια τον τίτλο του Μεγάλου Δασκάλου.

Από μένα αυτά τα ελάχιστα και απόλυτα ειλικρινή, υπογραμμίζοντας για άλλη μια φορά ότι ο Νεοκλής έφυγε από κοντά μας, αγνός όπως ήταν στα εφηβικά του χρόνια, με ένα ασήκωτο όμως φορτίο γνώσεων, που χρόνια απλόχερα μεταλαμπάδευε, με καθολική δε την αναγνώριση των προσόντων του, ακόμη και από αυτούς που όσο ζούσε, προτιμούσαν να προσποιούνται ότι τα αγνοούν.

Η ομιλία του Ακαδημαϊκού, π. προέδρου Ακαδημίας Αθηνών 1993, καθ. κ. Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου

Συναχθήκαμε στο προ-θεμιστόκλειο επίνειο των Αθηνών, για να τιμήσομε τον αείμνηστον ανδρα, γόνο της επί αιώνες Βασιλεύουσας του Γένους

Στο βιβλίο μου «Αοιδίμων Φήμη» αναγράφεται η χαρμόσυνη συναίσθησις ότι ο άνθρωπος αν και εφήμερος, είναι ακατάλυτα υπαρκτός σε ορισμένο τμήμα του χρόνου και ότι δεν κατορθώνει καμιά δύναμη του κόσμου να καταστήσει τον τελεσμένον βίον του ανθρώπου μη γενόμενον ποτέ, δηλαδή να τον εκβάλει από το μέρος του χρόνου όπου τελέσθηκε.

Όμως, η ομαδική αναφορά στην προσωπικότητα και στην δράση του ανθρώπου, όταν αυτός έχει παύσει να ζεί δεν είναι κάτι μάταιο, καθώς χορηγεί σ΄αυτόν κάτι σαν μεθυπαρξία, με την ενυπαρξία του νοηματικά στις συνειδήσεις των αναφερομένων σ΄αυτόν. Ενυπάρχει λοιπόν εδώ τώρα στις συνειδήσεις μας ο Νεοκλής Σαρρής και μας θυμίζει την πνευματική του οικειότητα με το ιστορικό παρελθόν, το αγνό ήθος του ως πολιτικού αγωνιστού και την πολύ ανθρώπινη σχέση του με τη ζωή.

Τον εγνώρισα το 1975, όταν ανέλαβα καθήκοντα ως Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πάντειο σήμερα Πανεπιστήμιο. Ήταν εκείνος επιστημονικός βοηθός στην έδρα. Η συνεργασία μας υπήρξε άριστη. Είχε την ακέραιη εμπιστοσύνη μου. Και όταν μιά φορά, μοναδική, βρέθηκα σε αδυναμία να διδάξω καλεσμένος την ίδια ώρα του μαθήματος από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, εμπιστεύθηκα την διδασκαλία στον Νεοκλή Σαρρή. Και αυτός, με την εμπιστοσύνη του αλλά και με την ευφράδεια του δικαίωσε την εμπιστοσύνη μου.

Πολλαπλή, όμως, υπήρξε η συμβολή του για την άψογη και άρτια λειτουργία της Έδρας της Φιλοσοφίας στα δύσκολα εκείνα χρόνια της Καθηγεσίας μου. Είχε την ικανότητα να βαθμολογεί στις γραπτές εξετάσεις των φοιτητών με δικαιοσύνη και ακρίβεια. Είχε το χάρισμα να κερδίζει την εμπιστοσύνη των φοιτητών με την ευπροσηγορία και την φιλική του συμπαράσταση, όταν χρειαζόταν.

Η εκτίμηση μου όμως, προς το πρόσωπο του υπερέβαινε την ιδιότητα του ως επιστημονικού βοηθού στην έδρα. Σμυρναίος εγώ χαιρόμουν την πνευματική συγκρότηση του Κωνσταντινουπολίτη συνεργάτη μου, εφάμιλλη εξάλλου της εντιμότητας και πατριωτισμού του.

Η πνευματική συγκρότηση του ήταν και δυτικοευρωπαϊκή, αλλά μύχιο βίωμα του ήταν η πολιτιστική παράδοση των Ελλήνων της γενέτειρας του και ο αντίστοιχος πολιτικός προβληματισμός. Ηταν δυνάμει έξοχος εμπειρογνώμων για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Συγκεφαλαιωτικά : Υπήρξε ο Νεοκλής Σαρρής υπεράξιος εκπρόσωπος της γενεάς του, Ελλήνων γνήσιων επιστημόνων με ακμαίο ελληνικό φρόνημα.

Η ομιλία του καθ.Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπ. Αθηνών, τμήμα Κοινωνιολογίας κ. Χάρη Μελετιάδη

εἰ δ' Ὀρφέως μοι γλῶσσα καὶ μέλος παρῆν,

ὥστ' ἢ κόρην Δήμητρος ἢ κείνης πόσιν 

ὕμνοισι κηλήσαντά σ' ἐξ Ἅιδου λαβεῖν,

κατῆλθον ἄν

(Ευριπίδης, Άλκηστις, 357-360)

Δε μπορώ να μιλήσω για το φίλο που έφυγε ακόμα και στο πλαίσιο μιας σύντομης αποτίμησης της συνεισφοράς του στην νεοελληνική έρευνα χωρίς αναφορά στην ποίηση:

Η επιστήμη και η τέχνη, ο λογισμός και τ᾽ όνειρο, είναι τόσο αξεδιάλυτα πλεγμένα στην ψυχή του Νεοκλή, ώστε κάθε φορά που τον σκέφτομαι ο δεσμός αυτός μόνο με μια λέξη μπορεί να ειπωθεί, την αυθεντικότητα.

Ο Νεοκλής υπήρξε αυθεντικός. Η λέξη είναι παλιά στη γλώσσα μας, αυθεντικός, όπως λέει ο Σκαρλάτος Βυζάντιος, είναι ο ηγεμονικός, ο δεσποτικός, ο δεσπόσυνος αυτός που ανήκει στον άρχοντα, στον κύριο. Η σημασία αυτή χάθηκε στα χρόνια μας κάτω από την επίδραση της φιλοσοφίας του Sartre. Έξι χρονών παιδί στους δρόμους της Πόλης των κλειστών “εθνικών κοινοτήτων” περιδιάβαινε ο Νεοκλής, όταν ο Sartre το 1946 έδινε τον πληρέστερο, τον πιο ταιριαστό ορισμό της αυθεντικότητας: «Η αυθεντικότητα συνίσταται στο να έχεις αληθινή και εναργή συνείδηση της κατάστασης, να αποδεχθείς τις ευθύνες και τους κινδύνους που περικλείει και να τους δεχτείς με περηφάνια ή με ταπεινότητα και κάποτε με τρόμο και μίσος». Όλοι καταλαβαίνουμε τη γεφύρωση με το πρόσημο της αυθεντικότητας που επιδίωξε ο Νεοκλής στο έργο του. Από την Πόλη «των ενδόξων βασιλέων», από την Πόλη των Φαναριωτών λογίων στην Πόλη της Καταστροφής και των Σεπτεμβριανών. Ένας άνθρωπος δικός μας ανδρώνεται σε αυτό το περιβάλλον και σαν των flâneur του Baudelaire περιδιαβαίνει στους δρόμους της να αναζητήσει το θαύμα. Εδώ, νομίζω, βρίσκεται το ουσιαστικό υπόστρωμα, η ψυχική ύλη, που καθόρισε την ερευνητική στάση του Νεοκλή. Από εδώ ανοίγει τη σκέψη του προς την αυστηρή γεωμετρία της νομικής παιδείας, προς την κοινωνιολογία και την ψυχολογία, προς την πολιτική επιστήμη και την ιστορία και ακόμη το θέατρο και τον κινηματογράφο.

Ο Νεοκλής υπήρξε άνθρωπος της πράξης σε εποχές και τόπους με έξεργο το στοιχείο της διακινδύνευσης και πάντοτε αναδέχθηκε τον κίνδυνο με γενναιότητα και καρτερία. Για να θυμηθούμε μια από τις πρώτες σημαντικές αποφάσεις του, ας αναφέρουμε τη συμμετοχή του στη νεολαία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος,το οποίο ήταν στενά συνυφασμένο με τις πολιτικές και πολιτισμικές εξελίξεις στην Τουρκία κατά την περίοδο του μονοκομματικού κεμαλικού κράτους (1923-1950) και λίγο αργότερα το 1961 την ένταξή του στην ομάδα συγγραφής της ιστορίας του Κόμματος υπό τον Enver Ziya Karal. Η στοχαστική του εγρήγορση τον οδηγεί σε ζοφερή εκτίμηση για το μέλλον της ομογένειας και τότε διαμορφώνει το πρώτο ερευνητικό στημόνι της εργασίας του, «τη μελέτη του συγκειμένου των ελληνοτουρκικών σχέσεων και της ιστορίας – κυρίως κοινωνικής και οικονομικής – της οσμανικής και μεταοσμανικής περιόδου». Από εδώ προκύπτουν οι δύο μεγάλες συνθέσεις του στις οποίες διεξοδικά αναφέρθηκε ο κ. Σβολόπουλος, Η «Οσμανική πραγματικότητα» και «Η άλλη πλευρά». Από εδώ εκβάλλει και το χαριτωμένο βιβλίο με τίτλο «Προεπαναστατική Ελλάδα και οσμανικό κράτος: από το χειρόγραφο του Σουλεϊμάν Πενάχ εφέντη του Μοραΐτη», από εδώ και πλήθος κειμένων και δημόσιων τοποθετήσεων και διδασκαλιών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και σε πολλά άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από εδώ εκβάλλει και η στέρεη και σταθερή σχέση του με τον τύπο και τα μέσα της μαζικής ενημέρωσης: Στα μαθητικά του χρόνια άρχισε να δημοσιεύει στον ομογενειακό τύπο της Πόλης και αργότερα έστελνε από εκεί τις πρώτες ανταποκρίσεις του στην εφημερίδα Ελευθερία των Αθηνών, μια σχέση που αρχίζει από τότε και φτάνει ως τις ύστατες εκπομπές του στον τηλεοπτικό σταθμό High. 

Από το κωνσταντινουπολίτικο περιβάλλον ο Νεοκλής διαμορφώνει το δεύτερο στημόνι της έρευνάς του, τον συγκριτισμό. Η Πόλη ήταν η μητρόπολη του Γένους, η Πόλη ήταν το κοσμοπολιτικό κέντρο της καθ᾽ ημάς Ανατολής ήταν η ίδια η έκφραση της πολύπτυχης οικουμενικότητας, που αναδυόταν μέσα στο μωσαϊκό των λαών, των συνταγμένων κάτω από την κοινή δεσποτική αρχή. Ο Νεοκλής τον συγκριτισμό τον θεωρούσε από μια δυναμική, μια πολιτική προοπτική. Η οθωμανική εξουσία είχε διαμορφώσει συνθήκες φυλετικού και θρησκευτικού διαχωρισμού και μ’ αυτές ρύθμιζε τα μέσα και τους μεσαιωνικούς τρόπους άσκησης της δεσποτείας της. <br.

Ποιο όμως ήταν το πολιτισμικό βάθος αυτής της διάκρισης; Ο Νεοκλής απαντούσε ότι σε αυτήν εντοπιζόταν η πηγή της ελληνοτουρκικής αντιμαχίας και της αναγκαστικά μακρόσυρτης συμβίωσης των δύο λαών. Το βυζαντινό θησαύρισμα του ορθόδοξου χριστιανισμού, της αυτοκρατορικής ιδεολογίας, της πάντοτε ευδιάκριτης και καθορίζουσας ελληνικότητας στάθηκαν η απαραίτητη εκείνη συντακτική ύλη, μέσω της οποίας οι δύο διαμετρικά αντίθετοι πολιτισμικοί τύποι απέδωσαν ορισμένα από τα πλέον έκτυπα χαρακτηριστικά της νεοελληνικής συγκρότησης, της νεοελληνικής ταυτότητας, όπως εμφαντικά έλεγε στα κείμενά του.

Το τρίτο στοιχείο είναι ο παραγωγικός επιστημολογικός εκλεκτικισμός. Η εργασία του Νεοκλή εντάσσεται στο χώρο των κοινωνικών επιστημών και η συνειδητή ελευθεριότητα χαρακτηρίζει τις διαδρομές του από τη μια επιστημονική πειθαρχία στην άλλη. Το ιστορικό συγκείμενο δεν αντιμετωπίζεται κλεισμένο στη θετικιστική χρονικότητά του, δεν εξαντλείται στη μερικότητα της φιλολογικής ανάλυσης της ιστορικής πηγής, αλλά αναδεικνύει τα στοιχεία που το φέρνουν κοντά στην κοινωνιολογική θέαση και στον κοινωνιολογικό στοχασμό, μια θεώρηση που εμπιστεύεται την ερμηνευτική ισχύ της στο απροϋπόθετο της ιστορίας και από αυτό αρδεύεται τα στοιχεία που συνθέτουν συνολικά την πρόβαση στην κοινωνικοποίηση. Η νεοελληνική ταυτότητα προσδιορίζεται με όρους κοινωνικούς, πολιτισμικούς, ψυχολογικούς και η μελέτη της αντλεί από το στοχασμό για την κοινωνική συμπεριφορά και τις νοοτροπίες. Η διαδικασία δόμησης των στοιχείων της υπόκειται σε σκόπιμες μοχλεύσεις από τη συμμιγή παγκαρπία των μεθόδων, μια μεθοδολογική απληστία, όπως έλεγε ο ίδιος, που τροφοδοτούσε τις αέναες ζητήσεις του προς τη γνώση. Ο Νεοκλής έφυγε από κοντά μας το ίδιο διψασμένος, όπως και όταν ξεκινούσε τις σπουδές του. 

Η Πόλη της νεότητάς του τον ακολουθεί, εκεί βρίσκεται η πηγή και ο χώρος άθλησης της έμπνευσης, της ευαισθησίας της φαντασίας του. Αν στα ερείπια της Ρώμης αναδείχθηκε ένας ιδιαίτερος επαγγελματικός τύπος, ο ξεναγός, ο Νεοκλής δεν προσφέρει την έμμονη σχέση του με την Πόλη τροφή στους βιαστικούς τουρίστες, που επείγονται να καταναλώσουν την εύκολη πληροφορία, δε μιλάει καν για «τ’ αρχαία μάρμαρα και τη σύγχρονη θλίψη». Η επιστημονική του συνείδηση εγρήγορη πάντοτε απελευθερώνεται συμπαγής ως βίωμα προσωπικό και αληθινό. Αναδύει όμως τα λεπτά της αρώματα, μόνο όταν βρίσκει τις λαβές της στο συναίσθημα και στη φαντασία του αναγνώστη, μια δίκαιη σχέση αγάπης και συμπάθειας.

Το έργο του Νεοκλή έρχεται κοντά μας με τον ίδιο τρόπο που λέει ο Εγγονόπουλος στο ποίημα του 

«Ενθύμιον Κωνσταντινουπόλεως»: 

«Της αγάπης τα βάσανα μ᾽ έχουνε φέρει στο ευγενικό το περιγιάλι 

κι όλο ο νούς μου είναι σε μιαν υπέροχη

υπερήφανη μαγνόλια

όπου σ᾽ αυτά τα μέρη εδώ

θάλλει κι᾽ ανθίζει». 

Η ομιλία του Τούρκου Καθ. Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικών Επιστημών κ. Adnan Eksigil

Η Ελληνορθόδοξη κοινότητα της Τουρκίας εξακολουθεί να φυλλοροεί και κατά κανόνα εκτός Τουρκίας πλέον. Ένα από τα τελευταία φύλλα της έπεσε στην Αθήνα. Στα τέλη του 2011 χάσαμε τον καθηγητή Νεοκλή Σαρρή. 

Ο καθηγητής Σαρρής ήταν για μένα ένας μεγάλος αδελφός και ένας καλός φίλος για περίπου 35 χρόνια. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν θα συνεχίσω να τον αποκαλώ «Καθηγητή Σαρρή», αλλά θα τον λέω με το μικρό του όνομα. 

Ο Νεοκλής ήταν από τους τελευταίους ανθρώπους των γραμμάτων που ανέδειξε τα τελευταία χρόνια η Ελληνορθόδοξη κοινότητα της Τουρκίας. Σχεδόν όλα τα μέλη της γενιάς αυτής ζουν στο εξωτερικό ή έσβησαν στο εξωτερικό. Για παράδειγμα ο Στέφανος Γερασίμου συνέχισε την λαμπρή του πορεία στην Γαλλία όπου και πέθανε. Ο Ηρακλής Μήλλας αν δεν κάνω λάθος εξακολουθεί να ζει στην Αθήνα. Παρότι μεγαλύτερη ηλικιακά, θα μπορούσαμε να περιλάβουμε στην γενιά αυτή την Ιωάννα Κουτσουράδη η οποία ίσως είναι και η μοναδική εξαίρεση του κανόνα, καθώς ζει στην Άγκυρα. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν κάποιοι νέοι όπως οι αδελφοί Φώτης και Στέφος που ζουν και εργάζονται στην Κωνσταντινούπολη, αλλά η κοινότητα έχει συρρικνωθεί τόσο, ώστε είναι δύσκολο να τους κατατάξει κανείς σε μια «γενιά». 

Ο Νεοκλής ήταν όπως προανέφερα ένας από την γενιά των ακαδημαϊκών-συγγραφέων, αλλά είχε «κάτι» που τον ξεχώριζε από αυτούς. Κάτι που ενδεχομένως να τον ξεχώριζε τόσο ώστε να μην έπρεπε να συγκαταλέγεται με τους υπολοίπους. Κατ’ αρχάς τον διακατείχε η μαχητικότητα του δημοσιογράφου και η ορμητικότητα του πολιτικού που είχαν εισχωρήσει βαθιά μες στην ψυχή του. Και ο Γερασίμου και ο Μήλλας και η Κουτσουράδη επιβλήθηκαν με την συγγραφική και την ακαδημαϊκή τους ιδιότητα. Ο Νεοκλής δεν αρκέστηκε σ’ αυτά, ενεπλάκη ενεργώς με την πολιτική και εξελίχθηκε σε μια περίπλοκη και αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία που δεν μπήκε σε κανένα καλούπι. 

Το σαράκι της πολιτικής είχε φωλιάσει μέσα του από τότε που ζούσε ακόμα στην Τουρκία. Από νεαρή ηλικία μπήκε στον κύκλο του Πατριαρχείου και διετέλεσε σύμβουλος του τότε Πατριάρχη Αθηναγόρα. Δεν τον αφορούσε όμως μόνο η Ελληνορθόδοξη κοινότητα. Κατατάχθηκε στους κόλπους του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και οργανώθηκε στη νεολαία του. Αυτό δεν ήταν κάτι το σύνηθες, γιατί από την ίδρυση της Δημοκρατίας ή Ελληνορθόδοξη κοινότητα είχε παύσει να ασχολείται με τα κοινά, κυρίως μετά την τραυματική εμπειρία της επιβολής του Κεφαλικού Φόρου (Varlık Vergisi). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι σχεδόν δεν υπήρχε μέλλος της κοινότητας που να δίνει της ψήφο του στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, πόσο μάλλον να καταταγεί οικιοθελώς σ’ αυτό.

Η λαχτάρα του Νεοκλή για την πολιτική συνεχίστηκε με αυξητικούς ρυθμούς και μετά την εγκατάστασή του στην Ελλάδα. Η πρώτη του κίνηση ήταν να γραφτεί στην Ε.ΔΗ.Κ., στην Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου η οποία ιδρύθηκε το 1976 και έφθασε για κάποια περίοδο στην θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Την περίοδο εκείνη όμως η πολιτική της χώρας έκανε μία στροφή προς τα αριστερά και στο προσκήνιο εμφανίστηκε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. με αποτέλεσμα την συρρίκνωση της Ε.ΔΗ.Κ. την δεκαετία του 80. Στο πέρασμα του χρόνου, με πρώτο τον ιδρυτή του κόμματος, πολλά στελέχη της Ε.ΔΗ.Κ. κατατάχθηκαν στους κόλπους του ΠΑ.ΣΟ.Κ. παίρνοντας μάλιστα μέρος και στις εκλογικές του λίστες. Ο Νεοκλής όμως δεν λιποτάκτησε και το 1998 έγινε αρχηγός του κόμματος. Την εποχή εκείνη δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι από το κόμμα είχε μείνει μόνο η ταμπέλα. Ο Νεοκλής χρησιμοποίησε την ταμπέλα αυτή με επιδεξιότητα ως καρτ-βιζίτ και προσπάθησε να αξιοποιήσει τον συρρικνωμένο πολιτικό χώρο ως ένα βήμα για να ακουστεί η φωνή του. Δυσκολεύτηκε, αλλά τα κατάφερε και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε, αν δεν κάνω λάθος, κάποια περίοδο που στην χώρα δημιουργήθηκε πολιτικό κενό, το όνομά του ακούστηκε μεταξύ των υποψηφίων για την προεδρία του κράτους. Με την συνεχή και επίμονη παρουσία του στα πολιτικά πράγματα κατάφερε κατά καιρούς να διατελέσει σύμβουλος των εκάστοτε κυβερνήσεων στην εξωτερική πολιτική, ενώ άλλες φορές βρέθηκε απέναντί τους «επιπλήττοντας» την στάση τους. Ειδικότερα στις κυβερνήσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με την αριστερή φρασεολογία και την δεξιά πολιτική, ο Νεοκλής απάντησε στο ίδιο πνεύμα αιφνιδιάζοντάς τες με σκληρές κρητικές, άλλοτε από τα αριστερά και άλλοτε από τα δεξιά. Παρόλα αυτά δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι έπαιξε στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας τον ρόλο που επιθυμούσε. Για κάποιον όμως που ήρθε από την Κωνσταντινούπολη και ξεκίνησε από το μηδέν -πόσο μάλλον για κάποιον με εκρηκτική και τρελούτσικη συμπεριφορά- ήταν αδύνατον να εισχωρήσει στο πολιτικό στερέωμα του τόπου.

Η γνωριμία μου με τον Νεοκλή ξεκίνησε την δεκαετία του 70. Είχαν περάσει δύο χρόνια από τότε που είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα και εγώ είχα επιστρέψει από την Αμερική στην Τουρκία. Εκείνος είχε ξεκινήσει να ασχολείται με την δημοσιογραφία και εγώ είχα μπει ως βοηθός στην Οικονομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Αν θυμάμαι καλά συναντηθήκαμε το 1976 στο σπίτι ενός κοινού μας φίλου και αμέσως δέσαμε.

Την επόμενη μέρα με επισκέφθηκε στο πανεπιστήμιο. Την εποχή εκείνη ετοίμαζε μία σειρά άρθρων για την Τουρκική Αριστερά. Με την ευκαιρία αυτή πήρε κάποιες συνεντεύξεις από συναδέλφους μου και στην συνέχεια στράφηκε σ’ εμένα και άρχισε να μου κάνει την μία ερώτηση μετά την άλλη. Προσπάθησα να απαντήσω όσο μπορούσα, αλλά κάποια στιγμή αντί να απαντάω εγώ απαντούσε εκείνος. Σύντομα συνειδητοποίησα πως ήξερε περισσότερα πράγματα για την Τουρκική Αριστερά και γενικότερα για την τουρκική πραγματικότητα από ό, τι εγώ. Όπως ήταν φυσικό όσο μιλούσαμε για την Τουρκική Αριστερά, ο λόγος ήρθε στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα. Την εποχή εκείνη το κόμμα αυτό εξέφραζε, όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία του, την αριστερή ιδεολογία και μάλιστα δεν ήταν λίγοι αυτοί που το ταύτιζαν με την Αριστερά. Ο Νεοκλής δεν ήταν τόσο κατηγορηματικός επ’ αυτού, αλλά έκλινε προς αυτή την άποψη. Τότε έμαθα ότι ήταν ένας πιστός οπαδός του εν λόγω κόμματος. Ήξερε το κόμμα από την καλή και από την ανάποδη. Δεν υπήρχε άνθρωπος που να μην γνώριζε, από τον πιο ψηλά ιστάμενο μέχρι τον ίστατο. Με το πέρασμα του χρόνου διατήρησε τις επαφές του με κάποιους από τα ψηλά κλιμάκια του κόμματος και κατά κάποιο τρόπο έμεινε για πάντα οπαδός του.

Από την εποχή εκείνη είχαμε μια διαφορετική αντίληψη για το τι ακριβώς ήταν πολιτικά το CHP και σε ποια από της δύο πλευρές της Τουρκικής Αριστεράς βρισκόταν. Μοιραζόμασταν όμως και οι δύο την ίδια αισιοδοξία για το μέλλον της Τουρκίας και της Τουρκικής Αριστεράς. Την περίοδο εκείνη η Τουρκία και η Ελλάδα είχαν μόλις γλιτώσει από τα στρατιωτικά πραξικοπήματα και τις χούντες. Τα εργατικά κινήματα είχαν αρχίσει να αποκτούν και πάλι δύναμη, ενώ στις διαδηλώσεις για επανάκτηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων υπήρχε μία ενθουσιώδης συμμετοχή. Με λίγα λόγια υπήρχε φως στο τούνελ. Όσο προχωρούσε η κουβέντα μας δεν αργήσαμε να βρούμε μία κοινή γλώσσα και έναν κοινό τόπο. 

Ο χρόνος μας διέψευσε. Τουλάχιστον για την Τουρκία τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως τα περιμέναμε και μαύρα σύννεφα πλάκωσαν την χώρα. Με το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου του 1980 όλα διαλύθηκαν, όλοι σκορπίστηκαν εδώ κι εκεί. Κάποιοι από τους συναδέλφους μου διώχθηκαν από την Σχολή, πολλοί αποχώρησαν οικιοθελώς, ενώ οι πιο τυχεροί βρέθηκαν στο εξωτερικό. Εγώ ήμουν από αυτούς τους τυχερούς. Με υποτροφία που μου εξασφάλισε το Γαλλικό κράτος βρέθηκα να ζω ένα μεγάλο μέρος της δεκαετίας του 80 στην ξενιτιά. Την περίοδο αυτή και με την προτροπή φίλων μου, που είχαν εγκατασταθεί στην Ελλάδα, επισκέφτηκα την χώρα σας πολλές φορές. 

Έτσι συνεχίσαμε να επικοινωνούμε και να συζητάμε με τον Νεοκλή από εκεί που είχαμε μείνει. Όπως ήταν φυσικό, δεν υπήρχε ίχνος από την αισιοδοξία της δεκαετίας του 70. Ο Νεοκλής έγραφε σκληρές κριτικές για το στρατιωτικό καθεστώς της Τουρκίας με τις οποίες συμφωνούσα απολύτως και μάλιστα πολλές φορές τις έβρισκα επιεικείς. 

Την εποχή εκείνη γνώρισα από κοντά την φιλοξενία και την γενναιοδωρία του Νεοκλή με τις φλογερές συζητήσεις που κρατούσαν μέχρι τα ξημερώματα. Ήταν μεγάλη απόλαυση να ακούει κανείς την βαριά τουρκική γλώσσα διανθισμένη με οθωμανικές εκφράσεις και ελαφρώς Ρωμαίικη προφορά. 

Παρότι είχε εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα, παρακολουθούσε κατά πόδας τα όσα συνέβαιναν στην Τουρκία. Ήταν πάντα πρόθυμος να φιλοξενήσει όσους συγγραφείς, διανοούμενους, ερευνητές είτε φοιτητές έρχονταν από την Τουρκία και βρισκόταν σε συνεχή επαφή με αυτούς. Όσο για το γραφείο του στην Πλάκα, τι να πει κανείς; Ήταν μία σκέτη απόλαυση. Επειδή βρισκόταν σε ένα πολύ κεντρικό σημείο ήταν τόπος συνάντησης για φίλους και γνωστούς, αλλά πολλές φορές και τόπος διαμονής. Στον μικρό αυτό χώρο υπήρχε μία ανάκατη, αλλά πλουσιότατη βιβλιοθήκη. Καθώς χάζευα τα άπειρα, τοποθετημένα σε διπλές ή τριπλές σειρές βιβλία της ατελείωτης βιβλιοθήκης του, έχανα την αίσθηση του χρόνου. Δεν μπορώ να περιγράψω τον ενθουσιασμό μου όταν έβρισκα εκεί εκδόσεις που δεν μπορούσα να βρω στην Τουρκία, ή όταν συναντούσα περιοδικά ή βιβλία που δεν είχα ιδέα για την ύπαρξή τους. Έκανα λοιπόν τα αδύνατα δυνατά για να βρίσκομαι περισσότερες ώρες στον φιλόξενο αυτό χώρο. Ελπίζω η βιβλιοθήκη του να είναι τώρα ασφαλής και αν πρόκειται να δωριστεί, να γίνει με προσοχή η επιλογή του ακαδημαϊκού ιδρύματος που θα την φιλοξενήσει.

Την δεκαετία του 90 έγινε η αλλαγή φρουράς από τους στρατιωτικούς στους πολιτικούς και έτσι άρχισαν να επιστρέφουν όσοι είχαν φύγει στο εξωτερικό. Ένας από αυτούς ήμουν κι εγώ, η επαφή μου όμως με την Ελλάδα και τον Νεοκλή δεν άλλαξε. Έλαβα μέρος σε πολλές συγκεντρώσεις και συνέδρια που έγιναν στην Ελλάδα όπου τις περισσότερες φορές πρωτοστατούσε ο Νεοκλής. Στα συνέδρια αυτά, αλλά γενικότερα στην ελληνική κοινή γνώμη, το θέμα συζήτησης ήταν ο εκδημοκρατισμός της Τουρκίας. Δειλά δειλά είχε αρχίσει να μπαίνει στο προσκήνιο και το θέμα ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή ένωση. Αυτά ήταν τα θέματα που συζητούσαμε περισσότερο απ’ όλα με τον Νεοκλή. Όσο συζητούσαμε όμως συνειδητοποιούσα πως η διαφορά των απόψεών μας μεγάλωνε. Εκείνος υποτιμούσε τις προσπάθειες εκδημοκρατισμού της Τουρκίας, ενώ εγώ πίστευα σ’ αυτές. Είχαμε παύσει πλέον να μοιραζόμαστε την ίδια αισιοδοξία, όπως παλιά, σχετικά με την πορεία της χώρας. Ο Νεοκλής συμφωνούσε με τα γεράκια που ήταν αντίθετοι στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, μάλιστα είχε εξελιχθεί θα έλεγε κανείς σε εκπρόσωπό τους. Σε αντίθεση, εγώ πίστευα πως μία τέτοια προοπτική θα εξυπηρετούσε τόσο την ίδια την Τουρκία, όσο και την Ελλάδα. Ο Νεοκλής υποστήριζε ότι η απομάκρυνση των στρατιωτικών δεν σήμαινε αναγκαστικά και τον εκδημοκρατισμό της χώρας, αλλά ήταν ένα τέχνασμα για να ρίξει στάχτη στα μάτια όχι μόνο των Ευρωπαίων, αλλά και του τουρκικού λαού. Δεν λέω πως είχε τελείως άδικο σε αυτές τις απόψεις του, αλλά υπήρχαν κάποιες λεπτομέρειες που του διέφευγαν. Όταν πήγαινα να του τις απαριθμήσω με αποστόμωνε λέγοντας: «Εμείς όταν φέραμε την δημοκρατία στην Ελλάδα, χώσαμε στην φυλακή τους πραξικοπηματίες συνταγματάρχες. Εσείς το κάνατε; Αυτή είναι η πρώτη εξέταση που θα πρέπει να περάσει κάποιος λαός όταν θέλει τον εκδημοκρατισμό. Σ’ εσάς όμως οι στρατιωτικοί βρίσκονται στο απυρόβλητο. Στην Τουρκία πολλές φορές ο στρατός κάνει πίσω και χαλαρώνει τα ινία, αλλά πάντα είναι αυτός που ελέγχει το καθεστώς και το κράτος. Σε αυτή την μεγάλη αλήθεια δεν μπορεί να σταθεί καμία λεπτομέρεια που θες να μου πεις. Μην ξεγελάς τον εαυτό σου». Η αλήθεια είναι πως δεν έμενα σιωπηλός απέναντί του, αλλά κατά βάθος δεν έβρισκα επιχειρήματα για να τον αντιμετωπίσω.

Γύρω στο 2000 η διαφορά των απόψεών μας άρχισε να γίνεται ακόμα πιο έντονη. Με την άνοδο του Α.Κ.Ρ. (Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης) στην εξουσία δρομολογήθηκαν κάποιες πολιτικές αλλαγές στην Τουρκία που επέφεραν δονήσεις στο καθεστώς, γεγονότα που δεν είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε στο πρόσφατο παρελθόν της. Αναμφισβήτητα σημαντικότερο όλων ήταν η υπόθεση «Εργκενεκόν» όπου ανοίχτηκε ένας πόλεμος στο «βαθύ κράτος» και στον στρατό για την απόπειρα πραξικοπήματος. Κατά την διάρκεια αυτής της έρευνας άρχισαν να συλλαμβάνονται κρατικοί και παρακρατικοί, επίσημοι και ημιεπίσημοι σκοτεινοί τύποι που φώλιαζαν σε κρατικές υπηρεσίες και γύρω από αυτές. Μεταξύ τους υπήρχαν και κάποιοι απόστρατοι αξιωματικοί, αλλά το πράγμα δεν τελείωσε μ’ αυτούς. Στην συνέχεια άρχισαν να συλλαμβάνονται και εν ενεργεία υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού. Για πρώτη φορά μαζί με το «βαθύ κράτος» το χέρι του νόμου άγγιξε και τον στρατό που έως τότε ήταν στο «απυρόβλητο» όπως είχε πει ο Νεοκλής. Για πρώτη φορά με αποφασιστικό τρόπο περιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό το καθεστώς της στρατιωτικής ασυλίας. 

Μόλις είχαν λάβει χώρα τα γεγονότα που προανέφερα και πριν αρχίσουν να αμαυρώνονται από τις εξελίξεις, συναντηθήκαμε και πάλι με τον Νεοκλή. Πίστευα, μετά από όσα μου είχε πει στο παρελθόν, ότι θα αξιολογούσε τις εξελίξεις ως ένα θετικό βήμα προς την δημοκρατία και μια σημαντική καμπή στον τομέα των εξετάσεων που καλείτο να δώσει η Τουρκία. Ωστόσο φάνηκε ανεπηρέαστος από τις παραπάνω πρωτοβουλίες και μάλιστα έμεινα έκπληκτος όταν τον άκουσα να είναι ακόμα πιο αρνητικός στις θέσεις του σε σχέση με την πολιτική κατάσταση της Τουρκίας. Σκέφτηκα πως μάλλον θα τον προβλημάτιζε η μετά «Εργκενεκόν» περίοδος και οι αρνητικές εξελίξεις που θα προέκυπταν στην συνέχεια. Όσο εξελισσόταν όμως η κουβέντα μας κατάλαβα πως πίσω από την επιφυλακτικότητά του δεν κρυβόταν μία απτή προκατάληψη, αλλά μία κατηγορηματική φοβία για το Ισλάμ. Τελικά δεν πα να μην ήταν στρατιωτικοί, δεν πα να ήταν δημοκρατικοί, δεν πα να έπιαναν με το στόμα τους πουλιά, για τον Νεοκλή μια Ισλαμική κυβέρνηση δεν μπορεί να είχε τίποτα το θετικό. Κατάλαβα ότι ο φόβος του για το Ισλάμ ήταν αυτό που τον εμπόδιζε να κάνει μία καλύτερη ανάγνωση των αλλαγών που συνέβαιναν στην Τουρκία. Βαθιά μες στην ψυχή του ακόμα υπήρχε η προσήλωση στο CHP. Όταν ήρθε στο προσκήνιο το σχέδιο Αννάν φάνηκε πως η διαφωνία μας συνεχιζόταν και σε άλλα πολιτικά θέματα. Στην Τουρκία ο μεγαλύτερος πολέμιος του σχεδίου Αννάν, το οποίο ως στόχο είχε την ένωση των δύο κοινοτήτων, ήταν (τι σύμπτωση) το CHP. Και στην απέναντι όχθη όμως υπήρχαν πολέμιοι του σχεδίου αυτού με πρωτεργάτη τον Νεοκλή. Σε αντίθεση, εγώ ήμουν από εκείνους που υποστήριζαν το σχέδιο Αννάν. Η αλήθεια είναι ότι επειδή δεν ήμουν τόσο καλά ενημερωμένος για τα προβλήματα μεταξύ των κοινοτήτων δεν ήμουν και εκατό τοις εκατό σίγουρος για την λειτουργικότητά του. Αυτός ήταν και ο λόγος που άκουγα με προσοχή κάποιες από τις ενστάσεις του Νεοκλή σχετικά με το σχέδιο. Παρότι δεν ενστερνιζόμουν πολλές από αυτές, οι αναλύσεις και οι παρατηρήσεις του με βοήθησαν να καταλάβω τις θέσεις της Ελληνοκυπριακής και της Ελληνικής πλευράς. 

Οι διαφωνίες μας με τον Νεοκλή δεν άργησαν να φανούν και στο θέμα του Πατριαρχείου. Την δεκαετία του 90 στην Ελλάδα άρχισε να εμφανίζεται μία αρνητική στάση κατά του Πατριαρχείου. Η Αθηναϊκή Εκκλησία και ειδικότερα ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είχαν πρωτοστατήσει στο αρνητικό αυτό κλίμα. Απ’ ό, τι κατάλαβα το βασικό επιχείρημα ήταν το εξής: Εξ αιτίας της συρρίκνωσης της Ελληνορθόδοξης κοινότητας το Πατριαρχείο δεν διέθετε την βάση ούτως ώστε να είναι χρήσιμο για την αποστολή του. Εξ άλλου δεν ήταν σε θέση να ανανεωθεί μιας και από χρόνια δεν λειτουργούσε η Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, για να μπορέσει να διατηρήσει την ύπαρξή του, θα έπρεπε να εγκαταλείψει μια ώρα αρχύτερα την Κωνσταντινούπολη και να εγκατασταθεί κάπου στην Ελλάδα. Εάν δεν το έκανε αυτό και επέλεγε να μείνει στην Κωνσταντινούπολη, θα εξελισσόταν σε ένα «όργανο», σε ένα παιχνιδάκι της Τουρκικής κυβέρνησης. Όπως και έγινε. Σύμφωνα με τους εκφραστές αυτής της θεωρίας, ειδικά την εποχή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, το Πατριαρχείο υποστήριξε ολόψυχα την Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, βοηθώντας να αποκτήσει η χώρα μία «δημοκρατική δυναμική» που δεν της άξιζε και να ξεγελαστεί η Ευρώπη. Άρα θέλοντας και μη εξυπηρετούσε την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. 

Στο θέμα αυτό είχα πολλές αντιρρήσεις τις οποίες και εξέφρασα με ποικίλους τρόπους, δεν θα ήθελα να τις επαναλάβω. Ο Νεοκλής ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές αυτής της τάσης και όποτε άνοιγε το θέμα του Πατριαρχείου καταλήγαμε σε μακρόσυρτες λογομαχίες. Αυτό που με πείραζε περισσότερο ήταν ότι όσο εντείνονταν οι επικρίσεις του Νεοκλή κατά του Βαρθολομαίου, ένοιωθα να βρίσκομαι ανάμεσα σε δύο πυρά. Από την μια ήταν ο παλιός καλός μου φίλος ο Νεοκλής και από την άλλη ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος τον οποίο γνώριζα, αγαπούσα και σεβόμουν εδώ και είκοσι χρόνια.

Ευτυχώς που η τεταμένη αυτή ατμόσφαιρα μεταξύ των δύο Εκκλησιών μαλάκωσε με το πέρασμα του χρόνου. Ειδικότερα μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου παρατηρήθηκε μια αμοιβαία χαλάρωση των αντιλήψεων και οι σχέσεις σταδιακά αποκαταστάθηκαν. Έτσι δεν μου έκανε εντύπωση όταν άκουσα ότι ο Νεοκλής σε ένα ταξίδι που έκανε πριν μερικά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη θέλησε να συναντήσει τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Όταν μου πρότεινε να επισκεφτούμε μαζί τον Πατριάρχη δέχτηκα με μεγάλη ευχαρίστηση. Μετά από έναν σύντομο χαιρετισμό και τα τετριμμένα, άφησα τους δύο άνδρες να τα πουν και αποχώρησα από το Πατριαρχείο. Δεν ξέρω τι ειπώθηκε σε εκείνο το γεύμα, ποτέ δεν ρώτησα. Κατάλαβα όμως ότι επήλθε ένα είδος ειρήνης, ενδεχομένως να δημιουργήθηκε και μία φιλία μεταξύ τους. Αυτό μου ήταν υπέρ αρκετό.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 μέχρι τις αρχές του 2000, δηλαδή πάνω από είκοσι χρόνια, ο Νεοκλής δεν είχε επισκεφθεί την Τουρκία. Πιστεύω ότι αυτό κλόνισε σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία του και τον οδήγησε σε ένα είδος «ψύχωσης της διασποράς». Παρότι νοερά ζούσε από κοντά την τουρκική πραγματικότητα, είχε στερηθεί την φυσική επαφή με τον χώρο για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Φρονώ ότι αυτό περιόριζε και διαστρέβλωνε τις σχετικές με την Τουρκία αντιλήψεις του.

Στις αρχές, τουλάχιστον φαινομενικά, ο λόγος που δεν πήγαινε ο Νεοκλής στην Τουρκία είχε να κάνει με την στρατιωτική του θητεία. Φοβόταν μην τον μπαγλαρώσουν στα σύνορα και τον οδηγήσουν άρον άρον στο στρατόπεδο. Αργότερα στους προβληματισμούς του προστέθηκε και ο φόβος της σύλληψης για πολιτικούς λόγους και η κατάληξη στις φυλακές. Βέβαια εδώ που τα λέμε Τουρκία είναι, όλα μπορεί να συμβούν… Γι’ αυτό τόσο εγώ, όσο και όλοι οι φίλοι του Νεοκλή στην Τουρκία, αποφασίσαμε να ψάξουμε σχολαστικά, ο καθένας με τις δικές του δυνατότητες και να δούμε αν υπήρχε ο οποιοσδήποτε κίνδυνος. Όταν διαπιστώσαμε ότι όλα ήταν εν τάξει, του το ανακοινώσαμε και τον παροτρύναμε να έρθει στην Τουρκία. Παρόλα αυτά, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αρνήθηκε.

Πολύς κόσμος είχε εκλάβει αυτή την άρνηση του Νεοκλή ως ένα είδος «μποϊκοτάζ» στην Τουρκία. Πράγματι, κάποια περίοδο πολλοί Έλληνες, για να μην ενισχύσουν το στρατιωτικό καθεστώς της Τουρκίας με συνάλλαγμα, αρνούνταν να επισκεφθούν την χώρα. Η άρνηση όμως του Νεοκλή δεν ήταν ένα «μποϊκοτάζ» αυτού του είδους, αλλά θα έλεγε κανείς πως ήταν ένα «μπλοκάρισμα». Ο Νεοκλής φοβόταν πως όταν πήγαινε στην Τουρκία θα ζωντάνευαν οι αναμνήσεις του, πως θα δυσκολευόταν να προσαρμοστεί σε ένα τόσο αλλαγμένο περιβάλλον. Νομίζω πως φοβόταν την συγκίνηση που θα του προκαλούσε η επαφή του με την γη της Πόλης, πως θα του ήταν αδύνατον να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Όπως και έγινε.

Κατά την άποψή μου ο γιος του Αλέξανδρος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να καμφθεί το πείσμα του Νεοκλή. Ο Νεοκλής ξεκίνησε την οικογενειακή του ζωή αργά όπως εξ’ άλλου και την ακαδημαϊκή του καριέρα. Για τον λόγο αυτό τον χώριζαν πολλά χρόνια από τον μονάκριβο γιο του. Η μεγαλύτερή του επιθυμία ήταν να επισκεφθεί την Πόλη όσο το παιδί ήταν μικρό, πριν μπει στην εφηβεία και να περάσουν μαζί μερικές όμορφες μέρες ούτως ώστε να έχουν κάποιες κοινές εμπειρίες εκεί. Θα έκανε τα πάντα για να αποκτήσει ο Αλέξανδρος κάποιες ωραίες αναμνήσεις από την Πόλη.

Τα τελευταία χρόνια, μετά την εμφάνιση της ασθένειας, ο Νεοκλής άρχισε να επισκέπτεται πιο συχνά την Τουρκία. Φαντάζομαι πως η σχετική με τον γιο του επιθυμία πραγματοποιήθηκε, ωστόσο το βλέμμα του έμεινε για πάντα στραμμένο στην Πόλη. Η αγαπημένη σύντροφός του Φλώρα μου διηγήθηκε ένα περιστατικό από τις τελευταίες στιγμές του Νεοκλή που επιβεβαιώνει στο ακέραιο τον ισχυρισμό μου αυτό. «Ήταν πολύ εξαντλημένος» μου είπε η Φλώρα, «είχε κλείσει τα μάτια κι εγώ του ζήτησα να μου σφίξει το χέρι για να δω αν μ’ ακούει. Μου το έσφιξε. Την ώρα εκείνη έπαιζε ένα ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση όπου έδειχνε την Κωνσταντινούπολη. Κοίτα, του είπα δείχνει την Πόλη, δείχνει την πόλη σου. Άνοιξε για δυο –τρία δευτερόλεπτα τα μάτια του και κοίταξε την οθόνη. Βούρκωσε και κύλησαν δυο δάκρια από τα μάτια του που στην συνέχεια έκλεισαν. Λίγο αργότερα έπεσε σε κώμα και μετά έφυγε.»

Στην πόλη που τόσο αγάπησε δεν δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον θάνατό του. Είμαι σίγουρος όμως ότι η είδηση αυτή βύθισε σε πένθος όλους όσους τον ήξεραν εκεί. Τόσο εγώ όσο και οι υπόλοιποι φίλοι του αγαπήσαμε βαθιά τον Νεοκλή. Ας είναι άγιο το χώμα που τον σκέπασε. 

(Η παραπάνω ομιλία του καθ. κ. Adnan Eksigil είναι μιά συντόμευση του άρθρου του που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Birikim τον Μάρτιο 2012)

Η Μετάφραση έγινε απο την κ. Ιώ Τσοκώνα

• Ο δημοσιογράφος κ. ΣΤΑΘΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ δημοσίευσε το παρακάτω άρθρο του,στο:

ADALAR POSTASI 2622/5(20.11.2011):

HEYBELİADALI Prof. Dr. NEOKLIS SARRIS'i ANMA TÖRENİ

Atina'daki Heybeliadalılar Derneği, 7 Nisan 2012 Cumartesi günü Atina'da Adalar Belediyesi'yle kardeş olan Paleo Faliro semtinin merasim salonunda, Kasım ayında vefat eden ADALAR POSTASI-2622/5(20.11.2011) Heybeliadalı Prof. Dr. Neoklis Sarris için bir anma töreni düzenledi.

Bu törende başta Paleo Faliro Belediye Başkanı Dionisos Hacidaki'den başka Atina Üniversitesi'nden meslektaşları profesörler ve öğrencileri yanı sıra çocukluğundan beri yaşadığı Heybeliada'dan komşu ve arkadaşları yer aldı. Törenin başlangıcında Prof. N. Sarris'in hayatından fotoğraflar yanı sıra televizyon vesair konuşmalarından derlenen bir film gösterildi. 

Ünlü Yunan artist Katerina Helmi, Prof. N. Sarris'in 1980'de İstanbul'da geldiğinde kaleme aldıkları da dahil olmak üzere anılarını okudu. Filim gösteriminin ardından Heybeliada Derneği başkanı Periklis Pashalidis, evvelce İstanbul'da yayımlanan Rum gazetesi Embros'un sahibi Aleko Papadopulo, Atina Üniversitesi Profesör ve aka demisyenlerinden Lavrentis Dellasudas, Konstantin Despotopulos, Konstantin Svolopulos, Vasil Filias, Hari Meletiadis ve İstanbl'dan gelen arkadaşı Adnan Ekşigil, Prof. Neoklis Sarris'in hayatına dair konuşmalar yaptılar.

Konuşmaların ardından sahnede 4 kişilik bir grubun Anadolu'dan ezgileri içeren müzik dinletisi yer aldı. Prof. N. Sarris'in öğrencilerinden Anastasia Kadda hocasından aldığı eğitime dair bir konuşma yaptı. Son olarak Prof. N. Sarris'in eşi Flora Sarris, törene katılanları selamlayıp kısa bir konuşmayla teşekkürlerini ifade etti.

Η Μετάφραση

Ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Χάλκης που εδρεύει στην Αθήνα στις 7 Απριλίου 2012 πραγματοποίησε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Παλαιού Φαλήρου ο οποίος ως γνωστόν είναι αδελφοποιημένος με τον Δήμο Πριγκηπονήσσων τελετή μνήμης για τον Χαλκινό καθηγητή Νεοκλή Σαρρή ο οποίος απεβίωσε τον περσινό Νοέμβριο. Στην εκδήλωση αυτή παρευρέθηκαν ο Δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου Διονύσιος Χατζηδάκης αρκετοί συνάδελφοι του αειμνήστου, καθώς και καθηγητές του πανεπιστημίου, παλαιοί φοιτητές του ,αρκετοί συντοπίτες του από την Χάλκη καθώς και φίλοι του. 

Στην αρχή έγινε η παρουσίαση μιας ταινίας με εικόνες από την ζωή του και από τις διάφορες ομιλίες του καθώς και τις εκπομπές του στην τηλεόραση. Στην συνέχεια μετά την προβολή της ταινίας μίλησαν ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Περικλής Πασχαλίδης και ο ιδιοκτήτης της παλαιάς εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης «Εμπρός» κ. Αλέκος Παπαδόπουλος για την ζωή του κα το έργο του.

Αμέσως μετά η διάσημη ελληνίδα ηθοποιός κ. Κατερίνα Χέλμη διάβασε σημειώσεις του από ένα ταξίδι που έκανε ο ίδιος το 1980 στην Κωνσταντινούπολη για να συνεχίσουν οι ακαδημαϊκοί και πανεπιστημιακοί Λαυρέντης Δελλασούδας, Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Βασίλειος Φίλιας, Χάρης Μελετιάδης, και ο τούρκος φίλος του από την Κωνσταντινούπολη Καθηγ. Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικών Επιστημών Adnan Eksingil με ομιλίες για την ζωή και το έργο του αειμνήστου καθηγητή Νεοκλη Σαρρή.

Μετά τις ομιλίες στην σκηνή εμφανίστηκε μουσικό συγκρότημα αποτελούμενο από 4 άτομα που απέδωσε μελωδίες από την Μικρά Ασία. Μόλις τελείωσαν μίλησε η φοιτήτρια του Αναστασία Καδδά αναλύοντας της εκπαίδευση που είχε λάβει από τον καθηγητή της Νεοκλή Σαρρή.

Τελευταία μίλησε η σύζυγος του καθηγητή κ. Φλώρα Σαρρή που μετά από ένα σύντομο χαιρετισμό και ομιλία ευχαρίστησε όλους που πήραν μέρος στην εκδήλωση μνήμης για τον σύζυγο της.

Κείμενο και Μετάφραση από τον δημοσιογράφο κ. ΣΤΑΘΗ ΑΡΒΑΝΙΤΗ(Αθήνα 2012)

ΝΕΟΚΛΗΣ ΣΑΡΡΗΣ

O Μορφωτικός Σύνδεσμος ΧΑΛΚΗΣ Κων/πολεως έχασε τον ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ στις 19 Νοεμβρίου 2011 έναν Άνθρωπο με άλφα κεφαλαίο, έναν Καθηγητή της Κοινωνιολογίας της Ιστορίας, παιδί της ΧΑΛΚΗΣ, λάτρη της ΧΑΛΚΗΣ, τον Επίτιμο Πρόεδρο του, τον ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ , έναν Έλληνα και ουχί φιλέλληνα.

Με το μάχιμο και ζωντανό λόγο του θα τον θυμόμαστε πάντα και θα είναι πάντα μες την καρδιά μας. 

Κάθε χρόνο στην κοπή της βασιλόπιττας μας παρευρίσκετο. Με την γλαφυρότητα του μας προσέγγιζε όλους, μας έκανε να δακρύζουμε ξαναζώντας τις στιγμές που έζησε η Ρωμιοσύνη στην Χάλκη και στην Πόλη.

Η κηδεία του έγινε από το Α` Νεκροταφείο στις 3 το απόγευμα της Τρίτης 22 Νοεμβρίου. Ο Νεοκλής Σαρρής ήταν καθηγητής της Κοινωνιολογίας της Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1940 και ήταν απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής.

Σπούδασε στα Πανεπιστήμια Κωνσταντινούπολης, Αθηνών και Γενεύης.

Διετέλεσε σύμβουλος επί των πολιτικών υποθέσεων του Αοίδιμου Οικουμενικού Πατριάρχου Κύρου Αθηναγόρα.

Διαδέχθηκε τον Ιωάννη Ζίγδη στην προεδρία της Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου (ΕΔΗΚ).

Έχει διατελέσει καθηγητής παραγωγικών και ανωτέρων Σχολών του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Ως πολιτικός αναλυτής και αρθρογράφος ασχολούνταν ιδιαίτερα με τα ελληνοτουρκικά θέματα.

Στις εκλογές του 2009 ήταν υποψήφιος βουλευτής, συνεργαζόμενος με τη Δημοκρατική Αναγέννηση, τοποθετημένος στην τιμητική τελευταία θέση του ψηφοδελτίου επικρατείας του κόμματος.

Ο Σύλλογος μας απευθύνει θερμά συλλυπητήρια στην οικόγένεια του.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αττικής γης που τον σκεπάζει.

ΨΗΦΙΣΜΑ

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Μορφωτικού Συνδέσμου Χάλκης στο θλιβερό άκουσμα του θανάτου του Επιτίμου Προέδρου του Συνδέσμου μας ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ Ομότιμου Καθηγητή του Πάντειου Πανεπιστημίου Αθηνών συνήλθε εκτάκτως και αποφάσισε τα ακόλουθα:

Να παραστεί στην νεκρώσιμη ακολουθία

Να κατατεθεί στεφάνι

Να αποσταλεί συλλυπητήρια επιστολή στην οικογένεια 

Να δημοσιευθεί το παρόν ψήφισμα στον τύπο

Τα λόγια του μικρού Αλέξανδρου Σαρρή για τον πατέρα του Νεοκλή:

<<εχασα τον πολυτιμοτερο ανθρωπο που ειχα στη ζωη αλλα οχι μονο εγω αλλα καθε ελληνας καθως εχασε αυτο που τον αντιπροσωπευε και τον εκανε να θυμαται ποιος και απο που ειναι ...αλλα οπως διαβασα σε blogs εχασε την μαχη με αυτη την ασθενεια ...αλλα οχι δεν ειναι ετσι απλα παλεψε και επεσε με τιμη !>>

Κατά την νεκρώσιμη ακολουθία εκφωνήθηκαν

οι παρακάτω επικηδειοι λόγοι:

******

ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΧΑΛΚΗΣ

Ο κ. Λαυρέντιος Δελλασούδας

ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και

Ειδικός Γραμματέας Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών,

ως εκπρόσωπος του Μορφωτικού Συνδέσμου Χάλκης Κων/πόλεως.

Αντί Απολογισμού και όχι Επιλόγου

Εις τον Νεοκλή Σαρρή

Έχοντας κληθεί εκ μέρους τού Προέδρου και των μελών τού Διοικητικού Συμβουλίου τού ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΝΗΣΟΥ ΧΑΛΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ καθώς και τού συνόλου των Χαλκινών για να αποχαιρετήσω τον δικό τους άνθρωπο και δικό μου αγαπητό φίλο και συνάδελφο, τον Νεοκλή, οφείλω να καταθέσω ενώπιον του ομολογία για τον αδιάρρηκτο δεσμό του με τη ζωή και τα οράματα των Χαλκινών.

Αν η Πόλη και η Μεγάλη τού Γένους Σχολή χαίρουν για τον άνδρα που εξέθρεψαν, η Χάλκη και οι Χαλκινοί έζησαν μαζί του τις χαρές που προσφέρει το καλοκαίρι σε ένα νέο όχι οποιοδήποτε νησί, αλλά ένα Πριγκιπόννησο.

Ίσως εκεί, περπατώντας στις ακρογιαλιές του και κοιτάζοντας τη θάλασσα να έκανε κάποιες από τις πρώτες σκέψεις πάνω στις οποίες θεμελιώθηκαν αργότερα οι κοινωνιολογικές του μελέτες. Σίγουρα όμως η δύναμη τού καλοκαιρινού, καθημερινού, βραδινού βοριά τού νησιού δεν σταμάτησε ποτέ όχι μόνο να χαρακτηρίζει τους αγώνες του σε όλους τους τομείς και όλα τα επίπεδα, αλλά και να συντρέχει κάθε τι που εξέφραζε πόθο, αγωνία ή πρωτοβουλία των Χαλκινών μέσω τού Μορφωτικού Συνδέσμου τους. 

Ήταν, είναι και θα είναι παρών σε όλες τις εκδηλώσεις και των Χαλκινών. Διότι οι ιδέες και η συνέχειά τους δεν συναρτώνται με την παρουσία τής ύλης. Η αξία τους και η δύναμη τής θεμελίωσής τους είναι τα στοιχεία που καθιερώνουν το αδιάλειπτο. 

Έτσι, θα είναι παρών ο λόγος του -ή ορθότερα η φωνή του- όταν επιτελεσθεί η επιποθούμενη επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής τής Χάλκης, διότι θα εκφράζει και τον δικό του πόθο. Άλλωστε, δεν εδίδαξε και σε ομόλογο χώρο, δηλαδή στη Θεολογική Σχολή Αθηνών; 

Ακόμη, θα είναι παρών ο λόγος του και όταν ευοδωθεί ο αγώνας για επαναλειτουργία τηςΑστικής Σχολής τής Χάλκης –με άλλη βέβαια μορφή–, δεδομένου ότι έχει ταχθεί και υπέρ τού αγώνα αυτού.

Γι αυτό και η ανακήρυξή του ως Επιτίμου Προέδρου τού Μορφωτικού Συνδέσμου Χάλκης Κωνσταντινουπόλεως, η οποία βέβαια προϋπήρξε, δεν ήταν τυπική αλλά ουσιαστική.

Αγαπητέ Νεοκλή,

από προχθές διερωτώμαι μήπως, κατά την πρωτοχρονιάτικη εκδήλωση τού Συνδέσμου, παρουσία και τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων κ. Ιακώβου, η αναφορά σου στη συνύπαρξή μας στο οικοτροφείο τής Αποστολικής Διακονίας, πριν 50 περίπου χρόνια, εμπεριείχε κάποιο ιδιαίτερο μήνυμα.

Γι αυτό και γύρισε πολλές φορές η σκέψη μου στον προαύλιο χώρο τής Μονής Πετράκη και στις συζητήσεις μας. 

Βλέπω και πάλι το πρόσωπό σου –όπως τότε– με το αινιγματικό χαμόγελο. Μιλάς με τον δείκτη τού χεριού προτεταμένο και μου λες: Δεν ξέρω ποιος από τους δυο μας θα μετοικήσει πρώτος εκ τού κόσμου τούτου. Αν όμως εγώ φύγω πρώτος, θέλω να πεις στην οικογένειά μου και ιδιαίτερα στο γιο μου και μέσω αυτού σε όλους τους νέους να μην υποστείλουν ποτέ τη σημαία τού αγώνα για τη διατήρηση διαχρονικών αξιών και ιδεωδών, ακόμη και όταν οι σωματικές δυνάμεις τούς αντιμάχονται. 

Από πλευράς μου, απευθυνόμενος στην οικογένεια τού προσφιλούς μας Νεοκλή θα τους παρακαλούσα, απέναντι στον σημερινό πόνο τής ψυχής τους να αντιτάξουν τη σκέψη ότι αποτελούν οικογένεια ενός σημαντικού για τους αγώνες του ανδρός, για τους οποίους και έχει καταξιωθεί..

Αγαπητέ, Νεοκλή δεν μου έδωσες κάποιο βιβλίο σου, όπως μου είχες υποσχεθεί.

Μήπως με περιμένεις να έλθω να το πάρω;

«Μακαρία ἡ ὁδός, ᾗ πορεύει σήμερον, ὅτι ἡτοιμάσθη σοι τόπος ἀναπαύσεως», φέροντας μαζί σου το χώμα τής Χάλκης, σύμφωνα με την επιθυμία σου. 

*****

Ο κ. Ελευθέριος Φερεκύδης Καθηγητής Ωτορινολαρυγγολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ως εκπρόσωπος της Ενώσεως Κων/πολιτών:

Ομολογώ ότι δεν ήταν καθόλου εύκολο για μένα να συντάξω αυτό το κείμενο, πιστεύω όμως ότι εκτός των συναισθημάτων θα πρέπει να υπερισχύει και η λογική.

Ο Νεοκλής Σαρρής γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, κοινή αξέχαστη πατρίδα όλων μας, ήταν απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής.Σπούδασε στα Παν/μια Κων/πόλεως, Αθηνών και Γενεύης. Διετέλεσε σύμβουλος επί των πολιτικών υποθέσεων του αοίδιμου Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρα.

Διαδέχθηκε τον Ιωάννη Ζίγδη στην προεδρεία της Ενώσεως Κέντρου (ΕΔΗΚ), διετέλεσε καθηγητής των παραγωγικών και ανωτέρων Σχολών του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου ησχολείτο με τα Ελληνοτουρκικά θέματα και ως πολιτικός αναλυτής και αρθρογράφος. 

Υπήρξε μοναδικός γνώστης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ευθύς, ειλικρινής, καλοσυνάτος, ξερριζωμένος Έλληνας της Πόλης με βαθειά πρωτογενή αλλά και βιωματική γνώση της Τουρκίας, της φυσιογνωμίας, του χαρακτήρα και του τρόπου της τουρκικής σκέψης.

Βαθύτατα Έλληνας αλλ’ όχι μνησίκακος προς τον τουρκικό λαό, άξιος του ελληνικού πολιτισμού του οποίου ήταν φορέας. Ότι επί δεκαετίες ανέλυε, για να καταστήσει γνωστή στους Έλληνες <<την άλλη πλευρά>>, της οποίας είχε επιστημονικά μελετήσει την συγκρότηση και εξέλιξή της, δηλαδή την τουρκική κοινωνία και τις αντιθέσεις της, αυτό ακριβώς έγινε γνωστό με το πρόσφατο του Αχμέτ Νταβούτογλου Στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας.

Ως εκπρόσωπος της Ενώσεως Κων/πολιτών πιστεύω ότι διερμηνεύω τα αισθήματα όλων των συμπατριωτών και φίλων και θα ήθελα να πω ότι ο αγαπητός Νεοκλής Σαρρής ήταν <<καλός καγαθός>> , διότι εκτός της διανοητικής προσφοράς του διέθετε και ήθος, ήταν δηλαδή μία εξαίρετη προσωπικότητα την οποία αποχαιρετούμε σήμερα όλοι με θλίψη πολλή αλλά και με την ελπίδα ότι <<άπασα ψυχή αθάνατος>> που μας δίνει την δύναμη να παρηγορήσουμε την εκλεκτή και αγαπητή μας σύζυγό του και τον αγαπητό του γιό, να παρηγορηθούμε και να υπομείνουμε ανθρωπίνως τα ανθρώπινα. 

ΚΑΛΟ ΣΟΥ ΤΑΞΙΔΙ, ΦΙΛΕ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΕ, ΝΕΟΚΛΗ, ΕΥΧΟΜΑΙ ΝΑ ΤΟΝ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΟΣΟΝ ΧΡΟΝΟ ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΖΟΥΜΕ. 

*****

Δρ Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα  Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μιου Αθηνών

Γυναικολόγος - Χειρουργός - Ειδ. Μαστολόγος

Αγαπητέ φίλε και συμπατριώτη Νεοκλή,

Το θλιβερό νέο του θανάτου σου με συνετάραξε, παρ’ όλο που ως ιατρός γνώριζα δυστυχώς τη δίχως επιστροφή εξέλιξη των πραγμάτων ύστερα από την τελευταία μου επίσκεψη στο σπίτι σου.

Εκείνη την ημέρα σε θαύμασα, που εκτός από τις γνωστές αρετές, τις γνωστές σε όλους μας πτυχές της προσωπικότητας σου, είδα έναν τρομερά θαρραλέο Νεοκλή, που παρ’ όλη την πολύ άσχημη κατάσταση της υγείας του είχε το θάρρος, είχε το κουράγιο να μου πει «μην τα βλέπεις αυτά εδώ, Λυδία -κι εννοούσε το οξυγόνο και όλα τ’ άλλα με τα οποία ήταν καλωδιωμένος- σε δυο μήνες θα φύγουν όλα αυτά μόλις μ’ εγχειρήσουν!!».

Έμεινα άφωνη, όπως άφωνη έμεινα όταν σε λίγο τον άκουσα να σχολιάζει τηλεφωνικά την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα, και λίγο αργότερα να δίνει οδηγίες σε υποψήφιο Διδάκτορα μέσα από την μάσκα του οξυγόνου του.

Δεν θα αναφερθώ εγώ στις επιστημονικές και ακαδημαϊκές του θέσεις και διακρίσεις, δεν θα αναφερθώ στις βαθιές γνώσεις των Ελληνο- τουρκικών θεμάτων, υπάρχουν άλλοι πλέον κατάλληλοι από μένα να το πράξουν, εγώ θέλω ν΄ αναφερθώ στον άνθρωπο Νεοκλή, το ανήσυχο πνεύμα, τον πικραμένο δικαίως άνθρωπο, τον λατρεμένο δάσκαλο, τον φιλόστοργο σύζυγο, τον ευαίσθητο πατέρα, που ο πελαργός αν και καθυστερημένα ήρθε στη ζωή του, του χάρισε τον μονάκριβο γιό του, τον έφηβο σήμερα Αλέξανδρο-Μάριο, για τον οποίο καμάρωνε και ο οποίος την ώρα που έπαιρνε τον Νεοκλή το ασθενοφόρο του ζήτησε να του υποσχεθεί ότι θα γυρνούσε ξανά πίσω στο σπίτι τους.

Ο Νεοκλής επί πέντε ολόκληρα χρόνια έδωσε μια άνιση μάχη με τον καρκίνο. Μια μάχη αξιοπρεπή, μια μάχη κατά τη διάρκεια της οποίας το πρωί έκαμνε τη χημειοθεραπεία του και το βράδυ σαν να μη συνέβαινε κάτι ήταν παρόν στις επαγγελματικές του υποχρεώσεις.

Σ΄ όλες του τις περιπέτειες όπως και σ’ αυτή της ασθένειας του ο Νεοκλής είχε δίπλα του ακλόνητο στύλο και συμπαραστάτη την αγαπημένη του σύντροφο και προσκέφαλο της ζωής του, τη γυναίκα του τη Φλώρα, η οποία του στάθηκε με καρτερικότητα, υπομονή σαν κερί αναμμένο, συνοδοιπόρος στον Γολγοθά του ως ο καλός Σαμαρείτης.

Ακόμα θα ήθελα να πω, ότι δεν θα ξεχάσω κι’ είναι χαραγμένο στη μνήμη μου αυτό που είχες πει μια φορά σε συζήτηση που είχαμε ότι η αληθινή ευτυχία βρίσκεται στην οικογένεια, στις αναμνήσεις και στην ελπίδα. Όπως ακόμη ότι τις μνήμες πρέπει να τις τιμούμε και όχι να τις επουλώνουμε.

Λίγες ώρες πριν φύγει, όταν πια άρχιζε να χάνεται στην αιωνιότητα, στην τηλεόραση που ήταν αναμμένη στο δωμάτιο της Κλινικής, έτυχε να δείχνει την Κωνσταντινούπολη. Τότε η Φλώρα στην προσπάθεια της να τον αφυπνίσει από τη βυθιότητα στην οποία βρισκόταν του φώναξε « Νεοκλή, Νεοκλή δες δείχνουν την Κωνσταντινούπολη στην τηλεόραση», τότε άνοιξε τα μάτια είδε την Πόλη μας και μετά δεν τα ξανάνοιξε….

Ο Νεοκλής έφυγε κλείνοντας μέσα στην ψυχή του την Πόλη που τόσο αγαπούσε, που τόσο νοσταλγούσε, που τόσο του έλλειπε, που τόσο……….

Φίλε Νεοκλή σ’ αυτόν τον κόσμο, ήρθες όταν έπρεπε, έζησες όπως έπρεπε, αλλά δυστυχώς μας έφυγες όταν δεν έπρεπε, αφού οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της χώρας σε είχαν ανάγκη.

Καλό σου ταξίδι φίλε Νεοκλή,

Ας είναι ελαφρά η Αττική γη που θα σε υποδεχθεί στα σπλάγχνα της σε λίγο. Αιωνία η μνήμη σου.

*****

Ο κ.Γιάννης Δημαράς Πρόεδρος του Πανελληνίου Άρματος Πολιτών

Νεοκλή μας,

Υπήρξες και παρέμεινες πάντα ο ίδιος και αθεράπευτα οραματιστής. Ανήκεις στην κοινωνική χωρεία των συμπατριωτών σου που για φυλακτό έχουν την τρίπτυχη προσευχή του Νίκου Καζαντζάκη:

Δοξάρι η ψυχή μου Θέ μου, χρησιμοποίησέ την να μην σκουριάσει.

Δοξάρι η ψυχή μου Θέ μου, μην την παρατεντώνεις, θα σπάσει.

Δοξάρι η ψυχή μου Θέ μου, παρατέντωσέ την κι ας σπάσει.

Δύσκολος ο αποχαιρετισμός. Δυσκολότερη η στιγμή, καθώς εσύ μας ακούς, αλλά εμείς ανθρώπινα αναρωτιόμαστε αν μας ακούς.

Αγαπημένε δάσκαλε, φίλε, συμμαχητή, συναγωνιστή και σύντροφε μόνο βέβαιο είναι ότι δεν θα μας λείψεις. Γιατί μας δίδαξες ήθος, ευγένεια, πατριωτισμό. 

Θα είσαι κοντά μας. Θα μας διδάσκεις, θα μας νουθετείς, θα μας μαθαίνεις όσο είμαστε εν ζωή.

Όσοι είχαμε την ευκαιρία και την τιμή να σε γνωρίσουμε, θα φυλάσσουμε στην κιβωτό της ψυχής μας πόσο σημαντικός Έλληνας υπήρξες.

Αγαπημένε δάσκαλε, φίλε συμμαχητή, συναγωνιστή και σύντροφε. Θα σ΄αγαπάμε για πάντα.

Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια σου.

Καλό ταξίδι.

*****

Στον Νεοκλή Σαρρή επικήδειος λόγος εκφωνηθείς από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών κ. Αντώνη Λαμπίδη 

Ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών, η Ομογένεια της Πόλης μας και ολόκληρος ο Ελληνισμός με βαθύτατη οδύνη αποχαιρετούν τον ευπατρίδη και πανάξιο τέκνο της Βασιλεύουσας Νεοκλή Σαρρή.

Διακρινόταν για τη μαχητικότητα και τη θαρραλέα του στάση στα εθνικά θέματα, συνδυασμένη με την σπάνια αρχοντιά, ειλικρίνεια και ευγένεια που τον χαρακτήριζαν. 

Ως πνευματική και αγωνιστική μορφή, υπήρξε ο πλέον εμβριθής γνώστης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Διατύπωνε τον αιχμηρό του λόγο με τόλμη και παρρησία, χωρίς συμβιβασμούς και ιδιοτέλειες.

Η όλη του σκέψη συμπυκνωνόταν στην περίφημη ρήση του: 

“Η Τουρκία δεν έχει ιστορία. Έχει μόνον ποινικό μητρώο”.

Ο Νεοκλής Σαρρής μιλούσε πάντοτε ισορροπημένα, τεκμηριωμένα, δίκαια, σωστά και με ακρίβεια που τσάκιζε κόκκαλα. Έδωσε αληθινές μάχες για τα απαράγραπτα δίκαια του Ελληνισμού, σε δύσκολους καιρούς. Στηλίτευε συνεχώς την ενδοτικότητα, την ηττοπάθεια των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών όσο και άλλων κύκλων που υιοθετούν μια υποτελή στάση απέναντι στη νεο-οθωμανική στρατηγική της γείτονος χώρας. Για αυτό ακριβώς δεν ήθελαν να ακούγεται η φωνή του. ΄Εγινε δυσάρεστος και ενοχλητικός για κάποιους μικροπρεπείς , οι οποίοι προσπάθησαν να τον διαβάλουν και να τον αγνοήσουν. 

Είναι σαν να προσπαθεί κανείς να δέσει έναν γίγαντα με κλωστές -όπως πολύ χαρακτηριστικά σημειώνει ο καθηγητής κ. Παναγιώτης Ήφαιστος. Όμως, δεν κατάφεραν να του κλείσουν το στόμα. 

Νεοκλή ! Αλοίμονο, η απώλεια σου δεν αναπληρώνεται.

Όμως, η γνήσια ελληνική μορφή σου και ο αγέρωχος πατριωτικός σου λόγος θα μας συντροφεύουν σε όλη μας τη ζωή.

Υποκλινόμαστε στη μνήμη σου …και συνεχίζουμε τον αγώνα για τη δικαίωση του Ελληνισμού. Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αττικής γης που σε υποδέχεται.

*****

Ο κ. Γιάννης Μαύρος:

<<Δυό λόγια για τον Νεοκλή, τον φίλο και αδελφό.>>

Τα λόγια είναι πάντα φτωχά για να εκφράσουν το συναίσθημα. Αυτό θα το εκφράσει η φωνή. Και η φωνή βγαίνει μέσα από τη θλίψη -αλλά και από τον θυμό. Γιατί πολλοί ήσαν εκείνοι που θέλαν’ να σου κλείσουν τη φωνή - και κάποιοι ίσως να νομίζουν ότι το κατάφεραν.

Γιατί βέβαια ενοχλούσες. Όχι μόνο γιατί ήξερες -και δεν μάσαγες τα λόγια σου. Περισσότερο γιατί έδινες, με τη στάση σου και το παράδειγμά σου, το μέτρο της τόλμης και της αρετής, επικίνδυνα πράγματα, απαγορευμένα από τις εξουσίες για τους ραγιάδες. Οι εξουσίες όμως τουλάχιστον σε σέβονταν. Αυτοί που σε φθονούσαν -ή θέλαν’ να σε περιφρονούν- ήσαν οι λακέδες τους, που ούτε μετά θάνατον δεν βρήκαν μπέσα να σε μνημονεύσουν.

Θα ανησυχούσα διαφορετικά. Θα θύμωνα περισσότερο για την υποκρισία τους, την ανανδρία τους να σε προσεταιριστούν νεκρό και ανυπεράσπιστο.

Έτσι σε αποχαιρετούμε σήμερα μόνο εμείς που σε αγαπήσαμε,που ήσουν για μας αυτό που λέει τ’ όνομά σου Νεοκλή:

Ν-οπως νέος

Ε-όπως ελεύθερος, όπως Έλληνας

Ο-όπως ορθός

Κ-όπως καλός

Λ-όπως λατρευτός

Η-όπως ηθοποιός

Σ–όπως σοφός

Σε αποχαιρετούμε σήμερα Νεοκλή με την υπόσχεση να συνεχίσουμε τον αγώνα σου, για την Ελλάδα και την Κύπρο, δίχως να μας πτοούν υπεροπλίες, συσχετισμοί και προδοσίες, με ακλόνητη την πίστη στο δίκιο και την τιμή.

Και κάτι ακόμη, κάτι που μόνο εσύ ίσως τώρα το μπορείς: 

συμφιλίωσε επιτέλους τον Γιάννη τον Ζίγδη με τον Γεώργιο Μαύρο, μπας και γίνει κάνα’ θάμα!

*****

Η ποιήτρια Χίβα Παναχί

Αγαπημένη μου κυρία Φλώρα Σαρρή και μονάκριβέ μου Αλέξανδρε Σαρρή, 

Αξιοσέβαστοι φίλες και φίλοι,

Σήμερα έχουμε συγκεντρωθεί να χαρίσουμε το πιο όμορφο νανούρισμα της ψυχής μας στον αγαπημένο δάσκαλο όλων μας, στον ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ. Ήταν το πεπρωμένο και μια ευλογημένη μέρα που για πρώτη φορά τον συνάντησα στις αίθουσες του Παντείου Πανεπιστημίου, σαν ένα πουλάκι από την Ανατολή που συνήθιζε να λέει: «Αντιλήφθηκα αμέσως ότι είναι ένα κομμάτι της ύπαρξής μου».

Ο άνθρωπος μου, ο δάσκαλός μου ο ΝΕΟΚΛΗΣ, χαρακτηριζόταν από Αγωνιστικότητα, που πάει να πει ότι ήταν αγωνιστής με το σθένος και το φρόνημα του αγωνιστή που βίωνε μοναχά εκείνος, σε μια ταραγμένη εποχή. Μια εποχή που το καλό πολύ εύκολα φαίνεται ως κακό, και το κακό με την ίδια ευκολία μπορεί να παρουσιάζεται ως καλό. Και έτσι αποφάσιζε να είναι ένας Προμηθέας πλάι σε δαιμονισμένους ανθρώπους και κυρίαρχους της γης, γι’ αυτό πίστευε στην ανώτατη λογική, τη λογική της καρδιάς, πράγμα που πάει να πει ότι ήταν Άνθρωπος. Μέτρο όλων των κινήσεών του ήταν ο Άνθρωπος, όχι το κέρδος. 

Ως ορμώμενη από το Κουρδιστάν, ήμουν μάρτυρας αυτής της φροντίδας και αυτής της αληθινής του στήριξης. Έτσι, ο κουρδικός λαός σε κηδεύει στη συνείδησή του, εκεί όπου ζουν οι παπαρούνες και οι μάρτυρές μας. 

Αγαπημένοι μου, αδέλφια μου, συν-Έλληνες, η γιαγιά μου έλεγε «Ο άνθρωπος που έχει αρετή μετρά με το τέλος του», αν και ο δάσκαλός μου γεννήθηκε σπουδαίος και το ταξίδι του είναι σπουδαιότερο, καθώς με την παρακαταθήκη του θα προάγει μια νέα εποχή μέσω όλων μας για την Ελλάδα, για τον κόσμο και τον κόσμο της

ΚΑΘ ΄ ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ. 

Δάσκαλε, αγαπημένε πατέρα, από σήμερα ζεις στο στήθος μου με μυρωδιά αγάπης, λευτεριάς και ελπίδας.

Η μαθήτρια και κόρη σου

Για τον Δάσκαλό μου Νεοκλή Σαρρή

Μοναχά μια ώρα

Μερικές μέρες είναι

Έχω χάσει έναν ιερό μου ύμνο

Τον έχει δει κανείς; 

Ξέρει κανείς σας που βρίσκεται; 

Φτάνει μια άρπα

Θρηνωδεί: 

Πιθανόν κάπου με ένα χρυσαφένιο κύμα του Βοσπόρου

να επιστρέψει στην Χάλκη. 

Είναι μια εβδομάδα που έχω χάσει

Ένα κομμάτι του ουρανού μου

Ξέρει κανείς σας που βρίσκεται; 

Ήρθε με βροχερά μάτια ένας άνεμος

Είπε: ίσως αγκαλιάσει μια μεγάλη γη που κινδύνεψε

Είναι μερικούς μήνες

Έχω χάσει ένα μάτι μου

Σε διαδρόμους του Μαραθώνα

Έφτασε από τα ηλιοτρόπια μέρη ένας άγγελος είπε

Τον έχω δει εγώ, μου είπε να σας πω

Όρκος στα δάκρυα των δικών μου ανθρώπων

Όρκος στις τρυφερές κουβέντες των φίλων μου

Των μαθητών μου

Όρκος στα οράματα μου

Ορκίζομαι στην Πόλη μου

Στο δρόμο, στο σπίτι μου, στο γραφείο μου

στο σπουργίτι της μοναξιάς ,του Αλεξάνδρου μου

έχω γίνει ένα με το φως του σύμπαντος

ακουμπήστε το άσβεστο φως

Νεοκλής Σαρρής (1940-2011) Ο τελευταίος Φαναριώτης

Σωτήρης Δημόπουλος

  Σάββατο, 10 Δεκεμβρίου 2011

Ο Νεοκλής Σαρρής, χωρίς αμφιβολία, ήταν ένας από τους τελευταίους μεγάλους μιας χώρας που με θλίψη διαπιστώνουμε ότι βυθίζεται για δεκαετίες στη μετριότητα.

Ένας αυθεντικός δάσκαλος, που βίωνε βαθύτατα τις ιδέες που μεταλαμπάδευε ή που επεδίωκε να μεταλαμπαδεύσει στους μαθητές του.

Άλλωστε ο χαρακτηριστικός, απαράμιλλος και μαγευτικός, τρόπος της διδασκαλίας του απεδείκνυε το αληθινό, άσβεστο πάθος του για τη μετάδοση της επιστημονικής αλήθειας, της άδολης και ανυστερόβουλης αγάπης για τη πατρίδα, της πίστης του στην ατομική ελευθερία που δεν συμβιβάζεται στους μικροϋπολογισμούς της στιγμής.

Όσοι είχαμε τη τύχη να το συναναστραφούμε, και μάλιστα να ευεργετηθούμε τα μάλα από αυτή τη συναναστροφή μαζί του, βιώσαμε αυτά τα έντονα συναισθήματα και τις πνευματικές αποκαλύψεις που μας χάριζαν οι χειμαρρώδεις εξιστορήσεις του, οι ανατρεπτικές αναλύσεις του, οι απεριόριστες γνώσεις του.

Αντιλαμβανόμαστε όλοι μας, ιδιαίτερα εμείς της νεώτερης γενιάς, της γενιάς της μεταπολίτευσης, εποχής θριάμβου της μετριότητας και του κομφορμισμού, ότι ο Σαρρής ερχόταν από αλλού.

Και εννοώ όχι μόνον από μια προηγούμενη προ-χουντική γενιά, όταν τα κριτήρια της επιστημονικής καταξίωσης ήταν αυστηρότερα, αλλά και το αίσθημα του καθήκοντος και του αγνού πατριωτισμού ήταν υψηλότερα.

Ο Σαρρής εκτός από αυτά είχε μέσα του σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά μιας εμπεδωμένης αντίληψης της οικουμενικότητας. Οικουμενικότητα, που δεν είχε καμία σχέση με τον παγκοσμιοποιημένο άνθρωπο ή τον οπαδό της πολυπολιτισμικότητας. Η δική του αντίληψη για τον πολιτισμό και τον άνθρωπο δεν περιοριζόταν στη ρηχή και υποκριτική πολλές φορές οχύρωση στη πολιτική δικαιωμάτων. Διέπονταν από στοιχεία υψηλής πνευματικότητας και αταλάντευτου ανθρωπισμού.

Ήταν σαφώς το δώρο μιας βαριάς κληρονομιάς που έλαβε ως ένας γνήσιος Ρωμιός.   

Στο πρόσωπό του εκφραζόταν ένας ανθρωπολογικός τύπος που πλέον εκλείπει, αυτός του οικουμενικού Έλληνα. Η σύνθεση, δηλαδή, της βαθιάς συνείδησης της ελληνικότητας με την οικουμενική θέαση. Γέννημα της μήτρας των αυτοκρατορικών παραδόσεων της Κωνσταντινουπόλεως, τις οποίες ενσυνείδητα εξέφραζε. Ίσως ως ένας από τους τελευταίους Φαναριώτες –πολύγλωσσος, ευρυμαθής, αεικίνητος και αρχοντικός-  χωρίς, όμως, τα μικροπρεπή ελαττώματά τους. Η αδιάψευστη απόδειξη ότι η εμπεδωμένη και καλλιεργημένη εθνική ταυτότητα δεν συνεπάγεται τον επαρχιώτικο απομονωτισμό.

Εντέλει, το συγκεκριμένο πρότυπο, η σύνθεση Εθνικού και Οικουμενικού, συνιστά ίσως τη σπουδαιότερη κληρονομιά του Σαρρή, και ανάγεται σε διακύβευμα πολιτισμικής επιβίωσης για όσους Έλληνες πιστεύουν ακόμη πως αξίζει να αγωνιστούν για να παραμείνουν Έλληνες. Η απώλεια του Νεοκλή Σαρρή είναι μεγάλη τόσο για την ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και για τον πολιτικό λόγο που αρθρώνεται αυτές τις ζοφερές, για το τόπο μας, ημέρες. Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί μια συνήθης υπερβολή, δεν είναι τετριμμένες κουβέντες που ταιριάζουν σε ανάλογες περιστάσεις. Πρόκειται, όντως, για το χαμό ενός μεγάλου δασκάλου και ενός πραγματικού επιστήμονα, που διέθετε απίστευτο πλούτο γνώσεων.

Ενός ανθρώπου με ρητορικά χαρίσματα και σπάνια ικανότητα στη μεταδοτικότητα, που υποστηριζόταν από πάθος και μοναδική θεατρικότητα. Οι φλογερές διαλέξεις του στα αμφιθέατρα, στις αίθουσες εκδηλώσεων και στην τηλεόραση μαγνήτιζαν τον ακροατή. Οι αφηγήσεις του ζωντανές, παραστατικές, με τα επιχειρήματά του να πλέκονται με πληθώρα παραδειγμάτων, ενίοτε με στοιχεία υπερβολής αλλά πάντοτε με έντονη την ανθρώπινη διάσταση. Ιστορία και κοινωνιολογία, πολιτική και ψυχολογία, διεθνείς σχέσεις και ιστορία των πολιτισμών αποτελούσαν τα εργαλεία της ανάλυσής του.

Ο Σαρρής υπήρξε μια ηθική και γνήσια φωνή σε δίσεκτα χρόνια. Μια φωνή που υψώθηκε σε μια φάση του νεοελληνικού βίου που επικράτησαν ταυτόχρονα ο πρωτοφανής αμοραλισμός του Έλληνα της μεταπολίτευσης και η «πολιτική ορθότητα» ως όχημα μιας ιδεολογικής μονοκρατορίας.

Ο ίδιος ήταν εκφραστής μιας αυθεντικής realpolitik για την ελληνική εξωτερική πολιτική, θεμελιωμένης στα αδιάσειστα δεδομένα και τους συσχετισμούς ισχύος. Κι ας τον μέμφονταν οι οπαδοί του εκσυγχρονιστικού (δήθεν) ρεαλισμού σαν υποστηρικτή ακραίων αντιλήψεων. Ιδιαίτερα, στο τομέα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπου η αυθεντία του Σαρρή ήταν αναμφισβήτητη, η ημιμάθεια και η εμπάθεια της ηγεμονικής ελίτ επεδίωξαν να τον ακυρώσουν. Όπως επιδιώκουν να περιθωριοποιήσουν όλους αυτούς που επιμένουν να παραμένουν στους προμαχώνες της εθνικής αξιοπρέπειας ακόμη και όταν το έθνος μοιάζει πρόθυμο να την απεμπολήσει με αντίτιμο την επίπλαστη ευημερία του.

Δυστυχώς, η επιβληθείσα ελληνοτουρκική προσέγγιση, στην ουσία η άνευ όρων παράδοση της χώρας στον νέο-οθωμανικό επεκτατισμό, αλλά και η καθολική αποδόμηση της εθνικής συνείδησης βρήκαν πολυάριθμους οργανικούς διανοούμενους να τις στηρίξουν. Οι οποίοι, επιπλέον, δημιούργησαν γενιές «νεο-γενίτσαρων» στα ελληνικά πανεπιστήμια. Και εξαργύρωσαν τη στάση τους με ακαδημαϊκή εξέλιξη, υψηλόμισθες θέσεις, μιντιακή προβολή. Αντιθέτως, οι φωνές της αντίστασης, όπως αυτή του Σαρρή, έμοιαζαν να βοούν εν τη ερήμω...

Σήμερα, βεβαίως, που το οικοδόμημα της μεταπολίτευσης καταρρέει, τρίζουν συθέμελα και οι ιδεολογικές κατασκευές που το έντυσαν. Όσο και αν οι διακεκριμένοι φορείς των κυρίαρχων ιδεολογημάτων, που ευθύνονται για την «πορεία στο γκρεμό», ενδύθηκαν τη λεοντή του σωτήρα, το τέλος της παντοδυναμίας τους έχει ήδη σημάνει.   

Αναλογιζόμενοι, όμως, ό,τι ο Σαρρής εκπροσωπούσε δεν μπορεί παρά να μας καταλαμβάνουν μελαγχολικές σκέψεις για το κενό που αφήνει αυτήν ακριβώς την εποχή. Και τούτο διότι, στο πρόσωπό του εκφραζόταν ένας ανθρωπολογικός τύπος που πλέον εκλείπει, αυτός του οικουμενικού Έλληνα. Η σύνθεση, δηλαδή, της βαθιάς συνείδησης της ελληνικότητας με την οικουμενική θέαση. Γέννημα της μήτρας των αυτοκρατορικών παραδόσεων της Κωνσταντινουπόλεως, τις οποίες ενσυνείδητα εξέφραζε. Ίσως ως ένας από τους τελευταίους Φαναριώτες –πολύγλωσσος, ευρυμαθής, αεικίνητος και αρχοντικός-  χωρίς, όμως, τα μικροπρεπή ελαττώματά τους. Η αδιάψευστη απόδειξη ότι η εμπεδωμένη και καλλιεργημένη εθνική ταυτότητα δεν συνεπάγεται τον επαρχιώτικο απομονωτισμό.

Εντέλει, το συγκεκριμένο πρότυπο, η σύνθεση Εθνικού και Οικουμενικού, συνιστά ίσως τη σπουδαιότερη κληρονομιά του Σαρρή, και ανάγεται σε διακύβευμα πολιτισμικής επιβίωσης για όσους Έλληνες πιστεύουν ακόμη πως αξίζει να αγωνιστούν για να παραμείνουν Έλληνες.     

Αναρτήθηκε από ΣΩΤΗΡΗΣ 

ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ ΜΝΗΜΗΣ – ΣΠΑΡΑΓΜΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΑΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ 

ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ 

Δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση της εφημερίδας “Δημοκρατία” για την Κωνσταντινούπολη 29/5/2011 

Αρχές του Μάη του 1980. Μια πρόσκληση στην Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρείας από το αντίστοιχο σωματείο της Τουρκίας με έφερε στην Κωνσταντινούπολη. Στην ελληνική αντιπροσωπεία εκτός από μένα ήταν η γνωστή καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κική Παπούλια και αδελφή του Γιώργου Παπούλια που την εποχή εκείνη υπηρετούσε... πρέσβης μας Ελλάδος στην Άγκυρα ( και ο οποίος αργότερα χρημάτισε, για ένα διάστημα και υπουργός των εξωτερικών) . Επρόκειτο για ένα συνέδριο που είχε οργανωθεί στην τουρκική πρωτεύουσα και του οποίου η θεματολογία εκτεινόταν στη φιλοσοφία των Βαλκανικών λαών. Την εποχή εκείνη οι ουρανοί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είχαν κλείσει και δεν υπήρχε αεροπορική σύνδεση μεταξύ των δύο χωρών, εκτός από μια πρωινή πτήση της Lüfthansa από τη Θεσσαλονίκη στην Κωνσταντινούπολη, η οποία παρέκαμπτε τους αιθέρες του επίμαχου Αιγαίου. Καθώς όμως συνεχιζόταν η απεργία των τουρκικών αεροπορικών γραμμών, θα έπρεπε από την Πόλη να ταξιδέψουμε σιδηροδρομικώς νύχτα για νάμαστε το πρωί στον προορισμό μας. Όπως αντιλαμβάνεστε αυτό συνεπαγόταν μια μικρή ταλαιπωρία την οποία η παρέμβαση του κ. πρέσβη είχε εξαφανίσει. Με τη φροντίδα του, ο γενικός πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη που τότε ήταν ο Φίλων Φίλων είχε αποστείλει το υπηρεσιακό του αυτοκίνητο με εντολή να μας οδηγήσει κατευθείαν από το αεροδρόμιο του Αγίου Στεφάνου (εκτουρκισθέντος προ πολλού σε Γεσίλκιοϊ ) στην προξενική κατοικία που βρισκόταν στο ‘Σιφάγιουρντού’, στα υψώματα του Βοσπόρου. Αισθανθήκαμε λίγο παράξενα γιατί το φιλόξενο προξενικό ζευγάρι απουσίαζε-ήλθε κάπως αργότερα- και βρεθήκαμε μόνοι σε ένα καθιστικό, θυμάμαι, που άνοιγε σένα τεράστιο μπαλκόνι από το οποίο από το ένα άκρο στο άλλο ξετυλιγότανε θαυμαστό πολύπτυχο της έκπαγλης Κωνσταντινούπολης, από την κυρίως Πόλη (την ‘παλαιά’ όπως αποκαλούνταν ακόμη και στην εποχή μου), δεξιά του Κερατίου Κόλπου, όπου βρίσκεται η Αγία Σοφία και απέναντί του το Τζαμί του σουλτάνου Αχμέντ,, ο Ιππόδρομος, το οικοδομικό σύμπλεγμα των ανακτόρων του Τοπ-Καπού όπως καταλήγει στο ακρωτήρι, τη πούντα του Σαράϊ – Μπουρνού. Απέναντι ακριβώς η Χαλκηδόνα (το τούρκικο Καντίκιοϊ), το Χαϊντάρπασα με τον επιβλητικό σιδηροδρομικό σταθμό απ’όπου θα παίρναμε το βραδάκι το τραίνο που θα μας πήγαινε στην Άγκυρα. Απέναντι δεξιά χανότανε οι γραμμές του Μαρμαρά προς αυτά που αποκαλούσαμε ‘αντικρυνά’ (στα Πριγκηπονήσια) και συγκεκριμένα το Μάλεπε, η Χαρταλιμήν, το Παντείχι….Και δεξιά το Σκούταρι, το Μπεϊλέρμπεϊ με το παραθαλάσσιο ανάκτορό του, το γενέθλιό μου Τσεγκέλκοϊ το Χρυσοκέραμο των Βυζαντινών χρόνων, το Κανδυλί,. Διέκρινε κανείς απέναντι μέχρι την Κάλντζα και το Βανίκοϊ. Αυτά όλα στην απέναντι , την Ασιατική ακτή του Βοσπόρου, του Κατάστενου κατά την παλαιά αλλά φεύ ξεχασμένη πολίτικη τοπολαλιά που μας τη θύμιζε ο Ψυχάρης στο ‘Ταξίδι’ του.. Απ’ εδώ που βρισκόμασταν εμείς , στο Ευρωπαϊκό, πάει να πει τμήμα, δεξιά αχνοφαιόταν τυλιγμένος σα σε πλουμιστό μαγνάδι ο Κεράτιος κόλπος και η μια από τις δυό τότε γέφυρές του, ο Γαλατάς με τον πύργο του και στα υψώματά του το Πέραν, το Σταυροδρόμι αλλοτινών εποχών, όταν η Πόλη είχε διακριτή ‘ευρωπαϊκή’ συνοικία. Στο βάθος, πάνω από τον Κεράτιο στον έναν από τους επτά λόφους της Πόλης, ο πύργος του Μπεγιαζίτ (όπου ήταν κάποτε το Σερασκεράτο, δηλαδή το υπουργείο των στρατιωτικών) και τώρα στεγάζεται το κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Εισταμπούλ και πίσω του βρίσκεται το τέμενος Σουλεϋμανιγιέ (που ανήγειρε ο σουλτάνος Σουλεϋμάν ο μεγαλόπρεπος ή νομοθέτης. Κάπως πιο δεξιά του τζαμιού, περνώντας το υδραγωγείο του Αδριανού, στο βάθος η συνοικία του Φατίχ (Προθητή), το Τσαρσαμπά και η Δράμα, και στους πρόποδες εκτείνεται το Φανάρι η ‘συνοικία των ευγενών’ (όπως την αποκαλούσε ο συνονόματος παππούς μου- μια και είχε γεννηθεί εκεί) με τον Πάνσεπτο Πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου και το κτηριακό συγκρότημα του Πατριαρχείου –των πατριαρχείων όπως το λέγαμε, όχι πληθυντικός ανάλογος ‘των ανακτόρων’, αλλά γιατί στα χρόνια της επί του Γένους μας οσμανικής κυριαρχίας, το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης ουσιαστικά είχε ‘απορροφήσει’ τα υπόλοιπα πρεσβυγενή Πατριαρχεία, δηλαδή της Αλεξανδρείας, της Αντιόχειας και των Ιεροσολύμων και οι πατριάρχες τους συνήθως περνούσαν τον καιρό τους στο Φανάρι, από όπου –για να έλθουμε στην περιγραφή μας- με λίγη καλή διάθεση από εκεί που ήμασταν, διέκρινες ή νόμιζες πως διέκρινες στα υψώματά του σαν αετοφωλιά τη Μεγάλη του Γένους Σχολή (από την οποία αποφοίτησα) με το τρούλο της που κάποτε λειτουργούσε ως αστεροσκοπείο). 

Από το μπαλκόνι που βρισκόμασταν, πιο σιμά, και στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου έβλεπες τα ανάκτορα του Ντολμάμπαχτσέ, και αριστερότερά τους τα ερείπια των ανακτόρων του Τσιραγάν (που τώρα είναι ένα περίλαμπρο ξενοδοχείο πολυτελείας) και λίγο πιο ψηλότερα, τα ανάκτορα του Γιλντίζ. Ακόμα το πέρα εκτεινόταν από το Φουντουκλή και το Καμπάτας, το Διπλοκιόνιο (Μπεσίκτας), το Μεσοχώρι (Ορτάκιοϊ) και το Μέγα Ρεύμα ή Αρναούτ-κιοϊ (στο οποίο κάποτε ‘επιχωρίααν’, δηλαδή είχαν τα εξοχικά μέγαρά τους οι Φαναριώτες ηγεμόνες), και κατά σειρά η Στένη, το Νιχώρι, το Μπεμπέκι (όπου και η περιλάλητη Ροβέρτιος Σχολή, το σημερινό Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου), τα Θεραπειά, το Μπουγιούκντερε (ή Βαρυρρύακα των καθαρευουσιάνων) με τις εξοχικές κατοικίες των ξένων πρεσβευτών, το Βαφεοχώρι (Μπογιατζή-κιοϊ), για να προχωρήσει το μάτι κατά το Σαρίγερ και τα ‘καβάκια’, δηλαδή την είσοδο το Βόσπορο από τον Εύξεινο πόντο.

Ένα μεγάλο τμήμα όλου αυτού του πανοράματος το έβλεπα να εκτείνεται μπροστά μου, ενώ ένα άλλο τμήμα το θεωρούσα με τα μάτια της ψυχής μου. Αναδυόταν από το μύχιο εαυτό μου, ενστάλαγμα συνείδησης και μνήμης περίτεχνο και μεγαλειώδες τέχνημα. Μέρα ηλιόλουστη, το βοσπορινό αεράκι μετέφερε θεσπέσιες και τόσο γνώριμες σε μένα οσμές, ενώ έφθαναν στ’ αυτά μου σπαράγματα από ήχους από την πολύβουη κοσμόπολη ανάμιχτους με ανατολίτικες μουσικές και το νωθρό εζάνι του μουεζίνη από κάποιο μιναρέ στο κάλεσμά του προς τους πιστούς για τη μεσημεριανή προσευχή…..

Τα μάτια μου πλημμύρισαν… Ασυγκράτητος ο λυγμός μου, όσος ο πόνος μου βαθύς και ασίγαστος. Σε παραμυθία πρόστρεξαν οι καλές μου συνάδελφοι, η Κική Παπούλια με τη Μυρτώ Δραγώνα (καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, και τρεις μας πλέον ομότιμοι …). Αλλά ο πόνος ήταν αξεπέραστος. Είναι απαίσια και η σκέψη ακόμη να είσαι τουρίστας στο δικό σου τόπο τον οποίο αποχωρίστηκες δίχως τη θέλησή σου.

Κατά τη μετάβασή μας από το αεροδρόμιο στην προξενική κατοικία, περάσαμε από την παραλιακή λεωφόρο η οποία την εποχή εκείνη ήταν σχετικά πρόσφατη η διανοιξή της με την πρόσχωση όλης της παραλίας στην ακτή της Προποντίδας επί της θρακικής γης. Η πρόσχωση αυτή αλλοίωσε όπως ήταν επόμενο το παραθαλάσσιο τοπίο από τον Άγιο Στέφανο μέχρι το Σιρκετζή (όπου υπάρχει ο έτερος σιδηροδρομικός σταθμός στον οποίο καταλήγει το δίκτυο από το ευρωπαϊκό τμήμα, όπου κατέληγε το γνωστό Orient Express). Έτσι το ιστορικό Μακροχώρι (ή πάλαι ποτέ Μακρί-κοϊ και νυν Μπακίρκοϊ με 4 εκατομμύρια πληθυσμό !!!!!!!!!), το ‘χωριό’ που λειτούργησε κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα κάπως ανάλογα προς τα Βόρεια προάστια της Αθήνας μαζί με τη Χαλκηδόνα στην ασιατική, όπως επεξήγησα πλευρά, ως περιοχές που είχε τις κατοικίες τους ένα σημαντικό τμήμα της ανεχόμενης Αστικής τάξης και όπου επί της σημερινής λεωφόρου Εισταμπούλ βρισκόταν το πατρογονικό σπίτι του προπάππου μου). Μετά το Μακροχώρι, το Επταπύργιο (Γεντή Κουλέ) και πιο πέρα το Βαλουκλή (όπου και τα Ελληνικά Νοσοκομεία – το Ψυχιατρείο και το Γροκομείο), τα Ψωμμαθειά ή ορθότερα τα Ψαμμαθειά, η Βλάγκα, το Κοντοσκάλι (Κούμκαπου-Γενίκαπου). Στην παράκτια περιοχή που ανέφερα, ιδιαίτερα στο τελευταίο τμήμα ουσιαστικά βρισκόταν υπολείμματα από ψαροχώρια και θαλάσσιες ταβέρνες (που τις συναντά ανανεωμένες βέβαια κανείς και σήμερα). Όταν ακόμη η ακτή δεν είχε υποστεί τις προσχώσεις για να γίνει η πλατιά λεωφόρος που οδηγεί στο αεροδρόμιο, είχε δηλαδή χαλίκια και άμμο, τις μέρες (και κυρίως τις νύχτες) με τρικυμία συνέβαινε κάτι το συνταρακτικό πολυσήμαντο για την αρχαιολογία και ειδικά για τα μολυβρόβουλα, δηλαδή τα ‘σφραγίσματα’ των επιστολών κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Κάθε σπίτι την εποχή εκείνη, συνήθως στην είσοδό του, είχε ένα ερμάριο στο οποίο φύλασσε την αλληλογραφία. Οι επιστολές και τα έγγραφα σφραγιζόταν από το αποστολέα με σφραγίδα και λειωμένο μολύβι (εξ΄ου και μολυβδόβουλο, ενώ χρυσόβουλο ήταν έγγραφο του αυτοκράτορα που έφερε ‘χρυσή σφραγίδα’). Με το χρόνο και τις κατεδαφίσεις των σπιτιών, τα υπολείμματα του ερμαρίου που φυλάσσονταν η αλληλογραφία παρέμεναν στη γη. Βέβαια το κυρίως σώμα του εγγράφου, από χαρτί ή πάπυρο, διαλυόταν, παρέμενε όμως σώο το σφράγισμα. Με την εκ νέου ανοικοδόμηση, τα μπάζα και τα χώματα για τη διάνοιξη των θεμελίων μεταφερόταν σε μαούνες οι οποίες άδειαζαν το περιεχόμενό τους στ’ ανοιχτά της θαλάσσιας περιοχής στην οποία αναφέρομαι. Με την τρικυμία λοιπόν και το συνακόλουθο αναβρασμό τα μολυβένια σφραγίσματα καθάριζαν και ελαφριά όπως ήταν επέπλεαν. Στη συνέχεια το κύμα τα έφερνε στην ακρογιαλιά και τα εναπόθετε στα χαλίκια της. Τότε ήταν πως οι ‘αραϊτζήδες’ ξημερώματα ερευνούσαν προσεκτικά τη ακρογιαλιά και τα περισυνέλλεγαν. Κύριος πελάτης του ήταν ο αρχαιοπώλης Ζάχος ο οποίος εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκε στην Βασιλεία της Ελβετίας και εξέδωσε ένα μοναδικό και ογκώδες έργο με τα μολυβδόβουλα . Να σημειώσουμε πως ‘αραϊτζήδες’ δηλαδή ‘αναζητητές’ ήταν ένα από τα επαγγέλματα που έχουν εξαλειφθεί. Επειδή ο κύριος όγκος των σπιτιών στην παλαιά Κωνταντινούπολη ήταν ξύλινα και τα σοκάκια στενά, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες ξεσπούσαν οι γνωστές ‘φωτιές’. Πυρκαγιές που έκαιγαν επί μέρες και εξάλειφαν από το χάρτη ολόκληρες συνοικίες. Την κατάσβεση των πυρκαγιών είχαν αναλάβει οι ‘τουλούμπαζήδες’ (τουλούμπα=αντλία). Κάθε ενορία είχε δική της τουλούμπα και νέους που ασκούντο στον αγώνα δρόμου για τη μεταφορά της αντλίας, ήταν σα να λέμε το άθλημα της εποχής. Μετά τις πυρκαγιές οι ειδικοί ‘αραϊζτήδες’ έψαχναν στα αποκαϊδια να βρουν τιμαλφή ή άλλα σχετικά…..

 

Αυτά και άλλα σχετικά έλεγα στους συνταξιδιώτες μου, περνώντας από την παραλιακή λεωφόρο, όπου με τις προσχώσεις τα παραθαλάσσια βυζαντινά τείχη φαντάζουν πλέον χερσαία.. Η συνάδελφος Παπούλια, με διέκοψε ακριβώς κατά τη διέλευσή μας από ένα κομμάτι από το τείχος (αποκαταστημένο με χολυγουντιανή αισθητική).

- Και όμως εμείς είχαμε την Πόλη πάνω από μια χιλιετία… Οι σημερινοί κύριοί της ούτε τα μισά χρόνια δεν έχουν καλύψει….

Δεν είχαν άμεση σχέση οι λόγοι της με τα δικά μου λεγόμενα… Ωστόσο έδεναν όλα μαζί γιατί ανάβλυζαν από κοινή συνειδησιακή κατάσταση….Τον κοινό πόνο από κοινό τραύμα…

Καλοπροαίρετοι με συγκατάβαση και σεβασμό για τον πάσχοντα ψυχισμό του πλησίον, αλλά κυρίως κακοπροαίρετοι –και αυτοί είναι που πληθαίνουν στην ‘εκσυγχρονισιτική’ τους φθονερή λύσσα- θα πουν με το φθόνο και τη χαιρεκακία που τους χαρακτηρίζει ότι το τραύμα σημαίνεται από το ιστορικό γεγονός της Άλωσης της Πόλης. Και κάθετί που έχει σχέση με την ιστορική μνήμη του γένους μας είναι μαύρη αντίδραση και στείρος ‘εθνικισμός’. Στο σκοτισμένο τους μυαλό το μικρόνοο, και στη στενόκαρδη μικροψυχία τους και την πολυπολιτισμική μωρία τους, τυφλωμένοι από το πάθος και τη βλακεία τους (να μη πω τίποτε άλλο), τι μπορεί να σημαίνει η Κωνσταντινούπολη για κάθε Ρωμηό, συνειδητό και ασυνείδητο Έλληνα. είναι τόσο αγράμματοι ιστορικά και συναισθηματικά βαθειά νυχτωμένοι που ούτε μπορούν να τη συλλαβίσουν. . Στην πραγματικότητα είναι μια προσπάθεια για εθνική λοβοτομή, για πολιτικό και πολιτιστικό αυτοχειριασμό ταυτόχρονα. Λησμονείται σήμερα σκόπιμα ότι η Μητρόπολη του γένους μας ήταν από τα βάθη της Ιστορίας η Κωνσταντινούπολη. Και όπως παρατηρεί η Ελένη Αρβελέρ, οι Έλληνες είμαστε το μόνο βαλκάνιο έθνος που έγινε ανεξάρτητο κράτος δίχως την πρωτεύουσά του.

Ο Γ. Θεοτοκάς βάζει έναν ήρωα του κυριότερου από τα έργα του, την ‘ Αργώ’, τον Σκινά, να ρωτά τον Χριστίδη, ένα τυπικό εκπρόσωπο της δημοσιοϋπαλληλίας του Ελληνικού κράτους, «Πήγες ποτέ σου στην Πόλη;» και συνεχίζει «όχι δεν πήγες, δεν ξέρεις, δεν μπορείς να καταλάβεις. Όποιος έζησε στην Πόλη και ανάσανε τον αέρα της βαθιά, χορταστικά , τον αέρα της Αυτοκρατορίας δεν θα ξεχάσει αυτό το μεγαλείο, αυτό το ρίγος του μεγαλείου».

Αλλά πάλι η Άλωση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σε αριθμό ενικό, αλλά πληθυντικά. Η Άλωση της Πόλης είναι ένα γεγονός επαναλαμβανόμενο στον ιστορικό χρόνο. Δεν έχουμε μια Άλωση, αλλά πολλές Αλώσεις από τις οποίες εκείνη του 1204 και του 1453 είναι οι πιο γνωστές. Υπάρχουν και εκείνες του Απρίλη του 1821, του Φθινόπωρου του 1922, του 1943 με εκείνο τον τρομαχτικό ‘Φόρο Περιουσίας’ (το Βαρλίκι), το 1955 με το ανθελληνικό πογκρόμ, το καλοκαίρι του 1964 με τις ομαδικές απελάσεις, το 1974… Η δική μου γενιά έζησε τουλάχιστον τρεις από αυτές….

 

Μετά την επιστροφή μας από την Άγκυρα, άφησα τους συναδέλφους να αναχωρήσουν και είπα να μείνω δύο-τρεις μέρες, αφιερώνοντάς τες σε ένα προσκύνημα σε δρόμους και σε πλατείες, σε σοκάκια λερά και ανήλια, σε κτήρια οικεία και ζεστά ακόμη και μέσα στον παγετό της εγκατάλειψής τους. Η Μεγάλη οδός του Πέραν (η λεωφόρος Ανεξαρτησίας της σήμερον, το Ιστικλάλ Τσαντεσί), κάποτε είχε κατά συντριπτική πλειοψηφία εμπορικά καταστήματα εφάμιλλα ή/ και ανώτερα των ευρωπαϊκών, με ιδιοκτήτες μη μουσουλμάνους/μη Τούρκους όπου οι Έλληνες υπερτερούσαν αριθμητικά. Εκεί, πιο κάτω από τη στοά (το ΄πασά΄) Χατζόπουλου) ήταν το κατάστημα του παππού μου του Νεοκλή, μέχρι το 1910, με είδη πολυτελείας και νεωτερισμού για άνδρες, κοντά στο υποδηματοποιείο του Βασίλη Πατσικάκη (παππού βέβαια, και όχι του συνονόματού του εγγονού, που είναι παιδικός μου φίλος και τώρα επί τιμή πρέσβης).

Το Σταυροδρόμι άλλωστε βρίσκεται στο τέλος της Μεγάλης οδού του Πέραν (ξεκινώντας από το Ταξίμ, δηλαδή προς το Τουνέλ όπου διαστραυρώνονται οι τέσσερεις δρόμοι (Ντόρτ γιόλ), ένα από τα οποία ήταν το Ασμαλίμετζιτ, ανέκαθεν δρόμος για τους εργένηδες, όπου και κατά από τα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχαν και τα διαμερίσματα για ‘εργένηδες’ (τα μπεκιάρ ονταλαρί).

Ο προπάππος μου Αλέξανδρος Σαρρής, πηλιωρίτης (από τη Μακυνίτσα) έμπορος σιτηρών ενοικίαζε ένα τέτοιο δωμάτιο γιατί έπεφτε πολύ μακριά να πάει σπίτι οπου ήταν η οικογένειά του ( στο Φανάρι αρχικά και μετά στο Μακροχώρι), για να διανυκτερεύει εκεί όταν έπεφτε πολύ δουλειά Το περίεργο είναι ότι το ίδιο δωμάτιο ενοικίασε στη συνέχεια ο παππούς μου Νεοκλής (μέχρις ότου τέλεσε τους γάμους του με τη γιαγιά μου Ζωή Τσιτσοπούλου από το Καρπενήσι) και έμειναν σε μεγάλο διαμέρισμα σε πολυκατοικία στον ‘ Ίσιο Δρόμο (άλλη ονομασία της Μ.Οδού). Ιστορούσαν λοιπόν ότι σε ένα από τα διπλανά δωμάτια είχε πεθάνει ο ένοικός του που ήταν ανταποκριτής των λονδρέζικων Times. Αυτό συνέβη γύρω στο 1880. Όταν ήλθαν από την αγγλική πρεσβεία να το αποσφραγίσουν διαπίστωσαν με κατάπληξη ότι είχε αρκετά ερμάρια/ ντουλάπες με ράφια όπου ο μακαρίτης είχε τοποθετήσει γυάλινα βάζα με ετικέτες που κάθε μια τους έφερε ημερομηνία. Έμειναν εμβρόντητοι, όταν διαπίστωσαν το περιεχόμενο των βάζων: ήταν τα σκύβαλα, τα περιττώματα γενικά του μακαρίτη, με τα οποία είχε κάνει την πιο πρωτότυπη και αηδιαστική ταυτόχρονα συλλογή.

Το Σταυρδορόμι λοιπόν, που αναπτύχθηκε ως οικισμός μετά το τέλος του 17ου αι. γύρω από τα κτήρια των μόνιμων πρεσβειών των ευρωπαϊκών χωρών και που διατηρούνται μέχρι σήμερα, χωροθετείται κοντά στο σημερινό ο Τουνέλ (το μικρότερο αλλά και αρχαιότερο Μετρό στον κόσμο, που συνδέει το Γαλατά με το Πέραν ). Εκεί, έφηβος –μαθητής από την 1η Λυκείου, έτρεχα για να παραδώσω την τακτική μου συνεργασία μου στην ημερήσια εφημερίδα ‘Εμπρός’.. Τα γραφεία της εφημερίδας που διεύθυνε ο Αλέκος Παπαδόπουλος (ιδιοκτήτης σήμερα των εκδοτικού οργανισμού ‘Έπτάλοφος΄ στην Αθήνα), έξι χρόνια μεγαλύτερός μου. Ο Αλέκος ήταν ο άνθρωπος που με εισήγαγε στη δημοσιογραφία. Τα γραφεία του ‘Εμπρός’ βρισκόταν στη λεωφόρο Γκαλίπντεντέ ή πιο απλά στα ΄Σκαλάκια’. Πηγαίνοντας στην εφημερίδα δεν παρέλειπα να κάνω μια στάση στο παλαιοβιβλιοπωλείο του Γιώργου Πατριαρχέα, του έξοχου αυτού ποιητή που λειτουργούσε ως στέκι των διανοουμένων μας, και που βρισκόταν δίπλα από τον ιστορικό τεκέ των Μεβλεβίδων δερβισάδων (των στροβιλοζόμενων). Ο Πατριαρχέας υπήρξε από τους πρώτους Έλληνες υπηκόους που απελάθηκε το Νοέμβρη του 1957 και ύστερα από κάποια χρόνια άνοιξε στην Αθήνα και στην αρχή της Σόλωνος ένα παρόμοιο κατάστημα. Μαζί του είχε απελαθεί ο φίλος του πατέρα μου δημοσιογράφος, μέχρι το 1922 της ιστορικής ‘Πρόοδο’ του Κ. Σπανούδη (σύζυγου της μουσικολόγου Σοφίας Σπανούδη και πατέρα της Αθηνάς ή Νινίτσας Σπανούδη, συγγενών μας εντάχτηκαν από την πρώτη στιγμή της μετοικεσίας τους στον πνευματικό, πολιτικό και δημοσιογραφικό κόσμο της Αθήνας). Ο Παπαδόπουλος καταγόμενος από την Ανατολική Ρωμυλία (μαζί με το Γιαννιό, κωνσταντινουπολίτη γραμματέα του Ι.Ψυχάρη στο Παρίσι) ήταν δυο από τους πρώτους σοσιαλιστές (μαρξιστικής έμπνευσης, όπως ο πόντιος Σκληρός στην Αλεξάνδρεια και ο .Γλυνός στη Σμύρνη, το Σεραφείμ Μάξιμο στην Πόλη, αλλά και το θείο του πατέρα μου Ντόντο Παπαδημητρίου που εξέδιδε στην Πόλη το ‘Νέο Πνεύμα’ σύζυγο της συμφοιτήτριας της Σοφίας Μινεϊκο, και μαθήτριας του Γιούγκ, της παιδαγωγού Μυρσίνης Κλεάνθους Παπδημηρίου και χορηγό του Α.Δελμούζου). Η γυναίκα του Γιαννιού, η Αθηνά Γαϊτάνου ήταν άνθρωπος από τους πιο οικείους της οικογένειάς μας συγγραφέας μιας σημαντικής μελέτης για το ‘Πνευματικό Μακροχώρι’. Ο Παπαδόπουλος ο οποίος υπήρξε, όπως μου έλεγε ο πατέρας μου ανταποκριτής και του ‘Ριζοσπάστη’, υπήρξε όπως και οι άλλοι τυπικός εκπρόσωπος της ‘πατριωτικής αριστεράς’ που ήλθε σε ρήξη με η Φεντερεσγιόν του Μπεναρόγια της Θεσσαλονίκης ιδιαίτερα μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση που τους κατηγορούσαν ότι εργαζόταν για έναν ‘ιουδαϊκό σοσιαλισμό’.

Ο Παπαδόπουλος που είχε έντονη πατριωτική δραστηριότητα ιδίως κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν δημοσιογράφος στην Απογευματινή, την άλλη ημερήσια εφημερίδα (που διήυθυνε ο Γ. Γιαβερίδης) και την οποία συνεχίζει σήμερα ο συμμαθητής μου στο Ζωγράφειο Μιχάλης Βασιλειάδης με το γιο του, τόσο έντυπη, όσο και με ηλεκτρονική μορφή. Ο Παπαδόπουλος, έγραφε τη θρυλική στήλη ‘Στο Φτερό’, όπου είχε γράψει ένα από τα κολακευτικά σχόλια που είχα δεχτεί δεκάχρονος για την παρουσία μου στη σχολική γιορτή στο Κέντρικό. ‘Μπράβο Νεοκλή’. Το ίδιο μου έλεγε δια ζώσης όταν ήλθα στην Αθήνα το 1962 και αναμίχτηκα αμέσως στο φοιτητικό κίνημα, οπότε είχαν φράξει κάποια μορμολύκεια στην Πόλη, αλλά και στην Ελλάδα!!! ‘Ξέρω τις κοινωνικές σου ανησυχίες και τις καταλαβαίνω’ μου έλεγε. Επειδή γνώριζε τον Δημ. Λαμπράκη, με την απέλασή του –είχε μείνει μόνος, γιατί είχε πεθάνει πριν λίγο χρόνο η γυναίκα του Δόμνα)- τον είχε περιθάλψει το Συγκρότημα της Χρ. Λαδά, όπου προσελήφθηκε ‘τιμής ένεκεν’. Μαζί με τους δύο ήταν και ο νεαρός τότε Γιώργος Τσιτούρης. Και ο δημοσιογράφος Ψάλτης, που αν δεν κάνω λάθος ήταν καθολικός το θρήσκευμα, δηλαδή όχι ‘ρωημός’, παραταύτα οι Τούρκικές αρχές δεν είχαν διαστάσει, λόγω της υπηκοόητάς του να τον απελάσουν και αυτόν.

Απέναντι από το κατάστημα του Πατριαρχέα όπου έκαμα την πρώτη στάση μου βρισκόταν το Βιβλιοπωλείο του Σεργιάδη (απ΄όπου προμηθευόμασταν και τα σχολικά μας βιβλία), δίπλα το παλαιοβιβλιοπωλείο της Νομίδη και πιο κάτω το παλαιοβιβλιοπωλείο του Λ. Μπέρτ. Μια δεύτερη στάση ήταν στο διπλανό κατάστημα των καπέλων, του Γιώργου Ρούσου, έξοχου ηθοποιού και σκηνοθέτη (που αναλώθηκε στο ερασιτεχνικό θέατρο, συμπρωταγωνιστώντας κάποτε με τρανταχτά ονόματα των ελληνικών θιάσων όταν επισκεπτόταν την Πόλη και βέβαια με το να σκηνοθετεί στις σχολικές παραστάσεις των τελειοφοίτων του Ζαπείου Παρθεναγωγείου ή του Ζωγραφείου Λυκείου. Ο Ρούσος μου έδωσε το βάπτισμα της σκηνής, ήδη σαν ήμουνα 6 ετών. Ήταν μια κωμωμδία του Τσακόπουλου, ‘Ξανθές Μελαχροινές’ που ανεβάσαμε στην αίθουσα του Αθλητικού Συλλόγου Πέραν. Σον Ρούσο που απέλασαν οι Τουρκικές αρχές το καλοκαίρι του 1964 οφείλω επίσης ότι γνώρισα τον κορυφαίο σκηνοθέτη Τάκη Μουζείδη που με προσέλαβε το 1960 στο θίασο του Μάνου Κατράκη, παίζοντας δίπλα σε πολύ γνωστούς ηθοποιούς όπως τους Ειρήνη Παπά, Ζ. Τσάπελη, Μ. Χρονοπούλου, Ν. Βασταρδή και την Κατερίνα Χέλμη με την οποία μέχρι σήμερα διατηρούμε τις καλλίτερες φιλικές σχέσεις.

Δεν ήταν όμως μόνο η Μεγάλη οδός του Πέραν που ήθελα να διαβώ πάνω-κάτω κάποιες φορές, σε ανάμνηση της περαντζάδας των Κυριακών του χειμώνα, όταν απέλυαν οι δικές μας εκκλησίας της Αγίας Τριάδας, των Εισοδίων της Παναγίας, με τις αρμένικες στο Ταξίμ και στο Μπαλούκπαζαρι, και τις καθολικές του ΣαντΑντώνιο και της Σάντα Μαρίας σχεδόν ταυτόχρονα και γέμιζαν τα πεζοδρόμια από κόσμο και (εννοείται ότι όταν νιώσαμε νέοι μας ενδιέφεραν κυρίως οι νέες, ανεξαρτήτως δόγματος και θρησκεύματος). Τα καλοκαίρια ο περίπατος γινόταν στο ΄ντεμπρκαντέρ’ (την αποβάθρα) ή το κέ ( προκυμαία) στα Πριγκηπονήσια ή στον παράλιο δρόμο της ευρωπαϊκής ακτής του Βοσπόρου όπου βρισκόταν εκτός από τα γιαλιά (τα παραθαλάσσια μέγαρα που κάποια διέθεταν και ‘καγικαχανάδες’ δηλαδή ιδιόκτητους υπόγειους χώρους για τις μακριές βάρκες, τα καϊκια με τα οποία κυκλοφορούσαν στο Βόσπορο).

Ακόμη πόσο ήθελα να περάσω από το Ζωγράφειο Λύκειο (όπου φοίτησα πέντε χρόνια με γυμνασιάρχη τον πρόωρα χαμένο Βασίλη Μούτσογλου) και από το Κεντρικό Παρθεναγωγείο (του οποίου αποφοίτησα το Δημοτικό, τότε με γυμνασιάρχη τον φίλο του πατέρα μου Θωμά Νάτσινα). Στη συνέχεια ήταν δυνατό να μη περάσω από την Πλατεία Ταξίμ στο Τσιχανγκίρ, τη συνοικία με τους περισσότερους, στην εποχή μου, Έλληνες. Περιοχές του Σταυροδρομίου, του Πέραν (από την παλαιά Πόλη) όπου έμεναν οι δικοί μου από το δεύτερο μισό του 19ου αι και να δω στη λεωφόρο Σιράσελβιλέρ αρ. 184, όπου ήταν τα διαμερίσματα Emniyet, το ‘παρταμέντο μας’, δηλαδή το σπίτι μας και η γειτονιά μας.

Θα έμενε όμως το Πατριαρχείο έξω από αυτή την επιθεώρηση του χώρου της μνήμης και της συνείδησης σε διάσταση πραγματική; Πως ήταν δυνατό να μην περάσω, όπως χρόνια, αρχικά ως τελειοδίδακτος στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στη συνέχεια υπότροφος του Πατριαρχείου στη Νομική Σχολή, απασχολούμενος στο ‘ Τουρκικό Γραφείο’ μια υπηρεσία νομική και τύπου ταυτόχρονα με μεταφραστή του τουρκιού Τύπου τον Στυλιανό Κεχαγιόπουλο, τον Στέλιο τον Στυλ (και αυτόν ερασιτέχνη ηθοποιό, τον πρωτοείχα δει ως ‘κοντάρι’ όταν ήμουν εννέα χρονών στο θέατρο ‘Σες’ δίπλα στον Αιμίλιο Βεάκη που έπαιζε τους Άθλίους’ του Βίκτωρα Ουγκώ, με το Νίκο Παρασκευά στο ρόλο του επίσκοπου Μυριήλ και τον νεαρρό τότε Αλέκο Αλεξανδράκη εισαγγελέα ή δικαστή. Σε μια μοσοάδεια αίθουσα είχα πράγματικά θαυμάσει το Βεάκη –όπως δύο χρόνια αργότερα στο Λαλέ τη Μελίνα Μερκούρη και το Δ. Μυράτ στην Άννα των Χιλίων Ημερών στο θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη (με το Μίμη Φωτόπουλο και τον Ν΄τινο Ηλιόπουλο να υποδύονται, αν δεν πέφτω έξω, δύο νεκτοθάφτες. Μετά το Στέλιο είχαμε στο γραφείο μας που ήταν γωνιακό,δεξιά αμέσως μετά την είσοδο στο ‘Ευγενείδειο’ λεγόμενο κτήριο –την εποχή εκείνη οι Τουρκικές αρχές δεν έδινανάδεια να ανοικοδομηθεί το πατριαρχικό μέγαρο που είχε καεί το 1941, και το Πατριαρχείο περιοριζόταν σ’ αυτό το κτήριο που βλέπει δεξιά του ο εισερχόμενος σήμερα από την κυρία είσοδο, έχοντας μπροστά του την ‘ κλειστή Πύλη’, εκεί που τον Απρίλη του 1821 απαγχονίστηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’, ως υπόλογος για την επανάσταση κατέναντι του Οσμανικού κράτους. Στον δεύτερο όροφο ήταν το Πρώτο πατριαρχικό γραφείο –όπου υπηρετούσε ο Χαρισιάδης, ενώ ο καθηγητής (της Θεολογικής σχολής) Φωτιάδης ήταν εκείνος που έγραφε σε θεσπέσια ελληνικά τα πατριαρχικά επίσημα γράμματα και άλλα σχετικά έγγραφα. Εκεί ήταν και η γραμματεία της Ι. Συνόδου, και το μικρό Συνοδικό. Αρχιγραμματέας ήταν ο αρχιμανδρίτης Συμεών Αμαρίλιος – ο εξ’ Εβραίων!- (μετέπειτα μητροπολίτης Ειρηνουπόλεως και στη συνέχεια Πριγκηποννήσων που είχαμε για ένα διάστημα καθηγητή θρησκευτικών στη Μ. Σχολή υπογραμματέα τον Γαβριήλ Πρεμετίδη μετέπειτα μητροπολίτη Κολωνίας (όλοι μακαρίτες πλέον με τελευταίο τον τελευταίο από τους παραπάνω.

Στο ίδιο ισόγειο, εκτός από το δικό μας γραφείο στο βάθος βροσκόταν τα γραφεία του πρωτοσυγγέλου, που ήταν ο Αιμιλιανός Ζαχαρόπουλος, μετέπειτα τιτουλάριος Μητροπολίτης Σελευκείας που απέλασαν οι αρχές το 1965 και έγινε πρώτος μητροπολίτης Βελγίου και κατόπιν Κώου. Δίπλα του το γραφείο του αείδημου Αρχιδιακόνου Αγαπίου Ιωαννίδη μετέπειτα μητροπολίτη Σωζοπόλως και για ένα διάστημα Πριγκηπονήσων, δίπλα το γραφείο των διακόνων ‘σειράς’ που τότε ήταν δευτερεύων ένας από τους καλλίτερους γνώστες της ελληνικής γλώσσας, λόγιας, αλλά και δημοτικής, δόκιμος συγγραφέας ιστορικός και λογοτέχνης, ο Ευάγγελος Γαλάνης, μητροπολίτης σήμερα Πέργης και ο τριτεύων Καλλίνικος Αλεξανδρίδης σήμερα μητροπολίτης Λύστρων. Απέναντι στα γραφεία ήταν η οικονομική υπηρεσία, το ληξιαρχείο όπου υπηρετούσε ο Θεμιστοκλής Χατζιανδρέου που το απόγευμα εργαζόταν ως συντάκτης στην Απογευματινή και ο οποίος αντικατέστησε τον Παπαδόπουλο στη στήλη ‘στο φτερό’ και ο οποίος όταν απελάθηκε από τις τουρκικές αρχές το 1964 εξέδωσε στην Αθήνα την μηνιαία εφημερίδα ‘Ο Πολίτης’ που συνεχίζει το βίο της υπό την διεύθυνση της Πόπης Τσουκάτου, νύφης του συνεκδότη του Χατζηενδρέου.

Στον τρίτο όροφο του Ευγενιδείου ήταν ‘τα πατριαρχικά δώματα’ , δηλαδή ο κυρίως ‘οίκος’ του πατριάρχη με το απέριττο υπνοδωμάτιό του και το γραφείο του με το διπλανό μικρό γραφείο, το παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέου και μια αίθουσα υποδοχής. Ευτύχισα στη ζωή μου να πατριαρχεύει ένας από τους μεγαλύτερους πατριάρχες στην εκκλησιαστική Ιστορία, τουλάχιστον των τελευταίων αιώνων, ο Αθηναγόρας ο Α΄, (κατά κόσμο Αριστοκλής Σπύρου γεννημένος στο Βασιλικό Ιωαννίνων), ο από Αμερικής. Και ευτύχισα να το γνωρίσω και να τύχω της προσοχής του. Εκείνος με επέλεξε αρχικά διαβάζοντας τα κείμενα μου στον τύπο– και ο πρώτος που του συνηγόρησε για μένα ήταν ο Ευάγγελος Γαλάνης (κάτι που ούτε ο ίδιος μέχρι σήμερα μου το έχει πει, δηλαδή έγινε ερήμην μου). Γι’ αυτό και του είμαι ευγνώμων. Η μοίρα το έφερε έτσι και με την υποτροφία που έλαβα ειδικά για τη νομική σχολή (ενώ προσανατολιζόμουνα για Οικονομικό Τμήμα της Ροβερτίου), και η ανήσυχη φύση μου με οδήγησαν να αναμιχτώ –ο πρώτος και ο μόνος Έλληνας φοιτητής- στο φοιτητικό κίνημα της Τουρκίας και μάλιστα να ανήκω στη φοιτητική ηγεσία που σε μυστική σύσκεψη αποφάσισε και οργάνωσε την αιματοβαμμένη εξέγερση της 28 Απριλίου 1960. Ακολούθησαν διώξεις και συλλήψεις και φυλακίσεις, αλλά σύντομα εκδηλώθηκε (με αφορμή τις φοιτητικές εκδηλώσεις)το ‘δημοκρατικό’ πραξικόπημα της 27 Μαϊου και κατέλυσε το φαύλο και αντιδημοκρατικό καθεστώς της κυβέρνησης του Μεντερές. Τότε ήταν που με το φωτοστέφανο του ήρωα βρέθηκα τοποθετημένος στην διοικούσα επιτροπή της πανίσχυρης νεολαίας του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ τον οποίο είχε διαδεχτεί ο Ισμέτ Ινονου που σε ειδική τελετή υπέγραψε μαζί με άλλων την είσοδό μου στο κόμμα! Ήταν τότε ενθουσίασα τον Αθηναγόρα που με ΄προβίασε’ σε ‘πολιτικό του σύμβουλο’. Τι παρασκήνια κρίσιμες καταστάσεις για το Πατριαρχείο αλλά και για την σύγχρονη τουρκική έχω ζήσει, άγνωστες σε κάποια σημαντικά της ιστορία, αλλά και ποιες ανατριχιαστικές στις λεπτομέρειές τους δολοπλοκίες αντιμετώπισα (δυστυχώς από τη δική μας την πλευρά και όχι την τουρκική!!!!), ίσως αποτελέσουν ένα ξέχωρο κεφάλαιο με την αποσφράγιση ενός χώρου μνήμης που έχω απωθήσει στη συνείδσή μου, άσχετο αν στην ίδια ευθεία συνέχισα σε παραλλαγές να τα ζω μέχρι σήμερα εννοείται στην Ελλάδα και εννοείται στο δημόσιό μου βίο.

Όπως έμαθα αργότερα ο Αθηναγόρας έλεγε σε συνεργάτες του (όπως στον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο) γελώντας για μένα ‘αυτό το παιδί δεν φοβάται τους Τούρκους!’ .

Η διείσδυσή μου στην τουρκική πολιτική, ειδικά η έμμεση και άμεση πληροφόρησή μου, αλλά και η ανάλυση που είχα κάνει των κοινωνικών και πολιτικών δεομένων, με οδήγησαν να γράψω ύστερα από κάποιες συναντήσεις μου με τον πατριάρχη μια εκτενή έκθεση στην οποία προέβλεπα τις οδυνηρές εξελίξεις που μηδένισαν στο βάθος μιας δεκαπεντετίας τη Ρωμηοσύνη της Πόλης. Ίσως να έχω το δυσμενές προνόμιο να ήμουν ο πρώτος που είχα διείδη τα πράγματα έτσι όπως ήταν και μάλιστα σε περίοδο που είχε επέλθει η συμφωνία της Ζυρίχης και είχαν υπογραφεί οι συνθήκες που υποτίθεται έλυαν την ελληνοτουρκική διαφορά. Εκείνο που δεν γνώριζαν από την ελληνική πλευρά οι περισσότερο και λιγότερο υπεύθυνοι ήταν ότι το Κυπριακό ήταν μια αφορμή και αν όλα πήγαιναν καλά σ αυτό το κεφάλαιο, πάλι οι αιτιάσεις της Τουρκίας κατά της Ελλάδος διαχρονικά θα ήταν οι ίδιες. Εξίσου βέβαιο είναι ότι το τέλος της Ρωμιοσύνης στην Κωνσταντινούπολη ήταν κάτι που δεν μπορούσε να αναχαιτιστεί (και αν ακόμη και οι απελάσεις και διωγμοί του 1964 και 1974 δεν πραγματοποιούνταν με πρόφαση το Κυπριακό, το τέλος ίσως αργούσε καμιά δεκαετία, αλλά η κατάσταση σήμερα θα ήταν η ίδια ή παραπλήσια όπως αυτή είναι. Όταν λοιπόν ζήτησα από τον Αθηναγόρα να μου δώσει την άδεια να συνεχίσω τις σπουδές μου στην Αθήνα λέγοντάς του, «Παναγιώτατε, Σας δίνω το λόγο μου ότι θα επιστρέψω»,, χαμογέλασε πικρά και μου είπε «Ποιος ο λόγος να μου δίνεις το λόγο σου; Ποιος έφυγε και επέστρεψε;» Και έκλεισε με εκείνο το μνημειώδες « Μια μια πέφτουν οι κολώνες, θα πέσει και ο τρούλλος», εννοώντας τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία στην κυριολεξία της, το Ρωμαίηκο Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης.

Τον Αθηναγόρα, τον ‘παππού’ όπως τον αποκαλούσαμε όσοι είμαστε κοντά του τον είδα έκτοτε δυο φορές: την πρώτη τον Αύγουστο του 1964 όταν οι απελάσεις των Ελλήνων ήταν στην κορύφωσή τους –μαζί και του πατέρα, άρα και της οικογένειάς μου-, στα πατριαρχικά διαμερίσματα της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη. Τα διαμειφθέντα έχουν σχέση με τις εξελίξεις των ελληνοτουρκικών σχέσεων την εποχή εκείνη και τη πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα την εποχή εκείνη. Επειδή πολύ λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό για την ‘αποστασία’ του 1965 και άλλα συναφή που ακολούθησαν, δεν πρέπει να αποψιλώσει κανείς τις τότε πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα από τις εξελίξεις στο Κυπριακό και την κατάσταση στην Κύπρο. Συνεπώς οι σκέψεις του Αθηναγόρα που εξέφραζαν σε σημαντικό βαθμό τις απόψεις της Ουάσιγκτων ή επηρεαζόταν από αυτές, ήταν σημαντικές και μάλιστα προφητικές. Ότι δεν ήταν ενθουσιασμένος βέβαια με την πολιτική του Γεωργίου Παπανδρέου, δεν οφειλόταν σε αναλύσεις που μου έκανε στο Καστρί ο Γέρος της Δημοκρατίας από το 1962 για τον πατριάρχη ανατρέχοντας στις πολιτικές αντιμαχίες του μεσοπολέμου και μάλιστα για το γεγονός ότι είχε διατελέσει μητροπολίτης Κερκύρας. Ίσως κάποτε θα μπορέσω να κατανικήσω κάποιους δισταγμούς και δημοσιοποιήσω το περιεχόμενο των όσων είχαν τότε ειπωθεί από τα χείλη του Αθηναγόρα..

Τη δεύτερη το χειμώνα του 1970-1971 όταν ακολούθησα τον Πέτρο Μολυβιάτη –που υπηρετούσε τότε ως σύμβουλος της πρεσβείας μας στην Άγκυρα- ο οποίος είχε οριστεί πρόεδρος στη μεικτή ελληνοτουρκική επιτροπή για την επαναχάραξη των συνόρων στον Έβρο με βάση το πρωτόκολλο του 1926, που ακολούθησε τη Συνθήκη της Λωζάννης. Υπογράφηκαν τότε τρεις συμφωνίες που κύρωσε η Βουλή των Ελλήνων το 1975. Η τουρκική πλευρά κατά παρέκκλιση των διεθνώς κρατούντων κατά την οποία οι Διεθνείς Συνθήκες συντάσσονται και υπογράφονται σε μια διεθνή γλώσσα και στη συνέχεια κάθε συμβαλλόμενο μέρος το μεταφράζει στη δική του γλώσσα, ζήτησαν να συνταχθούν στην Ελληνική και Τουρκική ταυτοχρόνως με την ίδια ισχύ των δύο κειμένων. Αυτή ήταν άλλωστε και η δική μου αποστολή, δηλαδή η ακριβής διατύπωση των συμφωνηθέντων όπως και η μετάφραση κατά την διαπραγμάτευση. Είχα δεχτεί την πρόταση που μου είχε γίνει από υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου των Εξωτερικών, τότε, γιατί μου δινόταν η ευκαιρία να δω και πάλι την Πόλη και κυρίως να φιλήσω το χέρι του Πατριάρχη. Η συνάντηση που έγινε μια Κυριακή πρωί, με άδειο εντελώς όχι μόνο τα πατριαρχικά γραφεία, αλλά και τον Πάνσεπτο πατριαρχικό ναό, όπου μόνος λειτουργούσε ο ιερέας, έγινε κάτω από τραγικές συνθήκες που μένουν εγχάρακτες στη μνήμη μου. Γιατί ήταν άρρωστος πολύ ο Αθηναγόρας και όπως μου είχε πει ο Δημητρός, ο αρχικλητήρας, είχε διώξει και το γιατρό του. Χρέη ‘εφημερίου’ εκτελούσε ο Παύλος Μενεβίσογλου, υπογραμματέας τότε της Ιεράς Συνόδου και φίλος μου που ήταν ο δεύτερος άνθρωπος που υπήρχε στο πατριαρχικό κτήριο, εκτός από τον Πατριάρχη. Έστειλε ένα σημείωμα και άμεσως έγινα δεκτός. Είχε σηκωθεί από το κρεββάτι –που ας σημειωθεί το έστρωνε πάντα μόνος του- και είχε ρίξει στους ώμους το ράσο του. Οσα ειπώθηκαν από τον Αθηναγόρα, τότε και ο διάλογός μας που γινόταν μέσα από τα πυκνά αναφιλητά έχει προσωπικό χαρακτήρα, αλλά και είναι ιστορικά αξιολογίσημος. Εκεί, είδα μια πραγματικά Άγια φυσιογνωμία, στα πρόθυρα ενός μεγάλου ταξιδιού προς την όντως ζωή, δηλαδή τον ένοιωσα στην οριογραμμή της πρόσκαιρης ζωής με την αιώνια. Αλλά στο πρόσωπο και στα μάτια του έβλεπα το Γένος μας και την φριχτή αλήθεια για την κοιτίδα του, τη Μητρόπολή του, τη Μεγάλη Εκκλησία του, το Ρωμαίηκο, το συνώνυμο όλων αυτών, την Κωνσταντινούπολη. Με αποχαιρέτισε λέγοντάς μου, «τις τελευταίες στιγμές θα σ’ έχω ανάγκη, το τέλος έρχεται και η ελπίδα είστε εσείς οι νέοι, είστε εσύ και να το ξέρεις» και με φίλησε στο στόμα –την ύψιστη τιμή και αγάπη συνάμα που μπορεί να δώσει ένας κληρικός και ένας χριστιανός- μεταφέροντάς μου ένα κομμάτι από την ΄για του ψυχή, συμπληρώνοντας στα αγγλικά “I miss you”. Έφυγα την επομένη από την Κωνσταντινούπολη. Ο Αθηναγόρας έφυγε σε λίγους μήνες.

Πέραν του Ευγενιδείου, υπήρχε –και υπάρχει- όμως και μια άλλη πτέρυγα στο Πατριαρχείο όπου περνούσα πολύ χρόνο και που βρίσκεται πίσω ακριβώς από τον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό. Είναι το κτήριο στο ισόγειο του οποίου στεγαζότανε το Πατριαρχικό Τυπογραφείο, το σκευοφυλάκειο, και στον πάνω η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πρώτη απόπειρα ίδρυσης τυπογραφείου στο Πατριαρχείο έγινε επί του φωτισμένου πατριάρχη Κυρίλλου του Λουκάρεως, και το οποίο κατέστρεψαν οι τούρκικές δυνάμεις που τον δολοφόνησαν. Νέο τυπογραφείο άργησε κάπως να αποκτήσει το Πατριαρχείο, αλλά και αυτό καταστράφηκε κατά τις αγριότητες και τους βανδαλισμούς που ακολούθησαν την Ελληνική Επανάσταση, κατά Απρίλιο του 1831 και ο προϊστάμενός Γεώργιος Αράπης δολοφονήθηκε από τους εκτελεστές του Γρηγορίου του Ε’. Μετά το 1922, το Πατριαρχικό τυπογραφείο έκλεισε και πατριαρχικά έντυπα τυπωνόταν σε τυπογραφεία ιδιωτών. Ο Αθηαγόρας ήταν εκείνος που ανασύστησε το τυπογραφείο στο οποίο τυπωνόταν η Ορθοδοξία, η επίσημη Θεολογική επιθεώρηση που εκδιδόταν μετά το 1926, στη θέση της περίφημης Εκκλησιατικής Αλήθειας. Η τελευταία είχε αναγκαστεί να διακόψει την έκδοσή της λόγω της επελθούσας πολιτικής μεταβολής που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή και το τυπογραφείο έκλεισε βίαια. Εκτός από την Ορθοδοξία, με πρωτοβουλία του Αθηναγόρα εκδόθηκε η εβδομαδιαία εφημερίδα Απόστολος Ανδρέας με ενδιαφέρουσα ύλη και διαλεχτές συνεργασίες , ως επίσημο δημοσιογραφικό όργανο του Πατριαρχείου. Στόχος του Πατριάρχη ήταν ο Αποστολος Ανδρέας να έχει ευρύτερη κυκλοφορία και να φθάνει στα χέρια όλων των ορθοδόξων στα πέρατα της Οικουμένης και βεβαίως στις ΗΠΑ και την Αμερική γενικώς. Μου είχε μάλιστα ζητήσει να καταστρώσω ένα σχετικό οργανωτικό σχέδιο δίδοντας μου και τις απαραίτητες οδηγίες.

Ο Αθηναγόρας ήταν ο πραγματικός αρχισυντάκτης και διευθυντής του Απόστολου Ανδρέα και όχι εκείνος που φαινόταν ως υπεύθυνος, σύμφωνα προς το νόμο –ήταν ο Βασιλιάδης, αν θυμάμαι καλά ο οποίος είχε ακολουθήσει τον Ιάκωβο Κουκούζη όταν εξελέγη το 1958 Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής από επίσκοπος Μελιτινής. Ένα πολύ σημαντικό μέρος της ιεραρχίας, τότε, υποστήριζε την υποψηφιότητα του Μελίτωνα Χατζή μητροπολίτη Ίμβρου και Τενέδου, άξιου ιεράρχη. Ωστόσο οι χειρισμοί του Αθηναγόρα δικαίωσαν εκείνον που είχε προκρίνει και όπως φάνηκε, η επιλογή του ήταν επιτυχής. Μια περίοδος δυσαρέσκειας του Μελίτωνα έκλεισα ύστερα από κάποια χρόνια με το να κερδίσει την εμπιστοσύνη του πατριάρχη που μετά το θάνατο του Χαλκηδώνος Θωμά, τον προβίβασε σε μια πρωτόθρονη μητρόπολη και τον έρισε άτυπα διάδοχό του.

Η ψυχή όμως του Απόστολου Ανδρέα ήταν ο

Ήθελα περισσότερο από του να προσκυνήσω τον οικογενειακό μας τάφο με τους προγόνους μου στο Νεοκροταφείο του Σισλή, να πεταχτώ μέχρι την Χάλκη για να επισκεφτώ το σπίτι που πέρασα παιδί τα καλοκαίρια, όπου ανδρώθηκα, αυτό το σπίτι μου μόνο του ήταν μια Ιστορία σύμφυτης, δίχως υπερβολή, με την Ιστορία της Ρωμιοσύνης… .………….

Ήδη τη δεκαετία του 80 ο μέντορας των σημερινών κυβερνητών της Τουρκίας, ο ισλαμιστής Νετζμεντίν Έρμπακαν διεκήρυττε την ανάγκη να ‘αλωθεί η Εισταμπούλ!. Ωστόσο από μια πλευρά είχε ήδη αλωθεί. Δεν αναφέρομαι στους Έλληνες που είχαν αποδημήσει και στα ελάχιστα ίχνη Ελλήνων που συναντά κανείς. Το 1922, κατά την ομολογία του λόρδου Κώρζον, στη διάσκεψη της Λωζάνης, σ’ ένα εκατομ. Πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης οι Έλληνες αριθμούσαν πάνω από 360 χιλιάδες. Σήμερα στα 17 εκατομμύρια κατοίκων της Πόλης οι Ρωμηοί δεν ξεπερνούν τους 1700, από τους οποίους 1000 ελληνογενείς και 700 ασύριοι ορθόδοξοι.!!! Όταν ο Ερμπακάν εννοούσε την Άλωση, περίπου καθόριζε τη σημερινή κατάσταση της Πόλης

Αυτή την κατάσταση που πριν τριάντα πέντε χρόνια περιέγραφε ο εκλεκτός Τούρκος συγγραφέας Οκτάη Ακμπάλ:

«..με μιας, εγώ πούμαι γέννημα θρέμμα της Πόλης, σ’ αυτή την πόλη, την Πόλη, την Πόλη που αγαπώ αισθάνθηκα ξένος,. Ήμουν ένας επαρχιώτης, είχε έλθει κατά λάθος σε μια άγνωστή μου μεγαλούπολη και είχα ξεμείνει στους δρόμους της…Όλοι μας γίναμε χωρικοί της Πόλης, οι παλιοί Πολίτες…… Είχε έλθει η Ανατολία εδώ και η Πόλη έπεσε στην κυριαρχία της Ανατολίας… Φόβος κυριεύει τον άνθρωπο. Είναι ένα αίσθημα που σου δίνουν τα πλήθη. Τριγυρνάς τους δρόμους, τα πρόσωπα διαδέχονται το ένα το άλλο. Κανένας γνωστός δεν υπάρχει, κανένα δεν αναγνωρίζεις, δεν υπάρχει μια ματιά, ένα χαμόγελο, έτσι να σου θυμίζει κάτι, Όλα ξένα, όλοι ξένοι μεταξύ τους. Όπως να ναι, όλοι ανελέητα, δίχως όρια, όπως να ναι, είναι εχθρικοί….»

 

Πώς να μη συγκρίνει κανείς την παραπάνω εκ βαθέων εξομολόγηση ενός σύγχρονου Τούρκου συγγραφέα, διαποτισμένου με τα νάματα της δυτικής παιδείας και του πολιτισμού με τη θρηνωδία του ιστορικού της Άλωσης το 1453 Μιχαήλ Δούκα:

«Ω Πόλις, Πόλις, πόλεων πασών κεφαλή, ω Πόλις, Πόλις, κέντρον των τεσσάρων μερών του κόσμου μερών…..Μετωκίσθη η Ασία από ταπειώνσεως αυτής και από πλήθους δουλείας αυτής…Πάντες οι καταδιώκοντες αυτήν κατέλαβον αυτήν ανά μέσον των θλιβόντων. Οδοί πόλεως πενθούσιν παρά το μη ερχομένους εις εορτήν. Πάσαι αι πύλαι αυτής ηφαναισμεναι…»

Η σύγκριση των δύο κειμένων με απόσταση περισσότερης από μισή χιλιετία, από έναν αυτόπτη μάρτυρα της Άλωσης το 1453, και κατακτηθέντα και ένα απόγονο υποτίθεται του κατακτητή είναι συγκλονιστική, γιατί το σημαινόμενο παραμένει σε αμφότερες τις περιπτώσεις το ίδιο και αφορά μια θρηνωδία για τον χαμένο παράδεισο, για έναν εκβαρβαρισμό της Πόλης, για μια πρωτοφανέρωτη πολιτιστική καταστροφή!!!!

2 Oktay Akbal «Bir İstanbul köylüsü anlatıyor» ( Εξιστορεί ένας χωρικός της Πόλης) σε Cumhuriyet23 Οκτωβρίου 1975.

3 Μιχαήλ Δούκας Βυζαντινοτουρκική Ιστορία, μτφρ. Στη Νεοελληνική Β.Καραλής, ε. Κανάκη, Αθήνα 1997, XLI , 385-389, σ.574-578

adiavroxoi

Η καρατόμηση της ελληνικής κοινωνίας από το εθνικό κράτος

του Νεοκλή Σαρρή από το Άρδην τ. 38 – 39

Ο Douglas Dakin, διατυπώνοντας τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει στο γνωστό και αδιαφιλονίκητου κύρους έργου του “Η Ενοποίηση της Ελλάδος 1773-1923”, προβαίνει σε μια σύγκριση με την αντίστοιχη ιστορική έκβαση της ενοποίησης της Ιταλίας. Η παραλληλία και σύγκριση δεν είναι καθόλου τυχαία, δεδομένου ότι είναι δήλη η κεντρική ιδέα που καθοδηγεί τη σκέψη του. Οι δύο εθνότητες, η Ιταλική και η Ελληνική, εμφανίζουν κοινά ή ισοδύναμα στοιχεία ιστορικής, όσο και γεωπολιτικής και πολιτιστικής δυναμικής. Ίσως, τη σκέψη του συγγραφέα καθοδηγεί η προβολή στη σύγχρονη εποχή της διχοτομίας του Ρωμαϊκού κράτους σε Δυτικό και Ανατολικό.

Από την ανάγνωση και μόνο του κειμένου προκύπτει ότι συγκρίνει ισοδύναμα μεγέθη. Και η πρώτη του παρατήρηση αναφέρεται στο ότι, «ενώ η Ρώμη πέρασε σχετικά εύκολα στους Ιταλούς εθνικιστές, η νέα Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη, δεν έπεσε ποτέ στα χέρια των Ελλήνων. Ίσως οι Έλληνες να είχαν δύο φορές την ευκαιρία να καταλάβουν την Ιερή Πόλη τους: πρώτη φορά, τον Ιούλιο του 1922, και τη δεύτερη φορά, τον Μάιο του 1923. Και στις δυο περιπτώσεις φάνηκαν διστακτικοί»1. Η διστακτικότητα αυτή που καλύπτεται από όλο το φάσμα των Ελλήνων ιστορικών αποκαλύπτει τη δομική ανεπάρκεια του σύγχρονου ελληνικού κράτους σε σχέση προς τη νεοελληνική κοινωνία και τις δυνάμεις της.

Η Ελλάδα γεννήθηκε ως ένα προτεκτοράτο των “Μεγάλων Δυνάμων’, εκείνων που αποκλήθηκαν και “ευεργέτιδες”. Και παραμένει προτεκτοράτο, τουλάχιστον στη συνείδηση εκείνων που κατά καιρούς κυβέρνησαν και εκείνων που φιλοδοξούν να την κυβερνήσουν, υπό την έννοια της ριζωμένης βαθιά πίστης ότι, πριν εξασφαλίσει κανείς την λαϊκή υποστήριξη, θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει το χρίσμα από ξένα κέντρα που έχουν θέσει “υπό την προστασία τους” την Ελλάδα.

Η Ελλάδα, όταν ιδρύθηκε ως κράτος, δεν κάλυπτε παρά ένα μικρό τμήμα της (νέο) ελληνικής κοινωνίας. Το πόσο έντεχνο ήταν το κρατικό αυτό μόρφωμα φαίνεται και από το γεγονός ότι η κοινωνία αναπτυσσόταν αυτόνομα, μη (ανα)γνωρίζοντας τα εκάστοτε επίσημα σύνορα: οι διακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών γίνονταν ανεξάρτητα και πέραν της μεθορίου που χαρασσόταν από σχετικές διεθνείς συνθήκες.

Το γεγονός ότι ο ρωμαίικος πληθυσμός της στην Κωνσταντινούπολη, κατά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, ήταν δεκαπενταπλάσιος από τον πληθυσμό της Αθήνας είναι ένα σοβαρό επιχείρημα, το οποίο ενισχύεται από το ότι ο πληθυσμός αυτός αύξανε δυσανάλογα προς την αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας. Τον Οκτώβριο του 1922, λίγες μέρες μετά την καταστροφή της Σμύρνης, όπως καταγράφεται στα πρακτικά της Συνδιάσκεψης για την Ειρήνη της Λοζάννης, σε ένα εκατομμύριο περίπου πληθυσμό οι 400.000 ήταν Έλληνες2, δηλαδή πολύ περισσότεροι από ό,τι συγκέντρωνε την εποχή εκείνη η Αθήνα.

Η Ελλάδα, παρότι με την ίδρυσή της προκάλεσε μια βαθύτατη παρέμβαση στην οργάνωση της (νέο)ελληνικής κοινωνίας, τόσο εντός της δικής της επικράτειας, όσο και στην εκτός αυτής ρωμιοσύνη (δηλαδή το τμήμα εκείνο που διαβιούσε εντός των κόλπων της πολυεθνικής Οσμανικής Αυτοκρατορίας), δεν μπόρεσε να ανακόψει τις κοινωνικές και οικονομικές διεργασίες στο σύνολο της γεωπολιτικής περιοχής στην οποία οι Έλληνες, ανεξάρτητα που διαβιούσαν, συνέχιζαν την πορεία του κοινωνικού των εκσυγχρονισμού.

Με την έκφραση “κοινωνικός εκσυγχρονισμός” εννοείται η μετάβαση της κοινωνίας από το παραδοσιακό της μόρφωμα στον τύπο της τεχνοκρατούμενης κοινωνίας διαμέσου της διαμόρφωσης αστικής και στη συνέχεια εργατικής τάξης. Μια παρόμοια παρέμβαση του Ελληνικού κράτους για τις περιοχές στις οποίες εκτεινόταν το ίδιο υπήρξε και για αντικειμενικούς λόγους περιορισμένη. Έτσι, ανάπτυξη αστικής τάξης (με την επιστημονική σημασία της λέξης) δεν σημειώθηκε σε υπολογίσιμη κλίμακα. Οι περιπτώσεις της Σύρας (με την οικονομική και κοινωνική συγκρότηση που οργάνωσαν οι πρόσφυγες Χιώτες) και της Πάτρας είναι οι πιο χαρακτηριστικές. Παράλληλα, το Ελληνικό κράτος, διαμέσου των Ιδεολογικών του Μηχανισμών, επεξεργάστηκε τα πλαίσια της ταυτότητας όχι μόνο των δικών του «πολιτών» αλλά και της ρωμιοσύνης. Συνακόλουθη υπήρξε η διαμόρφωση μιας τάξης γραφειοκρατών, στην οποία υπάγονται και οι ένοπλες δυνάμεις, με δάνεια αστική συνείδηση.

Ωστόσο, προκειμένου να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της εξέλιξης που είχε ο ελληνισμός (υπό τη μορφή της “ρωμιοσύνης”) υπό τη σκέπη του Οσμανικού κράτους, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι το 1914 (δηλαδή μετά δύο τουλάχιστον χρόνια σκληρών διωγμών από το νεοτουρκικό καθεστώς), η εικόνα της βιομηχανίας στο σύνολο της Αυτοκρατορίας εμφάνιζε την ακόλουθη εικόνα από πλευράς κεφαλαίου και εργασίας3.

Λαμβάνοντας υπόψη τα μεγέθη της Ελλάδας και της Οσμανικής Αυτοκρατορίας το 1914, η ανάγνωση του πίνακα αφήνει να εννοηθεί ότι, την ίδια εποχή, η ελληνική αστική τάξη εκτεινόταν εκτός του ελληνικού κράτους (έστω και διπλάσιου σε έκταση από εκείνο που είχε κατά την ίδρυσή του). Το ίδιο μπορεί κανείς να συμπεράνει και για την εργατική τάξη. Η εικόνα όμως είναι ατελής, δεδομένου ότι οι χριστιανικοί πληθυσμοί είχαν κάτω από τον έλεγχό τους τις εισαγωγές και τις εξαγωγές, αλλά και το τραπεζιτικό κεφάλαιο κατά τα τέσσερα πέμπτα. Αυτό το συσσωρευμένο τραπεζιτικό κεφάλαιο σε μεγάλο ποσοστό δεν είχε επενδυθεί στη βιομηχανία, αλλά κινούνταν μέσα στα πλαίσια της οικονομίας της χώρας, με τοκογλυφικούς όρους. Επειδή μάλιστα δεν είχε καμιά εμπιστοσύνη στο δεσποτικό καθεστώς, ανέμενε εύκρατες πολιτικές συνθήκες προκειμένου να επενδυθεί. Αυτός είναι και ο ουσιαστικός λόγος για τον οποίο η ρωμιοσύνη στο σύνολό της, με πρώτους τους αστούς και ιδιαίτερα εκείνους που διέθεταν κεφάλαια, βρήκαν στο πρόσωπο του Ελευθέριου Βενιζέλου τον άνθρωπο που μπορούσε, επωφελούμενος από τις διεθνείς συγκυρίες, να δώσει την ευκαιρία προκειμένου να πραγματωθεί η «ανάσταση του Γένους».

Στην προκειμένη περίπτωση η «ανάσταση» ήταν ταυτόσημη προς τη φάση της οικονομικής απογείωσης. Φρονώ ότι ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο ο Dakin προβαίνει σε σύγκριση της Ιταλίας με την Ελλάδα είναι αυτός. Επηρεασμένος προφανώς από τους οραματισμούς του Λλόυντ Τζώρτζ, κατά τους οποίους η Ελλάδα προοριζόταν για μια δύναμη στην περιοχή ισότιμη με την Ιταλία, ο συγγραφέας υπογραμμίζει την αντιπαλότητα Αθηνών/Κωνσταντινούπολης από μια άλλη πλευρά που έχει άμεση σχέση με το όλο θέμα. Η αντιπαλότητα συνδέεται με τις αντικειμενικές αδυναμίες που αντιμετώπιζε μια επεκτατική πολιτική της Αθήνας, αλλά και με τη μη δυνατότητα μετεξέλιξης του Οσμανικού δεσποτισμού στον οποίο η ρωμιοσύνη παρέμενε δέσμια ενός θεοκρατικού καθεστώτος που αφορούσε την ίδια. Αναφέρομαι στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης το οποίο είχε επωμιστεί την πολιτική εκπροσώπηση ενώπιον της Πύλης των «ρωμαίων ορθοδόξων χριστιανών». Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι το Κόμμα Ένωση και Πρόοδος των νεότουρκων επίσημα δικαιολογούσε τον εαυτό του ως το ανάλογο του Πατριαρχείου για το «τουρκικό έθνος».

Στην πραγματικότητα, είχαν πετύχει τον κοινωνικό εκσυγχρονισμό τους οι χριστιανικοί πληθυσμοί (και όχι οι μη μουσουλμάνοι γενικώς, δεδομένου ότι οι εβραίοι είχαν καθυστερήσει εμφανώς) με τη μορφή του «εκδυτικισμού» (westernization) , ή απλώς του «εξευρωπαϊσμού». Πρακτικά αυτό σήμαινε βαθμιαία εγκατάλειψη του παραδοσιακού μορφώματος της κοινωνίας και υιοθέτηση του τεχνοκατικού μορφώματος, στο οποίο ο τριτογενής τομέας αυξάνεται σε βάρος του πρωτογενούς, με αποτέλεσμα τη γενίκευση της εκπαίδευσης. Έτσι ερμηνεύεται και η έκρηξη που σημειώθηκε τέλος 19ου και αρχές 20ού αιώνα στην εκπαίδευση του ελληνισμού της καθ’ ημάς Ανατολής.

Έτσι, το 1895, σ όλη την έκταση της Αυτοκρατορίας, υπήρχαν 33.469 μουσουλμάνοι μαθητές που φοιτούσαν σε 426 γυμνάσια. Τον ίδιο χρόνο οι μη μουσουλμάνοι μαθητές (στην πλειονότητα Έλληνες) ήταν 76.359 που φοιτούσαν σε 687 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Εκτός αυτού λειτουργούσαν 76 ξένα σχολεία με 6.557 μαθητές που και αυτοί ήταν μη μουσουλμάνοι. Υπήρχαν όμως και 8.247 μαθητές των στρατιωτικών γυμνασίων που ήταν μουσουλμάνοι. Συνολικά δηλαδή, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπήρχαν 41.716 μουσουλμάνοι μαθητές έναντι 82.916 μη μουσουλμάνων. Δηλαδή οι δεύτεροι ήταν διπλάσιοι των πρώτων. Αν όμως λάβουμε υπόψη μας ότι, με βάση τις επίσημες απογραφές, σε όλη την έκταση του Οσμανικού κράτους το 1897 υπήρχαν 14.212.000 μουσουλμάνοι έναντι 4.838.000 μη μουσουλμάνων, η παραπάνω αναλογία γίνεται ένας προς έξι4.

Η βάση όμως του εκσυγχρονισμού ήταν ο ρόλος που ανέλαβαν στην οικονομία της χώρας. Και αυτό διότι οι κρατούσες δυνάμεις της οσμανικής στρατογραφειοκρατίας ελάχιστα ενδιαφέρονταν για την οικονομία (όπως δεν ενδιαφερόταν και για την κοινωνία), αλλά συγκέντρωναν την προσοχή τους στα δημόσια οικονομικά (δηλαδή την άντληση πόρων για τις δαπάνες του κράτους, το μέγιστο των οποίων αφιερωνόταν σε στρατιωτικούς ή πολεμικούς σκοπούς). Και αυτούς τους πόρους εξασφάλιζαν κατά βάση οι μη μουσουλμάνοι μέσω της εμφανούς ή αφανούς φορολογίας. Πολύ αργά διαπίστωσαν πως το κρατικό μόρφωμα που θα έπρεπε να εφαρμόσουν, προκειμένου να “εξευρωπαϊσθεί” η χώρα τους, η εξουσία πηγάζει από την οικονομία και κατ’ επέκταση από την κοινωνία.

Στην ίδια ευθεία οι χριστιανικές εθνότητες ήταν επόμενο, εφ’ όσον κατείχαν τα σκήπτρα στην οικονομία, να ζητήσουν ουσιαστικό μερίδιο στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Σύντομα διαπιστώθη ότι κάτι παρόμοιο δεν ήταν εφικτό – η διάλυση των φαντασιώσεων ήταν πολύ σύντομη, κράτησε τρεις περίπου μήνες, από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο του 1908, όσο ακόμη διαρκούσε η πομπωδώς διακηρυχθείσα ισονομία και δικαιοκρατία που επαγγέλονταν με την πραξικοπηματική επαναφορά του Συντάγματος του 1876 οι νεότουρκοι, κάτω από το ψευδεπίγραφο τρίπτυχο «δικαιοσύτνη, ισότητα, αδελφοσύνη» (adalet, musavat, uhuvet). Το ιδανικό των νετούρκων καθίσταται πλέον απροκάλυπτα η συγκρότηση ενός κοινοβουλίου δίχως τις λοιπές εθνότητες και κυρίως την ελληνική. Ουσιαστικά η εθνοκάθαρση προσλαμβάνει πολιτική μορφή πριν εξελιχθεί σε γενοκτονία:

Ο θεωρητικός της νεοτουρκικής ιδεολογίας (του λεγόμενου “τουρκισμού”) Ζιγιά Γκιοκάλπ, στο ποίημά του “Πατρίδα” οραματίζεται μια Τουρκία στην οποία:

Στο κάθε άτομο ένα θα είναι το ιδανικό, η γλώσσα, τα έθιμα, η θρησκεία θα είναι ένα…

Οι βουλευτές της θα είναι καθαροί, κι’ οι Μπούσιοι δεν έχουν λόγο…

Ο Γεώργιος Μπούσιος υπήρξε βουλευτής Σερβίων στην Οθωμανική Βουλή και μαχητικός υπέρμαχος των δικαίων των ρωμιών συμπατριωτών του. Ο αποκλεισμός, λοιπόν, των μη Τούρκων από το κοινοβούλιο και γενικά από τον πολιτικό βίο ήταν το ζητούμενο (το οποίο πραγματοποίησε σε υπερθετικό βαθμό ο Μουσταφά Κεμάλ, με τα συνέδρια Σεβάστειας και Ερζουρούμης το 1919 και με τη συγκρότηση της “Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης” το 1920. Η πρακτική δεν ήταν καινοφανής, γιατί οι Έλληνες και οι μη μουσουλμάνοι, γενικώς, μόνο διακοσμητικό ή βοηθητικό ρόλο έπαιζαν στο οσμανικό σύστημα, τελούντες πάντα σε υποτέλεια.

Άλλωστε, ένα από τα άμεσα αποτελέσματα της δημιουργίας του Ελληνικού κράτους σε ένα τμήμα μόνο από τις περιοχές στις οποίες κατοικούσαν οι ελληνικοί πληθυσμοί, είχε ως αποτέλεσμα, όσοι περιλαμβάνονταν στο οσμανικό κράτος, επειδή δεν μπορούσαν να έχουν την αίσθηση πολιτικής συμμετοχής, να ζουν και να αναπνέουν με δάνειους πολιτικούς πνεύμονες. Ο ένας ήταν, όπως αναφέρθηκε, το Πατριαρχείο, ο δεύτερος το Ελληνικό κράτος. Τελικά αμφότεροι οι “πνεύμονες” υπέστησαν “πνευμοθώρακα” και ο ελληνισμός της καθ’ ημάς Ανατολής την αποκαλούμενη «Μικρασιατική Καταστροφή». Η στερούμενη τουρκική στρατογραφειοκρατία, ολοκλήρωσε την εθνοκάθαρση των χριστιανικών πληθυσμών κάτω από την ψευδεπίγραφη ονομασία της «αναγκαστικής ανταλλαγής» (πρώτα εκδιώχθηκαν βίαια και μετά καλύφθηκε από τις σχετικές διατάξεις της Συνθήκης της Λοζάννης). Εθνοκάθαρση ανάμιχτη με γενοκτονία ( για τους Αρμενίους δεν υπάρχει ούτε το απατηλό άλλοθι της “ανταλλαγής”). Και έχοντας τη στρατιωτική/ πολιτική ισχύ, υποκατέστησε τους εκδιωχθέντες στην Οικονομία, λεηλατώντας τις επιχειρήσεις και τον πλούτο τους.

Με τα παραπάνω δεδομένα θα πρέπει να αξιολογήσει κανείς τα ακόλουθα, επακόλουθα της αποκαλούμενης «Μικρασιατικής Καταστροφής»:

Πρώτον: Συγκλίνουσες οι απόψεις Ελλήνων συγγραφέων εκ διαμέτρου αντίθετης ιδεολογίας φέρουν ως «περιπέτεια» καταδικασμένη από την αρχή, την προθυμία με την οποία η Ελλάδα είχε αναδεχτεί την εντολή των συμμάχων, μετά το πέρας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, να προασπίσει τους ομογενείς της που είχαν δεινοπαθήσει και εξακολουθούσαν να δεινοπαθούν από τα απομεινάρια των εγκληματιών πολέμου του “Ένωση και Πρόοδος”. Προθυμία που έφτανε μέχρι του σημείου να καταστείλει την “ανταρσία του Κεμάλ” προκειμένου να εφαρμοστούν οι διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών. Όλες οι υπάρχουσες ειδήσεις που αναφέρονται στο αντίπαλο στρατόπεδο, και είναι στη διάθεση των ερευνητών στις μέρες μας, συνηγορούν ότι η επιτυχία ήταν πλέον ή βέβαιη, στην περίπτωση που θα υπήρχε μια έλλογη και νουνεχής ηγεσία του πολιτικού κόσμου στο σύνολό του.

Δεύτερον: Η δεσπόζουσα ιδεολογία στην Ελλάδα αξιολόγησε από την αρχή μονοδιάστατα τη Μικρασιατική εκστρατεία και την ήττα. Η αριστερά αναφέρθηκε και αναφέρεται σε «ιμπεριαλιστική» επιχείρηση, η δεξιά σε αναζήτηση «αποικιών». Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, ακόμη και από μετριοπαθείς συγγραφείς θεωρείται ως η κορωνίδα του ελληνικού εθνικιστικού τυχοδιωκτισμού, λησμονώντας ότι, σε ποσοστά, με τη Συνθήκη των Σεβρών κατοχυρωνόταν στην Ελλάδα (Ανατολική Θράκη και περιοχή της Ιωνίας) το 4,8% των εδαφών της σημερινής Τουρκίας, ενώ σε ποσοστό του πληθυσμού οι Έλληνες συγκέντρωναν, με τους τουρκικούς υπολογισμούς, το 16 % του συνολικού. (Έχοντας υπ’ όψη τις προτάσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την επίλυση του Κυπριακού, οι προνομίες που αποκτά το 18 % του πληθυσμού της Μεγαλονήσου και σε εδαφική έκταση και σε έλεγχο του περίεργου κρατικού μορφώματος που προτείνεται, οι διεκδικήσεις της Ελλάδας το 1920 φαντάζουν ως αστείες. Ωστόσο κανείς απ’ αυτούς που κατηγορεί ως “ιμπεριαλιστική” τη Μικρασιατική Εκστρατεία δεν σκέπτεται να χαρακτηρίσει παρόμοια την προτεινόμενη λύση στην Κύπρο).

Αντικειμενικά εξεταζόμενη, η έκταση δεν υπερβαίνει το 14 % της σημερινής έκτασης της Ελλάδας. Ωστόσο ήταν ακριβώς εκείνο το μικρό τμήμα που έκρινε στη γεωπολιτική και γεωστρατηγική ζυγαριά την Ελλάδα ως μια χώρα ικανή να αποβάλει το σύνδρομο της εξαρτημένης χώρας, και αποκτώντας αυτοπεποίθηση, να αποτινάξει τη μεμψιμοιρία που συνεπάγεται η “προστασία” των ξένων δυνάμεων.

Τρίτον: Η υποχρεωτική και με βίαιο τρόπο μεταφορά στην Ελλάδα των ελληνικών πληθυσμών είχε ως αποτέλεσμα περισσότερο να αλλάξει ο εκλογικός χάρτης της χώρας και λιγότερο η πληθυσμιακή ή εθνολογική σύνθεση. Η εγκατάσταση των προσφύγων συνήθως ακολούθησε τη κομματική λογική, εφ’ όσον στην μέγιστή τους πλειοψηφία ήταν προσδεμένοι στο άρμα του Βενιζελισμού. Αυτό φαίνεται κατά κύριο λόγο με τους συνοικισμούς που ιδρύθηκαν στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά και σε άλλες πόλεις. Παράλληλα, είναι χαρακτηριστικό ότι η εγκατάσταση των προσφύγων συνοδεύτηκε και από την ουσιαστική διάλυση συμπαγών εθνικοτοπικών κοινοτήτων, όπως η διχοτομία μικρασιατικών χωριών και η αποστολή του καθενός τμήματος σε διαφορετικό σημείο της επικράτειας, με δήλο ή λανθάνοντα σκοπό την απώλεια της ειδικής ταυτότητας και της δυνατότητας που θα είχε στην τελική διαμόρφωση της συνολικής εθνικής ταυτότητας. Ουσιαστικά επρόκειτο για το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού, το οποίο κυριολεκτικά έμεινε εκτός των πολιτικών και κοινωνικών δρώμενων, λειτουργώντας μόνο ως ουραγός. Ο Γεώργιος Μπούσιος, τον οποίο ήθελε να αποβάλει από την Οθωμανική Βουλή ο Ζιγιά Γκιοκάλπ, τελικά έμεινε εκτός του ελληνικού κοινοβουλίου ή απέτυχε στην πολιτική.

Τέταρτον: Το τιμολόγιο της περιλάλητης “ελληνοτουρκικής φιλίας” του 1930 κατέβαλαν κυριολεκτικά οι πρόσφυγες. Και αυτό εφ’ όσον το κύριο σκέλος της συμφωνίας τότε αναφερόταν στον διακανονισμό των αποζημιώσεων για τις εγκαταλειφθείσες από τους πρόσφυγες περιουσίες, όπως προέβλεπε η Συνθήκη της Λοζάννης. Ενώ η Ελλάδα σε μέγιστο βαθμό είχε καταβάλει τις αποζημιώσεις για τους μουσουλμάνους που ανταλλάχτηκαν, η Τουρκία είχε αρνηθεί πεισματικά να πράξει το αντίστοιχο. Ο Βενιζέλος κυριολεκτικά χάρισε στην Τουρκία τις οφειλές της (έναντι αυτού έλαβε την πλήρη κυριαρχία του Αιγαίου) και τότε οι πρόσφυγες, για πρώτη φορά, αντιλήφθηκαν ότι δεν θα επέστρεφαν ποτέ στις πατρίδες τους. Η συμπεριφορά αυτή του Βενιζέλου τον αποξένωσε από ένα πολύ μεγάλο τμήμα των προσφύγων που, ξεριζωμένοι και απότακτοι, έσπευσαν να στελεχώσουν την Αριστερά. Ωστόσο και αυτή δεν ήταν η Αριστερά που είχαν θεμελιώσει στοχαστές και αγωνιστές όπως οι Σκληρός, Γιαννιός, Δ. Γλυνός, Σ. Μάξιμος, Θ. Παπαδητρίου κ.ά. ούτε οι ανώνυμοι συνδικαλιστές στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη. Άλλο δρόμο έμελλε να ακολουθήσει η Αριστερά. Άλλωστε ο ενθουσιασμός που ξεσήκωσε η Οκτωβριανή επανάσταση ήταν τέτοιος που απορρόφησε τις τακτικές τις οποίες ακολούθησε ο Λένιν, για την εδραίωση του καθεστώτος των μπολσεβίκων. Τακτικές ερχόμενες σε μεγάλο βαθμό σε αντίθεση προς το κοινό συμφέρον (και όχι απλώς εθνικό) των Ελλήνων πέρασαν απαρατήρητες και μεταβλήθηκαν, στα στενόκαρδα πλαίσια της ελλαδικής πραγματικότητας, σε θέσφατα που ως κατάρα ακολουθούν τη διανόηση και το εργατικό κίνημα ως τις μέρες μας.

Πέμπτον: Το συσσωρευμένο τραπεζιτικό κεφάλαιο της Σμύρνης και ιδίως του Χαβιαρόχανου της Κωνσταντινούπολης, με το οποίο θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί η απογείωση της ελληνικής οικονομίας, δεν επενδύθηκε ποτέ τη βιομηχανία (παρά ένα μικρό του τμήμα) .Ό,τι περισώθηκε, παρέμενε σε θυρίδες ή σε καταθέσεις τραπεζών στην Ελβετία και την Αγγλία ή μετατράπηκε σε ακίνητα στο Μόντε Κάρλο, τη Νίκαια, το Παρίσι και το Λονδίνο, και στην καλλίτερη περίπτωση στην Αθήνα. Η αστική τάξη της Σμύρνης, αλλά και της Κωνσταντινούπολης, ξεκομμένη από τους συμπατριώτες τους των “κατωτέρων” τάξεων, που σε ταπεινές συνθήκες συντρίβονταν στις άθλιες συνθήκες κάποιων συνοικισμών, ολοκληρώθηκε στην ψευτίζουσα αθηναϊκή αστοκρατία. Παρόμοια ήταν και η τύχη των προσφύγων που ανήκαν στην εργατική τάξη που δεν κατόρθωσαν να ενσταλάξουν ορθολογικά την πίκρα και την οργή τους, σαν μια συνέχεια των πολύφημων ταξικών αγώνων τους σε πάτρια εδάφη. Η ιστορική συνέχεια βίαια διακόπηκε. Ίσως κάποια από τα ρεμπέτικα να τραγουδούν την καρατόμηση μιας κοινωνίας που έγινε αν όχι συνειδητά, πάντως ασυνείδητα, περιορίζοντάς της τους ήδη γι’ αυτήν κλειστούς ορίζοντες. Και, μετά το έπος του 40, την μεγάλη αντίσταση και τον εμφύλιο, μακροπρόθεσμα, εξαφανίζοντας γι’ αυτήν μια μεγαλόπνοη ελπίδα.

Τα διοικητικά θεμέλια και φιλοσοφία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σύμφωνα με τον Νεοκλή Σαρρή

23 Νοεμβρίου 2013



Η Οθωμανική εξουσία, όπως αυτή διαρθρώθηκε κατά την μακραίωνη χρονική περίοδο από τον 15ο αιώνα ως τον 19ο, είχε ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό τον φόβο του αρχούμενου προς τον άρχοντα. Το άτομο στο Οθωμανικό κράτος όφειλε να υποταχθεί στην εξουσία, χωρίς να την εγκρίνει η να την επιλέγει η να την αμφισβητεί. Ο δεσποτισμός του Οθωμανικού κράτους επιβαλλόταν με ένα εκπληκτικό δίκτυο σπιούνων και ρουφιάνων που περιέσφιγγε το σύνολο των υπηκόων χωρίς εξαιρέσεις. Γινόταν μια συστηματική προσπάθεια να ελεγχθεί το σύνολο του πληθυσμού της υπαίθρου, είτε με την επίδειξη στρατιωτικής ισχύος, είτε με μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, πρακτική που υπήρξε ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ο φόβος, η καχυποψία, η κρυψίνοια, η κατάδοση καλλιεργήθηκαν συστηματικά, ενώ τα ανηλεή βασανιστήρια θεσπίστηκαν για την απόσπαση πληροφοριών και ομολογιών. Η δια του τρόμου υποταγή είναι ο υπέρτατος κανόνας του Οθωμανικού συστήματος. Σύμφωνα με την πολιτική φιλοσοφία των Οθωμανών η επιβίωση του Οθωμανικού συστήματος εξαρτάται από την δυνατότητα του εκάστοτε Σουλτάνου να τιμωρεί η να επιβραβεύει τους υπηκόους του ανά πάσα στιγμή, ώστε οι υπήκοοι να ζουν μεταξύ φόβου και ελπίδας. Τα στοιχεία αυτά οικοδομούσαν ανθρώπους με αυταρχική προσωπικότητα που στελέχωναν όλες τις βαθμίδες της Οθωμανικής Διοίκησης.

Το αυταρχικό άτομο είναι πειθήνιο και χαμερπές έναντι των ανωτέρων του και τυραννικό έναντι όσων εξουσιάζει. Ο αυταρχισμός αυτός αναμφίβολα χαρακτηρίζει όλο τον μεσαίωνα και την φεουδαρχία που επικρατούσε στην Δυτική Ευρώπη, αλλά ακόμη περισσότερο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η σκληρότητα και η αυθαιρεσία ζευγάρωναν με τον ολοκληρωτισμό και καταδίκαζαν τον βίο του απλού πολίτη σε μια ατέρμονη παραμονή στο σκοτάδι. Ακόμη και η περίφημη ανοχή στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε φυλής μέσω του συστήματος των milliet (Θρησκευτικών κοινοτήτων εντός της Αυτοκρατορίας), είχε μια βαθιά ρατσιστική και διχαστική έμπνευση. Και αυτό γιατί οι θρησκευτικές κοινότητες δεν ήταν ίσες μεταξύ τους, ούτε είχαν την ίδια μεταχείριση από την πολιτική εξουσία. Ουσιαστικά κάθε θρησκευτική κοινότητα -πλην των Μουσουλμάνων που ηγούνταν- λάμβανε μια αξιολόγηση και έμπαινε σε μια κλίμακα διαβάθμισης σύμφωνα με την οποία της απονέμονταν διάφορα προνόμια. Όλα όμως τα millet ήσαν κατώτερα από τους Μουσουλμάνους και ουσιαστικά υπόκεινταν στην διάκριση τους – στο έλεος τους μάλλον. Σύμφωνα με την ρατσιστική αυτή λογική ο πρώτος μορφωμένος Φαναριώτης της Βλαχίας ήταν κατώτερος από τον τελευταίο Μουσουλμάνο.

Επίσης ο διαχωρισμός των Milliet είχε ως κίνητρο την λογική του “διαίρει και βασίλευε”. Ουσιαστικά η κεντρική εξουσία διατηρούσε μια σειρά από διαχωρισμούς ώστε να διαιωνίζεται ευκολότερα η ισχύ της και σε καμία περίπτωση δεν προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ιδανικό γύρω από το οποίο θα συνασπίζονταν οι κατακτημένοι λαοί. Κάθε άλλη αυτοκρατορία που δημιουργήθηκε και διατηρήθηκε, προσπάθησε να συνδέσει τους λαούς επί των οποίων ήρχε με ένα ιδανικό. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρησιμοποίησε την χριστιανική θρησκεία, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη κτλ. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία στεγανοποίησε και γκετοποίησε όλους τους λαούς της σε τέτοιο βαθμό, ώστε όταν στα μέσα του 19ου αιώνα προσπάθησε να δημιουργήσει μια Οθωμανική πολιτική ταυτότητα, η προσπάθεια αυτή άφησε παγερά αδιάφορους τους μη ισλαμικούς λαούς. Ουσιαστικά το Ισλάμ απέτυχε να επικρατήσει σε εδάφη και σε λαούς που κατείχε επί αιώνες γιατί δεν πρόσφερε τίποτε πλέον του φόβου, της κρατικής βίας, της κρατικής τρομοκρατίας και του αυταρχισμού.

(για την συναρμολόγηση) Ι. Β. Δ.

Πηγή



(το μνημειώδες έργο το οποίο σας συστήνω ανεπιφύλακτα να διαβάσετε) : Νεοκλής Σαρρής, Οσμανική Πραγματικότητα (τόμοι Ι, ΙΙ) , εκδόσεις Αρσενίδη

Επίμετρον

Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία ότι η προβληματική των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που συγκροτούν ένα στρατηγικής σημασίας ζήτημα συνυφασμένο με την πολιτική και πολιτιστική ύπαρξη του ελληνισμού, εκτείνεται πολύ πέρα από τα γνωστά θέματα, όπως είναι το Κυπριακό και οι βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και τη Δυτική Θράκη. Για κάποιον που αγνοεί το ιστορικό και κοινωνικό περιεχόμενο της ελληνοτουρκικής αντιμαχίας, είναι αδύνατο να γίνει κατανοητό το πρόβλημα και η ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει.

Στο έργο του αυτό, ο Νεοκλής Σαρρής, καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και από τους πιο εμβριθείς μελετητές των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αναλύει σε βάθος τους θεσμούς και τις δομές της κοινωνίας και του κράτους των Οσμανών- Τούρκων και τη θέση του Ελληνισμού μέσα σ’ αυτά. Κατάπληκτος ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι η διάταξη των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων παραμένει αναλλοίωτη για αιώνες μέχρι τις μέρες μας. Ο συγγραφέας έχει χρησιμοποιήσει άφθονο βιβλιογραφικό και αρχειακό υλικό, με τρόπο ώστε να παρέχεται μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα του αντικειμένου, και προσδίδει νόημα και περιεχόμενο στην τουρκική αντιμαχία, δίχως μισαλλοδοξία και πάθος, αλλά με τη νηφαλιότητα και τη σιγουριά που παρέχει η βαθιά και στέρεη γνώση.

ΟΙ ΠΟΝΤΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΝΕΟΚΛΗΣ ΣΑΡΡΗΣ

Οι Πόντιοι και ο Νεοκλής Σαρρής

Ο ποντιακός χώρος οφείλει πολλά στο Νεοκλή Σαρρή, ο οποίος ως καλός γνώστης της τουρκικής πραγματικότητας και ιστορίας εμπνεύστηκε την πρόταση για την καθιέρωση της 19ης Μαϊου ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού. Γνώριζε ότι η ημερομηνία αυτή είχε 

ήδη αναδειχθεί από το τουρκικό κράτος σε Ημέρα Γιορτής για την τουρκική νεολαία εις ανάμνηση της αποβίβασης του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα στις 19 Μαϊου 1919, απ' όπου ξεκίνησε τον τουρκικό εθνικιστικό αγώνα κατά των Ελλήνων και τον Αρμενίων. Ο Σαρρής πρότεινε αυτή την ημερομηνία στον Μιχ. Χαραλαμπίδη το 1986. Η πρόταση έγινε δεκτή και άρχισε η προώθησή της στον οργανωμένο ποντιακό χώρο. Μετά από δύο χρόνια κάμφθηκαν οι αρχικά έντονες αντιδράσεις του παραδοσιακού κατεστημένου, που φοβήθηκε την πολιτικοποίηση της ποντιακής ιστορίας. Στο Β' Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού (1988) η ημερομηνία αυτή έγινε ομοφώνως αποδεκτή και βαθμιαία διαδόθηκε ως η σημαντικότερη επέτειος του ποντιακού ελληνισμού. Με την επίσης ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων το Φεβρουάριο του 1994 η ημερομηνία της 19ης Μαϊου αναδείχθηκε σε επίσημη εθνική επέτειο. Με τον τρόπο αυτό η Μνήμη του Νεοκλή Σαρρή θα είναι για πάντα συνδεδεμένη με την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού και με την αγωνιστική του στάση για την δικαίωση των τραγικών θυμάτων της Γενοκτονίας.

Νεοκλής Σαρρής: «Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ είναι αυθεντική συνέχεια της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του 1821»

Αποδελτιώθηκε στον Εμπροσθοφύλακα στις 24/05/2011

‘Σημερινή’ «Υπήρξαν φρικαλέοι χειρισμοί» 22 Μαΐου 2011

συνέντευξη στην Μικαέλλα Λοΐζου

«Το βιβλίο του δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη ‘Κυπριακό, Διπλωματικές Ίντριγκες’, που κυκλοφορήθηκε από τον εκδοτικό οίκο ‘Ποιότητα’, διαφέρει ουσιωδώς από τα μέχρι τώρα ομοειδή έργα. Κι αυτό όχι μόνο γιατί συνδυάζει τη δημοσιογραφική γλαφυρότητα με την επιστημονική δεξιότητα, αλλά γιατί παρακολουθεί το Κυπριακό από τη γένεσή του μέχρι και τις μέρες μας», αναφέρει ο γνωστός Καθηγητής Νεοκλής Σαρρής. Το βιβλίο προβαίνει σε μια ενδελεχή ανάλυση απορρήτων εγγράφων και μαρτυριών από το 1950 μέχρι το 2010, με ιδιαίτερη τριβή στα στρατηγικά ελλείμματα της ελληνικής πλευράς. Ο καθηγητής Σαρρής σχολιάζει, από τη δική του επιστημονική και εμπειρική σκοπιά, τα κύρια ζητήματα που πραγματεύεται το βιβλίο.

Μέσα από τα έγγραφα που παρουσιάζονται στο βιβλίο, καταδεικνύεται ότι Βρετανοί και Τούρκοι θεωρούσαν τη διζωνική ως ταξίμ. Σε συνάρτηση μ’ αυτό, πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι οι κυπριακές και ελλαδικές ηγεσίες την παρουσιάζουν ως επανένωση;

-Θεωρώ παράλειψη του συγγραφέα ότι δεν εμβαθύνει στις πολύτροπες αγγλοτουρκικές σχέσεις. Στην Τουρκία, μέχρι τον Ιούνιο του 1955, οι ιθύνοντες πίστευαν ότι η Κύπρος, αργά ή γρήγορα, θα ενωνόταν με την Ελλάδα. Την πεποίθησή τους αυτή τη στήριζαν σε παγιωμένες αντιλήψεις, που προέκυπταν από τις αγγλοελληνικές σχέσεις. Ωστόσο η κρίση αυτή ήταν επιπόλαιη, όπως ενθουσιώδης μεν αλλά επιπόλαιος ήταν ο χειρισμός από την Αθήνα. Η Αγγλία ήδη είχε δώσει δείγματα των προθέσεών της, αλλά κανείς -ούτε στην Ελλάδα ούτε στην Κύπρο- είχε φροντίσει να τα αξιολογήσει.

Οι Άγγλοι, γνωρίζοντας ότι αργά ή γρήγορα θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν, φρόντισαν να εντάξουν στο πρόβλημα, ως διάδικο μέρος, και την Τουρκία. Βέβαια αυτό δεν έγινε εύκολα. Η αβελτηρία των ελληνικών κυβερνήσεων, αλλά και η ‘φιλοτουρκική’ στάση των ΗΠΑ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Τελικά επικράτησε απολύτως το διαίρει και βασίλευε, που τόσο καλά γνωρίζουν οι Άγγλοι (αλλά και οι Τούρκοι). Και η ελληνική πλευρά πιάστηκε στο δόκανο μας διπλής αποικιοκρατίας. Η αγγλοελληνική διαμάχη μετατράπηκε σε ελληνοτουρκική, τρεις μήνες μετά την εκδήλωση της ΕΟΚΑ.

Θέλω να τονίσω εμφαντικά ότι όλα τα σχέδια επίλυσης που προτάθηκαν, προκύπτουν από ένα οθωμανικό μοντέλο. Ο νεο-οθωμανισμός δεν αποτελεί εύρημα του Νταβούτογλου, αλλά υπήρχε και πολύ πριν ο ίδιος γεννηθεί. Η αρχή ξεκίνησε με την αναγνώριση των θρησκευτικών “κοινοτήτων” ως ταυτόσημων προς τις εθνικές. Μάλιστα, το αναγνωρισθέν σύστημα είχε ακόμη πιο σκληρή διάκριση: Μουσουλμάνοι/μη-Μουσουλμάνοι, όπου με βάση την ισλαμική θέαση, οι πρώτοι προηγούνται των δεύτερων, ανεξαρτήτως αριθμητικής δύναμης κάθε “κοινότητας”. Μάλιστα υπήρχε ένας μουφτής, ο Ντανά εφέντης, τον οποίο προωθούσε η Τουρκία, προφανώς έναντι του Μακαρίου. Από το καλοκαίρι του 1956 η Αγγλία προσανατολίζεται από την Τουρκία σε έναν διαμοιρασμό της Κύπρου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Η σκέψη στηρίζεται σε δύο δεδομένα: Το πρώτο αφορά στην απόσταση της Κύπρου από τις ακτές της Τουρκίας σε αντιπαραβολή προς την αντίστοιχη απόσταση από την Ελλάδα. Το δεύτερο, τη δυνατότητα μεταφοράς εποίκων από την Τουρκία. Πατέρας όλης αυτής της πολιτικής -που υιοθέτησε ασμένως η Μεγάλη Βρετανία- υπήρξε ο διεθνολόγος καθηγητής και πολιτικός Νιχάτ Ερίμ, τον οποίο, καίτοι ανήκοντα στην τότε αντιπολίτευση, ο Μεντερές προσέλαβε ως σύμβουλό του στο Κυπριακό. Ο Ερίμ από το χρονοντούλαπο έβγαλε το ‘συνταγματικό σχέδιο επίλυσης του Μακεδονικού’ αλλά και του ζητήματος της Βοσνίας/Ερζεγοβίνης, ένα σχέδιο που είχαν εκπονήσει ήδη από τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησής τους στις αρχές του περασμένου αιώνα με Γερμανό συνταγματολόγο και στηριζόταν στα οθωμανικά ‘μιλλέτ’ (εθνικοθρησκευτικές κοινότητες), σε παρά φύσιν ένωση με τη διοικητική εμπειρία των διαφόρων συμβουλίων του Τανζιμάτ από το 1839 και μετά.

Είναι προφανές ότι η ΔΔΟ είναι γνήσιο προϊόν αυτής της αντίληψης. Και μάλιστα πολύ χειρότερης, γιατί πρακτικά δρομολογείται δι’ αυτής ένας εκ θεμελίων πολιτιστικός, δημογραφικός, εθνικός εκτουρκισμός, δηλαδή κάθετη αλλοίωση της υφής και φυσιογνωμίας της Κύπρου. Η επιχειρούμενη λύση είναι χειρότερη της διχοτόμησης, γιατί ο μοιραίος εκτουρκισμός θα συμβεί επί ολόκληρης της Μεγαλονήσου, όπου ο δημογραφικός παράγοντας υπερακοντίζει τις σημερινές συνθήκες, κάτι που προβλέπει και ο Ερίμ. Συνεπώς η ΔΔΟ μάλλον δεν αποτελεί επανένωση της Κύπρου αυτής καθαυτής, αλλά θα σημάνει την οιονεί Ένωση ολοκλήρου της Κύπρου με την Τουρκία, τη μετατροπή της Κύπρου σε ένα οικτρό προτεκτοράτο της Τουρκίας!

Δηλαδή επτά χρόνια μετά την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν, πιστεύετε ότι ορθώς έπραξε ο κυπριακός Ελληνισμός, επιλέγοντας να το καταψηφίσει μαζικά;

-Θα πρέπει να τονιστεί, όσο πιο εμφαντικά μπορεί, ότι η ΔΔΟ θα είναι η οριστική ταφόπλακα όχι μόνο της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά της Κύπρου και ιδιαίτερα του πολιτισμού και των ανθρώπων της. Ουδαμού στον κόσμο μια μειονότητα 18% του πληθυσμού έχει γίνει κάτοχος του 50% της κρατικής εξουσίας με όλες τις συνέπειες (εκ περιτροπής προεδρία κ.ά.). Διότι, εκτός άλλων, στηρίζεται στη ρατσιστική αρχή της φυλετικής και εθνικής διάκρισης. Και ενώ οι πρόσφυγες σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να επιστρέψουν -ακόμη και σ’ εκείνη την απίθανη των περιπτώσεων που θα τους επιτραπεί- εφ’ όσον η περιρρέουσα ατμόσφαιρα θα είναι εντελώς ξένη και το περιβάλλον όχι φιλικό, οι έποικοι δεν πρόκειται να αποχωρήσουν, με αποτέλεσμα ένα πολύ μεγάλο τμήμα των γηγενών Τ/κ να εγκαθίσταται στο Νότο, μη μπορώντας και αυτοί να υποφέρουν την κατάσταση. Η Τουρκία, μετά την κυοφορούμενη λύση, θα είναι σε θέση να ελέγχει ολόκληρη τη Μεγαλόνησο. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι με τη ΔΔΟ η Κύπρος θα μετατραπεί σε ελεεινό και οικτρό προτεκτοράτο της Τουρκίας, με συνέπεια, σε βάθος χρόνου της επόμενης τριακονταετίας, να εκτουρκιστεί και εξισλαμιστεί σε μέγιστο βαθμό, ενώ αριθμητικά θα υπάρχει αντιστροφή της σημερινής σχέσης των Ε/κ προς τους γνήσιους Τ/κ. Συνεπώς η ΔΔΟ για κάθε νουνεχή και σώφρονα και προπαντός σκεπτόμενο άνθρωπο είναι μια λύση πολύ πιο οδυνηρή και από αυτήν ακόμη τη Διχοτόμηση.

Ο αγώνας της ΕΟΚΑ

Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι αν ήταν λάθος ο αγώνας της ΕΟΚΑ, ήταν λάθος και η ελληνική, αμερικανική και γαλλική επανάσταση. Συμφωνείτε μ’ αυτήν τη διαπίστωση;

Λάθος δεν ήταν ο αγώνας της ΕΟΚΑ. Ο εν λόγω αγώνας, όμως, καθώς πιστεύω, δεν έχει άμεση σχέση ούτε προς την αμερικανική ούτε προς την γαλλική επανάσταση. Και αυτό γιατί, ενώ με την πρώτη συγγενεύει ως προς το αντιαποικιακό πνεύμα από το οποίο διέπεται, δεν ταιριάζει με την κατασκευή του αμερικανικού έθνους που δρομολογείται από και διά της επαναστάσεως. Η γαλλική, πάλι, επανάσταση είχε αντιφεουδαρχικό χαρακτήρα – αυτό δεν σημαίνει ότι ο αγώνας της ΕΟΚΑ εστερείτο παντελώς κοινωνικού χαρακτήρα.

Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ είναι αυθεντική συνέχεια της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και εντάσσεται στις προσπάθειες ενοποίησης της Ελλάδας. Παράλληλα, το Κυπριακό λειτούργησε στην Ελλάδα, που εξήρχετο καθημαγμένη από τον εμφύλιο, ως ασφαλιστική δικλίδα, συνενωτική του λαού και πεδίο εκφόρτισης της αντιαποικιακής ιμπεριαλιστικής πολιτικής από την Αριστερά.

Ελλάδα και Κύπρος αγνόησαν τον τουρκικό παράγοντα

Υπάρχει ο ισχυρισμός ότι οι Άγγλοι είχαν εισηγηθεί διάφορες λύσεις, οι οποίες θεωρούνται χαμένες ευκαιρίες, ενώ στο βιβλίο προσδιορίζονται ως δικτατορία του κυβερνήτη. Ποια είναι η άποψή σας επί τούτου;

-Δεν υπήρχαν χαμένες ευκαιρίες, υπήρξαν κατά καιρούς φρικαλέοι χειρισμοί -κάτι πάνω από εξοργιστικοί- αρχίζοντας από την αποδοχή το 1958 της πρότασης του Έλληνα ομολόγου του Τεβρίκ Ρουστού Ζορλού, Ευάγγελου Αβέρωφ -Τοσίτσα, για αναγνώριση στους Τ/κ αντί μειονοτικού καθεστώτος -έστω και προνομιακού-, του καθεστώτος της ‘κοινότητας’, δηλαδή το οθωμανικό σχέδιο. Και η αποδοχή έγινε λόγω άγνοιας των τουρκικών πραγμάτων, της Ιστορίας αυτής καθαυτής, αλλά και της ιστορίας των θεσμών της Τουρκίας, τη γνώση της νοοτροπίας, τη δομή της βασικής προσωπικότητας, συνεπώς και του τρόπου σκέπτεσθαι και πράττειν της Τουρκίας. Είναι εκπληκτικό ότι η Ελλάδα και η Κύπρος ξεκίνησαν έναν Αγώνα δίχως να υπολογίζουν τον τουρκικό παράγοντα και μάλιστα αγνοώντας τον. Σήμερα καθιερώθηκαν σε Ελλάδα και Κύπρο οι τουρκικές σπουδές. Ενώ πριν από πενήντα χρόνια ο τουρκικός παράγοντας και η Τουρκία γενικά υποτιμούνταν, σήμερα υπερτιμούνται. Χρειάζεται γνώση διαχείρισης των γνώσεων, των σχετικών προς την Τουρκία.

Η μόνη χαμένη ευκαιρία είναι του 1964. Ακόμη και σήμερα επαινούν τον αείμνηστο Γεώργιο Παπανδρέου γιατί απέρριψε την πρόταση του πρόεδρου Τζόνσον να συναντηθεί στην Ουάσιγκτον και να συζητήσει το ζήτημα με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ Ίνονου. Η αρνητική επιρροή στο θέμα αυτό του Ανδρέα Παπανδρέου είναι απόλυτη. Ουσιαστικά τον πήρε κυριολεκτικά στο λαιμό του. Γιατί ο μόνος Τούρκος πολιτικός που μπορούσε να στέρξει στην Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα την εποχή εκείνη ήταν ο Ισμέτ Ίνονου. Είχα μείνει κατάπληκτος, στην Άγκυρα όπου είχα μεταβεί τον Αύγουστο του 1964, συναντώντας δύο υπουργούς τής τότε κυβέρνησης συνασπισμού, τον υπουργό Τύπου και Τουρισμού Αλί Ιχσάν Γκιογιούς και τον υπουργό Εσωτερικών Οράν Όζτρακ, να μου λένε ευθαρσώς ότι ‘να γίνει η Ένωση, αλλά όχι με τρόπο που θα τους εκθέτει στο λαό’.

Αν μελετήσετε προσεκτικά τις εγγραφές από το ‘ημερολόγιο’ του Νιχάτ Ερίμ, προκύπτει σαφώς ο ισχυρισμός μου, παρότι το δημοσιευθέν κείμενο χρονολογείται τους πρώτους μήνες μετά την εισβολή του 1974 και συνεπώς έχει υποστεί ‘διορθωτικές επεμβάσεις’.

Νεοκλής Σαρρής: Μόνο ο Χίτλερ θα συμφωνούσε με τις απόψεις Νταβούτογλου

Ινφογνώμων Πολιτικά 11/6/10

Ο γνωστός καθηγητής ο οποίος έχει κάνει τον επανέλεγχο για την σωστή διατύπωση των απόψεων Νταβούτογλου στα ελληνικά, κρίνει τις αναφορές που κάνει για τα ελληνοτουρκικά ο μέντορας του Ερντογάν.

Οι μειονότητες στην Θράκη είναι τα κατάλοιπα της οσμανικής κυριαρχίας, της οθωμανικής κυριαρχίας όπως είναι οι Αλβανοί, οι Κοσσοβάροι που είναι Αλβανοί, βέβαια και οι Βόσνιοι και στην Βουλγαρία οι μειονότητες οι τουρκομουσουλμανι- κές και αυτές είναι το εφαλτήριο της προώθησης της ισλαμικής πολιτικής στα Βαλκάνια και την Ευρώπη, αναφέρει σ΄ ένα σημείο του βιβλίου του

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΔΗΜΟΣ ΜΠΑΚΙΡΤΖΑΚΗΣ-XΡΟΝΟΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ

Ο Νταβούτογλου, σήμερα υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, ήταν εξαρχής ο πνευματικός μέντορας του Ερντογάν και ο αρχιτέκτονας, κατά κάποιο τρόπο, της νέο-οθωμανικής κοσμοθεωρίας. Και όμως οι συζητήσεις στην Ελλάδα για την πολιτική των ισλαμιστών κυμαίνονταν από ασάφεια και ανεύθυνες μέχρι φρικτές ανακρίβειες. Κυριολεκτικά κυριάρχησε η ιδέα ότι οι άνευ προϋποθέσεων αισθητικές σχέσεις και η «αγάπη του Άλλου» θα φέρουν την πολυπόθητη, για όλους, ελληνοτουρκική ειρήνη.  

Η κυκλοφορία αυτές τις μέρες του βιβλίου του Αχμέτ Νταβούτογλου «Το Στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας» (εκδόσεις Ποιότητα), ανεξαρτήτως των συγκυριακών προβλημάτων της Ελλάδας, αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για αυτοκριτική, στρατηγικό επαναπροσανατολισμό, διπλωματική ανασύνταξη και κυρίως πνευματική αφύπνιση. Τέλος οι εικασίες: Έχουμε πλέον την αυθεντική τουρκική σκέψη, τους αυθεντικούς κοσμοθεωρητικούς προσανατολισμούς του νέο-Οθωμανισμού, τους δεδηλωμένους σκοπούς και την ακολουθητέα στρατηγική εκπλήρωσής τους.

Αφορμή για την επικοινωνία μας με τον καθηγητή Νεοκλή Σαρρή είναι το προφητικό αυτό βιβλίο «μπούσουλας» στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας.

Κύριε Σαρρή την έκδοση στα ελληνικά την επιμεληθήκατε εσείς ο ίδιος;

-Την μετάφραση την έχει κάνει ο φέρελπις λέκτορας στο πανεπιστήμιο της Μακεδονίας Νίκος Ραφτόπουλος και εγώ έχω κάνει ακριβώς λέξη προς λέξη τον επανέλεγχο και την διατύπωση των όσων διαλαμβάνει στο βιβλίο του ο κ. Νταβούτογλου.

Είναι προφητικό το βιβλίο αυτό ή μήπως ο «μπούσουλας» της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας;

-Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει διότι οι Τούρκοι το καλό που έχουν είναι ότι τα λένε όλα από την πρώτη στιγμή, δηλαδή οι ανοιχτές πηγές είναι οι πιο σίγουρες πηγές. Εγώ δε απορώ πως είναι δυνατόν η ελληνική πλευρά να αντιδρά νηφάλια, εφόσον υπάρχουν αυτά τα κείμενα. Να πω το εξής, ήμουν πριν μερικές ημέρες στην Κύπρο, ακριβώς για να παρουσιαστεί το βιβλίο στο Κυπριακό κοινό και εκεί ο κ. Ιακώβου από το Κέντρο Κυπριακών Μελετών ο οποίος είναι ένας καλός τουρκολόγος πλέον, υπολογίσιμος και σοβαρός, ανέφερε ότι υπάρχουν 3-4 κείμενα εκ των οποίων το ένα είναι οι απόρρητες εκθέσεις που είχε συντάξει ο μακαρίτης Νιχάτ Ρίμ καθηγητής και πολιτικός, όταν τον κάλεσε από τις τάξεις της αντιπολίτευσης ο Μεντερές τότε να γίνει σύμβουλος πάνω στο κυπριακό και αυτές οι εκθέσεις, δύο τρομερές εκθέσεις του 1956. Τα λένε όλα, δηλαδή ότι έχει κάνει η Τουρκία. Η συνεκτίμηση ότι, το είχα περιλάβει εγώ σε ένα βιβλίο μου που λέγεται «Άλλη Πλευρά» από το 1981 και λέω ότι αυτές οι πηγές που είναι ανοιχτές και είναι ατέρμονες οι πληροφορίες, οι οποίες μπορεί κανείς να συλλέξει από τις ανοιχτές πηγές, πως δεν έχουν φρονηματίσει την ελληνική πλευρά. Εγώ σηκώνω τα χέρια ψηλά.

Μήπως το βλέπουν σαν ένα απλό βιβλίο;

-Όχι. Προχθές υπήρχε μια συγκέντρωση και αναφέρθηκε το βιβλίο και υπήρχαν καθηγητές και πολιτικοί που είναι μέσα στα πράγματα, όπως ο κ. Βερέμης, ο οποίος είπε «αυτά που λέει ο Νταβούτογλου δεν λέει κάτι νέο, είναι όλα γνωστά και τα έλεγε και ο Οζάλ και ο ένας και ο άλλος» και αυτό αποτελεί δύο φορές αν θέλετε μομφή δια αυτούς οι οποίοι νέμονται τα αγαθά της εξουσίας, κολυμπάνε στα νερά της εξουσίας, ότι εφόσον τα γνωρίζουν αυτά δεν παίρνουν τα ανάλογα μέτρα, δηλαδή για παράδειγμα ο Νταβούτογλου αναφέρει το γνωστό, ότι οι μειονότητες στην Θράκη είναι τα κατάλοιπα της οσμανικής κυριαρχίας, της οθωμανικής κυριαρχίας όπως είναι οι Αλβανοί, οι Κοσσοβάροι που είναι Αλβανοί βέβαια και οι Βόσνιοι και στην Βουλγαρία οι μειονότητες οι Τουρκομουσουλμανικές και αυτές είναι το εφαλτήριο της προώθησης της ισλαμικής πολιτικής στα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Λέγεται αυτό το πράγμα; Αυτό το έλεγε μόνο ένας Χίτλερ με τους Σουδήτες και βλέπουμε και τις κινήσεις στην Θράκη. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα, μόνο ένας ηλίθιος δεν θα μπορούσε να το αντιληφθεί ή αν είναι πληρωμένος πράκτορας ή πωρωμένος ηλίθιος, ένα από τα δύο, ας επιλέξουν να μας πουν που ανήκουν. Αν δεν ανήκουν στις δύο αυτές κατηγορίες ας μας πουν που ανήκουν, διότι δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από το δάκτυλο τους, είναι τόσο χοντρές πλέον οι κινήσεις που δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από το δάκτυλο τους.

Θυμίζει τον «Αγώνα» του Χίτλερ.

-Μα είναι. Εμένα μου λέει ένας φίλος, γιατί θα πρέπει να σας πω τα σύκα-σύκα και την σκάφη-σκάφη, ότι ενώ υπάρχει αυτή η επίσημη και μη επίσημη η οποία είναι εξίσου επίσημη και πιο επίσημη από την επίσημη Τουρκία την οποία έχουμε απέναντι μας, είτε ανήκει στο κεμαλικό κατεστημένο είτε στο ισλαμοτουρανικό κατεστημένο, υπάρχει και μια άλλη μερίδα ανθρώπων που βέβαια δεν είναι τόσοι πολλοί όσο οι άλλοι, είναι μια μειονότητα και αυτό είναι το δυσάρεστο, οι οποίοι είναι σαν και εμάς. Εδώ μου λέει φίλος μου πανεπιστημιακός ο οποίος βέβαια τον χειμώνα μένει στον Καναδά και το καλοκαίρι για δύο μήνες στην Τουρκία, μου λέει «χαρά στο κουράγιο σου να κάτσεις και να ασχοληθείς με αυτό το βιβλίο, εδώ ούτε καν το έχουμε διαβάσει εμείς», λέει για την κατηγορία του, «αλλά αυτός είναι γνωστός ως Ναζί της Τουρκίας», «ως Χίτλερ της Τουρκίας», μου τον παρουσιάζουν οι ίδιοι οι Τούρκοι και χαράς το κουράγιο σου μου λέει και γελούσε. Ποιος σοβαρός άνθρωπος θα ασχοληθεί με αυτά που λέει ο Νταβούτογλου. Εδώ η Αμερική είναι στο άρμα της Τουρκίας και όχι η Τουρκία στο άρμα της Αμερικής πλέον.

Ο κ. Νταβούτογλου όμως είναι υπουργός Εξωτερικών, δεν είναι ένας καθηγητής που συνέγραψε ένα βιβλίο χωρίς σπουδαιότητα και βλέπουμε την Τουρκία να βαδίζει πάνω στα βήματα του βιβλίου αυτού, το στρατηγικό βάθος.

-Ο κ. Νταβούτογλου πηγαίνει για πρωθυπουργός, στην περίπτωση κατά την οποία θα γίνει ο Ερντογάν πρόεδρος στο επόμενο βήμα δηλαδή, θα γίνει αυτός πρωθυπουργός και θα πραγματώσει το μεγάλο άλμα προς την μεγάλη Τουρκία, Τουρκία η οποία θα ελέγχει τρείς ηπείρους. 

Ο κ. Νταβούτογλου είναι περισσότερο άνθρωπος του Φετχουλά Γκιουλέν και λιγότερο του Ερντογάν. Άλλωστε όταν μελετήσεις το βιβλίο του Νταβούτογλου και ταυτοχρόνως δεις τους λόγους του Γκιουλέν, ακόμη και τις πρόσφατες δηλώσεις του στο Wall Street Channel που έκανε προχθές ο Γκιουλέν, που είναι ο πνευματικός μέντορας της παρούσας κατάστασης στην Τουρκία, αλλά δεν πρέπει να ταυτίζονται απολύτως, διότι ναι μεν του έχει χορηγηθεί μια ειδική αμνηστία και μπορεί να ζει στην Τουρκία αλλά δεν έρχεται στην Τουρκία, παραμένει στην Αμερική, προστατευόμενος της CIA. Έχει οργανώσει όπως ανακοίνωσε προχθές και στο άρθρο του αυτό και σε άλλες συνεντεύξεις που έχει δώσει, ένα λόμπι στο Αμερικανικό Κογκρέσο με 60 κοινοβουλευτικούς, 60 Γερουσιαστές και βουλευτές των απόψεων του, η Τουρκία ποτέ δεν είχε 60 βουλευτές δικούς της, ποτέ, θα δείτε ότι εκεί είναι ο πραγματικός υποκινητής του Νταβούτογλου, είναι ο Γκιουλέν και αυτά που γίνονται στην Τουρκία σήμερα, ότι συλλαμβάνονται κάποιοι μέσα στα πλαίσια της περίφημης συνωμοσίας Εργκενεκόν, δεν το κάνει η κυβέρνηση, δεν το κάνει ο Ερντογάν, ο Ερντογάν είναι δειλός σε αυτά δεν έχει τόσο θάρρος, αλλά είναι τα όργανα του κράτους. Κυρίως στην αστυνομία, στα σώματα ασφαλείας και στους κατώτερους δικαστικούς που έχει προωθήσει ανθρώπους δικούς του το κίνημα του Γκιουλέν, αυτοί κινούν τα νήματα. Συμβαίνουν πολλά πράγματα στην Τουρκία που δεν τα έχουμε υπόψη μας αλλά ο Γκιουλέν ταυτοχρόνως κινητοποιεί και τις μειονότητες στην Θράκη και όχι μόνο, έχει ανοίξει 1000 σχολεία και στην Αφρική και στις τέως δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης και στην ίδια την Αμερική.

Άρα βαδίζουμε ένα προδιαγεγραμμένο σχέδιο. Μπόρεσε η Τουρκία, παρότι φαίνεται ότι είναι σε κόντρα με τις ΗΠΑ, εν τούτοις δεν παύει να είναι το χαϊδεμένο της παιδί, αλλά το γεγονός είναι ότι έχει καταστεί μια περιφερειακή δύναμη με πάρα πολλές παρεμβάσεις όχι μόνο στα Βαλκανικά κράτη αλλά και πέριξ των γύρω περιοχών και το καταφέρνει καλά από ότι φαίνεται, παρά τις παλινωδίες και τις απόψεις των δικών μας πολιτικών που δεν εξετάζουν με σοβαρό πρίσμα αυτές τις περιπτώσεις.

-Ακριβώς και στην ουσία δεν κάνει τίποτα άλλο από το αναπαράγει το οθωμανικό σχήμα εξουσίας το οποίο για εμάς που δεν είμαστε Τούρκοι είναι φρικαλέο, αν και ξεδιάντροπα, ξετσίπωτα και με μια βλακώδη ξετσιπωσιά εμφανίζεται ως το ιδανικό πολιτειακό σχήμα κάτω από το οποίο ζούσαν αγαπημένες όλες οι εθνότητες. Και ήρθαν αυτοί οι Έλληνες, αχ οι Έλληνες, αυτοί οι αγνώμονες, οι οποίοι παρασύρθηκαν από την Γαλλική επανάσταση, αχ αυτή η γαλλική επανάσταση η οποία έδωσε και στους Εβραίους το δικαίωμα, γιατί ξέρετε διακατέχεται ο Νταβούτογλου από ένα αντισημιτικό πνεύμα, αν διαβάσεις τις σελίδες σου σηκώνεται η τρίχα, μόνο ο Χίτλερ θα μπορούσε να τα γράψει αυτά, όπως το λένε και στην Τουρκία, ότι είναι ο Χίτλερ της Τουρκίας, εθνικοσοσιαλιστής δηλαδή και βλέπουμε ότι ήρθαν οι Έλληνες παρασυρόμενοι από τα αθεϊστικά συνθήματα της γαλλικής επανάστασης και έκαναν το ελληνικό έθνος και έσφαξαν τους καημένους τους μουσουλμάνους και τότε το κακό διαδόθηκε σε όλα τα Βαλκάνια και γι’ αυτό από τότε τα Βαλκάνια δεν έχουν ησυχάσει. Αλλά όταν επανέλθει η οθωμανική τάξη, με την συμβολή όλων των μειονοτήτων, τότε θα αποκατασταθεί η τάξη στον μισό πληθυσμό της γης.

Σας ευχαριστώ πολύ για την ενδελεχή προσέγγιση κ. καθηγητά.

Ο συμβιβασμός είναι το πνεύμα της Αλώσεως

http://www.churchofcyprus.org.cy/ © ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 

Δημοσιεύτηκε: Μάϊος 25. 2009 

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίασε η εκδήλωση, η οποία διοργανώθηκε την Παρασκευή 29 Μαΐου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας, Στροβόλου με αφορμή την επέτειο από την άλωση της Πόλεως. 

Η εκδήλωση περιλάμβανε εσπερινή ακολουθία και μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του ηρωικού αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και υπέρ των ψυχών πάντων των μετ’ αυτού πεσόντων, χαιρετισμό από τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ. Χρυσόστομο Β΄, ομιλία από το διαπρεπή καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Νεοκλή Σαρρή και πλαισιώθηκε με σχετικά παραδοσιακά τραγούδια της Κωνσταντινουπόλεως και της Μικράς Ασίας. 

Την παρουσίαση του προγράμματος ανέλαβε ο Γενικός Διευθυντής του Ραδιοφωνικού Σταθμού «Ο Λόγος» κ. Λουκάς Παναγιώτου, ο οποίος μεταξύ άλλων τόνισε ότι η εκδήλωση αυτή «υπαγορεύεται από το ιστορικό χρέος προς τους προγόνους μας και από την αναγκαιότητα, εξ αιτίας των καιρών, να προβάλλονται τα μεγάλα παραδείγματα της φιλοπατρίας και της αυτοθυσίας αυτών, προς μίμηση υπό πάντων».

Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος

Στον χαιρετισμό του στην εκδήλωση, ο Μακαριώτατος, τόνισε την ανάγκη διατήρησης της μνήμης της αλώσεως και σημείωσε ότι «η σημερινή επέτειος, όπως και κάθε θλιβερή επέτειος τής ιστορίας μας, επιβάλλει μια εσωτερική ιστορική ενδοσκόπηση για τα αίτια τού γεγονότος και την εξαγωγή των αναγκαίων διδακτικών πορισμάτων».

«Η ηρωική απάντηση του Παλαιολόγου στις δελεαστικές προτάσεις των Τούρκων, αποτελεί μέχρι σήμερα πηγή φρονηματισμού, θάρρους και πίστεως προς τις αθάνατες έννοιες τής Θρησκείας, τής Πατρίδας και τής Ελευθερίας. Είναι μια απάντηση που συνάδει απόλυτα με τα διδάγματα τής Ιστορίας μας και γεμίζει τις ψυχές μας με υπερηφάνεια και θαυμασμό! Είναι μια απάντηση που καταξιώνει ηθικά και ιστορικά την υπερχιλιετή πορεία τής Βυζαντινής αυτοκρατορίας, σημείωσε ο Μακαριώτατος.

«Βέβαια η Βασιλεύουσα έπεσε», ανέφερε, «αλλά τόσο η υπερήφανη απάντηση τού Κωνσταντίνου Παλαιολόγου όσο και ο ηρωικός του θάνατος έμειναν στην Ιστορία μας, ως σύμβολα αυτοθυσίας, φιλοπατρίας και ευψυχίας! Αποτελούν δε μία ιστορική κληρονομιά που μας χρεώνει να συνεχίσουμε και εμείς τον δρόμο που εκείνος εθελουσίως χάραξε».

«Σήμερα, η ίδια ιταμή πρόκληση παραδόσεώς μας και πάλιν βρίσκεται, έμμεσα μπροστά μας», υπογράμμισε ο Αρχιεπίσκοπος. «Η πολιτική τής Τουρκίας είναι οφθαλμοφανής. Μεθοδεύει την τουρκοποίηση τού Βόρειου τμήματος τής Κύπρου με την εγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων εποίκων και μεθοδεύει συστηματικά σε βάθος χρόνου, την κηδεμονία και στη συνέχεια την κατάληψη όλης τής Κύπρου».

Ο Κύπρου Χρυσόστομος, επεσήμανε με ιδιαίτερη έμφαση ότι «οι πολιτικοί μας μπορεί να λένε και να ελπίζουν ό,τι θέλουν. Εμείς όμως, ως Εκκλησία, οφείλουμε να κρούομε συνεχώς τον κώδωνα τού κινδύνου και να καλούμε τον λαό μας να βρίσκεται σε εγρήγορση για τη σωτηρία της χαλεπαίνουσας Πατρίδας μας. Και έχουμε ύψιστο ηθικό και ιστορικό χρέος να βρισκόμαστε μαζί με τον πολυπαθή λαό μας στην εμπροσθοφυλακή τού Αγώνα, τόσο για την Ελευθερία της Κύπρου μας, όσο και για την επικράτηση της Δικαιοσύνης και όλων των άλλων αξιών της ζωής».

Αυτή την ιστορική παρακαταθήκη κληρονόμησε σε μας η ηρωική θυσία, στις επάλξεις τού χρέους, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, καθώς και όλων των πεσόντων κατά την πολιορκία και άλωση της Βασιλίδος των Πόλεων, που χρεωστικώς τιμούμε σήμερον.

Νεοκλής Σαρρής

Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νεοκλής Σαρρής, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Το διαχρονικό και επίκαιρο στοιχείο της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς Τούρκους» και επεσήμανε ότι «η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως αποτελεί αναμφίβολα το τραγικότερο και απολύτως αρνητικό γεγονός, για την παγκόσμια ιστορία, τις συνέπειες του οποίου βιώνουμε με πολύ πόνο ακόμη και σήμερα».

Προχωρώντας σε μια συνοπτική αναδρομή ο κ. Σαρρής, υπογράμμισε ότι προάγγελος της Αλώσεως του 1453 από τους Οθωμανούς υπήρξε η Άλωση της Πόλεως από τους Φράγκους Σταυροφόρους το 1204, η οποία μάλιστα, ήταν πολύ μεγαλύτερης σημασίας και έκτασης σε λεηλασίες. Αφού αναφέρθηκε σε άγνωστες πτυχές και λεπτομέρειες της ιστορίας και κλείνοντας την ομιλία του στάθηκε στη σημερινή κατάσταση της Πόλεως, στις όχι ευοίωνες προοπτικές που διαγράφονται για το μέλλον της σημερινής μεγαλούπολης των 20 εκατομμυρίων κατοίκων, όπου κυριαρχεί ο θρησκευτικός φανατισμός και ο αναλφαβητισμός και στο πολύπλευρο έργο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γύρω από το οποίο παραμένει συσπειρωμένη η ρωμαίικη ομογένεια, η οποία επιδεικνύει θαυμαστό ζήλο και αφοσίωση στα ιερά και τα όσια του Γένους μας και από χρέος κινούμενη εμμένει με ένα ευλογημένο πείσμα να ζει και να διατηρεί άσβεστη τη φλόγα της ιεράς αυτής παρακαταθήκης. 

Ο ομιλητής, κλείνοντας, μίλησε για τη «συνειδητή απεμπόληση της Κωνσταντινούπολης από τους ασυνείδητους χειριστές των εθνικών μας θεμάτων» και πρόσθεσε ότι «η απεμπόληση της Κωνσταντινουπόλεως σηματοδοτεί απεμπολήσεις και άλλων ελληνικών περιοχών» επισημαίνοντας ότι «ο συμβιβασμός είναι το πνεύμα της Αλώσεως και ως συμβιβασμός, το πνεύμα της Αλώσεως, εμφανίζεται στις μέρες μας ως ελληνοτουρκική προσέγγιση». 

Εξηγώντας τη θέση του ο κ. Σαρρής, τόνισε ότι «η Τουρκία εννοεί προσέγγιση, υπό μία προϋπόθεση. Την αποδοχή, από μέρους της Ελλάδος, της Τουρκικής ιστορικής θεώρησης περί των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η ιστορία εμπεριέχει δομή εξουσίας. Αυτό που λέμε πολύ απλά ο νικητής γράφει την ιστορία, ο ισχυρός γράφει και ο ανίσχυρος την αποδέχεται».

Ο ομιλητής θεωρεί την επιδίωξη για αναθεώρηση της ιστορία μας και τις προσπάθειες να αλλοτριωθεί και η παιδεία μας, όσον αφορά την ιστορική διάσταση του γένους μας, ως συνέπεια της οπτικής αυτής και χαρακτήρισε την όλη προσπάθεια «ως συμβιβασμό στο πνεύμα της Άλωσης της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους». 

Ο κ. Σαρρής κατέληξε, λέγοντας πως στην πρόκληση αυτή «εμείς αρνούμαστε να υποκύψουμε και θα μαχόμαστε όλη μας την ζωή, με όλες μας τις δυνάμεις, έχοντας ως υπόδειγμα, ως παράδειγμα προς μίμηση την ηρωική μορφή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ο οποίος ζει και θα ζει σε όσους είναι ελληνόψυχοι και έμψυχοι». 

Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης αποδόθηκαν τραγούδια της Αλώσεως και της Μικράς Ασίας με παραδοσιακά όργανα, την ερμηνεία της Λουκίας Ιγνατίου Ευδοκίου, του Γιώργου Νικολαΐδη, του Νεκτάριου Ιωάννου  και με τη συνοδεία των μουσικών Νέστορα Γεωργίου στο κανονάκι, του Κυριάκου Γιωργάλα στο κλαρίνο, του Γιώργου Νικολαΐδη στο τουμπερλέκι, της Ιωάννας Ιγνατίου στην κιθάρα και του Μιχάλη Ευδοκίου στο ούτι. 

Η όλη εκδήλωση έκλεισε με σύντομο χαιρετισμό από τον προϊστάμενο του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας Στροβόλου Αρχιμανδρίτη Βενέδικτο Ιωάννου, ο οποίος ευχαρίστησε όλους όσους συνέβαλαν στην επιτυχή διοργάνωσή της και τέλος ο Πρόεδρος της Εκκλησιαστικής Επιτροπής κ. Γιάγκος Ευθυμιάδης χάρισε στον κ. Σαρρή αναμνηστικό αργυρό δίσκο με ανάγλυφη παράσταση του αρχαίου πλοίου της Κερύνειας. 

Παρόντες στην εκδήλωση ο βουλευτής του Δημοκρατικού κόμματος Ανδρέας Αγγελίδης, εκπρόσωποι των στρατιωτικών και των τοπικών αρχών, δημοτικοί σύμβουλοι, κληρικοί, εκπαιδευτικοί και αρκετός κόσμος, οι οποίοι κατέκλυσαν κυριολεκτικά την αίθουσα.

Συνέντευξη του Ν. Σαρρή στο Patria λίγο πριν πεθάνει

Λίγο πριν φύγει, ο Νεοκλής Σαρρής μίλησε στο περιοδικό Patria.

Εγκατέλειψε τα εγκόσμια ο ΕΛΛΗΝΑΣ καθηγητής Νεοκλής Σαρρής. Παραθέτουμε τη συνέντευξη που παραχώρησε πριν λίγο καιρό στο περιοδικό Patria και στον Νίκο Χιδίρογλου. Ας είναι ελαφρύ το ελληνικό χώμα που θα σκεπάσει τον σπουδαίο άνθρωπο των γραμμάτων από την Κωνσταντινούπολη.

«Η Τουρκία δεν θέλει να ενταχθεί η ίδια στην ΕΕ, θέλει να εντάξει την ΕΕ στον εαυτό της», μας λέει ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Νεοκλής Σαρρής, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι πάγιος στόχος της Τουρκίας δεν είναι η συνεκμετάλλευση, αλλά ο διαμοιρασμός του Αιγαίου με βάση τον 25ο μεσημβρινό. Ο διαπρεπής κοινωνιολόγος, ασκεί κριτική στον Δημήτρη Χριστόφια, αναφέρεται στην «αποκολοκύνθωση» των Ελλήνων και καυτηριάζει την κυβέρνηση, που «θεωρεί πατριωτικό καθήκον να εξυπηρετούμε τους τοκογλύφους». Μια συνέντευξη με τον ομότιμο καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου, έχει πάντα ενδιαφέρον, καθώς κρύβει εκπλήξεις, όσο και στοιχεία ριζοσπαστικού λόγου.

Στον Νίκο Χιδίρογλου

Πώς κρίνετε την πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης για τη σύγκλιση μέσα στο 2011 Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Τουρκίας για την προώθηση και την επιτάχυνση της τουρκικής ένταξης στην ευρωπαϊκή οικογένεια; Σας βρίσκει σύμφωνο;

Δεν με βρίσκει σύμφωνο. Θα είμαι κατηγορηματικός σε αυτό, αλλά η ερμηνεία ανάγεται σε μια πικρή διαπίστωση: ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα η οποία μιμείται την εσπερία, αλλά η μίμηση αυτή γίνεται πάντα με καθυστέρηση κάποιων δεκαετιών. Ούτε καν δεκαετίας. Θα σας δώσω ένα μικρό παράδειγμα: έχω μια συνάδελφο, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η οποία διδάσκει το γνωστό αντικείμενο που είναι πολύ του συρμού και στις ΗΠΑ, αλλά και στις χώρες της ΕΕ, για το φύλο, το κοινωνικό φύλο μάλιστα, το λεγόμενο gender και μου έλεγε ότι οι εργασίες των Ελλήνων συναδέλφων της που παρουσιάζονται σε συνέδρια και δημοσιεύονται σε επιστημονικές επετηρίδες, αναμασούν θεωρήματα τα οποία έχουν απασχολήσει τη διεθνή βιβλιογραφία πριν από 20-25 χρόνια.

Αυτό που συμβαίνει λοιπόν σε ένα προηγμένο υποτίθεται κεφάλαιο της κοινωνιολογίας, συμβαίνει και στην πολιτική. Στην Ελλάδα δεν έχουν αντιληφθεί τις βαθιές αλλαγές που έχουν σημειωθεί στην κοινωνία και στην πολιτική της ΕΕ αλλά και, τολμώ να πω και που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή, τις τρομερές εξελίξεις στις ΗΠΑ. Και αυτά τα οποία ο κ. Δρούτσας επαγγέλλεται, είναι αναμασήματα ξεπερασμένων θέσεων κάποιων χωρών της ΕΕ, ξεπερασμένων δεδομένου ότι αυτά υποστηρίζονταν προ 20ετίας ή 15ετίας και τώρα πλέον είναι άνευ αντικειμένου, δεδομένου ότι το ισχύον ρεύμα κινείται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση.

Δεν έχουν πάρει είδηση ο Δρούτσας, ούτε και η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, αυτές τις βαθιές αλλαγές στην ψυχολογία των ευρωπαϊκών λαών αλλά και στην πολιτική διαχείριση του θέματος, από τις κυβερνήσεις αλλά και τα κόμματα τη αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και των Σοσιαλιστών. Διότι, η Ρουαγιάλ εξομολογείτο εκ βαθέων στον Κισλάρογλου, τον πρόεδρο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, που υποτίθεται κάνει και αυτός το σοσιαλδημοκράτη, ότι έχασε τις εκλογές από τον Σαρκοζί, διότι στήριξε την υποψηφιότητα της Τουρκίας για την ΕΕ και την τιμώρησαν σκληρά οι Γάλλοι πολίτες.

Το ερώτημα έχει διατυπωθεί πάρα πολλές φορές, αλλά αυτή τη φορά το απευθύνω στον πλέον ειδικό. Υπάρχουν πιθανότητες για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ;

Η Τουρκία δεν θέλει να ενταχθεί η ίδια στην ΕΕ, θέλει να εντάξει την ΕΕ στον εαυτό της. Αυτό έχει ειπωθεί από τα πιο υπεύθυνα χείλη, τα τελευταία 30 χρόνια. Δηλαδή, ο Ντεμιρέλ, ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, είχε πει το περίφημο εκείνο ότι «να εκδημοκρατιστούμε, όχι όμως όπως είναι οι χώρες της Ευρώπης, διότι αν υιοθετήσουμε έναν τέτοιο εκδημοκρατισμό, θα διαλυθούμε και εμείς δε θέλουμε να διαλυθούμε». Είναι ομολογία αυτή, επίσημη.

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο και πολύ μεγάλο είναι το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της ελληνικής θάλασσας. Πώς θα σχολιάζατε το όλο κλίμα το οποίο έχει διαμορφωθεί προς αυτή την κατεύθυνση;

Πρώτα απ' όλα θέλω να τονίσω κατηγορηματικά ότι στόχος της Τουρκίας δεν είναι η συνεκμετάλλευση, στόχος αμετακίνητος τη Τουρκίας είναι ο διαμοιρασμός του Αιγαίου με βάση τον 25ο μεσημβρινό. Δηλαδή, μια ουσιαστική συγκυριαρχία στο Αιγάιο και όχι συνεκμετάλλευση. Εκείνο που επιδιώκει η Τουρκία, είναι η συγκυριαρχία. Το τονίζω για μια ακόμη φορά. Και αυτός ο στόχος είναι αναλλοίωτος από το 1912. Την επομένη ακριβώς της ναυμαχίας της Έλλης. Όσον αφορά στο θέμα των πετρελαίων και του υπολοίπου ορυκτού πλούτου που υπονοείτε, θα ήθελα να τονίσω ότι αυτό είναι το τυρί στην ποντικοπαγίδα. Και είναι τυρί, διότι δεν υπάρχουν εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο. Ή αν υπάρχουν, είναι ελάχιστα. Γίνεται πολύς θόρυβος, εννοείται ότι αυτά διαφημίζονται, για να πείσουν ακριβώς ότι υπάρχει αυτός ο πλούτος ο ατελεύτητος, κάτω από Αιγαίο και γιατί να μην κάνουμε έναν συνεταιρισμό.

Δηλαδή προσπαθούν να προετοιμάσουν την ελληνική κοινή γνώμη για παραχωρήσεις στην εθνική μας κυριαρχία;

Σαφώς, δίχως καμία αμφιβολία. Επαναλαμβάνω ότι στόχος των Τούρκων είναι ο διαμοιρασμός της συγκυριαρχίας στο Αιγαίο. Να σας αναφέρω μερικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία είναι αδιάψευστα. Όταν έγινε ο Βαλκανικός Πόλεμος και απελευθερώθηκαν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, την επομένη, οι τρεις συμμαχικές ευρωπαϊκές χώρες, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία, αποστέλλουν στην κυβέρνηση της Ελλάδος τελεσίγραφο, με το οποίο ζητούν πρώτον, να επιστραφούν τα νησιά της Ίμβρου και της Τενέδου στην οθωμανική κυριαρχία, δεδομένου ότι γειτνιάζουν στα στενά των Δαρδανελίων. Και δεύτερον, να αρχίσουν διαπραγματεύσεις αμέσως με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για την επιβολή μιας συγκυριαρχίας στο Αιγαίο.

Θα ήθελα να τονίσω ότι η Ρωσία δεν υπέγραψε η ίδια τη διακοίνωση αυτή αλλά έκανε δική της διακοίνωση, όπου προσέθετε και τα νησιά της Σαμοθράκης και της Λήμνου ότι έπρεπε να επιστραφούν στην Τουρκία για τους συγκεκριμένους λόγους. Γι' αυτό και η Τουρκία συνεχώς επαναφέρει το θέμα της Λήμνου και της Σαμοθράκης. Όταν όμως συζητούσαν για αυτήν τη συγκυριαρχία, υπήρχε κάποιος λόγος. Διότι, η λεπτή λωρίδα η εδαφική που εκτείνεται ανατολικά των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, κατοικείτο σχεδόν αποκλειστικά από Έλληνες. Ήταν ομοειδής ο πληθυσμός σε εθνολογική σύνθεση. Δηλαδή, οι Τούρκοι ήταν ελάχιστοι και ήταν σχεδόν συμπαγής ελληνικός πληθυσμός.

Συνεπώς, μια συγκυριαρχία είχε ένα νόημα. Και για αυτό αρχίζουν διαπραγμα- τεύσεις στην Αθήνα, για την επιβολή αυτής της συγκυριαρχίας. Αλλά το 1914 διακόπτονται οι διαπραγματεύσεις, διότι η Τουρκία εξήλθε στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Διότι μέχρι το 1914, ήταν αμφίρροποι οι Νεότουρκοι. Οι Νεότουρκοι έκαναν το κίνημα για να εξέλθουν στο πλευρό της Αγγλίας και της Γαλλίας, όχι της Γερμανίας. Αναγκάστηκαν να βγουν στο πλευρό της Γερμανίας, γιατί οι σύμμαχοι οι Δυτικοί δεν τους έδιναν εκείνα τα οποία ζητούσαν. Και ζητούσαν ως γνωστόν, τα πάντα... Τις διαπραγματεύσεις του 1914 συνέχισε ο Κώστας Σημίτης το 1998, αναγνωρίζοντας ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο... 

Τι έγινε λοιπόν στη Μικρά Ασία; Έγινε λοιπόν μια γενοκτονία και βίαιη έξωση του ελληνικού πληθυσμού και τώρα θέλουν συγκυριαρχία στο άλλο μισό. Τι έγινε στη Θράκη; Η Ανατολική Θράκη μέχρι το 1912, είχε σαφέστατη ελληνική πλειοψηφία, δεν είχε η Δυτική Θράκη ελληνική πλειοψηφία, όχι ότι είχε τουρκική πλειοψηφία, αλλά ήταν και οι βουλγαρίζοντες, οι οποίοι επιμερίζονταν στη δύναμη του χριστιανικού πληθυσμού, γιατί ήταν και αυτοί χριστιανοί. Και έγινε ως γνωστόν με τους Βουλγάρους μια ανταλλαγή πληθυσμών και εκεί. Μετά το 1912 όμως, η βίαια είσοδος των μουσουλμάνων των Βαλκανίων στην Ανατολική Θράκη, άλλαξε τη σύνθεση του πληθυσμού.

Μετά ταύτα, επήλθε η βίαιη έξωση του χριστιανικού πληθυσμού από την Ανατολική Θράκη και ζητούν τώρα οι Τούρκοι συγκυριαρχία με το υπόλοιπο μέρος της Θράκης. Τι έγινε στην Κύπρο το 1974; Η μισή Κύπρος εκκαθαρίστηκε από τον ελληνικό πληθυσμό βιαίως. Και θέλουν τώρα συγκυριαρχία με το νέο σχέδιο αυτό, εφ ολοκλήρου της Κύπρου. Το σχέδιο της Τουρκίας, είναι πασιφανές: με το μισό θέλουν να ελέγχουν ουσιαστικά όλο το υπόλοιπο. Δηλαδή, γίνονται συγκυρίαρχοι και της Κύπρου με τη μέθοδο αυτή, αλλά ταυτοχρόνως, αυτό είναι ένα μπιλιάρδο, συγκυρίαρχοι και όλης της Ελλάδος, μετατρεπόμενης της Ελλάδος σε μια ελεεινή δορυφόρο χώρα, της αυτοκρατορικής Τουρκίας.

Το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Νομικής Σχολής Αθηνών τίμησε με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα τον Πρόεδρο της Κύπρου, Δημήτρη Χριστόφια. Συμφωνείτε με την πολιτική του τελευταίου στο Κυπριακό;

Δεν συμφωνώ εξ αρχής με την πολιτική του κ. Χριστόφια. Και δεν συμφωνώ διότι εκείνη η οποία διαμαρτύρεται είναι η κοινή λογική. Δυστυχώς, οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες για την Κύπρο. Όχι διότι ολισθαίνει επικινδύνως ο Χριστόφιας... Πιστεύω ότι πολλές φορές αυτά τα διδακτορικά παρέχονται για πολιτικούς λόγους... Στην προκειμένη περίπτωση αυτό υπήρξε ένα ολίσθημα της Σχολής, το οποίο την γελοιοποιεί.

Υπάρχει μια προσπάθεια εκ μέρους του συστήματος, να στηρίξει τον Δημήτρη Χριστόφια και τη δημόσια εικόνα του;

Ναι, για ποιο λόγο: διότι επανέρχεται το σχέδιο Ανάν αναθεωρημένο επί τω χείρω, όχι επί τω βελτίω. Είμαι βέβαιος... Πρώτα απ' όλα, στόχος της Τουρκίας είναι η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η εξαφάνιση του νομικού προσώπου της Κυπριακής Δημοκρατίας και η αντικατάστασή του με ένα νέο κράτος, στο οποίο θα υπάρχουν δύο κράτη συνιστώντα. Δηλαδή, ουσιαστικά μια συνομοσπονδία, υπό το ψευδώνυμο μιας ομοσπονδίας, όπου το ένα συνιστών κράτος, θα μπορεί να ελέγχει ολόκληρη την Κύπρο. Και αυτό ξέρετε, προέρχεται από την ισλαμική πολιτική και νομική σκέψη. Διότι κατά το ισλαμικό Δίκαιο, δεν υπάρχει η έννοια της μειονότητας. Η έννοια της μειονότητας έχει εισέλθει στην Τουρκία, στο δικαιικό σύστημα της Τουρκίας, παρασυρόμενη από το δυτικό δικαιικό σύστημα το οποίο έχουν υιοθετήσει από το 1926 οι Τούρκοι, απομακρυνόμενοι από το ιερό Δίκαιο του Ισλάμ. Αλλά, η νοοτροπία παρέμεινε νοοτροπία ισλαμικού κράτους και η ισλαμική νομική σκέψη, έχει μπολιάσει την δυτική σκέψη και έχει βγει ένας τραγέλαφος.

Αν θα δείτε τη νομολογία του ελβετικού ακυρωτικού και του τουρκικού ακυρωτικού, εφαρμόζουν τον ίδιο νόμο. Είναι ο ελβετικός αστικός νόμος, ο οποίος έχει μεταφραστεί στα τουρκικά. Θα δείτε λοιπόν ότι η νομολογία διαφέρει, γιατί στην Τουρκία, η νοοτροπία των δικαστών είναι του χότζα, είναι του ισλαμικού Δικαίου και εφαρμόζοντας το δυτικό Δίκαιο, βγαίνει ένας τραγέλαφος. 

Συνεπώς, κατά το ισλαμικό Δίκαιο, 100 μουσουλμάνοι και 1000 χριστιανοί, οι 100 δεν είναι μειονότητα, προηγούνται των 1000. Και στην Κύπρο, η μειονότητα η τουρκική, γίνεται υπέρτερη, αν θέλετε, πιο ισχυρή από την πλειονότητα των χριστιανών. Και μάλιστα λέμε όλων των χριστιανών, διότι στην Κύπρο δεν υπάρχουν μόνο οι ορθόδοξοι χριστιανοί Ρωμιοί, υπάρχουν οι Μαρωνίτες, υπάρχουν οι Λατίνοι, υπάρχουν και οι Αρμένιοι. Εκεί, δεν αναγνωρίζονται ως τρεις κοινότητες, όλοι μαζί ως μη μουσουλμάνοι, ορίζουν μια κοινότητα και οι μουσουλμάνοι, γίνονται Τούρκοι.

Να περάσουμε και λίγο στα δικά μας: υπάρχει μια γενικότερη απαξίωση για το ελληνικό πολιτικό σύστημα, η οποία εκφράστηκε μέσω της μαζικής αποχής από τις κάλπες τον περασμένο Νοέμβριο. Πως κρίνετε εσείς την όλη κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί;

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα προσπαθεί να επιβιώσει, τρώγοντας τις σάρκες του το ίδιο. Και εκείνοι οι οποίοι το κρατούν εν είδη ζόμπι, θα έλεγα, στα πόδια του, έστω και τρεμάμενα τα πόδια του, καταρρέοντα, είναι οι υπαίτιοι για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Και εννοώ εδώ τους διαμορφωτές και κατασκευαστές της κοινής γνώμης. Οι οποίοι είναι τα ίδια γνωστά πρόσωπα, έχουμε αηδιάσει πλέον βλέποντας τις φάτσες τους στις μικρές οθόνες, να περιφέρουν τη αλαζονεία, την προπέτεια, τη χυδαιότητά τους, καθημερινώς, και νομίζω ότι θα είναι τα πρώτα θύματα σε μια λαϊκή εξέγερση, η οποία έτσι που πάει, δεν θα αποφευχθεί. Τελικά, θα γίνει.

Το ερώτημα είναι γιατί καθυστερεί. Η καθυστέρηση οφείλεται ακριβώς στο αποτέλεσμα της εργώδους προσπάθειας όλων αυτών των διαμορφωτών της κοινής γνώμης. Διότι έχουν κατορθώσει το ακατόρθωτο: δηλαδή, την αποκολοκύνθωση των Ελλήνων. Η αποκολοκύνθωση, είναι ένας όρος που χρησιμοποιεί ο Σενέκας. Δηλαδή, το κεφάλι μας έχει γίνει κολοκύθι. Δεν σκέφτονται και εκείνοι που σκέφτονται, όσοι σκέφτονται και γι' αυτό είναι δυστυχείς, διότι γνωρίζουν και βλέπουν... Αν ο ελληνικός λαός σκεφτόταν στοιχειωδώς, νομίζω ότι η μεγάλη ανατροπή θα είχε συντελεστεί.

Τι είναι αυτό που λείπει σήμερα από την ελληνική πολιτική σκηνή; Υπάρχουν ηγέτες σήμερα;

Οι ηγέτες πηγάζουν μέσα από μια κοινωνική συγκρότηση. Η συγκρότηση της ελληνικής κοινωνίας δεν επιτρέπει την ανάδειξη προσωπικοτήτων. Όχι ότι δεν υπάρχουν. Αλλά είναι έτσι συγκροτημένη η ελληνική κοινωνία, υπάρχουν τέτοιες δομές, οι οποίες είναι αποτρεπτικές για την ανάδειξη μίας αξιοπρεπούς προσωπικότητας, μιας ικανής προσωπικότητας, και μιας προσωπικότητας που είναι αποφασισμένη να δώσει λύσεις σε χρόνια προβλήματα.

Οι δομές είναι διατεθειμένες να ανεβάσουν στην εξουσία αυτούς που είναι διατεθειμένοι να κάνουν υποχωρήσεις στα εθνικά θέματα, πρώτον και δεύτερον, αυτούς που είναι διατεθειμένοι να κάνουν υποχωρήσεις σε ορισμένα συμφέροντα οργανωμένα, εντός και εκτός της Ελλάδος, να ικανοποιήσουν για παράδειγμα το πολύ απλό, τις επιδιώξεις των τοκογλύφων. Αυτό το οποίο βλέπουμε, είναι ότι η κυβέρνηση θεωρεί πατριωτικό καθήκον να εξυπηρετούμε τους τοκογλύφους. Διότι με τα μέτρα τα οποία παίρνει η κυβέρνηση, δεν εξαφανίζεται το χρέος, αλλά απλούστατα οι Έλληνες, για κάποιες γενιές, θα είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν για να πληρώνουν τους τόκους. Και τους τόκους επί των τόκων. Κι αυτό ανάγεται σε ύψιστο πατριωτικό καθήκον! Οι λέξεις έχουν χάσει πλέον το νόημά τους.

Αυτός ο μηδενισμός που υπάρχει στην κοινωνία και που οδηγεί και στον αποχρωματισμό των εννοιών τις οποίες περιγράψατε, που μας πάει κ. καθηγητά;

Σε μια εθνική διάλυση, η οποία βρίσκεται ενώπιόν μας. Ζούμε μέσα της, όταν ζεις δεν καταλαβαίνεις την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι. Πρέπει να είσαι απέξω για να το καταλάβεις. Διότι εδώ έχει διαλυθεί το σύμπαν, έχει διαλυθεί το κράτος, το ίσως και ανύπαρκτο. Έχει διαλυθεί η Παιδεία, σκόπιμα. 30 χρόνια μαστορεύουν, τη διάλυση την ιδεολογική και την πολιτική της Ελλάδος. Και το έχουν καταφέρει.

Πηγή: http://www.elkosmos.gr/