Η εικόνα προέρχεται από τα κειμήλια προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Προέλευση: Μικρά Ασία, Τύανα Καππαδοκίας (;)
Χρονολόγηση: 14ος αιώνας
Διαστάσεις: 75 x 50 εκ.
«Τ’ Άη Γιωργιού γιορτή» του Μπρέγκοβιτς
Τ' Αη Γιώργη...
«Του Αη Γιώργη ( Ederlezi )»
Απ’ τους ώμους να/ η άνοιξη περνά
γύρω φτερουγίζει/ ξεχνάει εμένα.
Μέρα της χαράς/ ποια ζωή φοράς
δρόμο δρόμο παίρνεις / χωρίς εμένα.
Τ’ ουρανού πουλιά/ πάρτε με αγκαλιά
το βουνό γεμίζει/ κεριά αναμμένα.
Να κι η Πούλια, ξημερώνει,/ το Θεό παρακαλώ
μα το φως που δυναμώνει/ δε μου φέρνει, δε μου φέρνει
Τ’ όνομά του ανθός / ευωδιάς βυθός
πείτε στα κορίτσια/ να μην το λένε
Μέρα σαν κι αυτή/ στου Αη Γιωργιού τ’ αφτί
που όλα τα τραγούδια / γι’ αγάπη κλαίνε.
(Μουσική: Goran Bregovic- Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου
Πρώτη εκτέλεση: Άλκηστις Πρωτοψάλτη
(-Το «Εντερλέζι» είναι ένα δημοφιλές παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι της μειονότητας των Ρομά στα Βαλκάνια.
Το τραγούδι πήρε το όνομά του από το Εντερλέζι, μια γιορτή για την άνοιξη, ξεχωριστής σημασίας για τους τσιγγάνους Ρομά στα Βαλκάνια (και σε άλλα μέρη του κόσμου). Αυτή η γιορτή γιορτάζει την επιστροφή της άνοιξης. Ederlezi είναι το όνομα τσιγγάνων για τη σερβική και βουλγαρική γιορτή του Αγίου Γεωργίου που γιορτάζεται στις 6 Μαΐου (αφού στις περισσότερες σλαβικές χώρες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το παλαιό ημερολόγιο ή, με το νέο ημερολόγιο, στις 23 Απριλίου).
Το τραγούδι έγινε διάσημο όταν χρησιμοποιήθηκε στην ταινία Ο καιρός των Τσιγγάνων, του Εμίρ Κουστουρίτσα, με την εκδοχή του Γκόραν Μπρέγκοβιτς (με τον τίτλο Ederlezi (Scena Djurdjevdana Na Rijeci)). Το τραγούδι κυκλοφόρησε και με ελληνικούς στίχους, με τίτλο «Του Αϊ Γιώργη», από τον Μπρέγκοβιτς και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη το 1991. Τους ελληνικούς στίχους έγραψε η Λίνα Νικολακοπούλου.)
Η έκδοση του Goran Bregović με τίτλο "Ederlezi (Scena Djurdjevdana Na Rijeci)") χρησιμοποιήθηκε στην ταινία του Emir Kusturica, Time of the Gypsies , η οποία έκανε το τραγούδι διάσημο. Παρουσιάστηκε από την τραγουδίστρια της πΓΔΜ Vaska Jankovska, της οποίας η μοναδική φωνή συνέβαλε στην επιτυχία της.
Το βουλγαρικό συγκρότημα Ku-ku , με τον τραγουδιστή Slavi Trifonov , κυκλοφόρησε το τραγούδι σε διάφορα άλμπουμ με βουλγαρικούς στίχους ("Гергьовден", "Gergyovden," St. George's Day "), σέρβους-βουλγαρικούς στίχους (" Свети Георги "," Sveti Georgi "," St. George ") και στίχοι Romani-Serbo-Bulgarian (" Erdelezi "). Το συγκρότημα Beirut , Ιταλός σαξοφωνίστας Daniele Sepe και το συγκρότημα με έδρα τη Βοστώνη Bury Me Standing κάνουν επίσης εξώφυλλα του" Ederlezi ". Οι Gypsy Rebels του Τορόντο του Οντάριο καλύπτουν επίσης το τραγούδι, με τα φωνητικά του Micheal T. Butch και του συγκροτήματος του. Ο Kroke κυκλοφόρησε επίσης μια έκδοση του τραγουδιού.
Ο Τούρκος τραγουδιστής Sezen Aksu κυκλοφόρησε το τραγούδι στο άλμπουμ της με τίτλο Düğün ve Cenaze ( Wedding and Funeral ) με τουρκικούς στίχους (" Hıdrellez ") το 1997. Οι στίχοι προσαρμόστηκαν από τους Sezen Aksu και Pakize Barışta. Μια βοσνιακή έκδοση κυκλοφόρησε από το folk-punk μουσικό συγκρότημα No Smoking Orchestra στο άλμπουμ του 2007, Time of the Gypsies, Punk Opera . Μια έκδοση beatbox / trip κυκλοφόρησε από τη γαλλική μπάντα " Plume Tribu " στο άλμπουμ τους Le Chainon Manquant το 2010 .
Ο Κωστής Παλαμάς γράφει για τον Άη Γιώργη
Ο Κωστής Παλαμάς στο «Μελέτες και άρθρα (1920-1926)» (Άπαντα, τ.12ος) γράφει στο άρθρο του με τίτλο «Άγιος Γεώργιος»:
«Ο ελληνικότατος άγιος και από τα κατορθώματά του και από την εξωτερική του παράσταση, που πάνω της ζωγραφίζεται και σαλεύει η απριλιάτικη χάρη της πολυθεΐας, ο άγιος αυτός πόσα δεν υποβάλλει στη σκέψη μου σφιχτά συνταιριασμένα με τη θρησκεία μας και με την ποίησή μας, με τη λαογραφία μας και με την ιστορία μας, με το μοσχολίβανο του χριστιανικού συναξαριού και με την ευωδία του ειδωλολατρικού μύθου, και πόσα από τον ηλιογέννητο θεό της Ανατολής το Μίθρα, που του είναι και ο άγιος Γεώργιος μια μεταμόρφωσή του, ίσα με τον Καραϊσκάκη, τον κατ’ εξοχήν τροπαιοφόρον ήρωα μέσα στους άλλους φημισμένους πολέμαρχους του Ιερού Αγώνα μας, το συνονόματο του Αγίου που πολεμούσε κάτω από το λάβαρό του, με τη βοήθεια του φεγγοβόλου ίσκιου του, με της λατρείας του την επιβολή, και που ξεψύχησε ή στο μνήμα οδηγήθηκε ανήμερα της γιορτής του.
Μα σήμερα ο Άγιος Γεώργιος μου θυμίζει και με φέρνει να σταματήσω σε κάποιο θέμα που σχετίζεται με τη λογοτεχνία. Θα καταρτιζόταν ωραία μελέτη απάνω στα φανερώματα του αγίου, και στα παγκόσμια γενικά, και ξεχωριστά στο ελληνικό τραγούδι, και πώς αυτό το τραγούδι το εμπνέει. Δεν έχω τέτοια φιλοδοξία. Ό, τι μου κινεί τη σκέψη την ώρα τούτη είναι κάποιο ποίημα του Βέλγου ποιητή, Αιμίλιου Βεραρέν, που θα μπορούσα ελεύθερα να μεταφράσω τον τίτλο του «Όσα οράματα στα περπατήματά μου». Κ’ επιγράφεται «Άγιος Γεώργιος»…. Ο «Άγιος Γεώργιος» του Βεραρέν σημειώνει το σταθμό που μεταβιβάζει τον ποιητή από την πρώτη στη δεύτερη περίοδο του έργου του. Του αποκαλύπτεται ο άγιος, κι από τότε λες πως ο ποιητής ορκίζεται να περπατήσει κάτω από τη σκέπη του. Η ποίηση του Βεραρέν από σύμβολο μετουσιώνεται αγάλια αγάλια σε ποίηση ηρωική. Η ηρωολατρεία είναι το κορύφωμα στο ανέβασμα καθενός ποιητή που βλέπει προς τα ύψη:
“Νέος ήταν και ωραίος από πίστη, λέει στο αποκαλυπτικό τραγούδι του ο ποιητής, και τόσο χαμηλότερα έσκυψε προς εμένα, όσο μ’ έβλεπε να γονατίζω περισσότερο… Έβαλα στο χλωμό του περήφανο χέρι τα θλιβερά λουλούδια του πόνου μου…”».
Ο «Άη Γιώργης» του Λουδοβίκου των Ανωγείων….
«Άι Γιώργης»
Ταξίδι απ’ τα Επτάνησα/ κι η Σαλονίκη μάγισσα.
σε κράτησε δικό της/ Βρήκε η αγάπη αφορμή
– διάλεξε τη σωστή στιγμή -/ πήρε το μερτικό της.
Δίπλα σου που μεγάλωσα/ πόσες φορές καμάρωσα
το φως που ‘χε η καρδιά σου./ Την περηφάνια της ματιάς
τη μυρωδιά της αγκαλιάς/ την τρυφερότητά σου.
Ποιος περνάει έξω στο δρόμο/ μ’ ένα σύννεφο στον ώμο.
Άι-Γιώργης που γυρίζει τραυματίας/ το ’40 απ’ τα βουνά της Αλβανίας.
Ποιος κρατάει εκεί στα αστέρια/ την Πανσέληνο στα χέρια.
Άι-Γιώργης να μου φέγγει κάθε νύχτα/ της ζωής του το λαμπρό εν τούτω νίκα.
Πάλευες πάντα τον καιρό/ μα είχες γυναίκα θησαυρό
κι άντεξες το τιμόνι./ Κι αν στη ζωή τα πάντα ρει
ακούω το βήμα σου βαρύ/ στης μνήμης μου τ’ αλώνι.
(Στίχοι: Φίλιππος Γράψας- Μουσική: Λουδοβίκος των Ανωγείων
Πρώτη εκτέλεση: Μαριώ)
Το τραγούδι εδώ…
Ρ. Μ. Ρίλκε: «Άγιος Γεώργιος»
Και τη νύχτα ολάκερη, γονατισμένη,
τον φώναζε η ξαγρυπνισμένη,
αδύναμη παρθένα: αυτός ο Δράκος, να,
δεν ξέρω κι εγώ γιατί αγρυπνά.
Κι εφάνη μέσα απ’ τα χαράματα,
στο άτι του πάνω, και του αστράφταν τ’ άρματα,
και τον είδε θλιμμένη, στοιχειωμένη,
ψηλά να θωρεί, γονατισμένη,
προς τη λάμψη, που αυτός ήταν. Τώρα
λάμποντας ορμούσε μέσα απ’ τη χώρα,
με υψωμένα τα χάμουρα, προς τον
κίνδυνο τον ανοιχτό,
τρομερός, μα παρακαλετός.
Γονατισμένη, πιότερο στη γη ‘χε πέσει,
σφίγγοντας τα χέρια, να τη συμπονέσει,
γιατί δεν ήξερε, πως υπήρχε αυτός,
που η αγνή της και πρόθυμη καρδιά
απ’ το φως της θεϊκής συνοδείας τον τραβά.
Στο πλευρό της πάλης του στεκόταν,
καστέλλι, η προσευχή που προσευχόταν.
(Π. Μ. Ρίλκε, Ποιήματα, εκδ. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, μτφ. Άρης Δικταίος)
 |
| («Καραϊσκάκης», του Θεόφιλου) |
Δ. Σαββόπουλος, «Ωδή στο Γεώργιο Καραϊσκάκη»
εικόνες ξεχύνονται με μιας
πού πας παλικάρι ωραίο σαν μύθος
κι ολόισια στο θάνατο κολυμπάς
Και όλες οι αντένες μιας γης χτυπημένης
μεγάφωνα και ασύρματοι από παντού
γλυκά σε νανουρίζουν κι εσύ ανεβαίνεις
ψηλά στους βασιλιάδες τ’ ουρανού
Ποιος στ’ αλήθεια είμαι εγώ και πού πάω
με χίλιες δυο εικόνες στο μυαλό
προβολείς με στραβώνουν και πάω
και γονατίζω και το αίμα σου φιλώ
Πού πας παλικάρι πομπές ξεκινούνε
κι οι σκλάβες σου ουρλιάζουν στο βωμό
ουρλιάζουν τα πλήθη καμπάνες ηχούνε
κι ο ύμνος σου τραντάζει το ναό
Ποιος στ’ αλήθεια είμαι εγώ και πού πάω
με χίλιες δυο εικόνες στο μυαλό
οι προβολείς με στραβώνουν και πάω
και γονατίζω και το αίμα σου φιλώ»
Δημοτικό, «Του Καραϊσκάκη»
και μια μικρούλα πέρδικα στον κάμπο της Αθήνας.
Είχε τα νύχια κόκκινα και τα φτερά βαμμένα.
Αποβραδίς μοιρολογά και το ταχύ φωνάζει:
-Τρίτη, Τετάρτη θλιβερή, Πέφτη φαρμακωμένη,
Παρασκευή ξημέρωνε, να μη είχε ξημερώσει
αφέντες έβαλαν βουλή τον πόλεμο να πιάσουν.
Καραϊσκάκης φώναξε πάνω από τ΄ άλογό του:
-Πού είστε, μπρε Ρουμελιώτες μου, παιδιά αντρειωμένα;
Γυμνώστε τ΄ αλαφρά σπαθιά και ρίξτε τα ντουφέκια.
΄Ηρθε μεντάτι* των Τουρκών, πεζοί και καβαλάριοι.
Δεν ήταν λίγοι, ουδέ πολλοί, ήταν εννιά χιλιάδες.
Πρώτο γιουρούσι που ΄καμαν, δεύτερο τράκο κάμαν,
Λαβώνεται ο Καραϊσκάς κι ο καπετάν Νικήτας.
Κι ο Καραϊσκος φώναξε, ψιλή φωνούλα βγάζει:
-Έλληνες, μην κιοτέψετε, παιδιά μη φοβηθείτε
και πάρ΄ το γιούχα η Τουρκιά κι έρθει και μας χαλάσει.
Σαν Έλληνες βαστάξετε και σα Γραικοί σταθείτε.»
-Και η περσινή δημοσίευση: «Ο άγιος Γεώργιος της εκκλησίας και ο άγιος Γεώργιος του λαού, Καραϊσκάκης», εδώ…
Οι επωνυμίες του Αγίου Γεωργίου
Υπάρχει συνήθεια να δίνουμε διάφορα επωνύμια στους Αγίους μας, από ευλάβεια ή από κάποιο θαύμα, ή και από άλλη αιτία. Η Υπεραγία Θεοτόκος υπερέχει πάντων των Αγίων στα επωνύμια που Της έδωσαν οι πιστοί. Εδώ ανθολογήσαμε και παραθέτουμε κάποια επωνύμια του Αγίου Γεωργίου από διαφόρους τόπους.
Στο Όφι του Πόντου, παλαιά έλεγαν τον Άγιο Αέρις. Επίσης στον Πόντο, οι Τούρκοι τον έλεγαν Αέρτς ο Ζαντών, δηλαδή Άγιος Γεώργιος ο τρελλός, γιατί τους τιμωρούσε αφαιρώντας τους τα μυαλά. Στην Θράκη τον ονόμαζαν Αράπη ή Αρακλειανό (Ηρακλειανό), επειδή θαυματουργή εικόνα του βρισκόταν στην Ηράκλεια της Προποντίδας. Αράπη δε για τον λόγο ότι ο Άγιος παρουσιάζεται μαύρος σε αυτήν την εικόνα, που είναι ανάγλυφη από μαύρη πέτρα, ή από σκληρό ξύλο. Στο Θησείο, έλεγαν τον Αϊ-Γιώργη Ακαμάτη, επειδή οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν να τελείται στην εκκλησία του Θεία Λειτουργία παρά μόνον στην εορτή του, την 23 Απριλίου.
Οι παλαιότεροι συνήθιζαν να τον προσφωνούν Αφέντη Αϊ-Γιώργη. Στην Καστοριά κυρίως, αλλά και σε άλλα μέρη, είναι γνωστός ως Αϊ-Γιώργης ο Γοργός. Και τούτο γιατί είναι πολύ ταχύς Άγιος στη βοήθεια αυτών που τον επικαλούνται, όπως λέγουν και τα τροπάριά του: η ταχυτάτη βοήθεια, η ταχεία επίσκεψις, ταχινέ προστάτα. Στην Κρήτη είναι πολύ γνωστός ο Αϊ-Γιώργης ο Διασορίτης και σχετίζεται ίσως με τη λατρεία του Δία (Διός-ιερού). Μια άλλη επωνυμία είναι Δυσουρίτης, θεραπεύει δηλαδή την δυσουρία. Τοιχογραφία του Αϊ-Γιώργη του Δυσουρίτη υπάρχει στην Μονή Ξενοφώντος.
Στην Ίμβρο έχουμε τον Αϊ-Γιώργη τον Ζούρο, επειδή θεραπεύει τη ζούρα, τη φυματίωση, τον μαρασμό, σε αυτούς που αφήνουν στο εκκλησάκι του τα ρακή τους.
Συνηθισμένα επωνύμια είναι ακόμα Θαυματουργός, Τροπαιοφόρος, Μέγας ή Μεγάλος. Τον ονόμασαν έτσι από τα άπειρα θαύματα που κάνει σε όποιον με πίστη τον επικαλείται. Επίσης, επειδή έστησε πολλά τρόπαια, δηλαδή νίκες και θριάμβους στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως αξιωματικός. Αλλά κυρίως στην Εκκλησία του Χριστού όπου θριάμβευσε εναντίον του κακού και νίκησε τον διάβολο. Και Μέγας επειδή θεωρείται ο μεγαλύτερος και κορυφαίος των αθλητών και Μαρτύρων.
Στην Κάσο ονομάζεται Αϊ-Καλλάρης, ενώ αλλού Αϊ-Καβαλάρης, επειδή είναι έφιππος Άγιος. Άλλοι τον προσφωνούν Αϊ-Γιώργη Καππαδόκη, τόπο καταγωγής του και πατρίδα του πατέρα του. Καλείται ακόμα και Παλαιστίνιος, από τον τόπο καταγωγής της μητέρας του.
Στην πόλη της Χίου και στη θέση Λίμνη υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου του Καταδότη. Εκεί συγκεντρώθηκαν οι χριστιανοί να συνεννοηθούν για την επανάσταση κατά των Γενουατών. Κάποιος όμως τους κατέδωσε και εσφάγησαν όλοι.
Στην Πρίγκηπο ονομάζεται Κουδουνάς, και τούτο διότι στην εικόνα του απεικονίζονται κουδούνια, σύμβολα της παραφροσύνης, την οποίαν όλοι πιστεύουν ότι θεραπεύει. Εκεί αν θέλουν να πουν για κάποιο ότι δεν είναι καλά, λένε: αυτός είναι για τον Κουδουνά.
Την γιορτή του, 3 Νοεμβρίου, την ονομάζουν· του Κρασά, ή του Μεθυστή, επειδή προφανώς την ημέρα αυτή γινόταν το άνοιγμα των νέων κρασιών.
Στην Κύπρο λέγεται Αϊ-Γιώργης του Σπόρου, ή αλλού του Σποράρη, γιατί από την ημέρα αυτή αρχίζει η σπορά των δημητριακών από τους γεωργούς.
Στα Ψωμαθιά της Πόλης υπάρχει ναός του Αγίου, στον αυλόγυρο του οποίου παλιά ήταν ένα μεγάλο κυπαρίσσι που κάηκε το 1782. Από αυτό έλεγαν τον Άγιο Κυπαρισσά. Το 1883 και αυτό για την ιστορία, ο Πατριάρχης Κωνστάντιος φύτεψε ένα νέο κυπαρίσσι.
Σε πολλές περιοχές ο Άγιος θεωρείται προστάτης των ψαράδων και συχνά τον παρακαλούν να τους βοηθήσει στη ψαριά. Και όταν δεν πάει καλά η ψαριά, τον λένε Παξιμαδοκλέφτη.
Σε ένα χωριό της Μεσσηνίας τα Γιαννιτσά, κοντά στο ναό του φαίνονται ίχνη από πέταλα, που όλοι πιστεύουν πώς είναι του αλόγου του, και για αυτό τον λένε Πεταλωτή.
Σε διάφορες περιοχές τον καλούν Αϊ-Στρατηγό, για το αξίωμα φαίνεται που είχε. Στην Κρήτη όταν κάποτε έκτιζαν ένα ναό του, μερικοί πήγαν να ψαρέψουν για να ταΐσουν τους εργάτες. Και έπιασαν τόσα πολλά ψάρια που ονόμασαν και την εκκλησία του· του Αϊ-Γιώργη του Ψαροπιάστη.
Στο Άγιο Όρος υπάρχει κελλί του Αγίου Γεωργίου του Φανερωμένου. Πρόκειται για ένα κελλί απομακρυσμένο από τις Καρυές. Πριν από 200 τόσα χρόνια, μία νύκτα, πήγαν ληστές με σκοπό να κλέψουν τα δύο γεροντάκια που έμεναν εκεί. Τους άνοιξε με καλωσύνη ένας νέος και τους πήγε στο αρχονταρίκι, ίσαμε να φωνάξει τον Γέροντα. Περίμεναν για πολύ οι κλέφτες και αφού δεν είδαν κανέναν είπαν να αρχίσουν την ληστεία. Αλλά τότε κατάλαβαν ότι ήταν αοράτως δεμένοι. Από τις φωνές, σηκώθηκαν οι Γέροντες και τους είδαν. Όταν έμαθαν τί συνέβη, έφεραν από την εκκλησία την εικόνα του Αγίου Γεωργίου και οι ληστές αναγνώρισαν το παλληκάρι που τους άνοιξε. Και αμέσως μετανοημένοι έπεσαν και προσκύνησαν τον Άγιο. Ένας μάλιστα από αυτούς πήγε και ασκήτεψε στα Καρούλια, όπου και έκτισε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Μετά από αυτό το θαύμα, το κελλί πήρε το όνομα: Άγιος Γεώργιος Φανερωμένος.
Πολλές φορές δίνουν στον Άγιο το όνομα του κτήτορα του ναού, π. χ. ο Αϊ-Γιώργης ο Μαχαιράς, ή ο Αϊ-Γιώργης ο Τραχύς· και οι δύο αυτοί ναοί βρίσκονται στη Νάξο. Και ο μεν ένας από αυτούς ανήκει στην οικογένεια των Μαχαιράδων, ο δε άλλος σε κάποιον ονόματι Τραχύ. Στην Πόλη υπάρχει ο Αϊ-Γιώργης ο Αγριδιανός (Μ. Γεδεών, Πατριαρχικοί Πίνακες, Κωνσταντινούπολις 1885-90, σελ. 551), ενώ στην Χίο τον καλούν Πεζόστρατο ή Κητοκτόνο (Γ. Σωτηρίου, Βυζαντινά μνημεία Κύπρου, Αθήνα 1935, πίν. 103).
Κατά τόπους έχουν δώσει στον Άγιό μας πολλές επωνυμίες. Από αυτές αναφέραμε ενδεικτικά λίγες μόνον εδώ.Πηγή: Βίος και Μαρτύριον του Αγίου ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, έκδ. Ι. Μ. Αγ. Γεωργίου Ήλιων Ευβοίας, 1999.
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.